Читать книгу Kanon medycyny chińskiej Żółtego Cesarza - Maoshing Ni - Страница 6

HUANG DI POWIEDZIAŁ:

– Od najdawniejszych czasów uważa się, że zachodzi ścisły związek między życiem i działaniem człowieka a jego środowiskiem naturalnym. Korzeniem wszelkiego życia jest yin i yang. Zasada ta dotyczy wszystkiego we wszechświecie: tego, co w niebie i na ziemi, w czterech kierunkach świata i na dziewięciu kontynentach. Ciało człowieka ma dziewięć otworów: uszy, oczy, nozdrza, usta, odbyt i ujście cewki moczowej. W ciele znajduje się pięć narządów zang: nerki, wątroba, serce, śledziona i płuca, oraz dwanaście stawów: łokcie, nadgarstki, kolana, kostki, ramiona i biodra. Wszystkie połączone są z qi wszechświata. Z uniwersalnego yin i yang wyłania się pięć faz transformacji energii, znanych także jako pięć żywiołów. Są to fazy: drzewa, ognia, ziemi, metalu i wody.

Pięć żywiołów ma związek z trzema yin i trzema yang wszechświata – to sześć czynników klimatycznych, kształtujących wzorce pogody, które są odzwierciedleniem ekologii planety. Jeśli ludzie lekceważą i zakłócają naturalny porządek, narażają ciało na uszkodzenie przez patogenne wpływy.

Yang qi ciała jest jak słońce. Kiedy słońce gaśnie, wszystko na ziemi wycofuje się ze swej aktywności. Słońce to najwyższe yang. Yang qi – niebiańska energia słońca – otacza całą ziemię. Podobnie dzieje się w ludzkim ciele. Yang qi krąży wokół jego centrum i ma za zadanie chronić organizm.

Huang Di mówił dalej:

– Ze szczególną troską muszą o swoje yang qi zadbać ci, którzy mieszkają w zimnym klimacie. Yang qi chroni ciało niczym ściany wnętrze domu, dającego ludziom schronienie przed surowym klimatem. Należy być zdyscyplinowanym i nie dopuszczać do powstania żadnych szczelin. Czynniki chorobotwórcze nie wedrą się do zamku, jeśli wszystkie bramy będą zamknięte.

Gdy ktoś w czasie zimy prowadzi niewłaściwy tryb życia, ulega porywom gniewu i nie panuje nad żądzami, wtedy jego duch staje się niespokojny, a yang qi rozprasza się na powierzchni i traci kontrolę nad otworami ciała i porami skóry. Wtedy qi wycieka na zewnątrz, a ciało staje się podatne na atak czynników chorobotwórczych.

Latem, na skutek nadmiernego pocenia się w czasie upałów, qi ucieka, oddech staje się przyspieszony i świszczący, pojawia się uczucie rozdrażnienia. Są to objawy gorąca atakującego powierzchnię.

Jeśli do wnętrza wnika patogen gorąca późnego lata, zaburza to umysł i ducha, wywołując majaczenie, bełkotanie i gorączkę. Aby usunąć te objawy, trzeba otworzyć pory skóry, żeby wyprowadzić gorąco.

Wilgoć, atakująca ciało, wywołuje odczucie ciężkości i rozpierania w głowie, jakby była czymś ściśnięta. Wielkie mięśnie i ścięgna kurczą się, a małe mięśnie i ścięgna wiotczeją. Utrudnia to poruszanie; powoduje skurcze i atrofię.

Zablokowanie qi w wyniku niedoboru wywołuje obrzęk kończyn i upośledza zdolność poruszania się. Taki stan wskazuje na wyczerpanie yang qi.

Przepracowanie i nadmiar stresu przegrzewają yang, a to z kolei niszczy yin i jing (esencję). Jeżeli taki stan trwa do lata, ciało się odwadnia, wysychają płyny i yin. Uszkodzenie płynów i yin prowadzi do omdlenia, niewyraźnego widzenia, ogłuchnięcia i zablokowania uszu. Syndrom ten określa się jako jian jue. Omdlenie może być też następstwem wybuchu gniewu, który gwałtownie porywa qi w górę i w ten sposób blokuje krążenie krwi w głowie. Wystąpienie tego rodzaju zastoju określa się jako syndrom bo jue, czyli omdlenie spowodowane walką między qi a krwią.

