Читать книгу Dors - Marinda van Zyl - Страница 7

Junie 1876, Greyling-staning

Die vuurvonke spat soos verskietende sterre toe Tiaan ’n stomp op die vuur gooi. Gelukkig beland geen kooltjies op Motshoare wat teenaan die vuur slaap nie. Tiaan wikkel hom weer in sy velkombers toe om sy wagbeurt by die perdekraal om te sit.

“Gesoute perde is meer werd as goud in die wêreld waarheen ons trek,” het oom Jan hom die eerste dag ingelig. “Dis jou werk om hulle te versorg en snags saam met Motshoare op te pas. Ek voer jou vir die leeus as hulle leeukos word.”

Hy sit verskrik regop toe hy wel ver weg leeus hoor brul. Die brul van mannetjies wat die prooi in die rigting van die wyfies laat vlug, het hy al gehoor toe hy jare terug saam met sy pa op sy eerste jagtog was.

Snags wanneer hy sy warm bed mis, skel hy homself oor sy impulsiwiteit wat hom op hierdie trek gebring het. Maar daardie dag toe hy hoor van Damaraland, was hy skielik weer tien jaar oud en sy pa beloof: “Volgende jaar gaan ons twee Damaraland toe om hierdie voël te soek.” Die reisiger wou nie die prent van ’n troupant met rondepuntstertvere aan sy pa verkoop nie. Om saam met oom Jan-hulle Damaraland toe te gaan was die kans om sy pa se droom uit te leef, want ’n jaar ná die reisiger se besoek is sy pa dood. Hy het sy bes gedoen om sy pa se doodswens, om mooi na sy ma te kyk, uit te voer. Maar ’n ma het meer nodig as ’n lastige seunskind wat aan haar voorskootpante klou. Dit het hy op die harde manier geleer toe hy ’n stiefpa kry. Die plaas moet ’n man hê om kos op die tafel te sit.

Toe Motshoare onder sy velkombers uitpeul, skrop Tiaan vir hom ’n holte in die sand en rol hom in sy velkombers toe. Dit voel of hy skaars geslaap het toe oom Jan se stem hom uit sy droom ruk.

“Opskud, kêrel, die watervate moet vol kom voor ons by Erasmus rapporteer,” jaag oom Jan hom aan.

Tiaan gryp skoon klere uit die bondel wat hy as kopkussing gebruik. Hy wonder wat hy gesondig het dat oom Jan van gister af in so ’n slegte bui is. Elke taak wat hy kry, doen hy so vinnig en goed as moontlik uit vrees dat oom Jan hom sal terugstuur. Miskien het hy gister te lank met Elisabet gesels, maar dis nie sy skuld nie, dis sy wat hom kort-kort kom pla. Hy het al gesien hoe tant Betta vir hulle gluur.

Terwyl Motshoare die vate volmaak, stroop Tiaan sy klere af en plons die yskoue water in.

Toe hy opkom om asem te skep wys Motshoare vir hom vinger. “Die oubaas hy gaat jou gat warm looi.”

Tiaan kom haastig uit die water en droog hom bibberend met sy vuil hemp af voor hy skoon aantrek. “Mag mens dan nie eens was nie?” wil hy klappertand weet.

“Die drinkwater jy mors hom vuil. Jy moet stroomaf.”

“Jy sal nie vir hom sê nie, nè?”

“Motshoare hy verkla nie Boerkeeners nie.”

“Hoekom is oom Jan kwaad vir my?” wonder Tiaan hardop.

“Die oubaas hy is maar so. As ons jag, die oubaas hy’s mak hond. Twee dae by die huis hy word leeu wat baklei soek.”

Oom Jan wag al netjies uitgevat toe hulle met die watervate by die staning kom. Hy gryp die leisels by Tiaan. “Laai vinnig af. Dis klaar skuins voor nege.” Toe Tiaan vir Motshoare wil help om die vate weg te rol skel hy: “Klim! Wie dink jy moet tant Truia se goed oppas terwyl ek trekreëls moet uitpluis? En jy beter fyn dophou, want ek vertrou die spul glad nie. Toe ek November hier verby is, het ’n olifanttand van my wa af verdwyn.”

Tiaan lig sy hoed vir tant Betta toe sy vir hulle totsiens waai.

