Читать книгу Kanon medycyny chińskiej Żółtego Cesarza - Maoshing Ni - Страница 7

HUANG DI RZEKŁ:

– W przyrodzie występuje osiem rodzajów wiatru, a w kanałach i kolateralach ciała jest jego pięć rodzajów. Co to oznacza?

Qi Bo odpowiedział:

– Osiem rodzajów wiatru, które występują w przyrodzie, to patogenne wiatry wywołujące choroby. Mogą one wnikać w kanały i kolaterale ciała, powodując pięć odmian wewnętrznego wiatru, które z kolei uszkadzają związane z nimi narządy wewnętrzne. Wyróżniamy wśród nich wiatr wątroby, wiatr serca, wiatr płuc, wiatr nerek i wiatr śledziony. Powstają one pod wpływem anomalii w czterech porach roku. Ma to miejsce, gdy wiosna nadmiernie kontroluje późne lato, późne lato – zimę, zima – lato, lato – jesień, a jesień – wiosnę. Takie interakcje w przyrodzie są przejawem cyklu kontrolnego pięciu elementów.

W systemie pięciu elementów wiosna przyporządkowana jest elementowi drzewa, lato związane jest z ogniem, późne lato z ziemią, jesień to metal, a zima należy do elementu wody. Każdemu żywiołowi odpowiada narząd wewnętrzny: elementowi drzewa przypisana jest wątroba, elementowi ognia – serce, ziemi – śledziona, metalowi odpowiadają płuca, a wodzie – nerki. Wiosną pogoda i wpływy klimatyczne mogą oddziaływać na wątrobę, latem na serce, i tak dalej.

Jeśli mówimy, że wiosna nadmiernie kontroluje późne lato, to rozumiemy przez to, że dochodzi do charakterystycznych anomalii pogodowych: podczas późnego lata panuje wtedy pogoda charakterystyczna dla wiosny. W reakcji na takie warunki zewnętrzne w ciele dochodzi do stłumienia śledziony (energii elementu ziemi) przez nadmiarową wątrobę (energię elementu drzewa). Kiedy późne lato wywiera nadmierny wpływ na zimę i wywołuje w jej okresie pogodę typową dla późnego lata, śledziona (ziemia) tłumi nerki (wodę). Jeżeli zima nadmiernie kontroluje lato, fale zimowych chłodów będą uderzać w okresie lata, a nadmiar w nerkach (wodzie) zagasi wtedy serce (ogień). Gdy lato nadmiernie kontroluje jesień, to jesienią pojawia się pogoda typowa dla lata. Gdy rozbuchane jest serce (ogień), dochodzi do uszkodzenia płuc (metalu). Kiedy jesień nadmiernie kontroluje wiosnę, pogoda wiosną będzie bardzo sucha i wietrzna, jak jesienią. Tak przejawia się nadaktywność płuc (metalu), które hamują wtedy funkcję wątroby (drzewa).

Jeśli pory roku nie następują po sobie zgodnie z rytmem natury i jest zakłócona kolejność: wiosna, lato, późne lato, jesień, zima, wtedy pojawiają się różne choroby. W zależności od rodzaju pogody i przemian energetycznych może to być przeziębienie, grypa lub inne zaburzenie.

Wiosną wiatr wieje ze wschodu. Choroba pojawia się wtedy w kanale wątroby, wznosi się do głowy i wywołuje krwawienie z nosa. W leczeniu należy wtedy brać pod uwagę punkty na kanałach wątroby i pęcherzyka żółciowego. Latem wiatr nadchodzi z kierunku południowego i wpływa na serce. Używamy wtedy punktów na klatce piersiowej i na żebrach. Nadchodzący z zachodu jesienny wiatr uszkadza płuca i wywołuje malarię z naprzemiennymi dreszczami i gorączką. Użyteczne są wtedy punkty na ramionach i w górnej części pleców. Wiejący zimą wiatr z północy wpływa na nerki i kończyny, wywołując syndrom bi, czyli stan zastoju qi i krwi. Typowymi objawami tego stanu są: sztywność, unieruchomienie i ból stawów. Aby usunąć te dolegliwości, stosujemy punkty akupunkturowe w dolnej części pleców oraz na pośladkach. Późne lato to okres przejściowy między ciepłymi i chłodnymi porami roku, jednoczący yin i yang. Ta pora roku wpływa głównie na śledzionę, powodując wewnętrzne zimno z biegunką. W leczeniu stosuje się wtedy punkty w środkowej partii pleców.

