Читать книгу Zephany - Joanne Jowell - Страница 5

’n Kind se huilkrete klink op in die feitlik leë gange van die Blue Route-winkelsentrum in Tokai, Kaapstad. Dit is die middel van die week. “Mammie! Mammie!” skree Miché Solomon se tweejarige dogter, Sofia, terwyl haar ma van haar wegstap na die Mugg & Bean, waar ek en Miché afgespreek het om mekaar te ontmoet vir ons eerste onderhoud.

Miché gooi haar kop agteroor en hou aan stap na die ingang van die restaurant. “Dis oukei,” sê sy, meer vir haarself as teen­oor my. “Sy is by my daddy. Sy sal oukei wees.”

“Wil jy haar eers gaan kalmeer?” vra ek.

“Nee, as sy by my daddy is, is dit oukei. Solank dit hy is. Sy sal gou gelukkig wees.”

Ek het nie veel tyd gehad om haar pa te groet nie – net ’n vinnige handdruk toe Miché hom as “my daddy, Michael” voor­gestel het. Hy het sag teenoor my geglimlag en sy kop liggies ge­knik voor hy die stuur van Sofia se stootwaentjie oorgeneem en met haar weggestap het sodat ek en Miché alleen in die rela­tie­we privaatheid van die restaurant se enigste rusbank kon gesels.

Miché sak stadig terug op ’n leerkussing wat pap is van ouder­dom. Dit duik dieper in as wat sy verwag het, en sy giggel terwyl sy probeer keer dat sy wegsak. Ek het pas uitgevind sy is weer swanger, en taamlik ver, daarom is haar beweeglikheid nie juis wat ’n mens van ’n 21-jarige sou verwag nie.

Nie dat ek weet wat om te verwag nie. Dis maar die tweede keer dat ek Miché ontmoet; die eerste keer was ’n amptelike bekendstelling aan mekaar deur ons uitgewer, wat meer daaroor gegaan het of Miché my goedkeur as haar biograaf eerder as dat ek haar opsom as my onderwerp. Hierdie terrein is net so nuut vir my soos vir die meeste mense, aangesien ek slegs van haar geweet het as Zephany Nurse, die ontvoerde baba wat onverwags opgespoor is en wat net ’n hanetreetjie van haar bio­logiese familie af woon. Maar jy kan nie ’n onderhoud met ’n hersenskim voer nie. Ek is vandag hier om ’n onderhoud met Miché Solomon te voer.

Miché bestel warmsjokolade wat met ’n dik bolaag van ge­klopte room voorgesit word. Sy eet die punt van die wit spirale met ’n lang lepel en roer die res in. Sy maak verskoning dat sy nie soos gewoonlik gegrimeer is nie – “swangerskap en ma-wees is nie goed vir my gewig of my voorkoms nie” – maar dit is maklik om te sien hoe sy met ’n professionele droogblaas van haar heu­ningkleurige haardos, ’n blink robynkleur op haar delikate lippe en ’n paar stylvolle stiletto’s om vir die boepie te kompenseer, die J.Lo-vergelykings wat sy laggend toelaat, sal verdien.

Om die waarheid te sê, ek verkies om ’n Miché sonder ’n fasade te sien. Ons gaan uiteindelik die ander kant van die Zephany Nurse-storie hoor. Wat ons wil hê is onopgesmuk eerder as ge­spuitkwas; in-die-vlees eerder as in-die-nuus.

MICHÉ:

Ek lyk soos my pa se familie, soos Michael se familie. Hulle is almal lank en party is nogal lig van kleur, so ek het grootgeword met die idee dat ek na sy kant van die familie lyk.

As klein dogtertjie het ek ’n baie sterk band met my daddy gehad. Ek het nog steeds. Ek was meer avontuurlik saam met hom; ons het strand toe gegaan, of gaan draf, of entjies gaan ry, want my ma was by die huis in die kombuis of met huishoudelike goed doenig. Ek kon eerlik met hom praat, en meer met hom as enigiemand anders oor sekere dinge.

