Читать книгу Reize van Maarten Gerritsz - Philipp Franz von Siebold - Страница 8

Inhoudsopgave

ofte Dachregister, geanoteert ende beschreven door den Opperstierman Cornelis Jansz. Coen, vaerende op ’t fluytschip Castricum, beneffens ons het jacht Breskens; synde geordonneert van den E. Heere Gouverneur-Generael Antonio van Diemen ende de Raden van India, tot ondeckingh van Tartaria, ’t Coninckryck van Cathaya ende West-custe van Ameryca ende de Gout- ende Silverrycke Eylanden, die soude gelegen wesen by Oosten Japan, op omtrent de Noorderbreeten van 371⁄2 graden, onder het Commando van de Ed. Commandeur Maerten Gerritsz. Vries.

Beginnende van Ternaten alwaer van daen wy op den 4 April anno 1643 t’seyl syn gegaen. Godt verleen ons geluck ende voorspoet, dat onse reys mach gedien tot welstant onser Ed. Heeren Meesters ende voortplanting synder gemeynte, Amen.

April.

c 4.

’s Middachts heeft den E. Heer Commandeur met syn byhebbende raetspersoonen, een eerlyck afscheyt genomen van den E. Heer Gouverneur Seroyen, ende syn ’s avonts met een Suydelyck coeltie, in den naem Godts t’seyl gegaen van Tarnatens ree; de goede genadige Godt verleen ons goet succes ende behouden reys, Amen. ’s Nachts hadden wy moy weder, deden ons best om de cust van Gillola aen boort te crygen.

d 5.

’s Morgens hadden wy moy weder, de wint variabel, alsdoen lach het eylant Hiery W.S.W. 2 mylen van ons, doe passeerden ons eenige corra-corras ende galalys, die van Gillola quamen en wilde naer Ternaten toe. De wint loopende in ’t Noorden, deden ons best met laveren om Noort te winnen. ’s Middachts waeren wy omtrent 1¹⁄₂ myl buyten de cust van Gillola. Naer de middach liep de wint Noordwest, ’s nachts variabel Oost ende dan weder Noorden, somtyts met slappe koelte.

e 6.

’s Morgens was het regenachtich doncker weder, waeren omtrent 4 mylen buyten de cust van Gillola, de wint variabel. ’s Middachts waeren wy op de Noorder breeten van 1 graed 22 minuten, alsdoen lach de banck van Ternaten S. omtrent 7 mylen van ons, waeren 2 mylen buyten de cust van Gillola, deden alle devoir om Noort te winnen, maer bevonden hier harde stroom om de S. te gaen. ’s Avonts saegen wy de eylanden van Tongy-Songy in ’t N. vyf mylen van ons, waeren 1¹⁄₂ myl buyten de cust van Gillola, saegen de berch van Ternaten in ’t S. van ons, de wint alsdoen N.N.W. ’s nachts Oostelyck met veel stilte.

f 7.

’s Morgens met den dach cregen wy een styve regen met een variable coelte, doch meest Noordelyck. ’s Middachts lach de berch van Ternaten S. ten O. ¹⁄₂ O. ende de eylanden Tongy-Songy in het N.O.t.N. 5 mylen, synde buyten de cust van Gillola, de wint alsdoen N.N.W. Wenden het alsdoen om de N.O., alsdoen is door den ordinaris seyn van den E. Commandeur den raet beroepen; van beyde scheepen is geresolveert om soo veel als mogelyck was ons devoir te doen, om de N. hoeck van Moratay aen boort te crygen ende van daer alsdan onse coers om de N.O. aen te stellen, soo veel weder en wint soude mogen toelaeten. ’s Avonts in ’t opsetten van de wacht schoot de wint in ’t O.t.N., maar cort weder Noordelyck, variabel.

g 8.

’s Morgens moy weder, het luchien Oostelyck. ’s Middachts hadden wy de N. breete van 1 gr. 44 min., alsdoen lach de berch van Ternaten S. ¹⁄₂ O., de eylanden Tongy-Songy O. ¹⁄₂ N. 4 mylen van ons, de wint doen Noordelyck. ’s Avonts door een peyling bevonden 4 gr. 7 min. N.O. tering. ’s Nachts moy weder met veel stilte.

a 9.

’s Morgens moy weder, met een variabel luchien uyt een N.O. ende N.N.W. met veel stilte. ’s Middachts lach het eylant van Ternaten S. ¹⁄₄ O. ende de eylanden van Tongy-Songy O. ¹⁄₄ N. 4 mylen van ons, hadden alsdoen de N. breete van 1 gr. 48 min. Cregen doen een cleyn Noordelyck luchien, maer corts weder stil, in ’t ondergaen van de son cregen wy een cleyn coeltie uyt een Noorden, hetwelck nae het O.N.O. trock, wenden het doen om de Noort. Omtrent de middernacht cregen wy weder de wint variabel Noordelyck.

b 10.

