Читать книгу Pilates w rehabilitacji - Samantha Wood - Страница 9

Jako fizjoterapeuta, który specjalizuje się w rehabilitacji opartej na ćwiczeniach pilates, zazwyczaj nie pracuję z pacjentami, których celem jest osiągnięcie sprawności fizycznej. Moi pacjenci trafiają do mnie z powodu konkretnego urazu lub stanu chorobowego narządu ruchu, które ograniczają ich aktywności. W naszym centrum odnowy biologicznej w Pacific Palisades w Kalifornii od ponad 16 lat wprowadzamy metodę Pilatesa do leczenia pacjentów i uzyskujemy doskonałe wyniki. Byłam bezpośrednim świadkiem tego, że pilates może być bardzo skutecznym narzędziem wykorzystywanym do celów terapeutycznych, pod warunkiem że jest właściwie stosowany, co potwierdzają wyniki badań naukowych. Ćwiczenia i zasady pilates mogą pomóc pacjentom wyzdrowieć po urazach i zabiegach operacyjnych, a także zoptymalizować funkcjonowanie u osób cierpiących na choroby przewlekłe. Metoda Pilatesa pomaga w leczeniu bólu i zaburzeń czynnościowych występującymi u wielu pacjentów, szczególnie w połączeniu z tradycyjną fizjoterapią lub innymi technikami rehabilitacji.

Dlaczego tak się dzieje? Pilates to nie tylko ćwiczenia, to także całościowe (holistyczne), łączące ciało i umysł, podejście do ruchu w celu osiągnięcia dobrego samopoczucia. Obserwowałam, jak wielu pacjentów przez lata osiągało znacznie większą poprawę stanu zdrowia, gdy uczenie się zachowań ruchowych i proces odtwarzania kontroli nerwowo-mięśniowej były zintegrowane z poprawą stanu psychicznego. Pilates to nie tylko ćwiczenia – to całościowe podejście do optymalizacji ruchu człowieka (Isacowitz, 2014). Ta metoda jest wszechstronna i elastyczna, dlatego jest odpowiednia dla prawie każdego pacjenta. Pilates przedstawia rozwiązania dla osób z całego spektrum mobilności i sprawności – od 93-letniej kobiety z osteoporozą i całkowitą endoprotezoplastyką stawu biodrowego do profesjonalnego sportowca z rekonstrukcją więzadła krzyżowego przedniego (ACL). Jest to metoda w równym stopniu motywująca tak mężczyzn, jak i kobiety, a przy prawidłowym stosowaniu jest bezpieczna dla osób ze wszystkich grup wiekowych.

Czym jest pilates? To metoda ćwiczeń oparta na pracach Josepha Pilatesa. Jego myślą przewodnią przy tworzeniu przyrządów do ćwiczeń i zestawów wielopłaszczyznowych ruchów było to, że aby osiągnąć dobry stan zdrowia, należy ćwiczyć ciało jako całość. Dla każdego przyrządu (urządzenia) istnieje duży wybór zestawów ruchów – od poziomu podstawowego do mistrzowskiego. Dzięki sprężynom i krążkom, które tworzą narastający opór, urządzenie pomaga w wykonywaniu zarówno koncentrycznych, jak i ekscentrycznych skurczów mięśni, naśladujących ich funkcjonalne działanie. Jednocześnie angażuje się grupy mięśni stabilizujących do pracy izometrycznej w celu utrzymania prawidłowej pozycji i jej stabilizacji.

Glenn Withers, założyciel Australian Physiotherapy and Pilates Institute, wspomina, że Joseph Pilates uważał, iż częstą przyczyną urazów były zaburzenia równowagi mięśniowej ciała i błędne nawyki ruchowe. Gdy u poszczególnych osób występowały osłabienie lub złe ustawienie danej okolicy ciała, następowała nadmierna kompensacja lub wyrównawczy rozwój innego obszaru w celu osiągnięcia pożądanego ruchu funkcjonalnego. Joseph Pilates uważał, że bardzo ważne w zapobieganiu nawrotom dolegliwości jest skorygowanie złego ustawienia i odtworzenie kontroli nad właściwą postawą. Ponad 50 lat później ta teoria nierównowagi mięśniowej została powszechnie zaakceptowana w dziedzinie fizjoterapii (Withers i Bryant 2011).