Ek sien hom nou met my dogter, en dis net soos dit vir my was. Hy neem haar strand toe, of as ek besig is met iets, vat hy haar vir ’n roomys of om ’n entjie te gaan ry. As ek met haar raas en vir haar sê “Moenie dit doen nie, nou’s jy ’n stoute meisie”, is hy die een wat haar troos – die heeltyd, asof dit sy eie baba is. Sy sal hom seker eendag Daddy noem.

Ek was regtig ’n daddy’s girl. Ek is nog steeds. Dit maak my bang om te dink aan wanneer my pa dalk doodgaan of hy homself nie meer kan help nie – op wie gaan ek staatmaak? Ek is dankbaar dat ek hom as ’n pa het, eerlikwaar.

My pa is ’n elektrisiën, en hy het gewerk daardie dag toe Levona gesê het sy het aan my geboorte gegee in die Retreat-hospitaal. Omdat dit ’n normale geboorte was, het sy gesê, was dit nie nodig dat sy lank in die hospitaal bly nie. Ek het my ma eenkeer gevra hoekom daar geen hospitaalfoto’s van my in my baba-album is nie. Sy het gesê niemand was daar om foto’s te neem nie. Ek weet my pa was by die werk, maar dit was tog vir my vreemd dat niemand eers saam met haar gegaan het toe sy begin kraam nie. Jy wil mos ondersteuning hê in ’n tyd soos daardie. Ek het hartseer gevoel vir haar.

Toe kom my pa huis toe ná werk, en daar was ek.

Ons het destyds in Seawinds gewoon. Ons het daar gebly tot ek omtrent drie of vier was, en toe trek ons Hillview toe. Ons het getrek omdat my ma ’n miskraam gehad het. Sy was swanger nadat sy my gehad het. Ek onthou ek het eendag teruggekom van die crèche en sy het net daar op die bed gelê, en sy het gehuil en gehuil. Ek het my pa uitgevra toe ek ’n bietjie ouer was: “Daddy, hoekom het Mammie daai dag so vreeslik gehuil?” Hy vertel my toe dat sy die baba verloor het.

My ma het gesê sy het ’n nuwe omgewing nodig, en toe trek ons Hillview toe.

Ek onthou nog my eerste skooldag. Dis eintlik een van my hartseerste herinneringe. Toe dit tyd word vir my mammie om my by die deur te los, wou ek nie hê sy moet gaan nie. Ek het so hard gehuil, dinge gesê soos: “Ek ken nie daai mense nie, ek ken nie daai kinders nie – Mammie moet by my kom sit in die klas.” Ek onthou ek het die hele dag gehuil dat sy my vroeg moet kom haal.

My daddy het destyds gedrink. Maar toe ek 13 was, was ek ernstig siek met meningitis. Ek was in die hospitaal, waar ek ’n lumbar puncture moes kry, en dit was die keerpunt vir my pa. Hy kon dit nie hanteer om my so te sien nie en hy het ’n gelofte afgelê: As God my gesond maak, sou my pa sy drinkery stop en ophou uitgaan met sy vriende. En hy het. Hy het van toe af glad nie gedrink nie – en ek is nou 21 jaar oud.

In my grootwordjare het ons gereeld familiebyeenkomste gehad. Dit is altyd by ons huis gehou, want dis maar hoe my ma was: Sy het altyd almal bymekaargebring. Sy is die oudste, en sy het sterk daaroor gevoel dat die familie saam moet wees, moet saamstaan, mekaar gereeld sien.

Ek het baie selfsugtig grootgeword. My tannie-hulle het altyd gesê niemand is ooit toegelaat om my te hiet en gebied of lelik met my te praat nie, want my ma het altyd vir my opgekom. Ek het grootgeword met die selfsug van ’n enigste kind, al was my broer, Gerald, daar. Gerald is eintlik my neef, maar ek noem hom my broer omdat hy in ons huis grootgeword het. Hy is my ma se susterskind, en my ma het hom grootgemaak – hy is nou 31 jaar oud. Hy was al by my ma nog voor sy en Michael mekaar ontmoet het.

