Читать книгу Эн баҕас! - - Страница 6

Быыбылык сүр түргэнник оҕо сэллиги эмтиир санаторийын кырыаран эрэр түннүгэр сүүрэн тиийэн көрбүтэ – аҕата Баһылай атын быатын остуолбаҕа сөрүү бырахпытын төлөрүтэн, бугуһуйан өрө мөҕөр соноҕоһун оргууй суолугар сиэтэн киллэрэн баран, ойоҕолуу иһэн кэтит самыытыгар муоһатынан охсон «лап» гыннарда. Онтон эттээх ата кымньыыланан сэниэлээхтик батыччахтаан эрдэҕинэ, туйаҕын иһэҕэ сирэйин сиирэ-халты түһэригэр кыһаллыбакка хаамар-сүүрэр быластаан үстэ-түөртэ киэҥник хардыылаат, бэрт сылбырҕатык сыарҕатыгар олоро түстэ да, дьиэтин диэки атара сэлиинэн тибилиннэрдэ.

Ону көрөн турбут оҕо аҕатын, ийэтин, кырдьаҕас эбэтин Огдооччуйаны, эдьиийин Даайысканы сайыһан, бэлиэр дьиэтин ахтан уонна бииргэ оонньуур доҕотторун санаан уйадыйан, киэҥник көрбүт чох хара хараҕа ууланна. Аны оҕолор көрөн, бу уол атаах, ытанньах эбит диэхтэрэ диэн кыбыстан, ытаамаары сымыһаҕын быһа ытырда. Оттон кэннин эргиллэн ким да суоҕун көрөөт, түргэн үлүгэрдик хараҕын уутун ырбаахытын сиэҕинэн сотто оҕуста уонна курустук, сүрдээх дириҥник үөһэ тыынан баран, кумуччу туттан, атаҕын төбөтүнэн дугунан дьуһуурунай быраас ыйбыт палаататыгар барда.

Бу былыргыта сис баай үрүҥ дьиэтэ диэн ааттанар уораҕай оҕо санаторийа буолан турар. Эргэ да буоллар, бөҕө тутуулаах, ат эккирэтэр кэҥэс дьиэ билигин да туһалыыр.

Оройуон үрдүнэн сэллиги утары үлэ чэрчитинэн ыытыллыбыт бэрэбиэркэ түмүгүнэн, оскуолаҕа Манту боруобатын оҥорбуттарын кэннэ, Быыбылык быһыыта иһэн уонна кытаран, бу дойдуну булла. Туббалыыһа кылаабынай бырааһа Уйбаан Хабырыылыйабыс ытыс саҕа кумааҕыга суруйан биэрбит уонна тус бэчээтин туруорбут дьаһалынан эмтэнэ диэн бүгүн санаторийга киирдэ. Ону ити аҕата кимтэн эрэ, арааһа, Тоһуойахтан сыарҕалаах аты уларсан, кыһалҕаттан уолун тиэйэн аҕалан туттарда.

Быыбылык хайдах-хайдах дойдуга кэлбитим буолла диэн улаханнык мунчааран, санаата түһэн хоһугар киирбитэ – бу хоско баар уонча уолтан, кини дьолугар, үгүстэрэ бэйэтин араа-бараа саастыылаахтара буолан биэрдилэр. Өссө биир уол, быйыл күһүҥҥүттэн уҥуоргу нэһилиэктэн киирэн, кинини кытары бэһис кылааска үөрэнэ сылдьар, номнуо аллар атаһа буолбут Попов Ганя, Гаанньыска, хата, манна сытан эмтэнэр, эбиитин биир хоско сытар буолан үөртэ. Гаанньыска да бииргэ үөрэнэр, оройуон киинигэр олорор, доҕордоһо охсубут табаарыһа киирбититтэн олус үөрэн, сүүрэн кэлэн эҕэрдэлэстэ уонна киирбитэ ырааппыт атаһа Быыбылыгы бэйэтин таһыгар турар кураанах ороҥҥо илдьэн «олохтоото». Ол кэнниттэн оҕолору билиһиннэрэн, санаторий бэрээдэгин кэпсээн-ипсээн киирэн барда. Онуоха сибилигин аҕай соҥуоран киирбит саҥа киһи сонно тута аралдьыйан, субу саба кууспут курус санаата ханна эрэ сиик буолан симэлийдэ, сирэйэ-хараҕа сырдаан, эмискэ сэргэхсийэн кэллэ, соһуйбуттуу көрбүт төгүрүк хараҕа истиҥ-иһирэх мичээринэн туолла.

Сотору буолаат, уолчаан оҕо-оҕо курдук, оҕолорго аралдьыйан, барыларын кытары тэбис-тэҥҥэ оонньоонкөрүлээн киирэн барда, күлэн-үөрэн хос иһин толордо.

Эбиэт кэннэ арыый да улахан кылаас уолаттара-кыргыттара үөрэнэн бүтэн, оскуолаларыттан бука бары бииргэ суулаһан кэллилэр. Олор быыстарыгар биир чобуо уол, саҥа оҕону көрө охсон, бэйэтин сааһыгар уҥуоҕунан өндөс Быыбылыгы булан, онон-манан киирэн-тахсан тойорҕоору, ону ааһан өссө кырбыахча, сутурҕалыахча буолла. Хата, кини дьолугар, Бииргэ үөрэнэр доҕоро Гаанньыска, бэйэтиттэн обургу уолтан уҥуоҕунан кыра, сааһынан төһө да балыс буоллар, табаарыһын быыһаан соһутта.

