Читать книгу Skaduself - Paula Marais - Страница 12

Die eerste keer toe ek in die hospitaal beland het, het Moeder vir my gesê om “op my maniere te let” en “niks te sê oor hoe dit gebeur het nie”. Wel, dít is wat regtig gebeur het. (Ek het nie ’n ketel kookwater oor my bene uitgegooi, soos my pa vir die verpleegsters vertel het nie.)

Hulle het daardie dag vir Robbie in die grond gesit. Hy het nie die bank gekry wat hy wou gehad het nie en ek is gedwing om ’n haatlike valletjiesrok aan te trek. Ek wou eerder ’n jean dra, en ’n T-hemp met “Kleinsus” voorop, want Robbie hou daarvan. Het daarvan gehou.

“Moet my net nie vandag van alle dae moeilikheid gee nie, juffroutjie,” sê Moeder en trek my jeans so hard af dat haar nael my boud krap.

Ek vou my arms oor my bors sodat sy nie my hemp kan bykom nie, maar Moeder is sterker as ek. Ek het gedink sy gaan my slaan, en toe is dit verby, want toe ek vir my gesig keer, verloor ek my greep. Moeder vat die skêr uit my potloodsakkie op my lessenaar en ek moet toekyk terwyl sy my gunsteling-T-hemp stukkend knip. Stukkie vir stukkie laat val sy dit in die snippermandjie terwyl ek ’n keel opsit.

“Jy’s nie meer ’n kleinsus nie, Thea. Dra nou die verdomde rok. En hou jou mond.”

Pa kom by die kamer in, sien wat aangaan en loop weer uit, soos gewoonlik.

Ek staan stil terwyl Moeder ’n frokkie oor my kop trek, want ek wil net hê sy moet weggaan. Die rok se romp is ’n aaklige groen, soos babapoef. Die bolyf het wit knope en die romp het lae en lae kantvalle reg rondom. Ek lyk soos daai gehekelde poppies wat Nana op die plaas oor die toiletrolle sit. Die plaas was Robbie se gunstelingplek, en ek probeer my troos deur daaraan te dink.

Nadat Robbie siek geword het, het hy gewoonlik die meeste van die lang pad soontoe omgeslaap, sy kop op ’n vet kussing, sy mond halfoop. Ek sou die liggies oor Kaapstad dophou wanneer ons vroegoggend ry, flikkerende geel spatsels, en bome met spokerige arms in die wind. Verder aan lyk die berge soos groot stekelrige dinosourusse wat hulle koppe lig om na ons te kyk. Wanneer die pad reguit word, strek dit voor ons uit tot by die horison, asof dit vir ewig aangaan. Eindelik ry ons stadiger en stamp-stamp oor die spoorlyn, en langs die draad sien ek die koppe van oupa se volstruise, pienk en oranje geverf in die oggendlig. Asof hulle ons verwelkom.

Dan skud ek vir Robbie wakker, saggies, saggies. Hy sal dit nie wil mis nie – hy is mal oor voëls en hy het selfs ’n lys. Soos Pa, kan hy voëls uitken aan die manier waarop hulle vlieg, of aan die vorm van hulle sterte, of die kleur van hulle snawels. Ek kan nie die verskil sien nie, maar ek is tevrede om agter hom aan te drentel om vere op te tel vir sy juweelbedekte versamelkissie uit Indië. Hy het selfs ’n aasvoëlveer, amper so lank soos my arm en beslis breër. Moeder het altyd heelwat te sê oor kieme.

Toe hy nog sieker word, mag hy nie meer die kissie in sy kamer hê nie, en ek mag ook nie by hom kuier nie, in geval van kieme. Robbie gee vir my die kissie om op te pas en ek besef dis ’n eer.

Op die plaas hou ons veral daarvan om na die volstruise toe te gaan, hoewel ons nooit naby die volwasse voëls toegelaat word sonder dat die grootmense by is nie. Volstruise is baie beskermende ouers, en hulle maak beurte om die eiers uit te broei; as dit vir ’n volstruis lyk asof jy te naby kom, kan hy jou doodskop. Oom Ray en Oupa laat nie die volstruise toe om al hulle eiers te hou nie. Hulle het ’n spesiale skuur met net die regte temperatuur, sodat die kuikens die beste kans het. Net soos Robbie, is volstruise sensitief en kry hulle maklik allerhande soorte siektes. Hulle gaan maklik dood, wat hulle anders maak as Robbie, wat so lank uithou voor hy finaal oorgee.

