Читать книгу Amraal - Marinda van Zyl - Страница 10

6

Die hellevuur verteer hom. Die vlamme verskroei sy lyf. Lammert dwing sy oë oop, maar kan niks uitmaak in die skemerte nie. Is dit die grotwand waarin hy vaskyk? Water. Hy moet by die swemgat uitkom.

’n Gerusstellende stem praat langs hom: “Lê stil, ek is nog nie klaar nie.”

Lammert kan die stem nie eien nie. “Klara?” prewel hy hoopvol.

Die hand wat oor sy mond sluit, ruik na aalwyn. “Sjuut, moet nooit weer haar naam sê nie. Sy word nou ’n baas se vrou. Jy’s klaar in groot genoeg gemors oor kleinnôi Aletta.”

Lammert herken die stem. Dis die swart slavin, die een wat nie vir Klara wou roep toe hy haar die Sondag kom soek het nie.

“Eina! Asseblief, Tannie, los my net uit,” kerm Lammert toe die slavin oor sy rug vryf.

“Jy’s kleinserig. Ek moet die snye met bitterals skoon was. Sagte hande maak stinkende wonde. Jy’s gelukkig hulle het net vyf keer bloed getrek.”

“Gelukkig? Hoe kan Tannie so sê?” Lammert byt op sy tande toe sy weer aan hom raak. “Ek’t hulle niks gemaak nie. En hulle slaan my amper dood.”

“Hulle slaan, of hulle word geslaan. Dis hoe slaaf wees is. En jy’s gelukkig, of baie slim. Ek het al slawe na die Here en na Allah hoor roep, maar nog nooit na ’n nooi nie. En jou wragtag, toe help dit. Jy moes baas Gert se gesig gesien het toe kleinnôi Aletta op September afstorm en die sambok gryp.”

“Aletta is ’n slang. Sy’t alles beplan. Ek sal haar nog kry.”

“Nôi Aletta vir jou. Jy sal jou oorlamsgeit moet sluk. Baas Gert is klaar agterdogtig. Hy sê dis stront dat jy gister die hele dag hier lê en bewe het en maak of jy wil dood. Môre vat hulle jou Groene Punt toe. Jy gaan die wa en osse daar oppas. Dis wat hy vir kleinnôi Aletta sê, maar ons weet hy wil hê jy moet wegloop sodat hy die fiskaal op jou kan sit. Dan’s dit verby met jou.”

September maak hom vroegoggend wakker. Lammert wil sy eie klere aantrek, maar die slaaf waarsku: “Moenie skoorsoek met baas Gert nie.” Hy trek Aalwyn se bloedbevlekte klere aan en rol syne saam met sy komberse op. September wil hom op die perdekar help, maar Lammert klim self op, al moet hy op sy tande byt om nie te kreun nie.

Die Groene Punt is aan die westekant buite die dorp. Oor die Buitengracht, verby die begraafplaas tot by ’n vlei tussen Vlaeberg en die see draf die perde. Lammert herken Gert se wa.

September haal ’n sak van die kar af. “Hier’s jou kos.” Hy lag toe Lammert gesig trek vir die skerp reuk van die droë bokkoms. “Daar’s brood en koffie ook. Oor ’n week moet jy reg wees om Hexrivier toe te gaan.”

Lammert se hemp kleef nog plek-plek aan die etter uit sy wonde toe Gert en Moos die vaatjies bring. Gert gaan te perd saam Hexriviervallei toe. Lammert wonder of Gert moeg geraak het om te wag dat hy moet wegloop, en hom nou daar tussen die berge wil gaan vermoor.

By die plaas gaan Gert reguit matjieshuise toe en kom terug met ’n kind wat nie eens so hoog soos die voorwiel van die wa is nie. “Hy’s van nou af jou touleier.”

“Wat is jou naam?” vra Lammert vir die verskrikte seuntjie wat hom net met oopgesperde oë aanstaar, terwyl hy met sy toon in die grond boor.

