Читать книгу Kordian - Juliusz Słowacki - Страница 2

Z gwiazd obłąkanych,

Z włosów czesanych

Iskry padają

Jak z polskiej szabli;

Widzą je diabli,

Odpowiadają

Błyskami chmur.

Lecą – świst piór

Buki ugina.

Ha, czarownico! czy biła godzina?

Która?

Godzina, której żaden człowiek

Dwa razy w życiu nie słyszy1.

Uderzy

Za dziesiątym mgnieniem powiek

Z babilońskiej ludów wieży.

A gdy bić będzie, choć głucha, usłyszę.

Lecz gdzież są, panie, twoi towarzysze?

Leniwo śpieszą z błękitu podniebień;

Żółw, z którego to zgrzebło utoczył mi tokarz2

Prędzej chodził…

To zgrzebło, pokaż mi je – pokaż!…

Łzy mi płyną… poznaję Twardowskiego grzebień,

On mię zgrzebłem tym czesał, gdy w psa wlazłszy skórę

U nóg mu się łasiłem. Odejdź, moja pani;

Goście sproszeni zlecą się na Łysą Górę.

Szatani!

Spadł z nieba deszcz szatanów, niech ziemię polewa;

Jeśli jeszcze na ziemi są edeńskie drzewa,

Niech rosną, to jesienią człowiek owoc zbierze…

Siadajcie! cóż między wami

Nie widać Mefistofela?

Zaszedł na grób przyjaciela.

Na grobie Twardowskiego odmawia pacierze.

Taki się teraz zrobił czuły i pobożny

Jak poeta… Lecz księżyc zabłysnął dwurożny,

Czas przystąpić do dzieła…

Co nam król rozkaże?

Obejrzeć trzeba koła w wiekowym zegarze,

Krwią dziecięcia namaścić gwichty3 i sprężyny;

Niech nam bije wyraźnie lata, dnie, godziny.

Przynieście go, postawcie… Co? czy nie zepsuty?

Wszystkie koła, wszystkie druty

Całe, rdza wieków nie trawi;

Godzinnik z hostii, co dławi4,

Po nim żądło Lewiatana5

Przez wieki wieków się toczy,

Na dnie wskazuje ząb smoczy,

Na godziny żądło osy;

I dotąd trwa nieprzerwana

Włosień siwa z kós6 szatana,

Któremu zbielały włosy

Od strachu, gdy grom z obłoku…

Pamiętacie?.. A sprężyna

Z ojczyzny Tella, Kalwina,

Na ludzkim wsadzona oku,

Chodzi jak na dyjamencie

W kołek i sprężyn zamęcie

Zamknięta grzesznika dusza,

Kurant7 po kurancie jąka.

Noga kossacza pająka8

Wszystkie sprężyny porusza

Jak wahadło…

Dość opisów.

Gehenno, Astarocie, najstraszliwsi z bisów,

Jak asesory9 sądu, gdy zegar bić zacznie,

Liczcie wieki, dnie, lata…

Świecie! świecie! świecie!

Wąż wieczności łuskami w okrąg ciebie gniecie,

Zębem zatrutym boki ogryza nieznacznie;

I wieki mrą nad tobą, zasypując pyłem

Umarłych pamiątek.

Ja widziałem twój początek.

Ta garść gliny, powietrzem opasana zgniłem,

Ten trup chaosu, w trumnie zamknięty błękitów,

Strawiony zgnilizną czasów,

Okrył się rdzami kruszców i kością granitów,

Porósł mchem kwiatów i lasów;

Potem wydał robaki, co mu łono toczą

I myślą.

Biada im! jeśli marzeń ziemią nie okryślą,

Kołem widzenia – biada, jeśli je przekroczą…

Królu, wiek dziewiętnasty uderzył.

Astaroth

Niech liczy lata; może ten, co za obłokiem

Gromy ciska, chcąc wesprzeć jaki ziemski naród,

Może wiek który ludziom skrócił jednym rokiem,

Może ukradł szatanom dzień jeden, godzinę;

Więc się o nią upomnę u Boga

Lub buntowną chorągiew rozwinę.

We mnie i w przyrodzeniu zgwałconym ma wroga.

Tysiąc ośmset lat wybiło.

Więc się koło tortury całe obróciło?

Każdy ząb jej rozdziera, każda szruba ciśnie.

Teraz, gdy niebo zabłyśnie,

Błyskawica trwa dłużej niż te wszystkie lata,

Zbiegłe męczarnią dla świata;

A każdy rok jak ślimak sunął się leniwo

Dla nędzarzy, dla głupich kochanków nadziei;

A gdy śliną osrebrzył ślad zbiegłej kolei,

Ślizgał się po niej człowiek pamiątką przerżchliwą10.

Obłąkani w przeszłości żeglarze

Brali imię dziejopisów;

Sztuką ich było pisać wielkie kalendarze,

Pełne królewskich imion i dat, i napisów.

