Читать книгу Bet-El - Helena Hugo - Страница 10

Anna Catharina is so moeg en lyfseer, sy gaan lê met skoene en al op die kampbedjie en wag vir haar waswater. Haar ma se onaangename teepartytjie en stywe middagete, die ellelange nagmaalsformulier en uitgerekte diens, hul gekuier agterna saam met die Janses en tant Hester-hulle, én om die kinders gewas en in die bed te kry, het haar vir ’n ses geslaan.

“Reg uit die speelveld,” sê Klein-Willem wat nou sy eie krieketspan op die been wil bring.

Hulle het vanmiddag so opgewonde van die wedstryd af tuisgekom, sy was jammer Daniël het dit misgeloop. Sy is trots op hom, maar bekommerd omdat hy sy verkiesing tot diaken aangekondig het asof dit ’n enorme las is wat hom opgelê is, ’n taak waarvoor hy glad geen krag of moed het nie. Sy het hom verseker dat sy hom sal bystaan, maar hulle kon nog nie weer daaroor praat nie. Met dié dat hy ’n uur ná middagete eers opgedaag het om haar en die kinders terug te neem kamp toe, was daar skaars tyd om gereed te maak vir die nagmaal, wat nog te sê, hom uitvra. Eers in die kerk het sy agtergekom hoe gespanne hy is, rusteloos aan die rondskuif langs haar, sy hande natgesweet, sy asemhaling vlak.

Ná kerk was hy ook nie juis geesdriftig oor die vooruitsig nie, al het oom Barend hom verseker dat hulle twee saam ’n gedugte span sal uitmaak.

Tant Adriana het uitgesien na die versterking van hul vriendskapsbande. “Dan het Jakkie tog maatjies as Adrie weer kom kuier.”

Tant Hester het in haar koffie gestik. “Gee kans. Dié enetjie is nog nie gebore nie.”

“Het jy al ’n datum?” het tant Adriana toe eers gevra.

“Oktobermaand, Tante,” het Anna Catharina haar belowe. Tante mag maar die maande tel, wou sy byvoeg, maar dit liewer gelos.

Tant Adriana het haar aangekyk asof sy nie mooi gehoor het nie. “Jy sê Oktober?”

“Ja, Tante. Oktober.”

“O, maar dan is hy al amper drie maande teen Desember en hulle kom nou eers weer Kersfees, Adrie het laat weet. Dis jammer sy was Januarie toe sy sonder Jacques hier gekuier het, so siek sy kon nie julle troue bywoon nie, heeltyd aan die huil gewees. Ek was te bekommerd om haar alleen te los, toe wil Barend ook nie sonder my nie. Ek dink sy verwag weer, miskien ’n maand of twee voor jou. Haai, julle kan saam doop.”

“Wensdinkery, vrou,” het oom Barend gekeer.

“’n Moeder weet sulke dinge. Die brief moet nog kom, maar ek weet.”

“Nie dat die Bolanders hier sal wil doop nie,” het oom Barend gebrom. “Vergelyk alewig Newton-kerk met die Groote Kerk, asof ’n toring jou nader aan die hemel bring.”

“Miskien besluit hulle hierdie keer anders,” het oom Neels getroos. “Die Groote Kerk? Staan dit in Stellenbosch of in die Kaap?”

Hy wou dalk die onderwerp verander, maar tant Hester het hom doodgepraat. “Adriana, jy is nog nie seker of sy in die ander tyd is nie en jy beplan al die doop.”

“Ek wens net, Hester. Wens jy nie ook partykeer nie?”

“Die beste vir my kinders, ja. Miskien is jy reg. Ons moet vooruitkyk.”

Ma Susanna het in die donker gesit. Sy het nie deelgeneem aan die gesprek nie.

Anna Catharina het langs haar gaan sit en haar hand gevat. Tant Hester wat geweet het van hul teetafelrusie het, tot haar eer, nie ’n woord gerep nie. Oom Neels het sy vraag oor die Groote Kerk herhaal en oom Barend het iets gesê van die Kaap en die Moederkerk. Sy het haar kans waargeneem om eenkant met haar ma te praat.