Pilates był najwyraźniej człowiekiem wyprzedzającym swoje czasy. Urodził się w 1883 r. w Dusseldorfie w Niemczech i jako dziecko miał krzywicę, cierpiał na astmę i gorączkę reumatyczną. Próbując przezwyciężyć te dolegliwości, podejmował się różnych rodzajów aktywności fizycznej: kulturystyki, gimnastyki, nurkowania, sztuk walki i jogi. Podczas I wojny światowej został internowany w obozie jenieckim na wyspie Man. Tam uczył swojego programu osiągnięcia sprawności fizycznej i sam go praktykował. To właśnie w tym obozie zaczął projektować urządzenia wspomagające rehabilitację osób niepełnosprawnych i chorych.

Po wojnie Pilates odbył podróż statkiem do Ameryki. Podczas podróży poznał Klarę, swoją późniejszą żonę. W 1926 r. Joseph i Klara Pilates założyli pierwsze studio pilates w Nowym Jorku. W trakcie swojej kariery Pilates opracował ponad 600 ćwiczeń wykonywanych na różnych, wynalezionych przez siebie urządzeniach. Zaprojektował sprzęty, dzięki którym za pomocą określonych pozycji i ruchów, poprawiających postawę i równowagę ciała można było osiągnąć poprawę kondycji całego organizmu. Joseph pragnął, aby jego metody (którą nazwał kontrologią) nauczano w każdej szkole i uważał, że lekarze powinni korzystać z fizycznych i psychicznych zalet płynących z jego pracy (Isacowitz, 2014). Niestety zmarł w 1967 r., zanim jego metoda stała się dobrze znana i powszechnie stosowana.

Kilkadziesiąt lat później w czasopismach medycznych opublikowano wiele artykułów zalecających wykorzystanie metody Pilatesa w rehabilitacji. Dwie często wymieniane podstawowe korzyści obejmowały poprawę kontroli nerwowo-mięśniowej mięśni stabilizacji centralnej (ang. core muscles lub powerhouse) oraz poprawę możliwości fizycznych. Jako fizjoterapeuci zawsze szukamy metod, które można wykorzystywać u pacjentów od wczesnych etapów rehabilitacji do osiągnięcia długoterminowego celu, jakim jest kondycja i sprawnie funkcjonujące ciało. Taką metodą jest właśnie pilates! Inni specjaliści zajmujący się rehabilitacją pytają mnie często, dlaczego tak wierzę w metodę Pilatesa. W rozdziale 3 przedstawiono szczegółowe informacje na ten temat, ale poniżej znajduje się podsumowanie zalet tej techniki:

 • ćwiczenia pilates koncentrują się na mięśniach stabilizacji centralnej;

 • w tego typu ćwiczeniach kładzie się nacisk zarówno na uzyskanie stabilności, jak i mobilności ciała człowieka;

 • pilates zawiera ćwiczenia zarówno w zamkniętych, jak i otwartych łańcuchach kinematycznych;

 • w pilates ćwiczy się mięśnie w sposób statyczny i dynamiczny, kładąc nacisk zarówno na koncentryczne, jak i ekscentryczne skurcze mięśni;

 • ćwiczenia pilates są funkcjonalne;

 • przywiązuje się w nich wagę do odpowiedniego oddychania;

 • jest to metoda poprawy kondycji dzięki połączeniu ciała z umysłem;

 • ćwiczenia pilates można dostosować do wielu różnych grup pacjentów;

 • sprzęt do ćwiczeń pilates jest bezpieczny i łatwy w użyciu (po odpowiednim przeszkoleniu);

 • pilates to rozsądny kierunek biznesowy dla każdego, kto chce rozszerzyć działania mające na celu poprawę stanu zdrowia, kondycji i urody (wellness).