Inni myślą ścigali treść myśli,

Filozofy – głęboko myśleli,

Aż nad ciemną przepaścią zawiśli,

Obudzili się, w przepaść spojrzeli

I zawołali: «Ciemno! ciemno! ciemno!»

To hosanna dla nas szatanów,

To śpiew naszych kościelnych organów;

Kto myślał przez godzinę, jest lub będzie ze mną.

Wiek, co przyjdzie, ucieszy szatany.

Nasz szatan prorokuje w cudotwornym stroju,

Ma płaszcz cały Woltera11 dziełami łatany

I pióro gęsie Russa12 sterczy na zawoju.

Mefistofelu, przyszła do działania pora,

Wybierz jaką igraszkę wśród ziemskiej czeredy.

Już nie znajdziesz cichego wśród Niemców doktora13,

Po szwajcarskich się górach nie snują Manfredy14

I mnichy długim postem po celach nie chudną.

Więc obłąkaj jakiego żołnierza.

Trudno!…

Żołnierz to ryba, która kruczkom nie dowierza

I ma rozsądek zdrowy, przy takiej latarni

Obaczy kurzą nogę diabła kusiciela.

Samiż tylko rycerze ujdą nam bezkarni15?

Słuchaj! wśród narodów wiela

Jednemu się ludowi dzień ogromny zbliża.

Idź tam, jego rycerze noszą krzywe szable

Jako księżyc dwurożny, jako rogi diable;

I rękojeść tych kordów nie ma kształtu krzyża.

Pomóż im – oni mają walkę rozpoczynać

Taką, jakąśmy niegdyś z panem niebios wiedli.

Oni się będą modlić, zabijać, przeklinać.

Oni na ojców mogiłach usiedli

I myślą o zemsty godzinie.

Ten naród się podniesie, zwycięży i zginie;

Miecze na wrogach połamie,

A potem wroga myślą zabije,

Bo myśl jego ogniste ma ramię,

Ona jak powróz wrogi uwiąże za szyje

I związanych postawi na takim pręgierzu,

Że wszystkie ludy wzrokiem dosięgną i plwaniem16.

Królu, niechaj poszukam w diabelskim psałterzu

Modlitwy na dzień, co się zowie zmartwychwstaniem;

Zmówię ją za ów naród… Dziś pierwszy dzień wieku,

Dziś mamy prawo stwarzać królów i nędzarzy

Na całą rzekę stuletniego cieku.

Więc temu narodowi stwórzmy dygnitarzy,

Aby nimi zapychał każdą rządu dziurę.

A gdy wzrośnie ich potęga,

Ten naród, jak piękna księga,

W starą oprawiona skórę,

Pargaminowym17 świecić będzie czołem.

Dobra rada, stańcie kołem,

Stwarzajmy ludzi do rządu.

Zawołajcie czarownicy…

Żywioły ziemi i lądu,

W atmosferowej szklennicy18

Zamknięte i w jeden zlane,

Przez chemików połamane;

Kwasorody, gaz węglowy

Zlewam w kocioł platynowy;

Dmijcie, duchy!…

W żywioł ziemi

Dorzucić szpilek Kaprala

Z główkami laku, któremi

Kreśli plany, królów zwala,

Szpilek czterdzieście tysięcy

Rzućcie w kocioł…

I nic więcéj19?

Nic…

Coś z rozumu Kaprala?…

Nic.

Skończony.

Niechaj leci!

Stary – jakby ojciec dzieci,

Nie do boju, nie do trudu;

Dajmy mu na pośmiewisko

Sprzeczne z naturą nazwisko,

Nazwijmy od słowa ludu,

Kmieciów, czyli nędznych chłopów20.

Teraz, jak z niebieskich stropów,

Rzućcie wodza ludziom biednym.

Panie! czy skończysz na jednym?

Wrzucić do kotła dyjament,

Dyjament w ogniu topnieje;

Wylać sekretny atrament

Z Talleyranda21 kałamarza,

Co w niewidzialność blednieje

Od okularów rozsądku…

I dąć w kocioł… w kotła wrzątku

Obaczemy, co się stwarza.

Już gotowy! mimo czary

Wyszedł jakiś człowiek godny,

Złe w tym kotle były wary,

Płyn za rzadki lub za chłodny.

To nic – to nic! takich trzeba

Biednym ludziom rzucać z nieba;

Będą przed nim giąć kolana,

Jest to stara twarz Rzymiana,

Na pieniądzu wpół zatarta.

Dajmy mu na pośmiewisko

Sprzeczne z naturą nazwisko;

Ochrzcijmy imieniem Czarta22.

Teraz puśćcie! niechaj leci!

Lepszy będzie człowiek trzeci.

Teraz z konstelacji raka

Odłamać oczy i nogi,

Dodać kogucie ostrogi

I z trwożliwego ślimaka

Oderwane przednie rogi…

Cóż tam w kotle?