“Hoe de donner moet hy nou Hollands verstaan?” snou Gert vir Lammert. “Noem hom Toontjies. Kyk hoe verskrompel is sy linkervoet se tone. Jy sal hom deeglik touwys moet maak, want dis jy wat gaan deurloop as my wa of osse iets oorkom.”

Gert se grynslag ontgaan Lammert nie en hy onthou die slavin se waarskuwing: “Hy sal jou bly treiter tot jy kwaad genoeg is om terug te praat of erger nog, te slaan. Leer by die skilpad. Trek jou kop in en skuil in jou dop tot die gevaar verby is.”

“Ja, baas Gert,” antwoord Lammert met ’n glimlag al stoot die gal in sy keel op. “Khoi-Khoikinders word mos met ry-osse groot. Hy sal sommer vanself weet.”

Verligting spoel deur Lammert toe Gert sê hy gaan met die ou olifantpad deur Du Toit se kloof terug Kaap toe. Vir Moos alleen sien hy kans.

Lammert laat vir Toontjies op die wakis langs hom sit sodat hy gewoond kan raak aan die osse en kyk hoe Moos hulle met die leitou stuur. Toe Lammert vir hom ’n droë bokkom gee om aan te peusel, smyt hy dit weg asof dit ’n skerpioen is wat hom kan steek. Lammert se skaterlag laat Moos omkyk en glimlag. By die eerste uitspanplek verdwyn Toontjies tussen die bosse.

Lammert laat hom begaan. Hy is nie Gert se kindervanger nie. Hy bekyk die berge oos van die Breederivier. As hy net daar kan oor. Aan die ander kant sal daar tog ook mense soos Toontjies se pa-hulle wees waar hy kan skuil. As sy rug net nie so verdomp seer was nie.

Moos het skaars die kampvuur aan die brand, toe is Toontjies terug met ’n fisant.

“A, lekker kos,” sê Moos ingenome.

“Lekka thos,” herhaal Toontjies met ’n tongklap.

Terug by Groene Punt vlieg die dae nou vir Lammert verby. Hulle ry die meentgrond plat sodat Toontjies kan leer van osse inspan en toulei.

Die woorde kom krom en skeef uit, maar hy leer vinnig. Die wonde op Lammert se lyf genees; dis saans wanneer Toontjies slaap dat sy gedagtes die loop neem en die bitterheid oorkook, om wraak roep. Sy dag sal kom, maar tot dan sal hy gatkruip en ja-baas en goed-nôi, want oor ’n balie laat hy hom nie weer trek nie. Nooit, ooit weer nie.

Met die volgende tog Hexrivier toe vat Toontjies die leiriem. Op die plaas begin die neukery toe twee vrouens matjies en latte op die wa kom laai en Lammert se beduie en skel hulle nie van plan laat verander nie. So vinnig soos hy afgooi, laai hulle weer op. Tot Toontjies hom aan die arm gryp: “Myne,” tik hy op sy bors. Uit sy geradbraakte Hollands moet Lammert verder aflei dat dit sy ma en suster is. Daarom aanvaar hy dit toe die vrouens die wa volg.

Nadat die matjieshuis in ’n voormiddag by die Groene Punt opgeslaan is, loop die vrouens en Toontjies Vlaeberg op en kom terug met ’n velsak vol plante en ’n haas. Die aand eet Lammert hom dik aan haasvleisbredie wat net soos sy ma s’n smaak. Tog is hy dankbaar toe Gert ’n paar dae later twee vaatjies en ’n klomp stawe lood bring wat dadelik moet Hexrivier toe. Dis tyd dat Toontjies se ma en suster huis toe gaan. Die jong meisie se kaal borste, wat met elke beweging swaai, laat hom na Klara smag.

