Читать книгу Кая бара бу дөнья? - Наиль Шарифуллин - Страница 8

Җир йөзендә берничә йөз милләт һәм халык яши. Дөньядагы сәяси һәм икътисади «һава торышын» билгеләүче эре милләтләр белән бергә, тыйнак кына яшәүче вак халыклар да бар. Бер урында, бер илдә оешып яшәгәннәре булган кебек, бөтен континентларга таралып көн күргәннәре дә аз түгел. Милләт һәм халыкларның ватанлылары бар, ватансыз, ватан дәгъва итеп яшәгәннәре дә күп.

Без дә, татарлар да, менә инде дүрт гасыр ярым илсез, дәүләтсез яшибез. Әлегә, Аллага шөкер, без исән, дип әйтә алабыз. Тик авыз тутырып түгел, ә кайбер төзәтмәләр, чигенүләр белән. Кайчакларда бик сак һәм тыйнак рәвештә дәүләтчелеккә кайтырга омтылгалап куябыз. Тик Мәскәү аз гына бармак янау белән, ул уебыздан кире кайтып, ашыгып законнарыбызны күчереп яза башлыйбыз. Үз-үзебезгә ихтирамыбыз азрак безнең, күрәсең. Үҗәтлек, эзлеклелек, бердәмлек, хәйләкәрлек тә җитеп бетмидер.

Ә як-ягыбызга карасак, чынлап торып үрнәк алырлык халыклар, бездән аянычрак хәлдә калып та, бездән ныграк сугылып та язмыш алдында тез чүкмәгән милләтләр бар бит. Шул ук яһүдләрне генә алыйк. Аларда булган кайбер сыйфатларның яртысы гына булсын иде татарда…

Еврей – не худшее создание

Меж Божьих творческих работ:

Он и загадка мироздания,

И миф его, и анекдот.

И. Губерман, чыгышы белән яһүд булган рус шагыйре

Моннан ике-өч ел элек Малайзиядә Бөтендөнья ислам конференциясе булып узды. Билгеле булганча, анда Русия Президенты Путин да катнашты һәм чыгыш ясады. Аның чыгышыннан бигрәк, делегатларны Малайзия премьер-министрының нотыгы гаҗәпләндерде. Чөнки ул ислам динендәге халыкларның гына түгел, башкалар да эчтән генә уйлап йөреп тә, югары трибуналардан әйтергә курыккан сүзләрне әйтте: «Дөнья белән бүген яһүдләр идарә итә. Алар, үзләрен эзәрлекләмәсеннәр өчен һәм дөньякүләм идарәгә ирешү максатыннан, бүгенге Көнбатыш демократиясен уйлап таптылар һәм гамәлгә керттеләр. Барып чыкмаган социализм белән коммунизм да алар эше». «…Алар бервакытта да беркемгә дә маңгайга-маңгай каршы тормадылар, каршылыкларны урап үтә, хәйләли белделәр». «…Без, бер миллиард өч йөз миллионлы мөселман халкы, берничә миллион яһүдтән куркырга, аларга һәрчак юл бирергә тиеш түгел!» Бу цитаталар барысы да Малайзия хөкүмәте җитәкчесе чыгышыннан. Чырайга бәреп әйтелгән сүзләр. Һәм бу сүзләрдә хакыйкать юк дип һич тә әйтеп булмый.

Без көтү булсак, алар – көтүче

«Дөнья белән яһүдләр идарә итә». Гәрчә Израильдән кала бүтән илләрдә президентлар һәм премьер-министрлар яһүд милләтеннән булмасалар да (сирәк кенә очракларда булулары да мөмкин), дөньяда хакимият дилбегәләре алар кулында дию – дөреслектән ерак китү түгел. Кайсы гына алга киткән илне алма, анда иң эре банкирлар, зур корпорация, компания хуҗалары, финансистлар, танылган галимнәр, сәнгать эшлеклеләре дә яһүдләр булыр. Язуларына караганда, дөньяның иң бай иле булган Америкада ил байлыгының 80 проценты алар кулында. Акча, байлык көче коры административ идарә көченнән күп вакыт көчлерәк икәнен яһүдләр башкаларга караганда яхшырак аңлыйлар, күрәсең.

