Читать книгу Алиф - Пауло Коэльо - Страница 8

Китобхонларимнинг ҳар бирига диққат билан қарайман ва келганлари учун миннатдорчилик билдириб қўл чўзаман. Ёлғиз саёҳат қилаётган бўлсам-да, қалбим ёлғиз эмас: қалбимни тушунган китобхонларимнинг барчаси унга ошно. Москвада ҳам, Лондонда ҳам, Тунис, Киев, Сантьяго-де-Компостелада ва ўтган бир ярим ойда ташриф буюрган бирорта шаҳарда ўзимни бегона ҳис қилмайман.

Орқада қизғин баҳс эшитилади. Мен ишимдан чалғимасликка уринаман. Аммо баҳс кескинлаша боради. Ўгирилиб, ноширимдан нима бўлаётганини сўрайман.

– Кечаги қиз. Уни ўзимиз билан олиб кетишимизни талаб қиляпти.

Кечаги қизни эслай олмай баҳслашаётганлардан тинчланишларини сўрайман.

Кимдир ёнимга келиб ўтиради, қўриқчи ҳам етиб келади ва яна баҳс бошланиб кетади. Китобларга дастхат қўйишдан тўхтаб, ёнимга ўгириламан.

Ёнимда мен кўзларида муҳаббат ва ўлимни кўрган қиз ўтирарди. Унга биринчи бор разм соламан: сочлари тим қора, кўриниши йигирма икки – йигирма тўққизлар орасида (ёшни аниқлашга жуда нўноқман), эгнида эса бироз уринган тери куртка, жинси шим, оёғига эса кеда кийган эди.

– Унинг рюкзагини текширдик, – дейди қўриқчи. – Хавфсирайдиган ҳеч нарса йўқ. Лекин у бу ерда қолиши мумкин эмас.

Қиз индамай табассум қилади. Навбатдаги китобхон дастхат олиш учун бу можаронинг тугашини сабр билан кутиб турибди.

– Мени эсладингизми? Мен Ҳилолман. Мен муқаддас олов ёққани келдим.

– Албатта, дарров танидим, – деб ёлғон гапираман. Навбатда турганлар сабрсизлана бошлашгани сезилади. Дастхат кутиб турган китобхон эса қизга русчада бир нималар дейди. Унинг гапини тушунмасам ҳам, оҳангидан кескин тарзда нимадир деганини тушунаман.

Португалларда шундай мақол бор: “Даволаб бўлмаса, чидалади”. Тортишишнинг мавриди эмас, нимадир қилиш керак. Қиздан бошқаларга халақит бермаслик учун мени четроқда кутиб туришни сўрайман. У айтганимни итоат билан бажаради.

Бир дақиқа ҳам ўтмасдан у ҳақида унутиб, бутун диққатимни тадбирга қаратаман. Эшитган раҳматларимга жавобан мен ҳам миннатдорчилик билдираман. Кейинги тўрт соат гўё бахтли бир лаҳзадек ўтиб кетади. Ҳар соатда чекиб олиш учун танаффус қиламан, аммо умуман чарчоқни сезмайман. Одатда дастхат-сессияларни қувватга тўлдирилган батарейкалардек куч-ғайратга тўлган ҳолда тугатаман.

Якунда йиғилганлардан тадбир ташкилотчиларини қарсаклар билан олқишлашни сўрайман. Навбатдаги учрашувга жўнаш вақти келди. Шу вақтгача бирор марта ҳам эсимга тушмаган қиз яна олдимга келади.

– Сизга бир нарса кўрсатишим керак.

– Бунинг умуман иложи йўқ, – дейман мен. – Мени кечки овқатга кутишяпти.

– Йўқ, иложи бор, – жавоб беради қиз қайсарлик билан. – Менинг исмим Ҳилол. Кеча меҳмонхона эшигида сизни мен кутиб тургандим. Буни шу ернинг ўзида, сиз отлангунингизча кўрсатишим мумкин.

Унга жавоб қайтаришга улгурмасимдан, қутидан скрипкасини олиб чала бошлайди.