Dit word winter met vlae motreën, afgewissel deur woeste stormwinde, wat vir Lammert uit die wakap na Toontjies se matjieshuis laat trek. In die reëntyd bring Gert en September nie vaatjies nie; Gert is natuurlik bang die kruit word nat. Lammert verwyl die tyd deur vir Toontjies te leer hoe om osrieme vet te smeer en swepe te vleg. Op mooi dae verken hulle Vlaeberg.

Gedurende die tweede winter op die Groene Punt is Lammert verbaas om Gert se perdekar in die middel van die dag te sien aankom. Sonder om af te klim beveel Gert: “Lammert, kry die wa reg. Môre vat jy vir nôi Aletta Holkrans toe.” En toe glimlag hy sowaar. “Sy wil die kleinbasie vir sy ouma gaan wys.”

“Nee,” glip uit voor Lammert hom kan bedink en hy skerm vinnig. “Ons het dan klaar ons eerste winterreën gehad, baas Gert. Dis te gevaarlik om nou met nôi Aletta en ’n babatjie die Piekenierskloof te wil deur.”

“Dis hoekom ek jou vir ’n wadrywer het. Bewys nou jy’s jou sout werd en so goed as wat Aalwyn jou voor uitgeveil het. Moos en September gaan saam om met die wa te help.”

By die fontein bo-op die Olifantsrivierberg laat Lammert eers die osse uitspan. Dis die eerste keer vandat hy in Oktober 1792 hier weg is, dat hy die Sederberg weer sien. Die Olifantsrivier lê soos ’n blink slang ver onder in die vallei. Uit vrye wil sou hy nie weer hierheen kom nie, maar nou kan hy tog die blydskap om sy familie weer te sien nie onderdruk nie.

“Moet ons hier af?” vra September en wys na die pad wat bergaf slinger.

“Ja, ek het baas Gert gewaarsku dis nekbreek soek om deur die Piekenierskloof te wil foeter in die reëntyd, maar hy wou nie hoor nie. Een os wat gly, vat die wa en die touleier met hom saam oor die afgrond.” Lammert verlekker hom daarin toe September en Moos se oë rek. Hy het nie gedink sy kans om hom op hulle te wreek gaan so gou kom nie. Gelukkig het Gert die twee slawe voor hom beveel om te luister as hy praat, want hy is baas op hierdie tog.

Aletta loer by die wakap uit. “Dan gaan ek ook te voet af.”

Lammert ignoreer haar. “Moos, jy sal moet toulei. Dis nie ’n kind se werk nie. Jy sal stewig moet staan en die osse met jou gewig stuit as hulle gly.” Hy roep na September wat om die wa verdwyn het. “Kom maak ’n riem hier by die remskoen aan die wa vas. Sodra ons die afdraand vat, bind jy die ander punt van die riem om jou lyf. As ek skree: ‘ysterklou’, moet jy blitsig rem aanslaan en terselfdertyd aan jou riem klou om die wa regop te hou.”

“Maar dan neuk ek mos saam met die wa af,” protesteer September.

“Dis die plan. Baas Gert gaan jou buitendien vrekmaak as jy die oorsaak is dat sy vrou en seuntjie iets oorkom.”

“Ek sê mos ek gaan loop,” laat Aletta ongeduldig hoor terwyl sy van die wa klim.

“Moenie laf wees nie. Jy kan nie met ’n baba in jou arms bergaf loop nie,” vererg Lammert hom so dat hy skoon vergeet om die “nôi” by te las.

“Toontjies kan vir Gertjie dra. Jy sê mos hy gaan nie toulei nie.”

“Toontjies moet die ander riem vat. Mens kan nie ’n wa net op een plek anker nie. Loop jou draai en klim op die wa. Die osse is amper klaar gesuip en ons wil nie in die donker op die berg vasgekeer word deur jou nukke nie.”

“Gert sal hiervan hoor. Lyk my jy kort weer ’n goeie loesing.”