Vandag groet ons hom vir oulaas.

Die begrafnisdiens is in Moeder se kerk, met groot gebrandskilderde vensters waardeur gekleurde lig op die banke weerkaats. Die kerk is gepak, want Moeder en Pa het baie vriende en Robbie gaan al jare lank dood. Dis dieselfde mense wat die afgelope agt weke, toe Robbie op sy ergste was en die verpleegster ingetrek het, bakke kos op ons kombuistoonbank agtergelaat het: lasagnes, boboties, bredies en herderspasteie; Tupperware-bakke vol koek, kleinkoekies, kolwyntjies en fudge; en terte: suurlemoenmeringue- en appelterte in CorningWare-bakke wat ons moes teruggee.

Robbie moes op die bank lê en die mense ontvang. Sy vel was die kleur van mosterd en sy lyf maer, maar sy maag was groot van al die water waarvan sy liggaam nie meer ontslae kon raak nie. Elke besoeker het vyf minute gekry.

Die hele besigheid het Robbie uitgeput, maar toe ek vra hoekom hy dit nie vir Moeder sê nie, het hy net geglimlag en gesê: “Ag, Thea – dit gee haar iets om te doen.”

Ek dink ek het dit dalk meer gehaat as hy – al daardie skynheilige mense wat my laaste paar weke saam met my broer by my kom steel.

Terwyl die diens voortgaan, kyk ek na Moeder en Pa. Hulle hou mekaar se hande styf vas, ’n ongewone gebaar. Oupa het langs my ingeskuif en ek voel die drukking van sy been in die pak klere teen my romp – darem ’n troos. Hy vryf my hand liggies, kyk toe vorentoe en doen sy bes om nie te huil nie.

Ná die diens streel grootmense wat ek nie ken nie en sommige wat ek wel ken my kop en kyk na my met groot, hartseer oë, maar as ek wegkyk, praat hulle oor gewone dinge – hoe die weer darem perfek is vir ’n wintersdag, en het jy gehoor Sandra en Freddie is uiteindelik getroud, ná soveel jare.

Ek staan alleen buite toe die werklikheid my begin tref.

Ek was al gewoond daaraan dat Robbie nie meer buite met my speel nie, maar selfs uit sy bed het hy na my gekyk en gesê: “Haai, Thea? Hoekom lyk jy so af? Ek is nog nie dood nie, jong.” Hy het vir my stories gelees en, toe hy te siek word, sou ek langs hom sit en hom van die skool vertel en van Annie en dat sy vriend Tony nog die skool se albasterkampioen is – hoewel ons sonder twyfel weet hy sit Prestik onder sy skoene om albasters te steel wanneer niemand oplet nie. “Mý idee,” het Robbie eenkeer vir my gesê, en ek het gedink hy is superslim.

Toe ons eindelik terug is by die huis, probeer ek wegkom van die gaste af, selfs van Annie, wat saam met haar ouers gekom het. Toe Oupa my sover probeer kry om iets te eet, skud ek my kop en loop buitentoe, na die boomhuis onder in die tuin, en klim vinnig teen die stam op in my babapoefrok. Ek vryf met my vinger oor ons voorletters wat Robbie in die hoek van die boomhuis uitgekerf het. Die T lyk beter as die R – hy het gesukkel om die rondings met sy knipmes te maak, want die lem het aanhou toevou. Hierdie is ons ekwivalent van Robbie se bankie – ’n uitsig op die berg en ’n rustige plek om te dink. Deur die venster kyk ek hoe die mense rondmaal. Ek weet hulle sal almal huis toe gaan en van ons vergeet. Die kos sal ophou kom en ek sal in hierdie stil huis sit sonder Robbie, met net Moeder en Pa as geselskap.

Ek wil vir ’n lang, lang tyd hartseer wees, en aan my broer dink. Toe loer ’n kop by die boomhuis in.

“Ek het geweet jy sal hier wees,” sê Annie. Sy klim in en bied vir my ’n stukkie koek aan. “Wil jy hê? Dis soos karamel of iets.”

