Читать книгу Die einde van die wêreld - Johannes Bertus de Villiers - Страница 5

Is die wêreld in sy Maja?

Ben is nie noodwendig my beste vriend nie, maar hy is beslis een van my interessantstes. Ek ken hom van ’n ateljee waar ons albei joga doen en ek hou daarvan om na sy stories te luister omdat hy altyd met een of ander eksentrieke projek besig is. ’n Ruk gelede het hy hom tot rou vegetariër verklaar en opgehou om enige kos te eet wat verhit is toe dit voorberei is. ’n Ander keer het hy by ’n beweging aangesluit wat die meeste van die tyd net wit klere dra.

Eendag, terwyl ons in ’n koffiewinkel in Roodepoort sit en tee drink, vertel hy my hy het besluit om sy plaas in ’n selfonderhoudende vesting te omskep waar hy sy eie krag gaan opwek, al die kos wat hy nodig kry, self gaan kweek, en ’n skuilplek gaan inrig sodat hy 2012 kan oorleef.

2012 oorleef? vra ek.

Talle mense doen dit, vertel hy. Hy ken ’n miljoenêr van die Wesrand wat onlangs op ’n plot ’n bunker van oor die R6 miljoen laat bou en dit vol kos en ander oorlewingsmiddele gestop het.

Dit was nie die eerste keer dat ek van die 2012-fenomeen gehoor het nie. Enigeen wat TV kyk of tydskrifte lees, sal al iewers verwysings daarna teëgekom het. Ek het selfs eenkeer deur ’n rolprent genaamd 2012 gesit waarin die wêreld deur aardbewings en groot tsoenami’s verwoes word, maar ek kon nie mooi onthou wat die oorsaak van al die verwoesting in dié fliek was nie.

Wat presies glo julle klomp gaan met die aarde gebeur? het ek Ben gevra.

Dit sal eintlik ’n sameloop van ’n klomp katastrofes wees, eerder as net een, het hy geantwoord. Maar as jy regtig wil weet wat alles in 2012 en die daaropvolgende jare op die aarde wag, is die beste beginpunt die geskiedenis van die Majas.

En só moes ek, soos almal wat die 2012-fenomeen wil verstaan, in die geskiedenis van Sentraal-Amerika gaan grawe.

* * *

Selfs al het hulle niks met die einde van die wêreld te make gehad nie, sou die Majas steeds fassinerend gewees het. Dié beskawing, wat sy hoogtepunt tussen die derde en tiende eeu in Sentraal-Amerika bereik het, het nou wel nooit die wiel uitgevind nie, maar hulle het daarvoor vergoed deur voor enigiemand anders tamaties, skorsies en aartappels te kweek. Hul lekkerste uitvinding was sjokolade.

Baie mense ken die Majas danksy prentjies in Kuifie en ander storieboeke uit aan hul bont hooftooisels en klippiramides. Diegene wat Mel Gibson se rolprent Apocalypto gesien het, sal ook weet die Majas was lief daarvoor om menslike offerandes aan hul gode te bring. Maar wat bitter min mense hier in Suid-Afrika weet, is dat hulle ’n besonder gevorderde samelewing in Mexiko se oerwoude opgerig het. Ter illustrasie: Hul een stad, Teotihuacán, het tot 200 000 inwoners gehad, met groot boulevards wat dit deurkruis het en twee piramides. Oral was kleurvolle muurskilderye met uitbeeldings van oorloë, jagtogte en monsters. Die uitspattigste plek in die stad was ’n groot paleis waar die koning op ’n troon met jaguarvel-oortreksels gesit het terwyl ’n orkes op fluite, skulpe, tromme en skilpaddoppe musiek gemaak het. In die middel van die stad was die Tempel van die Geveerde Slang, een van die mees indrukwekkende piramides in hul ryk.

Dit is belangrik om van dié dinge kennis te neem, omdat dit illustreer dat die Majas nie ’n klomp primitiewe hierjys was nie, maar ’n hoogs gevorderde kultuur. Hulle het waarskynlik veel meer van wiskunde, sterrekunde en ingenieurswese geweet as ek of jy (tensy jy baie ver in die wetenskappe gestudeer het).

