Читать книгу Бог кахання Марс - Сяргей Балахонаў - Страница 4

Знадворныя камеры не працавалі ад самага пачатку буры. Дакладней, іх давялося вымкнуць, бо з гэтае авечкі нат касмыля воўны не было – аб’ектывы цалкам засыпала пылам у першы ж дзень непагадзі. Столькі ж карысці мелі ад «сланечнікаў» – сонечных батарэй. Адно ветракі заставаліся непадуладнымі стыхіі і выдавалі чаканую долю электрычнасці.

Бура не спынялася вось ужо колькі тутэйшых месяцаў. Актыўная яе фаза, як выглядала, мінула. Аднак бясконцыя масы пылу, узнятага магутнымі вятрамі, што ўвесну прыйшлі з полюсаў, працягвалі лунаць над паверхняй. Покрыва, утворанае пылам, мяркуючы па ўсім, ахінула цэлую планету. Прынамсі, так сказала Марына, а ў Ягора не было прычын не верыць ёй як больш абазнанай у выбрыках мясцовага клімату.

Пылавая бура, не нашкодзіўшы базе, шкодзіла ў іншым. Яна стварыла дабрадайную глебу для парасткаў псіхалагічнага дыскамфорту. Краявіды за шклом ілюмінатараў і ў пагоду нельга было назваць выбітнымі. З надыходам жа непагадзі не засталося і гэтага – ілюмінатары змушана схавалі ў браню. Пра выезды на цяжка- ці легкавозе давялося забыць. Пра выхады, нават і па ўсіх правілах бяспекі, і пагатоў не пачыналі гаворкі. Мусілі засяродзіцца на «хатніх справах». Горы, даліны, кратары – гэта ўсё, вядома, добра. Але догляд саду і агарода, пад якія аддалі некалькі адсекаў, быў больш карысным і жыццёва важным, чым летуценная прага даследавання наваколля. Яно і слушна, бо камянямі і пародамі ў разе патрэбы не наясіся, шуканы мінерал у рот не пакладзеш! Разважаючы пра гэта, Руткоўскі падышоў да часова «аслеплага» ілюмінатара. Пастаяўшы з хвіліну ў роздуме, ён набраў на аўтаномным пульце завучаную камбінацыю лічбаў, каб злёгку прачыніць «аканіцы» – як ён называў браніраваныя шчыты. Шчыты павольна, калі не сказаць гультаявата, рассунуліся, вызваліўшы вузенькую палоску тоўстага шкла. Ягор адразу ж прыліп да яго ў спадзеве ўбачыць ужо знаёмую частку даліны. Аднак нічога, акрамя клубоў пылу, выглядзець не атрымалася. Мужчына расчаравана ўздыхнуў і вярнуў «аканіцы» на месца.

– Што ты там робіш? – па гучнай сувязі пачуўся бадзёры голас Марыны. – Зноў каля морайка пагоданькі жджэш?

– Кшталту таго, – азваўся ён і дадаў па-ўкраінску: – Ніч безмежна і пуста.

– Гэта з «Океана Ельзи»? – не пазнала яна.

– Не. Гэта з «Плачу Єремії».

– Ягорка, ты толькі сам не плач, а то, крый божа, даліны Марынэра ў акіян ператворыш, – гулліва прашчабятала жанчына. – Я разумею, што табе карціць пакорпацца ў грунце, каб адшукаць сляды спачылых у невараці цывілізацый. Але патрывай ужо. Паводле маіх разлікаў, пыл асядзе месяцы праз два. Тады выб’ем мы з табой дарожачку хоць у воласць Кідонію, хоць на кратар Вікторыю.

– «Давай праедземся разам па венах гісторыі. Я пакажу табе, як бог засынае на працы», – адгукнуўся Руткоўскі яшчэ адной непазнавальнай для каханкі цытатай.

– Я пагаджуся, – мудра не стала перапытваць яна. – Праўда, гэтага чарцяку Варгіна давядзецца з сабой браць. Гэта ж атрымаецца, нібыта мы ў выправу збіраемся. А яго тут, сам ведаеш, і на адзін дзень пакідаць без нагляду нельга. Суседку ж не папросіш паклапаціцца. І ключы не пакінеш…

З рэпрадуктара пачулася каціная курна.