My ma het hom ingeneem toe hy een of twee jaar oud was omdat sy eie ma dit nie kon bekostig om hom groot te maak nie, en ek dink die pa wou hom laat aanneem. Toe die maatskaplike werker hulle kom sien, het my ma gesê: “Gee hom eerder hier, ek sal hom grootmaak en hom onderhou.” Toe sy my pa ontmoet, het hy maar net aangeneem dat dit Lavona se seun is. Gerald het my ma “Mammie” genoem en hy het sy eie ma op haar naam genoem.

Hoewel my broer by ons gewoon het en altyd daar was, is hy tien jaar ouer as ek, so ons het nie regtig ’n vriendskap gehad nie. Ek weet hy het my na plekke toe geneem en hy het altyd vir mense gesê “moenie met my suster lol nie”, maar dit was nooit ’n hegte verhouding nie. Gerald het sy eie kamer gehad, hy het girlfriends gehad. Hy was baie na aan my ma.

So, ek het altyd soos ’n enigste kind gevoel, want ek is basies soos een behandel.

My vroegste herinnering is van hoe ons gaan kampeer het – ek het ’n foto van my en my pa wat op ’n rots by die Soetwater-kampeerterrein naby Kommetjie sit. Ons het elke jaar gegaan tot ek ’n sekere ouderdom was, ek kan nie meer onthou hoe oud nie. Dit was my gesin en my neefs en niggies, my broer se vriende – ons het almal gegaan as dit somer was. Dit was so lekker. My pa en sy vriende het potjie gemaak. Ek was mal oor swem en het ure lank in die water gebly. My ouer niggie moes saam met my swem en sy sou letterlik bibber, maar ek het altyd vir haar gesê: “Jy gaan nie uit nie, jy gaan hier by my bly tot ek moeg word.” Sy het gebewe van die koue, maar sy sou my nooit alleen laat in die water nie.

Die koue het my nie gepla nie. Ek en my pa het dikwels St. James-strand toe gegaan en ons sou swem selfs al reën dit. Dit was soveel pret. Ek kon ure in die see deurbring. Ek het altyd gewonder wat doer ver is, agter die horison. Ek is ’n baie nuus­kierige mens. Ek het nog altyd van ’n goeie raaiselverhaal gehou … Dis nou tot ek moes uitvind dat my lewe self ’n raaisel is, vreemd en vol geheime.

Gerald het die huis verlaat toe hy ongeveer 23 was, in dieselfde tyd dat ons na ’n ander huis getrek het, in Gladiolaweg. Ek was 13 en het toe hoërskool toe gegaan. My neefs en niggies was altyd in die omgewing – natuurlik sonder dat ek geweet het ons is nie regtig familie nie – en dis saam met hulle dat ek uitgegaan het. In die hoërskool het ek nuwe vriende begin maak wat ouer was, selfs in matriek. Ek het nie meer so baie met die neefs en niggies uitgehang nie, want alles het nou net oor vriende by die skool gegaan. Ek het kort rokke en hoëhakskoene begin dra.

My ma is ’n naaldwerkster en sy het vir my rokke gemaak. Klere maak is waarmee sy haar inkomste verdien het; sy het by­voorbeeld sport- en skoolsweetpakke vir kinders gemaak. Sy het haar naaldwerk by die huis gedoen – ons het ’n gedeelte waar haar werksarea was – en sy het allerhande kledingstukke gemaak: pajamas, onesies vir die kleintjies, rokke. Kyk hier – ek dink ek het ’n foto van een van die rokke wat sy vir my gemaak het toe ek so 16 of 17 was.

* * *

Miché draai haar foon om my ’n foto te wys wat net sowel uit ’n modekatalogus kon geval het. Weliswaar gaan dit meer oor die lyf as oor die rok, hoewel die rok ook kataloguswaardig lyk. Die enigste gepaste reaksie is ’n wolwefluit, maar aangesien ek dit nooit kon bemeester nie, volstaan ek met “Yowzers!”

Miché lag. “Dit was toe ek nog ’n lyf gehad het! Hopelik kry ek dit eendag terug.”