Lammert loop weg sonder om te antwoord. By die fontein spat hy hande vol koue water oor sy gesig om die woede in hom af te koel. Aletta se verwysing na die afranseling het die wonde weer oopgeruk. Die dag toe Aletta hom smalend vertel het dat Klara saam met Aalwyn Holkrans toe is, is nog vars in sy geheue. Tog is dit nie die pyn wat hom bybly nie, maar die vernedering dat dit ten aanskoue van die slavinne en die huismense gedoen is. Vir Aletta se aandeel in sy lot sal hy haar nooit vergewe nie. Al het sy hom glo volgens die slavin gered van ’n baie erger loesing.

Die eerste paar honderd tree afdraand gaan dit maklik, want die pad is droog al is daar oral tekens van verspoeling. Ten minste twee weke terug laas hier gereën, skat Lammert. Hy praat deurentyd met die osse, terwyl hy tussen hulle en die afgrond beweeg, om hulle rustig te hou. Op ’n gelykte gee hy ongemerk vir Soetland, die linkervooros, ’n hou onder die maag met die sweepstok. Soetland ruk vorentoe en die ander osse volg hom. Moos, in stede van vassteek en die os onder beheer bring, begin drafstap om nie onder die hoewe te beland nie.

“Staan stil, Moos!” Lammert se uitroep laat Soetland net sterker vorentoe beur. Met die omkyk struikel Moos en beland tussen die voorosse.

“Ysterklou!” skree Lammert en kry vir Soetland aan die horing beet. Gelukkig het September geluister toe hy hom van die remskoen verduidelik het, want die wa knars tot stilstand.

Moos kruip tussen die osse uit en gaan sit teen ’n rots.

Lammert gryp die leitou. “My magtig, Moos, jy’s mos ’n ou touleier. Hoe kan jy ’n os toelaat om die pas aan te gee? Jy gaan ons almal doodmaak,” raas hy om sy aandeel in die amper ongeluk te verbloem. Wat het hom besiel? Hy wou net vir Moos en September die doodskrik op die lyf jaag. As die osse aan die hol geraak het, was die wa regtig die kloof af.

“Wat gaan nou aan?” wil Aletta weet toe sy met Gertjie in die arms op die wakis kom sit. “Ek het net ingesluimer toe die wa my wakker ruk.”

“Die osse het geskrik toe Soetland op ’n los klip gly,” jok Lammert. “Toontjies, kom vat die leitou.” Lammert verdwyn haastig om die wa. September staan steeds met die riem om sy lyf aan die wa vasgemaak. “Maak los die ding. Ek dog jy weet ek maak sommer net ’n grap. Dis net as ’n draai na die afgrond uitgooi dat jy die riem moet vashou.”

Aletta is gelukkig terug in die wa toe Lammert by Moos gaan hurk. “Het jy seergekry?” Moos skud sy kop, maar bly net voor hom op die grond staar. Hy is bang, besef Lammert. Pa Voorslag het hom geleer ’n bang touleier is ’n gevaarlike touleier, want die osse ruik die vrees en dit maak hulle onrustig. “Ek sal nou self die tou vat. Sien jy kans om vooruit te loop en die los klippe uit die pad te gooi sodat ’n os nie weer struikel nie?” probeer hy sy gewete sus.

Moos spring op om die pad te fynkam.

Verlig neem Lammert die leitou oor. “Toontjies, jy vat my plek langs die osse. Jy ken mos elke os se naam. As dit lyk of een wil dwarstrek, sê jy net sy naam sodat ek hom kan aanpraat.” Maar dis nie vir Lammert nodig om ’n enkele keer ’n os te kalmeer nie. Hy kan maar net lag oor hoe goed Toontjies hom namaak. Toe Gert die rou kind by die matjieshuise op sy plaas langs die Hexrivier gaan haal het, het hy gedink hulle twee sal mekaar nooit verstaan nie. En nou praat Toontjies Hollands asof hy dit by sy ma geleer het.

Laatmiddag span hulle onder in die vallei uit. Dis die eerste aand dat hulle nie by vriende of familie van die Bassons oornag nie, maar Aletta kerm nie omdat sy in die wa moet slaap nie. Toe September die vuur aanpak, roep sy vir Toontjies.