– Чуе гад, што пра яго размова, – павесялеўшы, заўважыў Руткоўскі. – «Каток гуляе – ручкі спрытна ловіць ён». Можа, мы за гэтыя два месяцы яму скафандр пашыем?

– Ага. Залатымі ніткамі са срэбнымі кутасамі, – скрозь смех адказала Марына. – Абыдзецца ён без скафандра. Калі што якое, то ёсць смарт-бокс. Куды трэба, перанясём. Прагулянкі за межамі базы і марсаходаў не для яго. Адурэе ад нечаканых уражанняў.

– Мне дык здаецца, што ён ужо даўно адурэў і без прагулянак.

– Можа, без прагулянак і адурэў?

– Самая вялікая прагулянка ў яго жыцці ўжо адбылася. Не так часта кашэчыя на Марс трапляюць.

– Дый людзячыя таксама… – са знарочыстым сумам, нібыта сама толькі што не дакарала каханага за тужлівыя ноткі, нагадала жанчына.

– Не пачынай, Гваздулька, – Ягору муляла вяртанне да тэмы, якую неаднакроць абмяркоўвалі ледзьве не ад моманту пасадкі. Не хацелася прызнавацца, што Марына неабачліва пераблытала з тужлівасцю яго рамантычны настрой.

– Не пачынаю, Руткенберг, – выдыхнула яна з кволым намёкам на ўсмешку і тут жа дадала: – Хадзем лепш абедаць. Усё гатова.

– Ты абяцала нешта незвычайнае, – узрадавана ўспомніў мужчына.

– Незвычайнае для гэтых краёў, – раздобрылася каханая туманнай падказкай.

– Боршч? – нясмела дапусціў ён.

– Боршч, – не вырабляючыся, пацвердзіла яна.

– Боршч! Якая ж ты малайчынка! – усцешана прапяяў ён, мала не пайшоўшы ў скокі.

– Стараюся, – з дробачкай нядбальства на лусце гонару кінула Марына і прыспешыла: – Толькі не затрымлівайся, а то Варгін дае зразумець, што цалкам згодны ўмалёгаць і тваю порцыю. Ён на такія справы звер бягомы.

– Перадай Варгіну, што за оныя неряды боки бывають мяты, – агучыў Ягор жартаўлівую пагрозу на старасвецкі манер і скіраваўся ў кухонны адсек, усцешана напяваючы знячэўку прыгаданыя радкі часоў згасання беларуска-ўкраінскага барока:

Каб яшчэ некалькі гадоў таму Руткоўскаму сказалі, што з’яўленне баршчу на стале ён будзе ўспрымаць як сапраўднае свята, ён наўрад ці паверыў бы. Страва ж штодзённая! Але жыццё перайначылася.

Вялізныя складскія адсекі былі шчыльна наладаваныя рознага кшталту прадуктамі. З разліку, каб каманда з трыццаці чалавек з добрым апетытам не галадала, прынамсі, сем зямных гадоў. Аднак для прыгатавання баршчу поўнага набору прадуктаў на складах чамусьці не было. Добра, што хоць у «эліках» – элеватарных адсеках – адшукалася насенне буракоў. Калі вырашылі разбіць агарод, Марына прытаіла, што колькі градак пакінула акурат пад буракі. Ён жа зразумеў гэта пазней, калі ўбачыў бацвінне. Ад радасці нават падхапіў каханую на рукі, кружыўся з ёю і ў батлейкавым буянстве паўтараў: «Так, бацвіннікі мы! Так, баршчажэры!»

Зайшоўшы ў кухонны адсек, Ягор не прамінуў пацалаваць чараўніцу і прыгразіць кулаком хціваму кату. Апошні па-гаспадарску віўся побач і бесцырымонна зіркаў на людзей, не ўхваляючы іх пяшчот.

– Падлізнік, – адрываючыся ад вуснаў Ягора, незласліва буркнула Марына і наказала яму абдзімаць рукі ды сядаць за стол.

– І не аднойчы табе гэта даказаў. Але не стамлюся паўтараць. І сёначы таксама, – як той кот, завуркатаў мужчына.