Ek vat ’n happie en dit smaak na niks – na poeier op my tong. Robbie se spesiale verekissie staan in die hoek. Ek leun oor en maak dit oop, sien die nuwe tarentaalveer wat ek ’n paar weke gelede by Kirstenbosch opgetel het toe Pa my soontoe geneem het om “’n bietjie uit die huis te kom”.

“Wat gaan jy vanaand maak?” vra Annie, haar mond vol krummels.

“Ek weet nie. Ons is veronderstel om saam met vader Patrick te bid.”

“Hoekom?” vra Annie, haar bleek gesiggie op ’n plooi. “Is dit nie nou te laat nie?”

Ek kyk na Annie en begin giggel. Gou lag ek so erg dat ek die boomhuis voel skud. Toe begin Annie saamlag. Ons lag tot die trane oor ons wange loop.

Dit voel goed.

“Ek wens jy kan na ons toe kom. Dis nie so hartseer by ons huis nie,” sê Annie en ons druk mekaar styf vas.

“Moeder sal my nie vanaand laat gaan nie.”

“Reg,” sê Annie, “as jy moet bid, moet jy bid.”

Dit laat ons weer giggel.

Ons hoor Annie se pa van die stoep af roep.

“Is jy oukei?” vra sy, en hou haar hand teen myne sodat ons hande ’n spitsdakkie maak.

“Ja.”

En toe is ek weer alleen in die boomhuis.

Ek weet nie hoe lank ek sit nie; toe die son begin sak, kry ek koud. Hier in ons spesiale plek begin eensaamheid my oorweldig en ek begin snik uit ’n deel van my wat ek nie eens geweet het bestaan nie. Dis nie hartseer nie: Dis dieper, wyer, hoër, langer, en ek dink nie ek sal kan beweeg voor ek my hand op my hart gesit het nie, waar Robbie my eenkeer vertel het hy sal wees wanneer sy liggaam weg is. Maar ek kan hom nie daar voel nie – al wat ek kan voel, is hoe seer dit is, en ek weet hy het gejok.

Hy gaan nooit weer by my wees nie. Wie kan ek nou vertrou?

Sonder om te dink gryp ek Robbie se verekissie en klim deur die boomhuis se venster tot op die breë tak waar ons eenkeer ’n suikerbekkie gesien het. Met een hand hou ek vas, en ek knyp my bobene om die growwe bas. Met die ander hand maak ek die kissie oop, gryp ’n handvol vere en stuur dit swewend uit op die wind. Woedend gryp ek nog ’n handvol, en nog een, en nog een, totdat nog net die aasvoëlveer oor is, te groot om te gooi.

Daar is ’n brandpyn in my hart en ek kan nie behoorlik deur my trane sien nie. Toe besef ek dat al wat ek nog van Robbie oorgehad het, van my af wegvlieg en tussen die blare vashaak, en ek probeer van die vere terugkry. Ek kan nie bykom nie, daarom rek ek en die tak buig en buig onder my gewig …

KRAAK!

Ek gil toe die tak breek. My val word effens gestuit toe my romp aan ’n ander tak vashaak en skeur. Ek land in die bosse, my rok papnat van ’n poel ou reënwater. Ek sit ’n oomblik, te verdwaas om te roer. Dan hoor ek voetstappe.

“Thea? Thea?” roep my pa. “Wat maak jy hier buite?”

Ek staan vinnig op, probeer my skoonvee en hardloop huis toe waar al die ander grootmense binne staan. Toe ek by die sitkamer inbars, draai almal om en kyk na my.

“Thea?” vra Moeder in ’n stywe stem.

“Ek het uit die boomhuis geval,” sê ek. “Ek is jammer.”

“Gaan onmiddellik boontoe,” sê Moeder. “Ek kom oor ’n minuut. En moet niks anders vuil maak nie.”

Pa knik toe hy by die vertrek inkom, sy oë op my begrafnisrok. “Maak soos jou ma sê.”

Ek skuifel tot by die trap, bewus van grootmensoë wat my oordeel terwyl hulle niks weet van hoe dit is om ’n kind, ’n eensame kind soos ek, te wees nie.

Ek wag in my slaapkamer en luister na die mense wat groet. Toe die swaar plof van die voordeur wat toegaan. Die grendel skuif toe, die sleutel draai in die slot. Ek bewe in my nat klere en druk desperaat met ’n spons aan my rok in ’n poging om die ergste modder af te vee.