’s Morgens moy weder, met een variabel luchien met veel stilte. ’s Middachts waeren wy op de gegiste breete van 1 gr. 50 min., doen lagen de eylanden van Tongy-Songy O.t.S. 3 mylen van ons, de Westhoeck van d^o. eylanden ende hoeck van Gamma .... liggen S. ¹⁄₂ W. en N. ¹⁄₂ O. over malcanderen in strecking; wenden het N.waert over. ’s Avonts lach het eylant Salangary N.N.O. ¹⁄₂ O. 5 mylen, en het eylant Tongy-Songy S. ¹⁄₂ W. van ons. ’s Nachts in de eerste wacht hadden wy regen met een variabel coeltie, in ’t 4^de glas van de wacht cregen wy de wint O.N.O., wenden het N.waert over, de wint corts met stilte naer het N.O. treckende, cregen een moy coeltie, lieten het N.N.W.waert overstaen.

c 11.

’s Morgens moy weder, cregen omtrent 2 ure naer sons opganck een cleyn reegen caeckien[14] met een N.N.O.coelte, wenden het om de O., corts daernaer dreven wy in stilte, wat voor de middach cregen wy een moy luchien uyt een N.O., wenden het om de N.N.W. ’s Middachts waeren wy op de bevonden breete van 2 gr. 7 min. ende op de lengte beoosten de meridiaen van Teneriffa 145 gr. 42¹⁄₂ min., de wint alsdoen N.N.O., conden alsdoen de berch van Ternaten noch pas sien in het S. ¹⁄₃ W. van ons. Het eylant Doy, het N. eynt N.O. ¹⁄₂ N., het midden van ’t eylant Tuancara N.O.t.O., het S. eynt van ’t eylant Pou O.t.N. ¹⁄₂ N. van ons 5 mylen; naer de middach cregen wy een moye coelte uyt een N.W., wenden het N.N.O. waert over, dreven ’s nachts in stilte.

d 12.

’s Morgens moy weder, dreven in stilte tot 2 ure voor de middach, waeren met de stroom wel 1¹⁄₂ myl om de S.S.W. gedreven, cregen doen een moy coeltie uyt een N.O. ende trock naer het O.N.O. Seylden met d^o coelte soo veer om de N., tot ’s middachts op de breete van 2 gr. 7 min., ende hadden de bovengemelte eylanden op een peyling van ons als boven. Naer de middach dreven wy in stilte, somtyts een cleyn variabel coeltie N.N.O. N.O. en N.W., dreven ’s nachts in stilte.

e 13.

’s Morgens moy weder, dreven meest in stilte. ’s Middachts bevonden wy de N. breete te hebben van 2 gr. 12 min., op de lengte te syn van 145 gr. 33 min.; alsdoen lach het eylant Doy N.O.t.O. 6 mylen van ons, te weten het Noorteynt, dreven die naemiddach in stilte. ’s Avonts conden wy de berch van Tarnaten noch pas sien in ’t S. van ons. ’s Nachts een cleyn luchien uit den Suyden.

f 14.

’s Morgens moy weder, dreven in stilte, somtyts een cleyn variabel luchien uyt een W. ende S.S.W. ende S. Waeren doen op de gegiste breete van 2 gr. 23 min., op de lengte van 145 gr. 50 min., ende bevonden breete 2 gr. 22 min., vertiert 5 mylen; alsdoen lagen de eyl. van Doy, het middenlant O.t.S., ¹⁄₄ S. 3 mylen van ons, saegen oock het eylant Behoa O. ¹⁄₂ W. van ons. Naer de middach cregen wij een cleyn variabel luchien. ’s Nachts een cleyn coeltie uyt een Oosten, lieten het al N.waert over staen.

g 15.

’s Morgens was de wint N.O. met moy weder, lieten het al N.N.W. over staen, peylden alsdoen het middenlant van Doy S.O.t.S., omtrent 6 à 7 mylen van ons ende Behoa O.t.S.; giste ’s middachts geseyld te hebben, N.t.W. 7 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 2 gr. 49 min., ende op de lengte van 145 gr. 44 min., ende bevonden breete van 2 gr. 49 min. Saegen doen het hooge lant van Morotay in ’t Oosten van ons, leyden alsdoen onse compassen op 4 gr. N.Oostering. Cregen naer de middach de wint N.O., in de eerste wacht ’s nachts O.N.O., in de tweede wacht N.O.t.O., in de dachwacht N.O.t.N., al met een cleyn topseyls coelte, lieten het al N.waert over staen, de see begon styf uyt een N. aen te schieten met heel holle deyninge.

a 16.