“Ek gaan oormôreoggend vroeg breipatrone haal by tant Georgina,” het sy gesê. “Wil Mamma saamkom?”

“Nee wat, ek glo nie.” Dit het gelyk asof sy glad nie belangstel nie, maar sy het haar bedink. “Tensy jy agterna wil winkels toe gaan?

“Dit sal gaaf wees. Ek het raad nodig.”

“Nie dat ek jou beter raad as Georgina kan gee nie.”

“Daniël moet bank toe. Sal Mamma my elfuur kom oplaai?”

Haar ma het geknik. “Elfuur is goed, maar Saterdag. Môre is Goeie Vrydag. Julle moenie vergeet van ons middagete nie. Kok maak kerrievis.”

Só is die vrede tussen hulle herstel en kon hulle uitsien na die res van die Paasnaweek. Pa Jan Adriaan het belowe om vir Klein-Willem-hulle ten minste twee krieketkolwe te maak, nie op Goeie Vrydag nie. Hulle het afgespreek dat Daniël die seuns Saterdagoggend by hom in Belgravia aflaai. Die spannetjie is goed gemaan om gehoorsaam te wees. Nie dat dit nodig was nie. Pa Jan Adriaan was heeltemal geneë.

“Hulle gaan my help en agterna speel ons ons eie wedstryd en toets sommer die kolwe.”

Klein-Willem, Neelsie, Hercules, George en Ntumka het op en af gespring en gebrul van vreugde.

Toe het ma Susanna lewe gekry. “Agter die huis, nié voor in my tuin nie en nié naby ’n venster nie.”

Tipies haar ma. Ook maar goed sy woon op Elim en haar skoonma hou haar eenkant op Mispa. Het sy in Kimberley gewoon, sou haar ma haar nie in vrede laat nie. Sy sou elke dag kom kuier het: meubels rondskuif, gordyne verander, in die kospotte loer, haar na elke teepartytjie op die kalender saamsleep en van elke molshoop ’n berg maak.

Saterdag se inkopies lê voor, maar dit sal seker nie so moeilik wees om saam te stem oor babagoed nie. Pienk en blou wol vir baadjies, die fynste flennie vir nagrokkies, jaartse fynkatoen om lakens en kussingslopies van te maak, borduurgaring, kant vir versiering. Laaste maar nie die minste nie, sagte handdoekstof om doeke van te sny. Teen Kersfees doop hulle, sy en Adrie maak vriende, Daniël spog met sy seun en kyk by Adrie verby na haar, die moeder van sy kinders. ’n Groot gesin wat soos jong olyfboomplante om hul tafel groei en bloei. Sy trots, haar liefde.

Hoe het tant Hester gesê, tant Hester en tant Adriana: Ek wens net, Hester. Wens jy nie ook partykeer nie?

En as iemand nie nou haar waswater bring nie, gaan haal sy dit self.

Toe sy regop kom, voel sy duiselig. Sy staan tot die gevoel bedaar, hang toe haar tjalie om, druk die tentflap oop en skreef haar oë in die rigting van die vuur waar daar nog beweging is. Flou lig skyn van binne af teen die watent waar die meisies slaap. Katryn neurie ’n oeroue liedjie met woorde wat net sy en haar mense verstaan, en miskien Cara. In die seunstent woel dit. Sy kan Daniël se skaduwee uitmaak, gebukkend, amper grotesk afgeteken, besig om komberse reg te druk.

“Julle slaap nou of julle gaan nie Saterdag Belgravia toe nie.”

Sy spits haar ore. “Lutz, blaas dood jou kers.”

“Hy willie.”

“Los my uit!”

“Nog een geluid uit een van julle kêrels en hy proe my plathand.”

Iemand wat sy nie kan plaas nie, praat terug.

“Ek wil niks meer hoor nie.” Hy tel sy lantern op, dit swaai in sy hand. “Slaap nou. Geen speletjies nie. Ek sal kom kyk.”

Sy hou hom dop tot hy met sy agterkant eerste by die tent uitkom.