Moeder se voetstappe klink op die trap, Pa se kalm stem kom agterna. “Ek is seker dit was net ’n ongeluk.”

Moeder se voetstappe hou op. “Sy’t dit aspris gedoen, Stu. Hoekom dít? Hoekom vandag?”

“Kom ons kry haar net in die bad en los dit daar, skat. Dit was ’n moeilike dag.”

“Ek sal met haar afreken. Bring jy liewer die borde van buite af in.”

“Kan ons dit nie maar vanaand los nie? Net hierdie een keer, Veronica?”

“Vader, Stuart, ek wil nie môre in ’n varkhok wakker word nie.”

“Oukei. Maar werk mooi met haar. Onthou, sy kry ook swaar.”

Ek kan my moeder weer hoor beweeg. “Dis geen verskoning nie,” sê sy. En toe is sy in my kamer en sy kyk na my.

“Ek is jammer! Ek is jammer! Dit was ’n ongeluk!”

“Moenie vir my lieg nie, Thea. Jy’t dit aspris gedoen.”

“Ek sal nooit so iets doen nie, Moeder. Ek het dit nie bedoel nie!”

Sy beweeg vorentoe. “Kyk hoe lyk jy! Vader Patrick is oor ’n uur hier. Ek het genoeg om my oor te bekommer sonder jou nonsens. Trek uit!”

Ek probeer my rok losknoop, maar my vingers bewe te veel.

“Tart jy my, jong dame?”

“Die knope sit vas.”

Met ’n enkele beweging ruk sy al die knope af, van bo tot onder. Die rok val op die vloer. “Dis verwoes. Jy het dit verwoes!” sê sy.

Ek vou my arms, bewend.

“Trek uit jou broekie,” sê Moeder, en loop uit.

Uit die badkamer kom die geluid van water wat in die bad instroom.

“Thea!” blaf sy.

Stoom warrel in reusewolke oral in die vertrek.

Met een beweging lig Moeder my op en gooi my hard in die bad neer. Met my hele lyf in die kokende water, voel dit asof my vel afgeskil word. Ek gil en gil.

Dis Pa wat my hospitaal toe neem vir tweedegraadse brandwonde op my bene en boude.

Moeder bly by vader Patrick agter om te bid.

*

Soveel jare later, in ’n ander hospitaal, word ek wakker met Clay wat langs my bed staan. Hoe is dit moontlik dat die koffiewinkel se bestuurder hier is en Rajit weet nie daarvan nie?

“Jou broer is ’n goeie ou,” sê die verpleegster en waggel met haar groot lyf tot langs my.

Hoe weet sy van Robbie?

“Hy’s maar net ’n seun,” sê ek. “Hy’t nooit regtig grootgeword nie.”

Die vrou knip haar oë, krap dan haar kop.

Hoekom kyk mense altyd so na my?

Terwyl ek hier lê, probeer ek die verpleegsters se name onthou, maar ek kan nie. Daar is net te veel van hulle, en omdat hulle uniforms dra, kan ek nie uitmaak watter een vir Raj werk nie. Maar ek hou hulle dop en ek ontleed hulle, nes hulle my ontleed. Hierdie een sit ’n koorspen onder my arm en konnekteer my aan ’n bloeddrukmonitor, asof ek deel is van ’n wetenskaplike proefneming. Wanneer sal hulle genoeg temperature, genoeg bloeddruktellings, genoeg urine, genoeg blóéd hê?

“Ek sal moet gaan,” sê Clay. “Ek moet by die werk kom.”

Ek knik toe hy my op my voorkop soen.

“Word beter, Thea.” Hy glip so stilletjies weg dat ek begin wonder of hy ooit hier was.

Raj se besoeke is opgewek en vrolik en hy hop soos ’n sonbesie in die kamer rond. Miskien maak die hospitaal hom senuagtig. Ek sien hoe die pasiënte in die ander beddens na hom kyk, asof hulle wil hê hy moet stilsit.

“Ek is jammer ek het jou ontstel,” sê hy. “Ek het my les geleer. Ek sal dit nie weer doen nie.” Hy sit ’n foto van ons drie op die bedkassie neer. “Sien, Thea? Sien jy hoe gelukkig was ons?”