’s Morgens de wint N.O. met topseyls coelte, lieten het al N.N.W.waert over staen, saegen met sons reysen het eylant Talao in ’t W., omtrent 8 mylen van ons, ende is gemeen hooch lant ende gelyckt daer benoorden van, vol cleyne eylanties ende clippen te liggen. Tegen den middach cregen wy de wint N.N.W., wenden het N.O.waert over, somtyts regen; giste ’s middachts behouden cours geseylt te hebben, N.W.t.N. 14 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 3 gr. 36 min., op de lengte van 145 gr. 13 min. ende op de bevonden breete van 4 gr. 6 min.; alsdoen lach het Suydelycxste lant van Talao, W.S.W. ¹⁄₂ S. 8 mylen van ons, ende het Noordelycxste lant N.W. 10 mylen. Ick bevont dat ons de stroom hier wel 7 mylen veerder om de Noort geset had, als onse gissing uyt wees. Naer de middach liep de wint in ’t N.N.O., lieten het Oostwaert over staen. ’s Avonts met sons-ondergang, lach het Noordelycxste van de eylanden Talao W. 10 mylen van ons, naer dat ick met goede opmercking sien can, waeren wy in de tyt van 6 ueren 4 streecken recht in de wint opgedreven, om de N.N.O. ’s Nachts 3 glasen in de eerste wacht, liep de wint in ’t N.O., wenden het N.N.W. waert over, in ’t uytgaen van d^o. wacht, cregen wy de wint Noorden, met caeckich weder ende regen, wenden het om de Oost.

b 17.

’s Morgens hadden wy doncker weder, de see groff uyt een N.O. aenschietende, de wint N.N.O., N.O.t.N. ende N.O., N.O.t.O., saegen veel raveling van stroom. Naer gissing geseylt in dit etmael N.N.O. ¹⁄₂ O. 10 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 4 gr. 41 min., ende op de lengte van 145 gr. 31¹⁄₂ min., ende op de bevonden br. van 5 gr. 13 min.; bevonden als vooren dat ons de stroom, 8 mylen veerder om de Noort geleyt had, als onse gissing was. Dese stroomen tegen de wint oploopende, veroorsaecken alhier het hol water ende de hooch rysende sees. Naer de middach de wint variabel, tusschen het N.N.O. ende S.O., als oock ’s nachts met travadich[15] weder, somtyts regen.

c 18.

’s Morgens was de wint variabel, tusschen het S.O. ende N.N.O., ’s ochtens cregen wy een styve regen caeck, ende ’s middachts de wint N.O., met moy helder weder; giste geseylt te hebben, Noorden 12 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 6 gr. 1 min., ende op de lengte als vooren; waeren doen met ons besteck op de cust van Araya, maer saegen geen lant, soodat ick vast vertrou, ons de stroom om de N.O. geset hadde. Op dato hebben wy een swaer ancker ende 6 stucken in ’t ruym geset, tot verlichting van ’t schip; hebben oock getalyt ende gestaecht. ’s Nachts moy weder.

d 19.

’s Morgens de wint meest N.O.t.N., somtyts O.N.O., met topseyls coelte; giste ’s middachts geseylt te hebben, Oost 16 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 6 gr. 30 min., ende op de lengte van 146 gr. 35¹⁄₂ min.; soodat wy in dese 2 etmaelen, omtrent 7 mylen veerder om de Noort gedreven waeren, als het gegiste punt. Het weder met een swarte donckere lucht, naemen onse marsseyls in, om niet van ’t jacht Breskens te versteecken; seylden met schoverseylen N.waert over, de wint O.N.O. met styve topseyls coelte.

e 20.

’s Morgens noch al ongestadigh weder, met styve topseyls coelte, somtyts regen, hadden al hol water met veel raveling van stroom, de wint meest O.N.O. ende N.O.; giste ’s middachts geseylt te hebben N.t.O. ¹⁄₂ O. 14 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 7 gr. 23¹⁄₂ min., ende op de lengte van 146 gr. 51¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 7 gr. 40 min. Bevonden dat de stroom ons omtrent 4 mylen veerder om de Noort geset hadde, als het gegiste punt, dan bevondt deselve al langsaem te verslappen. ’s Nachts hadden wy caeckich weder van regen, ende de wint uyt een O.N.O. en Oosten.

f 21.

’s Morgens ongestadich weder van regen, ende de wint als vooren, giste ’s middachts geseylt te hebben, Noorden 15 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 8 gr. 40 min., lengte als vooren; hebben wat naer de middach de boot ingeset, saegen veel meeuwen vliegen. ’s Nachts al ongestadich weder, met regen ende met styve O. ende O.N.O. winden.

g 22.