Hulle is sy boeties, maar hy is soos ’n pa vir hulle – van die vorige droogte af toe pa Willem gedwing is om Vrystaat toe te trek met die vee en Clarabelle gebore is. Pa Willem het ’n stryd gehad, maar hy is weer terug op Mispa, die hoof van ’n groot gesin. Buiten Daniël nog vyf seuns, Klein-Willem, Hercules, George, die halfbloed Ntumka en die Duitser Lutz. Twee dogters, Maria en Cara. Maria is sy oogappel, aan Cara steur hy hom nie. Anna Catharina verstaan nie sy ongeërgdheid nie, sy verstaan nie hoe ouers kan kies tussen kinders nie, en Cara is mooi, die pragtigste dogtertjie. Ma Caroline se weggooikind, Katryn se optelkind? Sy wil nog altyd vir Daniël vra of hy nie wil beswaar maak nie. Cara kan nie so vas aan Katryn bly grootword nie. Nie vanaand nie. Hy het vanaand genoeg van sy eie bekommernis, pynlik skeef trek sy skaduwee. Die lantern swaai soos hy hink, tot by haar.

“Anna, as jy so staan?”

“Ek wil gaan kyk wat word van my waswater.”

“Bly hier, ek sal.”

“Jy hoef nie.” Meester Elie, van alle mense, kom met die emmer aangestap.

“Maar Meester …” wil Daniël keer.

“Die water het op die vuur gestaan en borrel en Doelie-hulle is besig met kombuisgoed. Daar is nog genoeg vir jou ook.”

“Ek was in Anna se water. Wat van Meester?”

“Ek sal later.”

Hy sit die emmer tussen hulle neer. Daniël buk om dit op te tel, maar kom eers weer orent.

“As Meester nie nou al gaan slaap nie … Daar is iets wat ek wil vra.”

“Is dit oor die diakenskap?”

“Ja.”

“Kom sit by my aan tafel, ek gooi vir ons ’n bekertjie. Nag, Anna. Jy moet rus.”

“Ja, Meester. Nag, Meester.”

Sy buk by die tent in, hou vir Daniël die flap oop, staan eenkant en kyk hoe hy die waswater in die kom gooi. “Jy moet aanneem,” sê sy.

“Ek is onseker.”

“Ek nie. Vir my is daar niemand beter as jy nie.”

Hy sit die emmer neer. “Ek weet nie, Anna. Wat kan ek nog vir jou doen?”

“Niks, ek wil net was en slaap. Gaan ons môreoggend na die vroeë biduur?”

“Nes jy wil.”

“Ons los die kinders tot ons terug is, dan maak ons hulle wakker vir die elfuurdiens. Oormôre moet die seuns voor ontbyt by my pa afgelaai word. Tant Georgina verwag my en die meisies teen agtuur. Wil jy afklim en groet?”

“Liewer nie. Die bank maak agtuur oop. Ek kan nie veel later daar aankom nie.”

“Dis reg,” sê sy. “Ek verstaan.”

“Moenie vir my wag nie, slaap solank.”

Hy soen haar op haar mond, sonder hartstog, sonder enige teerheid selfs.

“Nag, Anna.” Hy draai so vinnig om, hy verloor byna sy balans.

“Nag, Daniël,” sê sy meer vir haarself as vir hom.

Sy hou haar kop skeef, luister hoe hy wegstap. Sy voete sleep harder as hy moedeloos is.

•

Die tafel is ver genoeg van die tente dat hulle kan gesels sonder om iemand te steur. Meester Elie is besig om witblits in twee blikbekers af te meet. Daniël sit die lantern eenkant neer, kies ’n bankie en wag vir hom om klaar te skink.

“Meester gooi versigtig,” sê hy gemoedelik.

“Eerste sopie. Wie weet of ons ná dese steeds versigtig sal wees. Of miskien wag Anna vir jou?”

“Sy is te moeg om wakker te bly.”

Meester Elie hou die beker na hom toe uit. “L’chaim.”

“L’chaim.” Daniël neem die eerste sluk, ook versigtig.

Meester Elie sluk te groot. Hy hoes, vee die trane uit sy oë, kry eindelik sy asem terug. “Voel soos die ou dae toe ek en jou pa snags gesit en filosofeer het.”