En tog, as ’n mens aan die geskiedenis reg wil laat geskied, moet jy ook noem dat die Majas allerlei onheilspellende gewoontes gehad het wat jou snags sal laat wakker lê as jy vandag te veel daaraan dink.

Een of twee illustrasies: Die Majas was besonder erg daaroor om bloed te vergiet. Hul moderne aanhangers is dikwels New Age-erig en pasifisties, en sal nie daarvan hou om te hoor dat die Majas gedurig besig was om oorlog te maak nie, maar die realiteit is dat hul muurskilderye wys hoe hulle mense se koppe afkap en hul vingernaels uittrek. Menslike offerandes was ’n algemene verskynsel. Toe die Tempel van die Geveerde Slang byvoorbeeld gewy is, het hulle 200 krygsgevangenes se koppe by dié een geleentheid afgekap. En asof dit nie erg genoeg was nie, was dit ’n algemene praktyk vir mans om voor feesdae met ’n skerp beentjie van ’n pylstertvis gate in hul ore, wange, lippe, tong en penis te boor, bloed daaruit te tap en dan die beeld van een van hul gode met dié bloed te salf. Sies.

Nog ’n gruwelike gewoonte: Op prente wat die eerste Spaanse invallers van hulle geteken het, sien mens dikwels dat hul koppe buitengewoon plat lyk. Dit is nie die gevolg van inteling of so iets nie; die Majas het hul pasgebore babas se koppe vir hul eerste paar dae tussen planke vasgebind om dit te omvorm, want hulle het gedink dit lyk mooi.

En laastens: Hoewel hulle ’n indrukwekkende kennis van die sterrekunde gehad het, het hulle soos die meeste ou volke geglo die aarde is plat. Soms het die Majas mekaar vertel die aarde rus op die rug van ’n groot krokodil wat op ’n dam vol waterlelies dryf.

So voordat mens jou toekomsverwagtings heeltemal op die Majas se voorspellings wil baseer, moet jy dalk in ag neem dat hulle soms ook effens primitief kon wees.

In die tiende eeu het die Maja-beskawing meteens verdwyn. Een dag het hul stede nog gefloreer, en ’n paar jaar later was hulle skoonveld. Argeoloë vermoed dat hulle hul grond oorbenut het, dat dit tot ’n droogte gelei het en dat die Majas ’n reeks vernietigende oorloë teen mekaar gevoer het om die al skaarser voedselvoorrade in hul gebiede te bekom. Enkele klein groepies het aan die lewe vasgeklou, maar toe die Spanjaarde in die 1400’s in die Nuwe Wêreld aanland, het ook 90% van dié groepie hul lewens verloor as gevolg van koloniale oorloë en ingevoerde kieme.

Die raaisel oor hul skielike verdwyning en die ruïnes wat hulle oral in Sentraal-Amerika se woude agtergelaat het, het daarvoor gesorg dat ’n aura van misterie hulle omgewe en het van vroeg af daartoe gelei dat nuuskierige Westerlinge oor die Majas se spiritualiteit en moontlike bonatuurlike ervarings bespiegel het. Vandag weet ons dat die Majas se spiritualiteit inderdaad een van hul mees indrukwekkende erflatings was. En ’n sentrale deel van dié spiritualiteit was die Majas se indrukwekkende kalender, bekend as die Lang Telling.

* * *

Die Lang Telling kan in baie breë trekke as volg opgesom word:

Soos wat ons tyd in dae, weke, maande, jare, eeue en millennia opdeel, was die eenhede van die Lang Telling kin (1 dag), oeinal (20 dae), toen (360 dae), katoen (7 200 dae) en baktoen (144 000 dae). Só byvoorbeeld sou ’n datum aangedui kon word as 9.16.4.1.1, wat beteken dit is 9 baktoen, 16 katoen, 4 toen, 1 oeinal en 1 kin. Oorhoofs is baktoens in groepe van 13 saamgevoeg om wêreld-eras te maak, die langste eenheid van die kalender. Die Katolieke, wat dié kalender met hul eie wou laat klop, het uitgewerk dat die Maja-era waarbinne hulle hulle bevind het, op 13 Augustus 3114 v.C. afgeskop het en dat die datum waarop dit sou eindig 21 Desember 2012 sou wees.