* * *

Jy kan sien die rokke was almal kort, nè? Dit het haar nie gepla om dit so te maak nie, sy wou net hê ek moet verantwoordelik wees. My daddy en my broer sou sê: “Hoekom dra jy dít?! Waarheen gaan jy? Dis koud buite, trek jeans of iets aan!”, maar my ma het my laat dra wat ek wil, sy het net altyd gesê ek moet verantwoordelik wees.

My ma is nie die kwaai tipe nie. As ek laat was vir goed, of lui, sou sy nooit op my skree en sê “Komaan, roer jou!” nie. Maar sy het my ook nie daarmee laat wegkom nie, en sy het geweet hoe om my skuldig te laat voel. Sy sou eerder iets sê soos: “Wil jy vir altyd by die huis bly? Wil jy by Checkers gaan werk? Jy kan by Checkers gaan werk as jy jouself daar sien. Jy kan hier woon vir die res van jou lewe en ’n bus vat Checkers toe. Dis jou keuse.”

Ek was altyd slim met hoe ek dinge gedoen het omdat dit nie vir my nodig was om dit agter my ouers se rug te doen nie. Hulle was reguit en het seker gemaak dat ek die gevolge verstaan; dan het hulle die keuses aan my oorgelaat.

Dis nog steeds die tipe verhouding wat ek met my pa het. Hy sal sê: “Jy weet wat is reg en verkeerd, jy moet doen wat die beste is vir jou”. Nie dinge soos “jy hou aan dom foute maak”, “jy’s simpel as jy dit doen”, of “jy’s laf om nog ’n kind te hê” nie. Ek waardeer dit, want dis hoe ek geleer het om groot te word. Ek voel nie ek hoef dinge weg te steek omdat my daddy gaan skel nie. Ek voel nie gespanne uit vrees vir wat my mammie gaan doen nie.

Ek was ’n cheeky kind, maar ek wou nooit my mammie teleurstel nie.

Selfs op hoërskool het sy altyd vir my en my broer gesê: “Moenie dat ek ooit by die skool in die skande gesteek moet word oor julle gedrag nie.” Sy was baie reguit oor dinge, en jy was nie oneerbiedig teenoor haar nie.

Ek was nooit so stout dat ek by die skool ’n gebrek aan re­spek vir haar veroorsaak het nie. Soos met dwelms en sulke goed. Ek het twee keer ’n bietjie dagga gerook, maar ek het nooit ’n dwelmprobleem gehad nie. Dagga was nie vir my nie – ek het bang geword vir myself, en ek het dit nooit weer gedoen nie. Ek hou nie van daai gevoel nie, om myself nie te ken nie of om my te bekommer oor my eie gedrag. Dis hoekom ek nie ’n drinker of ’n roker is nie. Ek het uitgegaan, ja, maar jy kan nie wasted raak en dan huis toe gaan na ouers vir wie jy respek het nie. En vandat ek ’n kind van my eie het, is dit natuurlik net heeltemal buite die kwessie. Ek weet as ek in die moeilikheid beland, sal my daddy daar wees vir my. Hy is nie die soort mens wat sy rug op jou draai nie en hy sal my altyd help. Maar ek sal nooit misbruik maak van sy goedheid nie, want ek ken die pyn wat hy met my mammie deurgemaak het.

My ouers het byna nooit voor my baklei nie. Wanneer hulle nie met mekaar gepraat het nie, het ek geweet hulle het ’n argu­ment gehad. Ons sou in die kar klim en my ma sou sê: “Vra jou daddy wat hy wil eet.” Of my pa sou sê: “Vra jou mammie of jy nou moet gaan.” Dan weet ek hulle is besig om te stry. Maar die volgende dag sal jy hulle weer sien praat.