Uszkodzone ścięgna tracą elastyczność i zdolność do kurczenia. Ma to negatywny wpływ na możliwość poruszania się. Wystąpienie potów tylko po jednej stronie ciała jest sygnałem ostrzegawczym przed pojawieniem się pian ku, porażenia połowiczego. Wilgoć, wnikająca przez otwarte pory skóry, wywołuje zuo fei, stany zapalne skóry i czyraki. Spożywanie dużych ilości ciężkiego, tłustego jedzenia może z kolei spowodować ding chuang, poważniejsze ropne zmiany skóry.

Silne poty po dużym wysiłku sprzyjają wnikaniu wiatru i zimna w skórę, co prowadzi do syndromu zha, czerwonych plamek na nosie. Jeśli wiatr i zimno nie zostaną usunięte i zalegają dłuższy czas, wywołuje to zuo chuang – wrzodziejące zmiany na pośladkach i wokół odbytu.

Yang qi przekształca jing (esencję), by odżywić shen (ducha) i harmonizuje się z ying qi, by dać siłę ścięgnom. Zanik regulacyjnej funkcji porów skóry ułatwia wniknięcie patogennego zimna, które uszkadza i blokuje yang qi. Ścięgna nie są wtedy prawidłowo odżywiane, ciało traci więc elastyczność, a ruchy stają się ograniczone i sprawiają ból.

Wniknięcie patogennego zimna głębiej do warstwy krwi utrudnia jej krążenie, powoduje sińce i prowadzi do syndromu lou, czyli perforacji ropni na szyi. Zimno w warstwie mięśni zaburza prawidłowe gojenie się ran i zmian skórnych.

Zimno, które wnika w meridiany poprzez punkty shu (punkty przenoszące) i dociera drogami krążenia do narządów wewnętrznych, powoduje strach i koszmarne sny.

Ying qi (qi odżywcze) krąży w kanałach, ale gdy pod wpływem patogennego zimna ulega zablokowaniu w mięśniach, prowadzi to do syndromu yong zhong, ropnych obrzęków z cystami. U osoby, która nadmiernie się poci z powodu osłabienia, wiatr i zimno mogą zablokować pory skóry, a tym samym spowodować nagromadzenie płynów w warstwie mięśni. Mogą wtedy ulec zablokowaniu punkty shu (punkty transportujące, przenoszące). Tak powstaje syndrom feng nui, malaria typu wietrznego z naprzemiennymi dreszczami i gorączką, bólem głowy i rozdrażnieniem.

Patogenny wiatr jest główną przyczyną wszystkich zaburzeń. Kto jednak zachowuje spokój ducha i stabilność emocjonalną, ma na tyle dużo własnej energii i tak silną odporność, że jest w stanie oprzeć się atakom nawet najbardziej niszczycielskich czynników chorobotwórczych. Czynnik patogenny, który zalega w ciele długi czas, przeobraża się, wnika coraz głębiej i zakłóca krążenie qi od góry do dołu, po obu stronach ciała, pomiędzy yin i yang. Nawet najbardziej doświadczony lekarz napotka trudności w leczeniu takiego stanu. Kiedy qi jest zablokowane, trzeba zastosować zioła przeczyszczające i sedatywne techniki akupunkturowe. W przeciwnym razie pacjentowi grozi śmierć. Lekarz o niskich kwalifikacjach może nie dostrzec niebezpieczeństw, które pociąga za sobą zablokowanie yang qi.

Yang qi porusza się jak słońce. Wraz z jego wschodem o świcie, yang qi zaczyna przesuwać się do zewnętrznych partii ciała i otwierają się pory skóry. Szczyt aktywności yang qi przypada w południe. Zaleca się wtedy odpoczynek i wyciszenie, aby nie dopuścić do ucieczki yang qi z ciała. Kiedy słońce chyli się ku zachodowi, yang qi kieruje się do wewnątrz, a pory skóry zaczynają się zamykać. O tej porze dnia nie należy wykonywać forsownych ćwiczeń fizycznych ani wystawiać się na zimno, wiatr, wilgoć i mgłę, gdyż jest to bardzo szkodliwe. Lekceważenie naturalnego rytmu wznoszenia i opadania yang qi prowadzi do stopniowego osłabiania ciała przez czynniki patogenne, choroby i degenerację.