Инде үзебезнең илне алыйк. Приватизация вакытында кемнәр ил мөлкәтенең иң майлы калҗаларын эләктереп калды? Күбрәк шул әлеге дә баягы яһүдләр. Ходорковский, Абрамович, Фридман, Березовский, Смоленский, Гусинский, Невзлин һ. б. Кемнәр күктән төшкән байлыкка хуҗа булу өстенә, аның саен ил президентына, хакимият органнарына басым, йогынты ясарга, алар белән ничек тә идарә итәргә тырыша? Яһүдләр! Кемнәрне кара эштә, физик хезмәттә, аз акчалы җирдә һич күрә алмассың? Яһүдләрне! Кемнәрне комагай, әрсез, хәйләкәр, үҗәт булганнары өчен гомер-гомергә эзәрлекләгәннәр? Яһүдләрне!

Кемнәр соң ул, дөньяга Эйнштейн кебек бөек физикларны, Троцкий кебек мәшһүр революционерларны, Куприн, Пастернак, Бродский кебек талантлы язучы-шагыйрьләрне, танылган банкирларны, нефть магнатларын, Рабинович кебек анекдот геройларын биргән халык? Алар каян килгән?

Юкка чыкмас халык

Алар – бик борынгы халык. Безнең эрага кадәр мең ике йөз ел элек үк яһүдләрнең Палестина җирендә үз дәүләтләре булган. Израиль-Иудея иле дип аталган ул. Кечкенә ил булу сәбәпле, аларны һәрчак кем дә булса яулап алган, буйсындырып килгән. Төрле заманнарда алар өстендә вавилонлылар, греклар, борынгы римлылар торган. Ни гаҗәп, яһүдләр ул халыклар белән кушылмаганнар, үз төсләрен, мәдәниятләрен, диннәрен җуймаганнар. Ләкин, яулап алучыларга каршы ачыктан-ачык сугышмасалар да, һич кенә дә буйсынмаганнар. Яһүдләрнең башбирмәслегеннән, үҗәтлегеннән тәмам туйган, аларны яратмаган Рим императоры Адриан безнең эраның икенче гасырында Иудея шәһәр-авылларын җир белән тигезли, ә халкын мәҗбүри ассимиляциягә, – башка халыклар арасында эрү-югалуга дучар итү өчен, төрле илләргә, шәһәрләргә күчерә, куа, чәчә-тарата. Шул вакыттан алып 1948 елга кадәр яһүдләр илсез-җирсез, ватансыз калалар. Бөтен дөньяга сибелеп таралалар. Ләкин бу очракта да ассимиляция барып чыкмый. Киресенчә, бер грек сәяхәтчесе сүзләре белән әйткәндә, «Аларның тирән милли һәм дини хисләре, үзара бердәмлеге кайда гына яшәсәләр дә үз-үзләре булып калырга ярдәм итте».

Мең сигез йөз ел буе илсез-җирсез таралып яшәп тә, ассимиляциягә бирешмәгән башка халык юктыр ул. Бу – феномен, могҗиза. Дәүләтле халыклар да, унсигез-егерме гасыр эчендә аслы-өсле килеп, кырыкка буталып, үзгәреп, үз төсләрен җуйдылар, яңа халыкларга әйләнделәр. Яһүдләр – юк! Гүя алар мәңгелеккә килгән. Мисыр пирамидаларыннан курыккан вакыт, бәлки, яһүдләрдән дә куркадыр?

«Сатып алынган» ватан

1948 елның маенда яһүдләр яңадан дәүләтле булдылар. БМО Генераль ассамблеясы карары нигезендә, Англия кул астында булган Палестина җирләрендә, яһүдләрнең тарихи ватанында, яңадан Израиль иле торгызылды. Ул чагында кайбер сәясәтчеләр билгеләп үткәнчә, әлеге җирләр Америкадагы яһүд банкирлары акчасына сатып алындымы, әллә юкмы, бүген беркем дә, бернәрсә дә исбатлый алмый инде. Әмма үз дәүләтчелеген булдырырга теләгән халыкларның берсенә дә БМОның җир бүлеп биргәне, ул җиргә ул халыкның хуҗа булганы юк әле. Акча юклыктандырмы ул, яһүдләрдә булган егәр, хәйлә, үткерлек җитмәүдәнме? Бәлки, икесеннәндер дә.