“Hou húlle net weg van my af,” sê ek en klap die raam om, sodat die glas kraak. “Bly jy ook weg. Ek wil my dogter sien. Slegs my dogter.”

“Moet nou nie só wees nie …”

“Ek moet dink.”

“Jy’s geensins in ’n toestand om te dink nie,” sê Raj. “Jy verbeel jou goed. Ek is jou man. Ek moet namens jou dink.”

Idioot. Asof ek wil hê hý moet namens my dink.

Ek gee hom die kyk waaraan ek besig is om te werk. Dit maak vir seker die verpleegsters ongemaklik.

“Ek wil vir Sanusha sien.”

Raj knik. Ek kan sien hy is kwaad, maar hy kry dit reg om hom in te hou.

“Ek bring haar vanaand.”

“Dankie. Gaan sê nou vir daai kopdokter wat die hospitaal aanhou stuur hy kan dit maar los. Ek gaan nie met hom praat nie.”

Daardie aand sit Sanusha op my bed en lees vir my. Sy kyk ’n oomblik van die storie af op en vra: “Hoekom wil Mamma nie hê Appa moet inkom nie?”

“Ek en Appa sit so ’n bietjie vas.”

“Baklei julle?”

“As jy dit so wil noem.”

“Hy’s hartseer. Hy’t gesê ek moet vir Mamma sê hy’s baie jammer.”

Dus Rajit se afgevaardigde. Sonder enige hulp van monitors, weet ek dat my bloeddruk besig is om te styg.

Hou sý my ook dop? Wat vertel sy vir Rajit?

’n Ongemaklike knop kom sit in my maag. Ek byt hard op my lip en lê terug teen die kussings.

“Jy bloei, Mamma.”

“Wat?”

“Jou mond bloei.”

Ek vryf die rooi weg met my handpalm. “Dis niks.”

“Bloed het plaatjies en plasma,” sê Sanusha. “Wanneer jou bloed opraak, gaan jy dood.”

“My bloed gaan nie opraak nie.”

“’n Volwasse liggaam het 5 liters bloed.”

Ja, en as ek hierdie keer my polse behoorlik sny, raak ek dalk van genoeg daarvan ontslae. Kry haar hier uit – sy maak my gek.

“Mamma is moeg,” sê ek met ’n stywe glimlag. “Ek dink jy moet gou terughardloop na Appa toe.”

“Maar ek wil vanaand by Mamma slaap,” kerm Sanusha.

“Dis ’n hospitaal, om hemelsnaam, nie ’n pajamapartytjie nie. Gaan huis toe saam met Appa. Mamma is doodmoeg.”

“Thea?” ’n Stem by die deur.

Annie. Goddank.

“Kan ek maar inkom?”

Sanusha hardloop na my vriendin toe. “Mamma is baie kwaai vanaand, tannie Annie.”

“Mamma is siek, my skat.”

“Sy wil nie met Appa praat nie en sy wil hê ek moet huis toe gaan.”

Annie kyk na my. Haar gesig is rooi – sy was in die son. Gewoonlik lyk Annie soos ’n bleker weergawe van die vroulike helfte van Roxette. Haar hare is kort geknip, want sy is nog net so sportief soos altyd. Maar sy het hoegenaamd geen kurwes nie. So plat soos ’n duikplank – geen heupe, geen borste, geen boude nie.

“Wat kyk jy so?” vra Annie ná ’n rukkie vir Sanusha. “Is daar spinasie tussen my tande?”

“Ek hou nie van spinasie nie,” kondig Sanusha aan. “Dit smaak soos gras.”

“Wanneer laas het jy gras geëet?” vra Annie en tel Sanusha op. “Is jy dan ’n koei?”

Sanusha giggel. “Koeie het vier pense,” sê sy.

“Wel, ek het ’n ekstra pens net vir poeding. Selfs al eet ek al my kos, het ek altyd nog plek vir lemon meringue.”

Hulle laat my kop draai.

Waarvan praat hulle? Hoekom gaan hulle nie net weg nie?

Annie druk Sanusha teen haar vas. Hoe kan sy so benerig wees en steeds my dogter vasdruk sodat Sanusha in haar wegsink?

“Het jy gekyk?” prewel ek.