Oom Jan frons. “En die koeilekkuif wat jy vanmôre het?”

“Motshoare het gesê ek mag stroomaf swem. Ek het my kam vergeet, toe vee ek dit sommer met die hand plat,” plooi Tiaan die waarheid.

“Eerder jy as ek in die yskoue water. Maar het jy darem al ’n vreemde voël hier gesien?”

“Net ’n blou visvanger, Oom. Ek dink dis dieselfde blou as die langsterttroupant wat ek soek,” wei Tiaan uit om oom Jan van die swemmery te laat vergeet.

“Vir daardie troupant sal jy lank moet wag, soos vir alles in die lewe wat die moeite werd is.”

Die laer is by die drif tussen die samevloeiing van die Marico- en Krokodilrivier.

Oom Jan fluit verbaas. “Die man weet mos niks van die veld nie. Dis ’n muskietnes hier in die somer en in ’n goeie reënjaar oorstroom albei riviere hulle walle en word die kom een groot modderpoel.”

Oom Jan vra by die eerste wa na Daniël Erasmus.

“Die rooi wa,” beduie die vrou. “Dis hy wat daar voor die tent doenig is.”

’n Oom geklee in ’n swart knielengtebaadjie en broek is besig om sy swart skoen te poets terwyl sy voet op ’n veldstoeltjie rus. Hy lyk soos ’n dominee. Sy baard is in die middel verdeel en in netjiese punte gedraai. Hy hoor hulle skynbaar nie aankom nie, want hy skop die stoeltjie onderstebo toe oom Jan groet.

“Goeiemôre, neef Erasmus. Jan Greyling. Bly te kenne.”

“So jy’s Kreling die velskoenmaker,” sê die oom toe hy sy ewewig herwin en die twee punte van sy gesplete baard nog ’n draai gee.

“Greyling voer ek die van, neef Erasmus,” help oom Jan hom reg en vra: “Waar’s die byeenkoms om oor die trekregulasies te besluit?”

Oom Daniël haal tydsaam sy goue horlosie uit sy onderbaadjie se sak. Die goue ketting wat deur een van die knoopsgate kom, skitter in die son terwyl hy dit aandagtig bestudeer voor hy antwoord: “Ek weet nie, Kreling. Ek het geen kennisgewing daaromtrent ontvang nie en ek het ook geen byeenkoms belê nie.”

Tiaan skrik toe oom Jan die sakhorlosie gryp en in die proses vir oom Daniël met die vasgemaakte ketting naderpluk.

“Kyk, Erasmus, ek is nie jou speelmaat nie. Hoekom kyk jy op jou uurwerk as jy en Louw nie ’n byeenkoms vir tienuur belê het nie?”

Tiaan kyk verskrik toe. Uit ondervinding weet hy om nie in te meng as grootmense rusie het nie. Dit lyk nie asof enigiemand sien wat aangaan by oom Daniël se tent nie, want mans sit en rook rustig pyp voor hulle tente terwyl vrouens rondom kookvure werskaf. Hy kyk om toe hy die kapkar hoor. “Hier’s oom Louw-hulle, oom Jan!” roep hy en koes agter die perde in toe albei mans hom aangluur.

“Môre, môre,” groet oom Louw vriendelik. “Het jy nie jou mense saamgebring vir die stemming nie, Jan?”

“Natuurlik nie. Volgens jou sou ons drie eers die saak bespreek en ’n kommissie aangestel het om die regulasies neer te skryf. Hoe kan ons nou stem as ons nog nie eens weet watter ampte daar gaan wees en wie mag stem nie?”

“Oom Jan is reg,” sê een van die mans by oom Louw. “Ek stel voor ons kom môre weer hier bymekaar om drie lede vir die kommissie te kies.”

“Nee,” sê iemand anders, “ons kies nou die kommandant, want almal weet tog ons het net vir Jan Greyling gewag omdat hy die enigste een is wat die pad deur die Dors ken.”

Oom Jan hou sy hand op en dadelik is daar stilte. “Laat die kommissie eers sy werk doen, maar daar sal opgeskud moet word. As ons nie voor einde Junie wegkom nie, sal ons hier moet oorstaan tot volgende jaar. Aangesien dit kommandant Du Plessis se trek is, is hy die regte man om die reëls te maak.” Hy gluur vir oom Louw. “Laat weet net volgende keer vir Erasmus ook as jy byeenkomste belê, Kommandant.”