Zimą naturalnym kierunkiem yang qi jest ruch dośrodkowy. Aby chronić zdrowie, należy wtedy unikać nadmiernego wysiłku fizycznego, ponieważ powoduje on przesunięcie yang qi ku powierzchni. Gdy do tego dochodzi, yang qi ulega zablokowaniu w obszarze głowy, co wraz z nadejściem wiosny prowadzi do krwawień z nosa oraz dolegliwości w obszarze głowy i karku. Latem mogą się pojawić dolegliwości w obszarze klatki piersiowej i żeber, w okresie późnego lata wewnętrzne zimno z biegunką, a zimą niestrawność, bóle stawów lub syndrom bi oraz nadmierne pocenie. Jeśli jednak yang qi zimą pozostaje na właściwym miejscu, w kolejnych porach roku można uniknąć wszystkich wspomnianych dolegliwości.

Mądry człowiek wie, że jing (esencja) jest najcenniejszą substancją w ciele. Podobnie jak korzeń drzewa, powinna być dobrze chroniona i ukryta przed „złodziejami”, aby na wiosnę nie wywiązała się choroba gorączkowa. Również jeśli ktoś się nie poci i nie schładza się w czasie upalnego lata, naraża się na rozwój chorób malarycznych w następnej porze roku, czyli jesienią. Przestrzeganie zasad natury i dostosowywanie się do rytmu pór roku jest więc bardzo ważne dla zachowania jing (esencji).

Jest powiedziane, że yin zawiera się w yang, a yang zawiera się w yin. Dzień uważa się za porę yang, a noc za yin. Można też dokonać dalszego podziału: pora od poranka do południa jest yang w yang, czas od południa do zachodu słońca jest yin w yang, okres od zmierzchu do północy to yin w yin, a godziny od północy do świtu to yang w yin.

Taki podział stosuje się także w odniesieniu do ludzkiego ciała. Zewnętrzna część ciała jest uważana za yang, a wnętrze za yin. Tylna część ciała jest yang, a przednia – yin. Górna połowa ciała jest yang, a dolna yin. Spośród narządów zang fu, serce, wątroba, śledziona, płuca i nerki są określane jako narządy zang, ponieważ z natury są yin, a ich funkcją jest przekształcanie i przechowywanie. Pęcherzyk żółciowy, żołądek, jelito grube, jelito cienkie, pęcherz moczowy i sanjiao (potrójny ogrzewacz, czyli układ odpowiedzialny za metabolizm płynów) to sześć narządów fu, czyli pustych, które uważa się za yang. Ich zadaniem jest przyjmowanie i przesuwanie. Koncepcję yin w yin i yang w yang można lepiej zrozumieć, gdy się weźmie pod uwagę porę roku i miejsce pojawienia się dolegliwości. Na przykład choroba charakterystyczna dla zimy dotyka partii ciała, które są yin, choroby typowe dla lata atakują części ciała, które są yang, zaburzenia okresu wiosennego pojawiają się w części yin, a schorzenie typowe dla jesieni atakuje część ciała o charakterze yang. Punkty akupunkturowe w ich leczeniu dobiera się w zależności od umiejscowienia choroby.

Zgodnie z dalszym podziałem klatkę piersiową określa się jako yang, podczas gdy brzuch jest yin. Dlatego serce i płuca to narządy zang typu yang. Serce jest yang w yang, a płuca są yin w yang. Poniżej przepony, w jamie brzusznej, położone są narządy zang – wątroba, śledziona i nerki. Nerki są yin w yin, wątroba – yang w yin, a śledziona jest skrajnym yin w yin. Ta klasyfikacja pomaga zrozumieć relatywne związki pomiędzy narządami a ciałem jako całością w kontekście położenia, funkcji i natury poszczególnych narządów.