Annie sit Sanusha neer. “Luister, skattebol, gaan vra vir Appa om vir Mamma ’n koppie koffie te kry. Oukei?”

“Het jy gekyk?” vra ek ’n bietjie harder toe Sanusha uit is.

Annie kom nader, sit op die bed en streel oor my hand. “Daar’s niemand nie, T. Ek het op en af geloop. Ek het selfs in die badkamers gekyk.”

Iemand luister ten minste na my.

Ek knik. “Besoektye is die ergste. Hulle vermom hulle as familielede.”

“Ek kan dit dink. Maar dink so daaraan, T. Hulle hoef mos nie hier te wees as Raj al klaar in die hospitaal is nie.”

Ek wink vir Annie nader, sit my mond by haar oor. “Ek dink hy’t vir Sanusha beetgehad. Sy vra allerhande vrae. Vertel vir my goed,” sê ek. “Dink jy ek is dalk reg?”

Annie kyk na my, ’n onleesbare uitdrukking op haar gesig. Toe tel sy my haarborsel op. Met lang hale maak sy die kraaines om my gesig netjies. “Nee, Thea, ek dink nie so nie. Sy lyk vir my net dieselfde.”

“Sy’s nie sy spioen nie?”

“Sanusha is jou dogter. Sy’s lief vir jou. Sy wil hê jy moet huis toe kom sodat jy kan pannekoek bak en haar park toe kan vat.” Annie draai my kop effens en druk ’n paar haarslierte agter my ore in. “Luister na my, T. Jy vertrou my mos, nè?”

“Natuurlik.”

Sy vou haar hand om my ken. “Sê agter my aan: ‘Ek hoef my nie oor Sanusha te bekommer nie.’”

Dit voel vreemd, maar ek sê dit.

“Sanusha is my pragtige dogter en sy sal altyd lief wees vir my,” sê Annie.

“Sanusha is my pragtige dogter en sy sal altyd lief wees vir my.”

“Ek kry net op die oomblik swaar en sy’s bekommerd oor my.”

“Ek kry net op die oomblik swaar en sy’s bekommerd oor my,” sê ek agterna.

Annie glimlag. Sy het ’n operasie gehad en dra nie meer ’n bril nie. Haar turkoois oë was altyd agter die brillense weggesteek, maar nou is haar oë haar grootste bate. Dit vonkel, en ek voel hoe die spanning uit my lyf vloei. Maar toe onthou ek.

“En wat van Clay? Het hy hóm dalk beetgehad?” vra ek.

“Wie de hel is Clay?”

“Die ou van die koffiewinkel. Hy was al ’n paar keer hier.”

“Regtig?” Annie se oë blink.

“Hy bring vir my muffins. Hy’t eenkeer vir my ’n trui gekoop. Ek hou van hom.”

Annie kyk na my en ek kan sien sy dink nie dis ’n goeie idee nie. “Luister, Thea, ek ken nie die man nie. Al wat ek kan sê, is dat jou lewe op die oomblik ingewikkeld genoeg is.”

“Ek hou van hoe hy lyk. Hy’t sulke silwer hare. Hy glimlag met sy oë. Nes jy.”

Annie vleg haar vingers deur myne en verander die onderwerp. “Het jy al daai tydskrif gelees? Soek jy nog een? Wat van ’n nuwe CD?”

“Ek voel nie lekker nie, Annie. Ek kry hoofpyne …”

“Jy sal beter word, skat. Dis net ’n kwessie van tyd.”

“Ek kan nie saam met hóm huis toe gaan nie,” sê ek. “Ek vertrou nie vir Rajit nie. Miskien sit Asmita iets in my kos. Dis partymaal bitter. Sy kook nie soos Ma nie, dis vir seker.”

“Ja, jou ma kon ’n fantastiese paella maak.”

Ek mis Ma. My hart is seer en ek wil haar hier hê. Ek het al soveel keer tot by haar hek gery met Sanusha om vir haar te wys wat sy mis, en dan weer weggery. ’n Ma bly ’n ma, selfs al is sy die slegste een op aarde.

“Sy’s nie hier vir my nie, Annie.”

“Nee,” antwoord Annie en hou my hand in hare. “Maar ék is. As jy wil, kan jy ’n ruk lank by my kom bly, T. Met of sonder Sanusha. Tot jy besluit wat jy volgende wil doen.”