Oom Jan groet almal, behalwe oom Daniël, met die hand en Tiaan sien verlig die effense glimlag toe hy naderkom. “Nou het die dorpsjapie iets in sy pyp om te rook. Vat jy die leisels en skud op, daar’s werk wat wag.”

“Wat van tant Truia se goeters?”

“Nou my magtig, kêrel, hoekom het jy dit nie oorgelaai nie?”

“Maar Oom het gesê ek moet dit oppas en dit kan ek mos nie op ’n ander oom se kar doen nie.”

“Ook weer waar. Kom vat nooi Truia se goed,” roep hy na die man wat oom Louw se perde vashou.

Tiaan bekyk die draaiende aasvoëls in die vaalblou winterlug terwyl die perde vanself in die wapad hou. Iets het gevrek anderkant die Marico. Dan het hy hom nie laas nag verbeel hy hoor leeus in die verte brul nie.

“Wat soek jy in die lug as jou oë op die pad hoort?” bring oom Jan hom terug na die hede.

“Ek wonder net wat die leeus laas nag gevang het. Dit moet iets groots wees, want die aasvoëls draai nog.”

“As jy die leeus hoor brul het, het jy mos veldore, kêrel, want hulle was ver, en hier dink ek die hele tyd jy’s te lig in die broek vir Damaraland.”

Terug by die staning spring oom Jan van die waentjie af voor die perde tot stilstand gekom het. “Span uit en gaan haal ons ryperde.” Roep toe na tant Betta wat by die vuur doenig is: “Betta, ek soek my skryfgoed.”

Tant Betta bekyk hom eers hande in die sye voor sy vir Elisabet roep: “Gaan haal jou pa se skryfgoed uit die wakis en dan kom maak jy en Janetta hier klaar. Pa en Tiaan moet eet voor hulle ry.” Toe oom Jan die eetgerei op die opvoutafel hardhandig eenkant toe skuif, loop sy nader. “Wat gaan nou aan?”

“Ek moet dadelik toestemming by opperhoof Khama kry om deur sy land te trek. Alleen, as dit moet. Piet en Motshoare moet môre die brief vir Khama vat. Louw en Erasmus gaan agter my rug knoei as ek nou hier weggaan.”

Tiaan gee haastig pad toe oom Jan raas: “Basta tande tel. Kry die perde.”

Toe Tiaan met die ryperde terugkom, is oom Jan nêrens te sien nie.

Tant Betta wink hom eenkant toe. “Wat het op die vergadering gebeur?”

Tiaan kyk benoud rond, maar sy stel hom gerus: “Oom Jan het ’n draai geloop. Praat gou.”

“Daar was nie ’n vergadering nie, want oom Daniël het gemaak of hy niks daarvan weet nie en hy bly vir oom Jan sê ‘Kreling’. Ek was bang oom Jan gaan hom foeter.”

“Nee wat, oom Jan is kortgekniehalter maar ’n slaner is hy nie. Vra maar vir die seuns. Dis ek wat die platriem inlê as dit moet.”

Oom Jan kom fluitend uit die bosse en Tiaan lei die perde weg sodat oom Jan nie moet dink hy dra stories aan by tant Betta nie. Hy staan geduldig en wag met die opgesaalde perde terwyl oom Jan met sy skryfwerk voortgaan.

“Tiaan, jy moet maar solank beestrop toe, want ek gaan nog ’n ruk besig wees hier. Sê Piet moet huis toe kom want hy en Motshoare moet vroeg môreoggend in die pad val. Ek is nou gerus dat jy en Paul alleen sal regkom.”

“En waar moet ons water nou vandaan kom?” wil tant Betta weet.

Oom Jan kyk gesteurd op van sy skryfwerk. “Ek en Bêrend is mos mans genoeg om dit te doen. Dan kan julle sommer die wasgoed by die rivier gaan was.”

Terwyl Tiaan sy slaapgoed aan die saal vasbind, bring tant Betta ’n meelsakkie. “Droëwors, askoek en vyekonfyt vir jou en Paul. Pas jou mooi op.”

Tiaan waai sy hoed uitbundig toe hy weggalop, gerus dat hy nie terug huis toe gestuur sal word nie.