Кыра уолаттар куттанан, муннукка тоҕуорустулар, саастыылаахтара бу күөнтэһии тугунан түмүктэнэрин көрөөрү тула турдулар, атыттар охсуһуу буолаары гыммытын күөртээри тииһигирдилэр.

Онуоха итини эрэ күүтэн турбут курдук, Гаанньыска, били киэбирээри гыммыт уолтан куттаммакка эрэ, оҕолор быыстарыттан утары ынан тахсан кэллэ.

– На-а, Бааска, бу Быыбылык мин бииргэ үөрэнэр уолум, табаарыһым. Онон атаҕастыаҥ да, дьэ сэрэн! – диэн киһиргээн тиэриллэҥнээн испит уолу, мустубут оҕолор бары истэн турдахтарына, кытаанахтык сэрэттэ.

– Мин саҥа киирбит уолу дьээбэлээри, хайдах уол эбитин тургутан көрөөрү гыммытым, – Бааска киниттэн кыра эрээри, харса суох хорсун уолтан дьулайан, кини да буоллар, мух-мах барда, мулук-илик тутунна.

Онон тыҥааһыннаныах, тугунан түмүктэниэ биллибэт буолан испит ым-тым балаһыанньабыт сити курдук судургутук, этиһиитэ-охсуһуута, эн-мин диэн атааннаһыыта, биир-биэс тыла суох быһаарылынна. Онтон бэйэтэ да соһуйбут Быыбылык бу туран өйдөөн көрбүтэ, Ганята бу санаторий иһигэр бэйэлэрин саастыылаахтарыгар, быһатын эттэххэ, бу дойдуга «атамааннара» буола охсубут, быһаччы бас-көс туттар хамандыырдара эбит. Дьэ онон атамаан атаһа, хамандыыр табаарыһа буолан, Быыбылык, хата диэ, хара маҥнайгыттан табылынна уонна абыранна. Киирдэ-киирээт, иннэ күһүҥҥүттэн киирэн эмтэнэ сытар атын оҕолортон тута ордук балаһыанньаланна.

Ити курдук эмэһэтин көп этэ чэрдийиэр диэри күн аайы хастыыта да укуолланан, эмп бөҕөтүн иһэн, күҥҥэ түөртэ тото-хана аһаан молоччу уойда.

Куһаҕана диэн, укуоллара элбэҕэ бэрт эбит. Күҥҥэ хаста да биэрэллэр. Наар биир өттүгэр ыллахха, киһи эмэһэтин этэ чэрдийэн хаалан, сыппаабыт укуол иннэтэ, кыайан дьөлө киирбэккэ, эрэйдиир. Оччоҕуна аны биир өттүгэр укуол туруоран бараллар. Оттон биир нэдиэлэ буолан баран, аны биир өттүгэр… Ити курдук солбуһуннара сылдьан, эмтэнэн бүтүөххэр диэри укуоллууллар. Дьэ ол баар эбит куһаҕана, ыарыылааҕа. Кыһалҕалаах киһи хайыа баарай, тулуйарыгар тиийэр. Хата, иннэлэрэ сыппаатаҕына, улахан уолаттар укуол иннэтин бытархай таастаах бурууһунан сытыылаан биэрэн абырыыллар.

Үчүгэй астаах-үөллээх санаторийга саҥа дьылга диэри сытан уонна үчүгэйдик эмтэнэн-томтонон, Быыбылык мороду курдук уойан молоруйда. Били дьиэтигэр көҥүл сылдьара тохтоон, режиминэн туран-олорон, уруок аахтан уонна бэлэмнэнэн, үөрэҕэ да лаппа тубуста. Санаторийга сытыар диэри наар үһүнэн үөрэммит бэйэтэ, иккис чиэппэрин букатын да түөрдүнэн-биэһинэн түмүктүөх курдук. Ону кылааһын салайааччыта Дария Никитична бэлиэтии көрөн, уруок аайы сэмэлиир бэйэтэ, хайҕыыртан соло булбат. Инньэ гынан Быыбылык биир эрэ үстээх уонна, хата, этэҥҥэ эмтэнэн, күүтүүлээх Саҥа дьылын дьиэтигэр тахсан көрүстэ.

Оттон саҥа доҕоро Попов Ганя, оҕолор ааттыылларынан Гаанньыска, уһук нэһилиэккэ олорор ийэлээхаҕата аһаҕас сэлликтээх буоланнар, санаторийга үөрэх дьылын лигиччи сытан эмтэннэ. Онтон үөрэҕин түмүктээн баран биирдэ, дойдутугар Ан-2 самолетунан көппүтэ.

Быыбылык билигин да ол хаһан эрэ буолбут түбэлтэни, бэйэтиттэн уҥуоҕунан улахан, аҕа саастаах уолтан куттаммакка, утары мордьойон, кинини көмүскэһэн турар атаһын Гаанньысканы, чоҕулуччу көрбүт харахтаах оҕо сааһын доҕорун наһаа да истиҥник-иһирэхтик саныыр.