In plaas van hulle gewone rantsoen gedroogde vis bring Toontjies brood, soutvleis, koffiemoer en suikerklontjies. “Die nôi vra ’n beker koffie, die ander goed is vir ons.” Een van die suikerklontjies verdwyn dadelik in Toontjies se mond asof hy instinktief weet dat Lammert hom gaan terugstuur met die goed.

Maar die genot waarmee die kind aan die klontjie suig, versag Lammert se hart. “Die suiker is vir die koffie,” keer hy toe Toontjies nog een wil gryp. Sy mond water self vir ’n dronkie soet koffie. “Waar’s die nôi se beker?”

“Sy’t gesê jy moet dit kom haal as jy haar hangmat kom regmaak.”

“Verdomp,” vloek Lammert binnensmonds. Hy moes geweet het Aletta gaan weer met haar streke begin. “September, kom help my eers. Die nôi is seker haastig om tot ruste te kom.” Hy ignoreer Aletta se frons toe sy die flap oopmaak en September ook daar staan. Soos Lammert vermoed het, hang die mat nog net soos hy dit in die Kaap vasgemaak het. “Wat’s verkeerd, Nôi?” vra hy nors.

“Die hangmat is te ver agtertoe,” verduidelik Aletta. “Ek wil dit hier voor hê sodat ek kan uitkyk as ons môre deur die vallei ry, anders moet ek die hele tyd met Gertjie op die wakis sit.” Sy gee ’n beker vir September. “Gaan maak solank my koffie.”

Voor Lammert kan keer, is September van die wa af. Hy wil by Aletta verbyskuur om gou die hangmat te skuif, maar sy hou hom aan sy arm teë.

“Hoekom is jy so hatig teenoor my, Lammert? Jy was tog lief vir my …”

“Wat!” Lammert praat sagter toe hy besef die klomp by die vuur kan hom dalk hoor. “Waar kom jy aan sulke bog?”

“Toe ons kinders was, het jy so mooi na my gekyk. My rondgeabba, dorings uit my voete gehaal en met Aalwyn geraas as hy my geterg het.”

“Daaraan het jy nie gedink toe jy my amper dood laat slaan het nie,” spoeg Lammert sy bitterheid uit.

“Ek sweer dit was nie ek nie. Dis my aaklige skoonma. Die ou heks het ons afgeloer en toe vir Gert aangehits.” Aletta gaan kniel by die klerekis. “Ek het vir jou iets gekry om te vergoed. Jy kan nie so verflenterd op Holkrans aankom nie.”

Lammert laat die belediging van hom afrol. Sy weet goed wie se skuld dit is dat hy steeds met Aalwyn se oorgroot klere rondloop. Nie ’n bloue duit het hy van Gert van der Merwe gekry in die tyd dat hy vir hom werk nie. Sonder om in Aletta se rigting te kyk, gaan pluk hy die hangmat af en hang dit op waar sy voorheen gewys het. “Naand, Nôi,” lig hy sy hoed toe hy klaar is. Gelukkig is die hangmat nou tussen hulle en kan sy nie naby hom kom nie.

“Asseblief, Lammert. Ek het die klere spesiaal vir jou laat maak. Vir die snyer gesê dis vir my boetie op die plaas.” Aletta skud die langbroek, hemp en baadjie oop vir Lammert om te sien. “Ek sit dit by die agterste flap. Dan kan jy dit daar vat en in jou bondel sit sodat die ander nie weet dit kom van my af nie.”

Terug by die vuur vra September vir Lammert: “Hoekom skree jy ‘ysterklou’ as ek die rem moet vastrek?”

“Het jou ma nie vir jou kleintyd Jakkals-en-Wolf-stories vertel nie?” vra Lammert verbaas. Die vlietende hartseer op September se gesig laat hom besef dat September seker ook soos Klara kleintyd van sy ma geskei is. Dis seker hoekom September en Moos nie van hom hou nie, want hy loop en spog gedurig oor alles wat hy by sy pa geleer het.