In ons gesin was ons altyd openhartig oor enige probleme wat ons gehad het. Soos finansiële goed. As hulle vir my gesê het ons kan dit nie bekostig om iets dié maand te koop nie, ons kan dit volgende maand koop, kon ek nooit vra hoekom nie, want ek het geweet hulle geld was aan die opraak. Hulle het altyd daai oopheid teenoor my en my broer gehad. Dis nog steeds hoe ek leer. Mense sê ek is cheeky of ongeskik omdat ek baie reguit is. Maar my ouers het my grootgemaak om te sê wat ek dink, en hulle het nooit doekies omgedraai met my nie, hulle was altyd eerlik wanneer ek dit nodig gehad het.

My ouers is almal se ouers. Hulle was nog altyd die mense wat my neefs en niggies gehelp het met kos, klere en skoolgoed – tot vandag toe nog. Toe ek 16 was en nie meer met my neefs en niggies wou uitgaan nie, het my ouers hulle nog steeds uitgeneem. Ander familielede noem hulle “Mamma” en “Pappa”. Hulle is almal se ma en almal se pa. Selfs in die tronk noem mense my ma “Mammie” as hulle haar kom groet. Dis goed om te weet sy het daai moederinstink, selfs daar binne …

Ek was by Steenberg-laerskool en daarna, toe ons Gladiola toe getrek het, is ek Zwaanswyk-hoërskool toe – ’n skool in Tokai met ’n baie goeie reputasie. My ma wou altyd hê ek moet na ’n topskool gaan, sy wou nooit hê dat ek in ons eie area skoolgaan nie.

Zwaanswyk was 25 minute se ry van my huis af, so dit was nie te ver nie. My tannie het my skool toe geneem en weer kom oplaai, maar toe ek met Sofia se pa begin uitgaan, het hy my ’n lift gegee omdat hy met ’n kar skool toe gekom het, wat baie lekker was.

Ek het van skool gehou en ek was gelukkig. Ek het altyd baie vriende gehad, totdat … jy weet … alles gebeur het. Daarna het ek nie geweet wie ek kan vertrou nie omdat my vriende met die joernaliste oor my gepraat het. Dit moes hulle gewees het, want die joernaliste het dinge uitgevind waarvan net my vriende geweet het. Maar tot op daardie tydstip was my vriende ’n groot deel van my lewe.

Ek was ’n uitstekende leerder in die laerskool, ek was onder die toptien. Op hoërskool was ek egter nie meer onder die uitblinkers nie; dis toe ek begin het om pret hê, saans tot laat uitgegaan het, ’n boyfriend gekry het en sulke goed. Ek het goed gevaar wat skoolwerk betref, maar nie uitstekend nie. Ek dink ek was ’n normale tiener – ek het daarvan gehou om nou en dan partytjie te hou! Maar ek het nooit saans weg van die huis geslaap nie, want dit was die reël.

Sofia se pa was my eerste boyfriend. Ons het begin uitgaan toe ek 15 was, in graad 9, en hy in matriek. Teen die tyd dat ek in graad 11 was, was hy reeds klaar met matriek en uit die skool, en ons verhouding was ernstig.

Jy weet hoe dit is – jy is 17, jy wil dinge ervaar en pret hê. Maar my ma het my altyd teen hom gewaarsku. Sy sou sê: “Hy’s te spraaksaam – dis nie ’n goeie ding nie. En ’n mooi man is almal se man.”

Ek het gelag en gesê: “So ek moet ’n lelike een kies?”

“Nee, maar hy’s te spraaksaam en jy weet wat spraaksaam doen – praat met ’n ieder en ’n elk.”

“Mammie is nou laf – ek gaan nie met hierdie ou trou nie.”

Ek dink ons het ’n normale huishouding gehad en ek was ’n normale tiener. Ek meen, ek was altyd uitgesproke, en ek kon onbeskof wees. My mammie het nooit oorreageer nie, maar sy het my altyd prontuit vertel as sy dink ek is cheeky.

Ek was beslis baie nukkerig in my tienerjare. Ek was dikwels nie lus vir gesels nie. Saans, as my daddy my vra hoe skool was, dan sou ek iets sê soos: “Daddy hou aan vra hoe skool was. Kan Daddy nie sien ek is nie lus vir praat nie?” Hy het egter gewoond geraak daaraan. Hy het selfs aan mense verduidelik: “Almal in die familie is gewoond daaraan dat Miché soms stil is; partykeer is sy net in haar eie wêreld.”