“My pa het sy mening oor sake.” Daniël moet keer of hy raak ook aan die hoes. “Noem Meester dit filosofeer?”

“Menings lug, filosofeer, wat ook al. Gesels.”

“Ek dag hy sit by jou omdat hy nie kans sien om langs my ma te slaap nie.”

“Dit was ter wille van haar, om háár kans te gee.”

“Het julle haar bespreek?”

“Nie veel van wat ek kan onthou nie.”

“Wat hét julle bespreek?”

“Politiek, kerksake. Duitsland, waar jou pa gaan perde koop het. Rusland, waar ek vandaan kom. Jy was by toe jou pa my lewe gered het. Ek het na hom opgesien, hy was my goeie vriend, my held.”

“Was?”

“Ons werk saam, eet saam, hou huisgodsdiens. Voordag melk ons, ek lui die skoolklok om seweuur. Die dag is vol, tyd is min.” Meester lig sy beker, hou die volgende mondvol ’n paar tellings lank vas voordat hy insluk. “Jou pa het verander. Hy is swartgallig, ongeduldig met die werkers.”

“Hy was altyd streng.”

“Nie só nie. Moet sê, hy is beter vandat hy gehoor het Anna verwag jul eersteling, my nogal tuiekamer toe genooi vir ’n knertsie van sy Transvaalse mampoer. Ons het helaas nie meer veel om met mekaar te deel nie.”

Daniël neem ’n sluk uit sy beker, wag vir die vuur om in sy keel af te loop. “Wat van jou en my ma?”

“Jou ma? Ek en sy het gedeelde belangstellings, boeke om te lees, die kinders se skoolwerk.”

“Haar bed?”

“Ekskuus?”

“Slaap jy by haar?”

Meester Elie vat die witblitsbottel vas asof hy dit in ’n slaanding gaan verander. Hy gooi vir elkeen nog ’n sopie en mors op die tafel, stoot Daniël s’n hardhandig na hom toe oor. “Het jy geen respek nie?”

“Ek is nie meer ’n kind nie. Ek is ’n getroude man en ek is nie blind nie.”

“Jy kyk verkeerd.”

“Help my dan reg.”

“My kamer is agter die skool, jou ma s’n is in die huis op die tweede verdieping. Ek het my bed, sy het haar bed.”

“Het jy nog nooit huis toe gesluip nie?”

“Nee.”

“Selfs nie toe my pa op Ysterberg gekamp het nie?”

“Ek het my lewe aan hom te danke. Ek sal my nie regte aanmatig wat my nie toekom nie.”

“Niks nie, nie een skelm soen nie?”

Meester Elie skreef sy oë. “Hoekom beskuldig jy my?”

“Omdat ek sien hoe jy na haar kyk en sy na jou.”

“Ons is sielsgenote en dis al.” Hy gooi die laaste sluk uit sy beker in sy keel af, knyp sy oë toe en gril. “Ek dag ons praat oor jou verkiesing as diaken.”

“Ek is nog verlief op Adrie Janse.”

“En jy kyk na haar soos ek na jou ma kyk? Met begerige oë?”

Daniël hou asem op, pers sy lippe. Miskien kon hy die gesprek anders aangevoor het, maar dis hoe dit uitgewerk het en hy gaan niemand om verskoning vra nie, nie oor sy vermoede wat hier en nou bevestig is nie.

“Jy het vanaand ook nagmaal gebruik.”

“Is dit hoekom jy by my raad soek?”

“Ek moet Saterdag vir Dominee sê of ek aanneem. Oom Barend is my ouderling, ek gaan meer dikwels met die Janses te doen kry. Ek is bang ek loop my in haar vas. Sy kuier by haar ouers, tant Adriana kan oor niks anders praat as Adrie en haar kinders nie. My kop is verkeerd, ek word mal.”

Die ouer man sug, dit lyk of hy sy waardigheid darem halfpad herwin het. “Wanneer laas,” vra hy, “het jy haar in lewende lywe gesien?”

“Kersfees verlede jaar, van ver af in die kerk.”