Ktoś z rycerzy.

Wódz! chodem raka przewini,

Jak ślimak rogiem uderzy,

Sprobuje – i do skorupy

Schowa rogi, i do skrzyni

Miejskiej zniesie planów trupy23,

Czekając, aż kur zapieje.

Rzucić w kocioł Lachów dzieje,

Słownik rymowych końcówek;

Milijon drukarskich czcionek,

Sennego maku trzy główek.

Coż tam?

Starzec, jak skowronek,

Zastygły pod wspomnień bryłą24,

Na pół zastygłą, przegniłą.

Poeta – rycerz – starzec – nic,

Dziewięciu Feba sułtanic25

Eunuch…

Przyśpieszajmy dzieła,

Bo z tamtej krakowskiej wieży

Słyszę dzwon rannych pacierzy;

W powietrzu się rozpłynęła

Woń kadzideł katedralnych.

Przeklęte wasze dzieło! Wicher diablej mowy

Rozczesał z mojej chaty włos słomianej głowy;

Czy mi na nią dachówek dacie z hostii mszalnych?

Zawierucha wierzbowe gałązki obrywa,

Ludzie nie znajdą rószczek26 na kwietną niedzielę.

Milcz, padalcze! – Czas upływa,

Twórzmy razem wielkich wiele.

Co nakażę, rzucać w tygle.

Rdzę pozostałą

Na Omfalii igle,

Od krwią wilgotnych Herkulesa palców27;

Z rdzy się narodzi niemało

Wymuskanych rycerzy – ospalców —

Tłum, tłum, tłum poleciał na ziemię

Jak chmura…

Spieszmy nowe tworzyć brzemię,

Nim jutrznia błyśnie ponura;

Nim się żywioły ochłodzą,

Rzucić język Balaama oślicy;

A ci, co się z niego wyrodzą,

Narodowej się chwycą mównicy.

Mówców plemię…

Tłum! tłum! tłum poleciał na ziemię

Jak zwichrzone szpaków stado.

Widzicie tę postać bladą28,

Z mętów kotła już na pół urodną;

Twarz uwiędła i wzrok w czarnym kole;

Paszczę myśli otwiera wciąż głodną,

Wiecznie dławi księgarnie i mole;

I na krzywych dwóch nogach się chwieje

Jak niepewne rządowe systema.

Chce mówić; posłuchajmy, co na świat posieje?…

Czy lepiej, kiedy jest król? czy kiedy go nie ma?…

Precz z tym sfinksem, co prawi zagadki!

Sam jej diabeł rozwiązać nie umie;

Niech w szkolarzów zasiewa ją tłumie,

Oplątaną w dziejowe wypadki;

Niech z ministerialnej ławy,

Nad rozlewem żyźniącym krwi Nilu,

Ze złamanych kolumien podstawy

Gada hieroglifem stylu.

Panie! Patrz, tam z kotła pary

Znów się jakiś twór wylęga.

Twarz ma okropnej poczwary,

Przez pierś jeneralska wstęga.

Witajcie go! oto twór

Niszczyciel, jakby horda Nogajca.

On w stolicy owłada dział mur,

On z krwi na wierżch29 wypłynie – to zdrajca!

A gdy zabrzmi nad miastem dział huk,

On rycerzy ginących porzuci;

Z arki kraju wyleci jak kruk30,

Strząśnie skrzydła, do arki nie wróci…

Kraj przedany on wyda pod miecz.

W imię Boga! precz stąd! precz!…

Ziemia – to plama

Na nieskończoności błękicie;

Ciemna gwiazda w słonecznych gwiazd świcie,

Grób odwieczny potomków Adama.

Onego czasu jedna z gwiazd wiecznego gmachu

Obłąkała się w drodze, jam ją zgonił lotem,

Czułem w dłoni jej serce bijące z przestrachu,

Jak serce ptaka ludzkim dotkniętego grotem;

I drzącą31 położyłem przed tronem Jehowy.

A Bóg rzekł do mnie świato-tworzącymi słowy:

«Krew ludzka skrzydła twoje rumieni».

Padłem twarzą na boskie podnóże,

Na proch gwiazd, na kobierce z promieni…

«Boże! Boże! Boże!

Skrzydeł pióry otarłem o ziemię,

Krwawa była – widziałem! widziałem!

Za grzechy ojców w groby kładące się plemię,

Lud konał… gwiazda gasła… za gwiazdą leciałem —

Lud skonał…

Czas, byś go podniósł, Boże, lub gromem dokonał.

A jeśli Twoja dłoń ich nie ocali,

Spraw, by krwi więcej niżli łez wylali…

Zmiłuj się nad nimi, Panie!»

A Bóg rzekł: «Wola moja się stanie…»

Ziemia – to plama

Na nieskończoności błękicie,

A Bóg ją zetrze palcem lub wleje w nią życie

Jak w posąg gliniany Adama.