Huang Di dociekał dalej:

– Pięć narządów zang odpowiada porom roku. Czy mają one jeszcze jakieś powiązania? I w jaki sposób przekłada się to na przepływ energii?

Qi Bo odparł:

– Ze wschodem związane są kolor zielony i energia odpowiadająca wątrobie. Energia wątroby wpływa na stan oczu. Choroba może się przejawić jako niepokój, przerażenie i szok. Z żywiołem drzewa związane są: trawa i drzewa, smak kwaśny, spośród zwierząt kurczak, spośród zbóż pszenica, planeta Sui (Jowisz), liczba pięć, zapach uryny, wiosna, energia wznosząca i głowa jako obszar podatny na patogenne wpływy. Wątroba zarządza ścięgnami.

Następnie Qi Bo wymienił zjawiska przejawiające naturę poszczególnych elementów (patrz tabela dalej).

Qi Bo dodał:

– Skuteczny lekarz i dobry diagnosta jest w stanie dostrzec przemiany zachodzące w pięciu narządach zang i w sześciu narządach fu. Wie, jakie czynniki zewnętrzne mają wpływ na poszczególne narządy. Zna działanie czynników klimatycznych: gorąca, zimna, wiatru, wilgoci, suchości i letniego gorąca. Doświadczony lekarz rozumie przebieg choroby zarówno na powierzchni, jak i we wnętrzu ciała, oraz potrafi przewidzieć kierunek rozwoju zaburzenia. Wszystkie wspomniane analogie ułatwiają postawienie diagnozy i skuteczne leczenie pacjenta. To jest tao.

Tao jest cenne i należy przekazywać je dalej, pod warunkiem że uczeń żywi szczere współczucie dla cierpiących istot. To jest jedyny sposób, by zapewnić wierność przekazu tej cennej tradycji.

	DRZEWO	OGIEŃ	ZIEMIA	METAL	WODA
Strona świata Pora roku Pogoda Planeta	wschód wiosna wiatr sui (Jowisz)	południe lato upał ronghuo (Mars)	środek późne lato wilgoć zheng (Saturn)	zachód jesień suchość tai bu (Wenus)	północ zima zimno chen (Merkury)
Numerologia	3 + 5 = 8	2 + 5 = 7	5	4 + 5 = 9	1 + 5 = 6
Żywioły przyrody	drzewa, trawa	ogień	pył, kurz, ziemia	metal	woda
Zwierzę Zboża, ziarna Nuta muzyczna	kurczak pszenica jiao, lutnia	koza kukurydza zhi, organy	krowa żyto gong, bęben	koń ryż shang, instr. rezonujący	świnia fasola yu, instr. strunowy
Kolor Smak Zapach Narząd zang	zielony kwaśny moczu wątroba	czerwony gorzki spalenizny serce	żółty słodki wonny śledziona	biały ostry rybi płuca	czarny słony zgnilizny nerki
Otwory ciała	oczy	uszy	usta	nos	odbyt, cewka moczowa
Część ciała	ścięgna, wiązadła	naczynia	mięśnie, tkanki ciała	skóra, włosy	kości, szpik
Dźwięk	krzyk	śmiech	śpiew, nucenie	płaszcz, szloch	jęk
Uczucia	gniew	radość	troska, zgryzoty	smutek, żal	strach
Objaw zaburzenia	skurcze, zaciśnięte pięści	niepokój	nadmiar plwociny	kaszel	dreszcze
Umiejscowienie	szyja, głowa	kl. piersiowa, żebra	środkowa część pleców	ramiona, górna część pleców	lędźwie, biodra, kończyny
Duch	hun (dusza)	shen (duch)	yi (logika)	po (odwaga)	zhi (wola)