“Vertel vir ons, toe, oom Lammert,” por Toontjies.

“Eendag het Jakkals en Wolf gaan jag. Hulle loop kort by boer se huis verby en daar lê ’n perd en slaap. Jakkals sê vir Wolf: ‘Oom, hier lê ’n dooie perd. Kom ons sleep hom ’n ent weg voor ons vreet, anders sal die boer ons sien. Ek sal vir Oom aan die stert vasmaak en dan vir my aan die kop en so kan ons hom maklik wegsleep.’ Nadat Jakkals vir Wolf aan die stert vasgemaak het, gee hy die perd ’n skop. Die perd skrik wakker, vlieg op, hardloop dat dit so dreun en skop vir Wolf aanhoudend raak. Jakkals lag dat jy hom wie weet waar kan hoor en skree: ‘Slaan ysterklou in die grond, oom Wolf.’ Wolf skree terug: ‘Ek kan geen hemel of aarde beken nie, hoe moet ek nog ysterklou in die grond slaan?’ Toe lag Jakkals eers lekker.”

“So ’n vervloekte jakkals,” lag Moos. “G’n wonder hulle sê iemand is so skelm soos ’n jakkals nie.”

“Maar ek verstaan nog nie wat ysterklou beteken nie,” kla Toontjies.

“Dit beteken maar net mens moet vasstaan,” verduidelik Lammert.

“Ken jy nog van dié stories?” vra September.

“Genoeg om ons die hele nag wakker te hou,” sê Lammert, dankbaar vir die gemoedelikheid wat nou om die vuur heers. Sy lus om hom op die twee slawe te wreek het verdwyn.

Ná ’n nag se rondrol staan Lammert voordag op en vat die klere uit die wa voor hy in die fontein gaan was. Nou sal hy almal op Holkrans kan wys hy is nie sommer ’n hierjy nie. Veral vir Klara.

Die blaffende verwelkoming toe hulle Holkrans se opstal nader, is die eerste teken dat dinge op die plaas verander het. Lammert herken amper nie sy broer toe hy nader hardloop nie. Adam het ’n jong man geword in die tyd dat hy weg was.

“Dis Meester se honde,” verduidelik Adam nadat hy die honde met ’n paar skril fluite stilgemaak het. “Ma gaan dood neerslaan van blygeit as sy jou sien. Gaan groet haar eers. Sy’s by ons werf.”

Lammert drafstap na die matjieshuise. Sou sy ma dan siek wees? Sy sit op ’n veldstoeltjie voor haar matjieshuis, met ’n baba in haar arms.

“En dit, Ma?”

Rut spring met ’n gil op en laat val amper die baba wat keel opsit. “Lammert, dis jy in lewende lywe.” Die baba skree en woel tussen hulle toe sy ma hom omhels. “Dis Jakobus, jou boetie,” wys sy trots na die skreeuende bondel toe Lammert hom uit die omhelsing losmaak om nie die kind te versmoor nie.

“Hoe nou, Ma?”

“Ek en oom Ben het ons skapies bymekaargejaag.”

“En tannie Dina?” Dít het hy waaragtig nie van sy ma verwag nie.

“Sy’s dood. Geelslang se pik toe ons matjiesgoed gaan sny het. Ouma ook. Van skone hartseer.”

“En nou het ma ’n slawekind wat nôi Elsie of Aalwyn kan verkoop net wanneer hulle lus het.”

“Jy’s laf, ek is mos nie ’n slaaf nie. Jakobus is so vrygebore soos jy,” glimlag sy ma nog breër. “En Ben is lankal ’n vry man. Met Aletta se troue al het Elsie die papiere gaan regmaak in die Kaap. Saam met Klara s’n.”

Die naam tref hom soos ’n vallende rots en Lammert sak neer op die veldstoeltjie.