My mammie het nie daardie gedrag van my sommerso aanvaar nie. As ek vir haar sê ek voel nie lus vir praat nie en sy moet my asseblief net uitlos, sou sy vra: “Wat het gebeur? Is dit al weer daai ou? Daai ou wat so baie praat?”

“Nee, Mammie ken hom nie, hy’s nie so nie.” Ek het hom altyd verdedig.

Miskien was dit as gevolg van die boyfriend, maar ek het wel fokus begin verloor in graad 11. My onderwysers het my gevra of ek ’n boyfriend het en ek was soos: “Nee, hoekom?”

“Want dit lyk of jou aandag afgelei word – asof jy net wil deurkom.”

Ek het gehou van die sagter vakke, soos lewensoriëntering en Engels, nie wiskunde en wetenskap nie. Ek was baie gefas­sineer deur lewens-issues, kulture en godsdiens. Ek was mal oor teken en kuns … Ek is nog steeds; soms lê ek in Sofia se kamer en teken prentjies en dekorgoed.

My lewensplan was om maatskaplike werk of sielkunde te gaan studeer. Dis nog steeds wat ek wil doen. Ek wou nog altyd weet hoe die menslike brein werk, wat die snellers vir sekere reaksies is, hoekom mense sekere dinge doen. Soos Lavona: Daar is goed wat veroorsaak het dat sy gedoen het wat sy het – was dit ’n geestesding? Was daar ’n draad in die brein wat losgekom het? Dié dinge fassineer my, nou meer as ooit.

Wat myself betref, weet ek meestal waar my issues vandaan kom. Natuurlik is my grootste probleem dat ek sukkel om mense te vertrou, maar dis meer onlangs en dis natuurlik weens alles wat gebeur het. Maar ek het ’n paar ouer vrese ook. Soos honde, en om te bestuur.

Ek het ’n rybewys, maar ek is te bang om baie ver te ry. Ek was al in ’n paar angswekkende situasies op die pad, en daar is al hierdie skietery en dinge. Ek sal dalk Pick n Pay toe ry vir inkopies, maar ek bestuur nie self Worcester toe vir die tronkbesoeke nie, of selfs na Muizenberg om strand toe te gaan nie. Ek kry altyd ’n lift saam met my pa of my broer, of ’n neef of niggie.

En honde. Wel, ek is bang omdat ek gebyt is. Ons het vyf honde gehad toe ek grootgeword het. Deesdae het ons net een, ’n boerboel, maar sy word nou oud en ons moet ’n nuwe hond kry. Maar toe ek jonk was en ons in Seawinds gewoon het, het my drie ander niggies en ek eendag hierdie swart-en-wit hond geterg; dit was ’n man wat ons Pa Martin genoem het se hond. My niggies was bang, maar nie Miché nie. Nee, Miché was baie bok en dapper … totdat die hond my aan die been gebyt het. Ek onthou nog ek het gehuil en Pa Martin het my opgetel en huis toe geneem. My ma het my dokter toe geneem en alles. Van toe af het ek ’n vrees vir honde. Ek vrees nie my eie hond nie, maar as ek ander honde sien, sal ek jou letterlik vasdruk of agter jou wegkruip. Ek is doodbang vir honde.

My dogter, Sofia, is vir niks bang nie. Ek weet my tannie-hulle waarsku hul kleinkinders oor allerhande soort bangmaakdinge, maar ek laat hulle nie toe om dit aan haar te doen nie, want hulle sal haar dapperheid met vrees ruïneer, en ek wil nie hê sy moet bang grootword nie. Sofia sal alleen in die donker huis rondloop sonder vrees; ek ook. My niggies is bang vir die donker – hulle sal nie eers in die gang afloop om ’n foonlaaier te gaan haal tensy die lig aan is nie. Nie ek nie. Dis nie iets wat my bang maak nie. Ek is eenvoudig nie bang vir die donker nie.