Is die feit dat ’n kalender op 21 Desember gaan eindig rede tot kommer? Baie mense sal sê nee. Hulle wys daarop dat ’n menigte kerkkalenders en lessenaar-almanakke oor die wêreld heen elke jaar op 31 Desember ten einde loop en dat dit selde met ’n ramp gepaard gaan. Net so, argumenteer hulle, gaan die Maja-kalender bloot afloop sodat ’n nuwe Lang Telling kan afskop.

Dié sonnige uitkyk hou egter nie rekening met die Maja-bloeddorstigheid waarna ek vroeër verwys het nie. Die Majas het geglo dat die aarde ná afloop van elke siklus verwoes sou word, waarna hul skeppergod, Xpiyacoc, dit aan die begin van die volgende siklus van voor af sou herskep. Siklusse het volgens hulle in die verlede geëindig met groot vloede, die hemel wat op die aarde val, en die son, maan en sterre wat geblus word.

Die eerste Westerlinge het al eeue gelede die Lang Telling ontsyfer, toe 2012 nog veels te ver in die toekoms gelê het om enigiemand te ontstel. Vir lang jare het dié inligting byna in die vergetelheid verdwyn en het niemand hulle daaraan gesteur nie. In 1966 het dit egter verander toe die historikus Michael Coe ’n boek genaamd The Maya gepubliseer het, wat later die standaardnaslaanwerk oor die Majas se geskiedenis sou word. Weggesteek op die binnebladsye van sy boek het Coe ’n hoofstuk aan die Majas se kalender afgestaan en daarop gewys dat die Lang Telling op 21 Desember 2012 tot ’n einde gaan kom. Dit was die eerste keer in die moderne tyd dat iemand die einde van die Majas se jongste wêreld-era weer onder die publiek se aandag gebring het, en dié datum het die aandag van ’n klein, maar invloedryke, groepie getrek.

* * *

Soos die toeval dit wou hê, was daar op ongeveer dieselfde tydstip as die publikasie van Coe se boek ’n hippie genaamd Terence McKenna wat in Kalifornië besig was om op sampioene hoog te raak. McKenna was ’n charismatiese jong man met baie volgelinge, wat geglo het as jy dwelms soos LSD gebruik, kan jy verhewe en heilige insigte beleef. Op soek na ’n middel wat hom hoog genoeg kan maak om God, die Boeddha en nirwana gelyktydig te belewe, het McKenna en ’n groep volgelinge in 1971 na Colombië gereis om ’n legendariese dwelmmiddel genaamd oo-hoo-ké te probeer vind. Nog voordat hulle egter enige oo-hoo-ké kon opspoor, het McKenna op sampioene gebom geraak en ’n visioen beleef waarin die wêreld, die heelal en die toekoms volgens hom alles gelyktydig duidelik geword het. Hy het dié visioen later in ’n boek opgeteken en dit sy “tydgolf”-teorie genoem. Volgens dié teorie, waarvoor hy ook begronding in die Chinese wiggelsisteem die I Ching gevind het, het tyd ’n neiging om elke 67 jaar op ’n klimaktiese ramp uit te loop. Toe die atoombom in 1945 ontplof het, was dit so ’n ramp. Die volgende ramp sou 67 jaar later, in 2012, afspeel.

Toe McKenna later hoor dat die Majas se kalender in 2012 doodloop, was die toeval vir hom en sy aanhangers net te groot. Die esoteriese subkultuur het stadigaan met al meer sekerheid begin bespiegel dat een of ander enorme ontwrigting in of kort ná 2012 gaan plaasvind.