Rut gee die baba vir hom. “Hou jou boetie bietjie vas. Ek maak vuur vir koffie.”

Lammert trek die kombersie weg om darem iets meer te sien as ’n skreeuende, tandlose bekkie. Toe sy vinger aan die wangetjie raak, hou Jakobus op skree en kyk vir hom met groot bruin oë. “Hy’t mooi swart krulhaartjies.”

“Het jy jou mooi vrou vir ons kom wys, soos jy vir Adam belowe het toe jy soos ’n skelm in die Kaap agtergebly het?”

“Vroumense is gifgoed. Ek wil met hulle niks te make hê nie.” Maar in sy gedagtes sê hy dankie vir Aletta oor sy nie sy geheim uitgelap het nie en vir die klere waarmee hy almal kan flous dat dit met hom goed gaan.

Maar nie vir Meester nie. Lammert volg die honde se geblaf en kry hom in die boord.

“Jy het die kyk en die stap van ’n woedende mens, Lammert. Wat het gebeur? Die slavin toe ook maar net ’n slang, soos al die ander mooi vrouens?”

Lammert haal sy skouers op en kyk anderpad. “Meester het my gewaarsku. Kla sal nou niks help nie.”

“Jou plek hier is leeg, Lammert. Die plaas kort ’n ekstra paar hande. Ben raak oud, al hou hy sy lyf deesdae jong man. Aalwyn …”

“Hoi daar, Meester. Ek sal nooit hierheen terugkom nie. Dan liewer Gert se slaaf tot ek vyf-en-twintig is. Dis mos wat Meester gesê het, nie waar nie? Op vyf-en-twintig word ek ’n vry mens.”

“Ja, jy kan net ingeboek word tot jou vyf-en-twintigste verjaarsdag. Maar dit beteken nie jy gaan vry wees nie, Lammert. Vryheid vind mens net in jou eie binneste. Dit help nie om te bly weghardloop nie. Gaan môre kloof toe en begrawe die spoke wat jou so jaag.”

Lammert skud sy kop. “Nie tyd daarvoor nie. Gert het gesê een dag se rus vir die osse is genoeg. Oormôre voordag moet ons in die pad wees. Sal Meester asseblief vir my neerskryf presies wanneer ek vyf-en-twintig gaan wees, sodat ek by die veldwagmeester kan gaan kla as Gert my nie wil losmaak nie?”

“Met plesier. Jou geboortedatum is mos naby Aalwyn s’n.”

“Die presiese dag weet ek nie. Nôi Elsie sal weet. Ek wil nie my ma daarmee pla nie.”

“Kom ons stap sommer nou opstal toe. Jy’t seker nog nie daar gaan groet nie.”

Meester is nou heel tuis in die huis, want hy verdwyn sonder klop in die voorhuis, terwyl Lammert by die trappe wag. Net nôi Elsie kom op die stoep uit. Lammert lig sy hoed. “Dagsê, Nôi.”

“Dag, Lammert. Jy sien mos spoggerig daaruit. Ek’s bly Gert en Aletta sorg goed vir jou, want dis met groot hartseer dat ek jou in die Kaap laat agterbly het.”

Sy suster, wat uit die kombuis storm en hom amper onderstebo spring, keer dat Lammert haar die waarheid vertel. Aletta, die tweegatjakkals, het hom al weer ore aangesit. Kammakastig die klere vir hom gegee oor sy jammer is. Maar verkla hy haar nou by nôi Elsie, slaan Gert hom dalk vrek as Aletta stories aandra. Hy swaai sy suster in die rondte tot die ergste woede in hom bedaar het en sit haar dan uitasem neer. “Genade, maar jy’t groot en swaar geword. Jy sal ’n man se rug mos morsaf spring.”

“Ai, Lammert, jy’s nog net so vol grappies,” lag nôi Elsie. “Dis jammer Aalwyn is nie hier nie. Hy is Doornrivier toe. Hy’t mos nou sy eie plaas daar wat ons nou eers net vir weiding gebruik, maar ek vrees die dag dat hy en Klara daarheen wil trek.”