Тарқалишни бошлаган китобхонлар кутилмаганда бошланган концертни тинглаш учун қайта бошлашади. Ҳилол кўзларини юмиб олиб, гўё бу дунёни унутгандек чаларди. Камонча скрипка торларига деярли тегмасдан бориб келаркан, ундан мен ҳеч қачон эшитмаган куй таралиб, мен ва бошқаларга унда албатта тингланиши керак бўлган бир нималар борлигидан дарак берарди. Қиз гоҳ қотиб қолар, гоҳида эса жазавага тушгандай скрипка билан рақсга тушарди; бироқ асосан унинг қўллари ҳаракат қиларди.

Ҳар бир нота бизда хотираларни уйғотади. Бутун куй эса рад этилишдан чўчимай ўзга қалбга интилаётган ошиқ қалб ҳақида ажиб ҳикоя айтарди. Ҳилол куй чалар экан, кўплаб вазиятларда ҳаётимга ҳеч қандай алоқаси йўқдек туюлган одамлар менга ёрдам қўлини чўзганларини эслайман.

Куй якунланади. Аммо ҳеч ким қарсак чалмайди. Зал сукутга чўмади.

– Раҳмат, – дейман мен.

– Мен юрагимнинг бир парчасини ўртоқлашдим, холос. Аммо бу вазифамни бажаришим учун етарли эмас. Мени ўзингиз билан ола кетасизми?

Ростини айганда, ҳаддан зиёд тиришқоқ одамларга дуч келганда тезроқ жуфтакни ростлашга ҳаракат қиламан ёки аста енгила бошлайман. Одамга унинг орзуси амалга ошмаслигини айта олмайман. Моника Каталониядаги қаҳвахонада кўрсатган иродани ҳаммада ҳам учратавермайсан. Агар кимнидир танлаган йўлидан қайтаришга уринсам ва бунга ўзимни ҳам ишонтира олсам, ҳаётим мукаммал бўлмасди.

Ўша куни мен иккинчи йўлни танладим: Бразилиянинг Россиядаги элчисига қўнғироқ қилиб, кечки овқатга яна бир одамни таклиф қилишим учун изн сўрайман.

– Мен учун мухлисларингиз ҳам худди сиз каби қадрли меҳмон, – жавоб беради элчи.

* * *

Бразилия элчихонасидаги зиёфат – ўта расмий тадбир бўлса-да, элчи меҳмонларни ўз уйларидагидек ҳис қилишлари учун ҳамма чораларни кўрганди. Ҳилолнинг кўйлагини дидсизликнинг ўзгинаси деб бемалол айтиш мумкин. Жуда ёрқин, беўхшов ва ажи-бужи бўлган кўйлак бошқа меҳмонларнинг расмий либослари орасида биринчи бўлиб кўзга ташланади. Хизматчилар чақирилмаган меҳмонга хўжайинлари ёнидан бўлак жой топа олишмади.

Таклиф қилинганлар дастурхон атофига тўпланишар экан, менинг рус тадбиркор дўстим аперитив вақтида россиялик агентим эри билан телефонда уришиб қолганини хабар қилади ва у билан муаммо туғилиши мумкинлиги тўғрисида огоҳлантиради.

– Нима учун?

– Менимча, гап унинг эри бошқарадиган клубга бормоқчи бўлганинг ва кейин фикрингдан қайтганинг устида боряпти.

Кундалигимда ростдан ҳам “Сибир бўйлаб саёҳат вақтидаги таомномани муҳокама қилиш” белгиси билан қандайдир клуб қайд қилинганди. Бироқ шундай ижобий туйғуларга бой ажойиб кунда у ерга боришни истамадим. Учрашувни қолдирганимнинг асосий сабаби унинг мутлақо бемаънилиги эди: ҳаётимда ҳали ҳеч ким билан таомномани муҳокама қилмаганман. Бунинг ўрнига меҳмонхонага қайтиб, душдан тушаётган сув остида турганча хаёлан узоқ-узоқларга кетмоқчи эдим.

Газаклар тортилди, суҳбат ҳам аста жонлана бошлади. Элчининг рафиқаси илтифот билан Ҳилолдан ўзи ҳақида гапириб беришни сўрайди.

– Мен Туркияда туғилганман. Ўн икки ёшимда эса Екатеринбургга скрипка чалишни ўрганиш учун кўчиб келганман. Сиз, албатта, бўлажак мусиқачиларни қандай танлашларини билсангиз керак.