Die pseudo-argeoloog Graham Hancock het in 1995 ’n boek genaamd Fingerprints of the Gods gepubliseer waarin hy ’n teorie gewild gemaak het dat die Majas hul gevorderde tegnologie en sterrekundige kennis oorgeërf het van ’n vroeëre beskawing wat saam met die eiland Atlantis ondergegaan het. Hoewel ernstige historici hulle nie veel aan sy idees gesteur het nie, is miljoene eksemplare van die boek verkoop en het die idee posgevat dat die Majas se kalender gebaseer is op kennis wat veel meer gevorderd as ons moderne sterrekunde is. Hulle sou dus maklik ’n galaktiese ramp kon voorspel wat ons nog miskyk.

Sedert 2000 het die eindtydverwagtings rondom 2012 die hoofstroom bereik en tot ’n magdom boeke aanleiding gegee. Kort voor lank is die term “2012-fenomeen” uitgedink as versamelnaam vir die losse groep filosofieë en profesieë wat ’n wêreldkatastrofe voorspel vir die tyd wat ná Desember 2012 gaan volg. Sekerlik die mees invloedryke was die boeke van ’n Belgiese skrywer, Patrick Geryl: World Cataclysm in 2012 (in 2005 gepubliseer) en How to Survive 2012 (2006). Geryl se voorspellings, wat volgens hom wetenskaplik begrond was, was meer kataklismies as enige van die voorafgaandes. Volgens hom sal die aarde onder meer op 21 Desember 2012 eensklaps in die teenoorgestelde rigting begin draai, hele vastelande sal oopskeur en ’n hemelhoë vloedgolf sal oor al die vastelande van die aarde spoel. Net mense wat hulle in die Drakensberge en op een of twee ander hoë pieke in Afrika bevind, sal ’n kans hê om te oorleef. Die rolprentmaker Roland Emmerich (bekend vir rampflieks soos The Day after Tomorrow) het van Geryl se idees gehoor en dadelik besef dit sal baie goed lyk op die silwerdoek – en só is die rolprent 2012 in 2009 uitgereik en het selfs die mees on-esoteriese Jan Rap en sy maat van die naderende apokalips te wete gekom.

* * *

Dít alles het ek nie by my vriend Ben gehoor terwyl ons nog ons tee in ’n Roodepoortse koffiewinkel sit en drink het nie. Ek moes dit later in boeke gaan uitsnuffel. Wat Ben my vertel het oor wat in die tyd ná 2012 gaan gebeur, was effens minder skouspelagtig as Emmerich se rolprent, maar uiteindelik nie minder kommerwekkend nie.

Ek wou by hom weet presies watter einde hy en sy mede-2012-

fundi’s meen in die nabye toekoms op die wêreld wag.

“Hier is wat jy in gedagte moet hou,” het Ben vertel. “Ons het die wêreld oor die laaste vyftig jaar só ingerig dat al ons masjiene en netwerke aan mekaar gekoppel is. Neem net een skakel soos kommunikasiesatelliete weg en skielik kan niemand meer kommunikeer nie, die nooddienste werk nie meer nie, kos kan skielik nie meer by jou plaaslike supermark afgelewer word nie, niemand kan hul geliefdes opspoor nie. Koppel dit nou aan ’n natuurramp wat wêreldwyd paniek veroorsaak . . . Niemand weet hoe om hulp te kry, waarheen om te vlug, hoe om te oorleef nie. Die samelewing stort in duie. Ons vererger die impak van die rampe deur teen mekaar te draai. Mense word weerloos gelaat vir die verdere reeks rampe wat noodwendig op die voriges volg.

“Al wat jy nodig het, is een groot sneller wat kommunikasiesatelliete en kragnetwerke vernietig, dan volg dié hele reeks rampgebeure. Een groot sneller wat ’n reeks rampspoedige gebeure aan die gang kan sit. Vat byvoorbeeld ’n groot sonstorm. Verbeel jou daar is ’n ongekende, vernietigende groot storm op die son. Dink ’n bietjie wat gebeur dan . . .”

Ek het Ben se raad gevolg en probeer vasstel wat sal gebeur as daar op of ná 21 Desember 2012 ’n ongekende storm op die son sou losbars. En hy was reg; dit is inderdaad nie ’n mooi prentjie nie.