“Lammert,” onderbreek Meester, “juffrou Elsie skat jy’s op die vyfde of sesde Januarie 1774 gebore, want jy’s drie weke ouer as Aalwyn. Ek sal dit vir jou neerskryf, dan kom haal jy dit vanaand. My kamer is die heel laaste een,” wys Meester stoeplangs.

“Maak dit die vyfde, asseblief, Meester.” Lammert maak verskoning dat hy na sy osse moet gaan omsien. Die roep van ’n brandwagbobbejaan in die kloof laat hom oor Meester se woorde nadink. Miskien moet hy tog maar kloof toe. Daar is nog goed twee uur se sonskyn oor. Hy is uitasem toe hy die kloof ingaan; die luilekker lewe as wadrywer het hom sleg gemaak. Daar is feitlik geen teken oor van die brand nege jaar gelede nie, want die kloof is oortrek met suikerbosse en luisies. In ’n klipskeur peul ’n kaiingbos uit. Bo-op die krans staan ’n swartgebrande sederboom soos ’n vingerwysing.

Die bobbejaan blaf weer waarskuwend toe hy die grot nader. Verbeel hy hom of was daar ’n beweging by die grot? Sou dit ’n bobbejaanwyfie wees? As sy ’n kleintjie het, kan dit gevaarlik wees om nader te gaan. Maar die trop bobbejane klouter teen die krans uit sonder om hulle verder aan hom te steur. Dit kan ’n tier ook wees. “Wie is daar?” roep hy, onseker of hy moet nader gaan.

“Dis ek.” Klara kom agter die kaiingbos uit waar sy probeer wegkruip het.

Vir ’n paar sekondes oorweeg Lammert dit om in sy spore om te draai, weg te loop sonder om met haar te praat. Dan klim hy haastig die laaste paar tree tot by haar. Lig sy hoed. “Dagsê, Nôi. Jy is mos nou nôi Klara, of mag ek jou darem juffrou Klara noem?”

“Moenie, Lammert, asseblief moenie.” Klara retireer tot sy met haar rug teen die wand staan. Sy draai haar gesig weg. Haar hare is in ’n vlegsel om haar kop gedraai sodat hy die lyn van haar nek kan volg tot waar dit in die kantkragie verdwyn. Agter haar dans geel mensies teen die rotsmuur.

“Moenie wat nie, nôi Klara?”

“Moenie so wees nie. Moenie so vir my kyk nie. Jy maak my bang.”

“Jy dink tog nie ek gaan iets aan jou doen nie?” Die woede vloei uit hom. “Wat maak jy vingeralleen hier in die grot as jy bang is?”

“Dis my wegkruipplek as ek alleen wil wees. Meester het gesê hier kom niemand nie. Oor die brand en julle pa’s.”

Sou Meester dalk Aalwyn se liegstorie vir haar oorvertel het? “So, jy kruip eintlik vir my hier weg. Dan’s ek jammer ek het die nôi kom pla.”

“Nee, ek wou nie vir Aletta en die baba sien nie. Nie nou al nie. Dis swaar genoeg met jou ma se baba gedurig in die huis.”

“Wat het my ma vir jou gemaak dat jy haar nie ’n bietjie geluk gun nie?”

“Begryp jy dan nie, Lammert?” Klara slaan op haar maag. “Ek’s al ’n jaar getroud en ek is plat, plat. Ma Elsie en jou ma spot agter my rug, sê Aalwyn het vir hom ’n ghamma gevang, maar wil nie vir my sê wat dit beteken nie.”

Lammert draai weg om nie haar rou pyn te sien nie. Hy moet wegkom hier voor sy van hom verwag om te verduidelik dat sy ’n bokooi is wat nie kan lammers gooi nie.

“Lammert! Moenie my nou alleen los nie,” roep sy agter hom aan.

Dis die instink om te troos wat hom laat omdraai.