Шунысын да әйтергә кирәк: БМО карары нигезендә, тагын бер дәүләт – бәйсез Палестина иле туарга тиеш иде. Ул тумады. Яһүдләр, гарәпләрнең пошмавыннан файдаланып, әлеге күрше территорияне тиз генә басып алдылар. Анда яшәгән бер миллион гарәп читкә куылды. Калганнары өчен басып алынган җирләрнең бер өлешендә Палестина автономиясе төзелде – дистәләрчә елларга сузылачак тарткалаш-сугышка нигез ташы салынды.

Борынгы Палестина җирендә инде ничә еллар игълан ителмәгән сугыш бара. Гарәпләрнең хыялларын тормышка ашырасы – бәйсез дәүләт төзиселәре килә. Яһүдләр моңа кискен каршы. Тарткалаш бер генә көнгә дә тынмый – басып алучыларга каршы террорлык актлары оештырыла, яһүдләр үз чиратында гарәп авыл-шәһәрләрен утка, бомбага тоталар, чистартулар үткәрәләр. Ике арадагы дошманлык көннән-көн көчәя килә.

Бүгенге көндә дөньяда 13 миллион яһүд яши. Шуның 5 миллионнан аз гына артыграгы Израильдә. Икенче бөтендөнья сугышы алдыннан аларның саны 13 миллионнан хәтсез күбрәк булган. Ләкин коточкыч фаҗига, Гитлер алып барган яһүдләрне юкка чыгару сәясәте – холокост нәтиҗәсендә 4–5 ел эчендә аларның саны 6 миллион кешегә кими. Бу – Европа яһүдләренең 60 проценты фашистлар тарафыннан үтерелгән дигән сүз. Гитлер үзе басып алган Европа шәһәрләрендә яңадан геттоларны – яһүдләр өчен махсус аерымланган районнарны булдыра. Алар фашистларга әлеге халыкны планлы рәвештә юкка чыгару үзәкләре булып хезмәт итә. Бер Варшава геттосында гына да берничә йөз мең яһүд үтерелә. Өченче рейх өчен, бөтендөнья немец дәүләте өчен яһүдләр көндәш, беренче конкурент булалар шул. Беренче бөтендөнья сугышында җиңелүне дә алар яһүдләрдән генә күрәләр.

Геттолар, башка милләтләрнең яһүдләрне яратмавының бер чагылышы буларак, Европада Урта гасырларда ук барлыкка киләләр. Аларда, әлбәттә, бу халыкны үтерү сәясәте алып барылмый, ләкин дискриминация, аерымлау, аларны һәрчак эткәләп-төрткәләп тору Урта гасырлардан ук килә. Русия дә бу юнәлештә башкалардан бик артка калмый: яһүд погромнары, «бей жидов» шигаре монда XIX гасыр башыннан яшәп килә.

Кыскасы, яһүдләрне яратмау, күралмау, аларга каршылык бөтен Европа, дөнья масштабында барган дияргә мөмкин. Ул юнәлеш антисемитизм дип атала һәм яһүдләрне күралмауның барысын да бергә берләштерә. Антисемитизм тәгълиматының төбендә «Дөньядагы бөтен бәхетсезлекләр өчен Моисей уллары – яһүдләр гаепле» дигән билгеләмә ята.