Qi Bo zabrał głos:

– Yin jest esencją narządów wewnętrznych i źródłem qi. Yang chroni powierzchnię ciała przed patogennymi wpływami i zapewnia działanie mięśni. Kiedy yin nie jest w stanie utrzymać yang, krążenie w kanałach przyspiesza i dochodzi do nadmiaru yang qi, które porusza się wtedy w niekontrolowany sposób. Jeśli natomiast yang qi jest niedoborowe i nie stanowi wystarczającej przeciwwagi dla yin, komunikacja między narządami wewnętrznymi ulega zakłóceniu, a dziewięć otworów ciała przestaje funkcjonować. Mędrcy, którzy rozumieli zasadę yin i yang, postępowali tak, by ciało harmonijnie spełniało swoje funkcje. Równowaga yin i yang umożliwia zgodną współpracę pięciu narządów zang, sprzyja swobodnemu krążeniu w ścięgnach, więzadłach, naczyniach, kanałach i kolateralach oraz zapewnia dobrą kondycję mięśni, kości i szpiku. Dzięki równowadze yin i yang, qi i krew płyną wyznaczonymi drogami, wnętrze i zewnętrze wzajemnie wspierają się w działaniu, umożliwiając wyraźne widzenie oraz słyszenie. Tym samym zhen qi (prawdziwe qi) pozostaje nienaruszone, a patogen nie ma dostępu do ciała.

Kiedy szkodliwy wiatr wniknie do ciała, z czasem przekształca się w gorąco i zużywa w ciele qi, jing (esencję) i krew. Gdy krew się wyczerpuje, wątroba nie jest odpowiednio odżywiona i przestaje prawidłowo funkcjonować.

Ten, kto nie zachowuje umiaru w jedzeniu, skazuje się na zastój pokarmowy i naraża się na rozciągnięcie mięśni oraz naczyń żołądka i jelit. Prowadzi to do biegunki i hemoroidów. Nadużywanie alkoholu unosi energię do głowy. Energia wtedy nie jest na właściwym miejscu. Jeśli w takim stanie podejmuje się współżycie płciowe, nadweręża się qi nerek, osłabiając i degenerując w ten sposób obszar lędźwi, bowiem gdy w trakcie stosunku nie ma w nerkach qi, ciało pobiera je z kości i szpiku.

Kluczem do utrzymania zdrowia jest umiejętność regulowania yin i yang w ciele. Zaburzenie ich równowagi przypomina cykl roczny, w którym jest wiosna, ale brakuje zimy, albo w którym jest zima, ale brak lata. Jeżeli yang jest w nadmiarze i wymyka się spod kontroli, uszkadza yin. Tylko spokojne, harmonijne yin może okiełznać yang qi i poskromić jego ekspansywną naturę. Wówczas duch pozostaje niezakłócony, a umysł jasny. Jeśli yin i yang się rodzielają, rozchodzą się również jing (esencja) i shen (duch).

Jednoczesny atak wiatru i wilgoci prowadzi do stanu gorąca i zimna. Jeżeli wiatr atakuje wiosną i nie zostanie rozproszony, uszkadza śledzionę, powodując biegunkę, niestrawność i zastój pokarmu.

Wniknięcie gorąca późnego lata w trakcie lata może jesienią wywołać malarię. Wilgoć wnikająca jesienią gromadzi się w płucach i później może wywoływać syndrom wei jue – słabe i zimne kończyny, kaszel i wyniszczenie ciała. A zimno, które atakuje zimą, przetrwa do kolejnej pory roku i objawi się wtedy w postaci choroby gorączkowej, ponieważ wiosną wszystko się unosi się w górę. Zmiany klimatyczne związane z porami roku mogą uszkodzić narządy wewnętrzne, jeśli brakuje sił lub jest się nieostrożnym.

Źródłem i zabezpieczeniem yin jest pięć smaków pożywienia, ale ich nieprawidłowe stosowanie może wręcz uszkodzić pięć narządów zang. Nadmiar smaku kwaśnego może spowodować nadaktywność wątroby i nadwerężyć wydolność śledziony. Nadużywanie smaku słonego osłabia kości oraz powoduje przykurcze i atrofię mięśni, a ponadto wywołuje zastój qi serca. Przesadne spożywanie produktów o smaku słodkim może zakłócić qi serca, powodując jego nadmierne pobudzenie i zastój. Nadmiar słodkiego może także być przyczyną zaburzenia równowagi nerek, co przejawia się czarnym zabarwieniem twarzy. Zbyt wiele smaku gorzkiego w diecie upośledza zdolność śledziony do transformacji i transportu pożywienia, osłabia trawienie, prowadzi do rozdęcia żołądka oraz uszkodzenia mięśni i ścięgien.

Dlatego należy zwracać uwagę na spożywane pokarmy. Jest to ważne dla prawidłowego wzrostu i rozmnażania się, a także dla rozwoju kości, ścięgien, więzadeł, kanałów i kolaterali. Odpowiednie odżywianie się wspiera swobodny przepływ qi i krwi, a tym samym umożliwia dożycie sędziwego wieku.