Элчининг рафиқаси бу ҳақда умуман тасаввурга эга эмас. Стол атрофидагилар жимиб қолишди. Афтидан, бу ўзига тортадиган либосдаги қизни эшитиш ҳамма учун қизиқ, шекилли.

– Мусиқа асбоби чалишни энди ўрганаётган бола ҳафтада маълум соатлар шуғулланади. Бу босқичдаги болаларнинг ҳар биридан дурустгина оркестрант чиқиши мумкин. Вақт ўтиши билан айрим болалар бошқаларидан кўпроқ шуғуллана бошлайдилар. Оқибатда ҳафтасига қирқ соатдан шуғулланадиганлар гуруҳчаси шаклланади. Катта оркестрларнинг эмиссарлари мусиқа мактабларидан келажакда зўр мусиқачи қилса бўладиган истеъдодларни қидириб юришади. Мен билан ҳам шундай бўлган.

– Демак, сиз истеъдодингиз ортидан ҳаётда ўз ўрнингизни топибсиз, – таъкидлайди элчи. – Бундай имконият ҳаммага ҳам учрайвермайди.

– Унчалик эмас. Мен мусиқадан бошқа ҳеч нарса билан шуғулланмаганман. Чунки ўн ёшимда зўрлаш қурбони бўлганман.

Стол атрофига сукут чўкади. Элчи мавзуни ўзгартириб, Россия ва Бразилия ўртасидаги оғир саноат экспорт ва импорти тўғрисида гапира бошлайди. Аммо таклиф қилинганларнинг бирортасини Ватанимнинг савдо ишлари қизиқтирмайди. Суҳбат жиловини ўз қўлимга олиш фурсати келганга ўхшайди.

– Ҳилол, рухсат берсангиз, разолат қурбони бўлган мурғак қизалоқнинг қандай қилиб моҳир скрипкачи бўлганини эшитиш ҳаммамиз учун қизиқ бўларди.

– Исмингиз қандай маънони англатади? – сўрайди элчининг хотини суҳбат мавзусини ўзгартириш йўлидаги сўнгги уриниш сифатида.

– Туркчада “ярим ой” деган маънони билдиради. Бу белги байроғимизда ҳам тасвирланган. Отам ашаддий миллатчи эди. Умуман, бу исмни кўпроқ ўғил болаларга қўйишади. Бу сўз арабчада ҳам қандайдир маънони билдирса керак, яна билмадим.

Менинг эса енгилгим келмайди.

– Ҳикоянгизга қайтсак. Уялманг, бу ерда бегона йўқ.

Бегона йўқ? Қатнашчиларнинг деярли ҳаммаси уни илк бор кўриб турибди.

Ҳамма бошини эгиб олганча ўзини берилиб овқат тановул қилаётгандай тутади. Аммо билиб турибманки, уларнинг ҳар бири қизиқишдан ўлай деб турибди. Ҳилол эса одатий ҳодисалар ҳақида гапираётгандай ҳикоя қиларди.

– У бизнинг қўшнимиз эди. Уни ҳамма одобли, меҳрибон, тарбияли, ҳар доим ёрдамга тайёр бўлган ишончли дўст деб биларди. Унинг хотини ва мен тенги иккита қизи бор эди. Улар билан ўйнагани келганимда у мени тиззасига ўтқазиб олиб ҳар хил ҳикоялар айтиб берарди. Ўзи эса билмагандек мени сийпалаб ўтирарди. Хуллас, шунақа.

Ҳилол стол атрофида ўтирган бешта аёлга бирма-бир назар ташлайди.

– Афсуски, бундай ҳолатлар кўп учрайди, шундай эмасми?

Аёллар индашмайди. Аммо қандайдир овоз менга улардан бир ёки иккитаси шу каби ҳолатни бошдан ўтказганлигини айтиб туради.