Jeśli ktoś nie jest jeszcze dobrze zaznajomiony z tą metodą i widział tylko niektóre z bardziej klasycznych ćwiczeń pilates, to mogą pojawić się u niego wątpliwości, czy są one odpowiednie w rehabilitacji urazów. Rzeczywiście, wiele ćwiczeń trzeba zmodyfikować w celu wykorzystania ich w rehabilitacji – w niektórych przypadkach jest to poważna modyfikacja. Moje podejście do pacjentów jest następujące: ćwiczenia są wybierane i układane w odpowiedniej kolejności na podstawie konkretnych potrzeb pacjenta, przy jednoczesnym zachowaniu całościowego podejścia do treningu. Ćwiczeń nie zmienia się, aby uwzględniać ruchy, do których osoba może być przyzwyczajona; zamiast tego pacjent dostosowuje się do poprawek i uczy się właściwych wzorców ruchowych. Zadaniem fizjoterapeuty staje się zatem osiągnięcie optymalnej postawy, funkcjonalnej siły i równowagi u danego pacjenta, a także zniwelowanie skutków urazu. Celem tej publikacji jest zapoznanie fizjoterapeutów oraz specjalistów rehabilitacji dotyczącej narządu ruchu z filozofią metody Pilatesa oraz wskazanie, jak można wykorzystać tę technikę w ćwiczeniach terapeutycznych dla określonych populacji pacjentów. Niezależnie od tego, ćwiczenia pilates mogą przynieść korzyści wszystkim entuzjastom tej metody, zarówno profesjonalnym sportowcom, jak i sportowcom amatorom, pracownikom siedzącym za biurkiem czy osobom starszym. Tę metodę można stosować nie tylko w rehabilitacji leczniczej urazów, lecz także dzięki niej można zwiększyć ogólny poziom sprawności, poprawić wyniki sportowe oraz zapewnić bezpieczny, skuteczny i wielostronny trening ciała.

Metodologia i podejście filozoficzne zawarte w tej książce, a także większość zaprezentowanych ćwiczeń, zostały zaczerpnięte z pracy Raela Isacowitza i kursów BASI Pilates. Pierwsze szkolenie metody Pilatesa z Raelem przeszłam w 1999 r.; od tego czasu ukończyłam wszystkie programy BASI, w tym program Rael’s Legacy, który obejmuje kursy: Mentor, Master I i Master II. Niektóre ćwiczenia wybrane do tej publikacji oparte są na klasycznych ćwiczeniach pilates, ale wiele z nich to ćwiczenia Raela, które zmodyfikowałam, aby były odpowiednie w celu rehabilitacji pourazowej.

W części I podano racjonalne uzasadnienie stosowania ćwiczeń pilates w rehabilitacji oraz różnice między nimi a tradycyjną metodą Pilatesa. W tej części dokonano przeglądu głównych zasad tej metody, przeanalizowano doktrynę Pilatesa oraz określono, dlaczego i w jaki sposób ćwiczenia pilates mogą być nieocenionym narzędziem dla fizjoterapeutów i specjalistów rehabilitacji.

W części II przedstawiono biomechanikę ruchów używanych w ćwiczeniach pilates. Klasyczna metoda Pilatesa obejmuje ponad 600 ćwiczeń. Wybrałam tylko te z nich, które uważam za najbardziej korzystne w rehabilitacji częstych urazów narządu ruchu. Odpowiednio, w odniesieniu do każdego ćwiczenia przedstawiam wskazania i przeciwwskazania dotyczące różnych stanów chorobowych, kluczowe znaczenie określonych mięśni oraz uwarunkowania biomechaniczne i nerwowo-mięśniowe. Prowadzone ruchy opisuję z podaniem szczegółowych zaleceń oraz odpowiednio przedstawiam wszelkie modyfikacje i zmiany.

Część III stanowi połączenie informacji z poprzednich rozdziałów w celu praktycznego ich wykorzystania w konkretnych obszarach anatomicznych ciała. Przedstawiam programy ćwiczeń, które można stosować w przypadku konkretnego urazu czy stanu chorobowego. Zawartość jest uporządkowana według okolicy anatomicznej: odcinki szyjny, piersiowy i lędźwiowy kręgosłupa, staw ramienny, staw biodrowy, staw kolanowy oraz stopa i staw skokowy.

Publikacja ta jest źródłem informacji o metodzie Pilatesa dla lekarzy, fizjoterapeutów, ich asystentów¹, kręgarzy, trenerów sportowych, trenerów osobistych i nauczycieli pilates. Chociaż zdecydowanie zalecam zainwestowanie w całościowe szkolenie pilates w renomowanej szkole, to zanim to nastąpi niniejsza książka pomoże poznać narzędzia, które można włączyć do planów leczenia utworzonych dla wszystkich swoich pacjentów.