“Het jy ná die diens met haar gaan praat?”

“Ek het gemaak dat ek wegkom. Ek wil nie soos my pa wees nie.”

“Dan moet jy hierdie Adrie-vroumens uit jou sisteem uitwerk. Jy sal dit net regkry as jy ophou drome droom. Dink aan dit wat sy jou aangedoen het, hoe sy dit gedoen het.”

“Ek kan haar nie haat nie.”

“Dis nie wat ek voorstel nie. Beheer jou, groet haar en vergeet van haar. Steek die kers op volgende keer wanneer jy en Anna liefde maak.”

Daniël voel bloed na sy kop vloei. “Hoe weet Meester? Ek dag Meester ‘maak nie liefde’ nie.”

“Ek lees boeke wat ek nie vir jou ma aangee nie. Dit daar gelaat.” Hy stoot die witblitsbottel eenkant toe. “Ek is ’n gebore Jood, dis my nasie, maar ek is ’n Christen, nes jy en jou mense. My vader, rus sy siel, het vir ons die voorbeeld gestel, ons kerk toe gevat, die keuse aan Moeder en aan my en my suster oorgelaat.”

“Ek het nie geweet Meester het ’n suster nie?”

“Esther, ja. Oor haar …” Sy stem raak so sag, Daniël hoor skaars. “Oor haar praat ek nie nou nie.”

“Meester se ouers?”

“My ouers is dood, wreed vermoor. Dis ook ’n ander gesprek.”

“Ek het nie geweet nie.”

“Ek onthou hulle met trots. Vader was ’n filosoof, ’n kenner van antieke Joodse geskrifte. Hy het die Tora geken, die geskiedenis van die Jode op die punte van sy vingers, maar hy het nie toegelaat dat dit hom bind nie. Christus Jesus se lewe, sy uitsprake, sy kruisdood het Vader so gefassineer dat hy hom losgemaak van die ou godsdiens. Hy was ’n bekeerde Jood, ’n innig oortuigde Christen.”

“Meester se ma?”

“Moeder het vasgeklou aan die tradisie, met die gevolg dat ons nog al die Joodse gebruike gehandhaaf het. Ek het eerstehandse ervaring van hoe wette en seremonies jou bind, hoe voorskriftelik dit kan wees. Jesus het twee seremonies ingestel: die sakramente van die doop en die nagmaal.”

Meester Elie vou sy arms op die tafel voor hom, oorweeg blykbaar sy woorde. Hy het die houding van leermeester aangeneem en Daniël durf hom nie in die rede val nie. “Die nagmaalsformulier,” sê hy, “is myns insiens te lank en omslagtig, maar steeds Skrifgefundeer. As jy vanaand stip daarna geluister het en nie tussendeur aan die slaap geraak het nie, sou jy gehoor het dat Jesus nie van ons verwag om perfekte mense te wees nie, ons kan nie. Nie een van ons kan ons saligheid verdien nie. Maar Hy roep ons tot geloof in Hom, én tot diens. Ek verseker jou, Daniël, dien Hom voluit, dan sal jy sterk staan teen enige versoeking, ook teen hierdie vrou wat jou liefde nie werd is nie. Verstaan jy dit?”

Die kamp het tot rus gekom, die paddas en krieke nie. Motte en ander vlieënde goggas dans in die lig van die lantern, sommige na hul gewisse einde toe.

Dien God voluit en jy sal sterker staan teen enige versoeking.

Dat die antwoord so eenvoudig is, het Daniël bly hoop en hier kry hy dit van iemand wat alles verloor het en dit regkry om die familie wat hom aangeneem het, onselfsugtig lief te hê, ook die vrou wat sy hart gesteel het.

“Meester, dankie. Ek wou dit ook só uitwerk, ek bedoel, dat niemand perfek kan wees nie, maar Meester het my verder gevat. Ek het die antwoord, ek sal die Here met my hele lewe dien, ek en my huis.”

Meester Elie strek oor die tafel, hou sy hande na Daniël toe uit. “Die Here weet, as ek maar ’n seun kon hê, soos jy,” sê hy en daar is trane in sy oë.