– Лекин бу ҳали энг даҳшатлиси эмасди. Энг ёмони, бу мумкинмаслигини билсам-да, менга бу ҳолат ёқа бошлади. Ниҳоят, бир куни у уйга қайтиб бормасликка қарор қилдим. Ота-онам бўлса қўшни қизлар билан дўст бўлишимни исташарди. Ўша пайтлари скрипка чалишни ўргана бошлагандим ва ўқитувчиларим танбеҳ бераётганини, кўпроқ машқ қилишим кераклигини айтдим. Чорасизликдан кеча-кундуз тинмай, жон-жаҳдим билан скрипка чалавердим.

Залда сукунат ҳукмрон. Бироз довдираган меҳмонлар нима дейишни билишмайди.

– Жабрдийдалар доим ўзларини айблашгани каби мен ҳам ҳаммасини ичимга ютдим ва ўзимни жазолашда давом этавердим. Энди бўлса, улғайганимдан сўнг ҳам эркаклар билан муносабатда фақат ғазаб ва нафрат кўра оламан.

Ҳилол менга юзланади. У билан бирга қолганлар ҳам менга қарашади.

– Аммо энди ҳаммаси ўзгаради, шунақами?

Мен эса шу пайтгача суҳбатни бошқариб келганимга қарамай, бирдан каловланаман ва ғудрана оламан, холос:

– Ҳа, албатта, шунга умид қиламиз, – дейман ва тезлик билан мавзуни элчихона биносининг меъморий ютуқлари эътирофига бураман.

* * *

Кўчага чиққач, Ҳилолнинг қаерда тўхтаганини сўрайман ва мени меҳмонхонага олиб борадиган дўстимдан уни ташлаб ўтишни илтимос қиламан. У кўнади.

– Мусиқа ва ўтмишингизни бегона одамлар билан ўртоқлашганингиз учун ташаккур. Бундан буён эрта тонгда, ҳали онгингиз тиниқлигида бироз вақтингизни Илоҳиятга бағишланг. Ҳавода фазовий қувват бўлади. Бу турли маданиятларда ҳар хил тасвирланади, лекин бу муҳиммас. Муҳими – сизга ҳозир айтаётганларим. Чуқур нафас олинг ва ҳаводаги қувват бутун танангизга, ҳужайраларингизга сингишини сўранг. Кейин аста нафас чиқаринг, атрофга бахт ва хотиржамлик таратинг. Бу машқни кунига ўн марта такрорланг. Ўзингизга шифо топишда ёрдам берасиз ва оламнинг янада тозаланишига ҳисса қўшасиз.

– Нима демоқчисиз?

– Ҳеч нима. Шунчаки машқни бажаринг. Бу билан муҳаббатга бўлган салбий муносабатингиз ўзгара боради. Оламни янада яхшилаш учун юрагингизга жо этилган кучнинг сизни барбод қилишига йўл қўйманг. Ер ва самоларда бўлган барча нарсани ўзингизга сингдириб нафас олинг. Гўзаллик ва тароват билан нафас чиқаринг. Ишонинг, бу машқ, албатта, ёрдам беради.

– Мен ҳар қандай йога дарслигидан топса бўладиган машқларни ўрганиш учун келмаганман бу ерга, – жаҳли чиқади Ҳилолнинг.

Москванинг ёрқин ёритилган кўчаларидан кетиб бормоқдамиз. Ҳозир кўнглим тилаётган нарса – кўчаларни сайр қилиш ва қаҳвахонада бир оз ўтириш. Аммо кун енгил бўлмади, эрталикка ҳам бир неча учрашув режалаштирилган – ухлаб олиш керак.

– Хўш, мени ўзингиз билан олиб кетасизми?

Ё Худо, яна қанча чидаш мумкин! Биринчи бор учрашганимизга бир кун ҳам бўлмади, агар буни учрашув деб бўлса. Дўстим кулади. Мен жиддий қиёфани сақлашга ҳаракат қиламан.

– Менга қаранг, сизни элчихонага зиёфатга олиб бордим. Яна нима истайсиз? Сафаримнинг мақсади асло реклама эмас. Бунинг шахсий сабаблари бор.

– Ҳа, биламан.

Қизнинг бу оҳангидан бирдан ўзимнинг сезгиларимга ишонмасликни афзал кўришимдан хабари борлигини ҳис қиламан.