’s Morgens weder ende wint als vooren, saegen eenige steencroos dryven, ende een snip rontom het schip vliegen. Myn besteck stondt alsdoen 10 mylen buyten het eylant St. Jan, maer saegen geen lant. Tegen den middach werdt het heel moy weder, met een opclaerende lucht, de wint O.t.N.; giste ’s middachts geseylt te hebben, N.t.W. 16 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 9 gr. 43 min., ende op de lengte van 146 gr. 38¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 9 gr. 40 min. Bevonden alsnu seer weynich of geen stroom, met slecht water. ’s Nachts moy weder.

a 23.

’s Morgens moy weder, met een grauwe lucht, de wint O. en O.N.O., met topseyls coelte; giste ’s middachts geseylt te hebben, Noorden 18 mylen, waeren volgens dien, op de N. breete van 10 gr. 52 min.; bevonden door een peyling 4 gr. 20 min. N.Oostering.

b 24.

’s Morgens moy helder weder, met een O.t.N. wint met topseyls coelte; giste ’s middachts geseylt te hebben, N. 18 mylen, waeren volgens dien, op de N. breete van 12 gr. 4 min., ende op de lengte als vooren, op de bevonden breete van 12 gr. 8 min.

c 25.

’s Morgens hadden wy moy weder, met een claere sonneschyn, de wint als vooren, met topseyls coelte; giste ’s middachts geseylt te hebben, N. 17 mylen, waeren volgens dien, op de N. breete van 13 gr. 16 min., hadden ’s nachts moy stil weder.

d 26.

’s Morgens begon de wint naer het N.O. te trecken, ende voorts naer het N.N.O. Twee ueren naer sons reysen wenden het om de Oost, de wint N.t.O. met topseyls coelte; giste ’s middachts geseylt te hebben, N. ¹⁄₂ O. 12¹⁄₂ mylen, waeren volgens dien, op de breete van 14 gr. 6 min., ende op de lengte van 146 gr. 43¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 14 gr. 12 min., alsdoen giste ick caep Spiritus Santa 38 à 40 mylen, S.W.t.W. van ons. Naer den middach ten 4 ueren, quam de wint S.O., wenden het ende lieten het om de N.O. aengaen. ’s Nachts continueerde de S.O. coelte, met moy weder.

e 27.

’s Morgens weder ende wint als vooren, met topseyls-coelte. ’s Middachts de wint S.O.t.S.; giste geseylt te hebben, N.O.t.O. 22 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 15 gr. 9 min. ’s Avonts bevonden 4 gr. 43 min. N.Oostering des naelts.

f 28.

’s Morgens moy weder, met een heldere lucht, de wint als vooren, met topseyls coelte; giste ’s middachts geseylt te hebben, N.O. 22 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 16 gr. 11 min., ende op de lengte van 149 gr. 3¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 16 gr. 16 min. ’s Nachts cregen wy de wint variabel, S.S.W. ende W.S.W., somtyts met stilte.

g 29.

’s Morgens moy weder, de wint variabel S.S.W., S.W.t.S., S.W., W.S.W. somtyts stilleckens. Alsdoen heeft de E. Commandeur door de gemeene seyn den raet beroepen van ’t fluytschip Castricum ende ’t jacht Breskens; ende is geresolveert om onse cours N.O. te vervolgen, soo veel weder ende wint sou mogen toelaeten, tot op de N. breete van 24 gr., ende op de lengte van de Oostcust van Japan. Het selve bevonden hebbende, alsdan onse coers N. aen te stellen, tot op de N. breete van 37¹⁄₂ gr., ende aldaer de cust aen te doen; giste ’s middachts geseylt te hebben, N.O. 12 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 16 gr. 50 min., ende op de lengte van 149 gr. 38¹⁄₂ min., op de bevonden breete van 16 gr. 50 min. Naer den middach cregen wy een moye coelte, doch variabel N.W., N.N.W., N., N.N.O., saegen een swaluw rontom het schip vliegen, vongen dien avont 2 groote bonyten. ’s Nachts de wint meest O.N.O., met doorgaens topseyls-coelte.

a 30.

’s Morgens weder ende wint als vooren. Sloegen 2 nieuwe marsseylen aen, cregen in ’t cort verandering van weder, wert heel doncker met styve regenbuyen, de wint variabel, wenden het verscheyden reysen over ende weer; giste ’s middachts door malcanderen geseylt te hebben, N.O. 7 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 17 gr. 10 min., ende op de lengte van 149 gr. 59¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 17 gr. 23 min.; saegen veel raveling van stroom, hadden hol water uyt een N.O. ’s Nachts hadden wy ongestadich weder, van regen ende wint, met harde buyen uyt een O.N.O.