«Кәҗәсе кыйммәтрәк»

Ни өчен яһүдләрне шул дәрәҗәдә яратмыйлар соң? Әлбәттә, моның сәбәпләре бар. Политэкономия фәнендә «утилитаризм» дигән төшенчә, термин бар. Һәр эштән, һәр гамәлдән, һәр хәрәкәттән файда, табыш, кирәклелек кенә эзләү дигәнне аңлата ул. Һәм әлеге термин тулысы белән яһүдләргә хас дисәк, хакыйкатьтән артык читкә китү булмас сыман. Әйе, алар тормышта табыш, файданы башкаларга караганда ныграк эзлиләр һәм күбрәк табалар. Яһүдләр гомер-гомергә рибачы (ростовщик) булып башкаларга процентка акча биреп торганнар. Процентка яшәргә яратканнар. Рибачылык – алар уйлап тапкан кәсеп. «Кәҗәсе кыйммәт түгел, мәзәге кыйммәт» дип яшәгән башка халыклардан аермалы буларак, яһүдләргә һәрчак «кәҗәсе кыйммәтрәк» булган. Яратмау, эзәрлекләүләр, аларга һәрчак дошман тышкы дөнья – яһүдләрне тагын да үткенрәк, шомарак, хәйләкәррәк итеп тәрбияләп килгән. Алар башларын яхшырак эшләтергә, яраклашырга өйрәнгәннәр. Һәм бу юнәлештә башкаларны шактый узып та киткәннәр. Аларның күбесе – кеше табигатен, хаҗәтләрен яхшы аңлаучы, үтә күрүче нечкә психологлар. Бу аларга аралашуда, яраклашуда һәм акча эшләүдә олы ярдәм күрсәтә. Яһүдләр, яхшы шахматчы кебек, һәрчак берничә йөрешне алдан күрергә тырышалар һәм күрәләр дә.

Сионизм – яһүдләр кыйбласы

Гомер-гомергә килгән эзәрлекләүләргә, антисемитизмга оешып каршы тормасалар, яһүдләр яһүд булмаслар да иде. Төрле чорларда, төрле илләрдә яһүд оешмалары һәрчак булган, һәм алар билгеле бер идеология белән яшәгән. Бу халык кыйбла иткән каршылык һәм үсеш идеологиясенең иң масштаблысы һәм бүген дә яшәп килгәне ул – сионизм. Дөньяның 60 лап илендә сионистик оешмалар яшәп һәм эшләп тора.

1897 елда Швецариянең Базель шәһәрендә Беренче сионистик конгресс – бөтендөнья яһүдләренең олы форумы уза. Сионизм идеологиясе дә шунда кабул ителә. Яһүдләрнең үзаңын тагын да үстерү, бердәмлек, үзара ярдәмләшү өстенә Палестина җирләренә кире кайту, анда дәүләт торгызу – киләчәккә куелган максатлар шундый була. Болары рәсми, ачыктан-ачык яңгыраган максатлар булса, конгресста әле тагын яшерен документлар да кабул ителә. Ул «Сион акыл ияләре беркетмәләре» («Протоколы сионских мудрецов») дип аталган. Соңыннан сионизм библиясе исәбендә йөргән әлеге яшерен документта ничек итеп киләчәк ХХ гасырда төрле илләрдә сәяси һәм икътисади властьны үз кулларына алу, дөньякүләм хакимияткә ирешү максатлары һәм юллары күрсәтелгән була. Чынлыкта моны яһүдләрнең реванш программасы дип атап та булыр иде.

«Беркетмәләр» дә куелган бурычларны үти алдылармы соң яһүдләр? Тулысынча булмаса да үтәделәр, дияргә була. Малайзия премьеры әйткәнчә, Көнбатыш демократиясе – алар өчен иң кулай җәмгыять. Эзәрлекләү-кимсетүләр турында сүз дә булырга мөмкин түгел. Шуңа өстәп аларга бүген бөтен мөмкинлекләр ачык, бернинди тыю юк. Ничек бөтерелә алсаң, шулай бөтерел, хәйләлә, акча эшлә, бае, властька омтыл. Шунлыктан дөньякүләм хакимиятнең саллы ягы – икътисади рычаглар – алар кулына күчеп бара. Ә бу – бик җитди нәрсә.

Әйе, тарихта яһүдләр вакыты җитте. Алар мең сигез йөз ел буе эзәрлекләнү-кыйналулар өчен реванш алып маташалар – глобаль хакимияткә ирешеп баралар. Утилитаризм белән сугарылган алар хакимияте нәрсәгә илтер, кая барып чыгарбыз – киләчәк күрсәтер.

2006