– Мен кўп эркакларни азоблаганман ва ўзим ҳам роса азобланганман, – давом этади Ҳилол. – Муҳаббат оташи қалбимдан отилиб чиқаман дейди, бироқ оғриқ бунга йўл бермайди. Умримнинг охиригача ҳар тонгда нафас олиб чиқарсам ҳам муаммом бу билан ҳал бўлмайди. Муҳаббатимни скрипка куйи орқали ифода этмоқчи бўлдим. Аммо бу ҳам камлик қилди. Биз бир-биримизга шифо бўла оламиз. Бу менга аён. Мен рўпарадаги чўққида гулхан ёқдим. Менга суянсангиз бўлади.

У нега бундай деяпти?

– Оғриқ келтирадиган нарса шифо бўла олмайди, – дейди қиз. – Ҳаётим оғир бўлган ва менга кўп нарсани ўргатган. Сиз кўра олмайсиз, аммо бутун вужудим қонаган яралардан иборат. Эрталаблари уйғонганда ўлгим келади, аммо курашиб ва азобланиб, азобланиб ва курашиб, бир кун келиб буларнинг ҳаммаси тугашига умид қилиб яшашда давом этавераман. Ўтинаман, мени ташлаб кетманг. Бу саёҳат менга нажот олиб келади.

Дўстим машинани тўхтатиб, ҳамёнини очади ва Ҳилолга бир боғлам пул узатади.

– Пауло поезднинг хўжайинимас, – дейди у. – Бу иккинчи класс учун чипта ва уч маҳал овқатга етиши керак.

Кейин менга мурожаат қилади:

– Ҳозир бошимдан кечираётганларимни биласанми? Севгилим вафот этган ва ҳар куни нафас олиб чиқараверганим билан барибир энди бахтли бўла олмайман. Мен ҳам бошдан-оёқ ярадорман. Менинг ҳам яраларимдан қон оқиб ётибди. Бу қиз нима ҳақида гапираётганини жуда яхши тушуниб турибман. Сенинг чуқур шахсий сабаблар туфайли ушбу саёҳатга отланганинг ҳам менга аён. Аммо Ҳилолни ташлаб кета олмайсан. Агар китобларингда ёзганларингга ўзинг ҳам ишонсанг, атрофингдагилар ҳам сен билан бирга ўсишига йўл беришинг керак.

– Ҳа, яхши, – дейман мен. – Дўстим ҳақ. Бундан ташқари, ростдан ҳам мен поездга хўжайин эмасман. Шунинг учун ёдингизда бўлсин, мен доим одамлар орасида бўламан ва суҳбат учун имконимиз жуда кам бўлади.

Машина яна йўлга чиқади ва кейинги ўн беш дақиқани буткул сукунатда ўтказамиз. Барглар тўкилган хиёбонга кириб борамиз. Ҳилол қаерда тўхташни кўрсатади. Машинадан сакраб тушиб, дўстим билан хайрлашади. Мен уни дўстлари яшайдиган уйнинг остонасигача кузатиб қўяман.

Эшик олдида у тезда мени ўпиб олади.

– Дўстингиз бошқачароқ тушунибди. Лекин жуда ҳам севиниб кетганимда, у пулларини қайтишимни сўраб қолиши мумкин эди, – кулади Ҳилол. – Мендаги оғриқ уникичалик эмас. Аслида ҳозир ҳар доимгидан ҳам бахтлиман. Чунки белгиларга эргашишга сабрим етди ва энди ҳаммаси ўзгаришига ишонаман.

У шундай деб ўгирилиб ичкари кириб кетади.

Ўшандагина машина ёнида тамаки тутатганча, тезлик билан олинган бўсани кўргани учун кулиб турган дўстимнинг олдига қайтишда; ўшандагина, баҳор тафтидан ҳаётга қайтаётган дарахтлар орасидаги шамол овозини эшитганимда тушунаман ўзим билмаган, аммо яхши кўрадиган шаҳарда эканимни. Ўшандагина – тамаки қидириб чўнтак кавлаётганимда тушунаманки, эртага шунча пайт мен орзу қилган саёҳат бошланишини; ўшандагина…

…хотирамда башоратчининг сўзлари айланади. У Туркия ҳақида бир нима деганди, бироқ айнан нималигини ҳеч эслай олмайман.