Жанчына цыкнула, наўмысля няўхвальна пакруціла галавой і, заружавеўшы, узялася за талеркі.

Абедалі яны звычайна тут жа, на кухні, седзячы з краю доўгага стала, разлічанага на вялікую каманду. Не разумелі, праўда, як меркаваныя трыццаць чалавек маглі б тут змясціцца. Толькі ў святочныя дні стол накрываўся ў кают-кампаніі. І хоць Ягор абвясціў з’яўленне баршчу ў іх меню святам, пераносіць абед у іншае памяшканне ўстрымаліся. Еў ён з вялізным апетытам. Марына крадком назірала, як ззяе ад задавальнення яго твар. У нейкі момант ёй здалося, што з усіх эмацыйных адценняў, якімі адгукалася аблічча каханага, можна скласці цэлую сімфонію.

Яго задавальненне было шчырым. Так, гэты боршч шмат чым адрозніваўся ад тых баршчоў, якія пашчасціла пакаштаваць яшчэ на Зямлі. Зямлянін цудоўна ведаў, што вада згенераваная, што мяса часткова з кансерваў, часткова соевае, што смятана з парашку, а гародніна, хоць і свая, але вырасла за сотні мільёнаў кіламетраў ад натуральнага для сябе асяроддзя. Але прыўзнятасці настрою нічога з гэтага не падбівала. «Damn fine borscht!»

Ягор міжволі ўспамінаў адзіны няпоўны зямны год, калі яны з Марынай часта жылі разам. Баршчоў, якімі частавала яго каханая, забыць было папросту немагчыма. Падзякаваўшы, ён нагадаў ёй пра той час і пра тыя баршчы. Яна памятала. Яна ўсё памятала. Можа, і хацела ў бясчассі, якое пачалося на ірландскіх сунічных палях, шмат чаго забыць, выкрасліць з памяці. Але ж яно нікуды не знікла. Абтаптанае і адштурхнутае, захоўвалася ў аддаленых кутках лабірынта яе душы. Захоўвалася, каб у спрыяльных умовах вярнуцца і расквітнець.

Пасля таго, як Ягор і Марына засталіся на Марсе толькі ўдваіх, пасля таго, як Марына змагла пераацаніць становішча, старое пачуццё ўспыхнула наноў і, насуперак нядаўнім забабонам, здолела зайграць неймаверна яркімі фарбамі. Колькі яны потым ні думалі, колькі ні абмяркоўвалі ўвесь цуг падзей, выснова атрымлівалася адна: гэтае вяртанне магло адбыцца толькі тут і толькі ў выніку таго пагібельнага збегу абставін, які вырашыў, каму жыць, а каму паміраць. Руткоўскі, праўда, па-ранейшаму лічыў гэта наканаванасцю, але не хацеў навязваць каханай путы свайго меркавання. Зрэшты, тут для іх не існавала забароненых тэм. І калі з вуснаў мілай Гваздулькі вырываліся фразы накшталт «як казаў Марку» або «мы з мужам у Марсэлі палюбілі адну кавярню», пан Руткенберг не крывіў твар, не ўсчынаў сваркі, не прасіў пазбавіць яго падобных згадак. Разам з тым, Марына так і не змагла закрыць адно пытанне, якое даймала Ягора столькі гадоў…

– Я вось аднаго не магу ўцяміць: чаму сярод прыпасаў няма кансерваваных ці сушаных буракоў, – пасля абеду абураўся Руткоўскі, пацягваючы вітамінную сумесь.

– А чым табе свежыя не падабаюцца?

– Ды ўсім падабаюцца. І дзякуй табе яшчэ раз, маё сонейка, – прэтэнзій да каханай ён не меў. – Але мне цяжка спасцігнуць логіку арганізатараў палёту. Калі мне сказалі, што я прайшоў адбор, то далі цэлы стос паперак. Добра помню, што ў адной былі пытанні пра гастранамічныя ўпадабанні. Я напісаў, што люблю боршч. Яны там увогуле чыталі гэтыя анкеты? Ці пхалі ўсё ў харчовыя адсекі наўздагад?

– Слухай, з гэтым адборам столькі ўсяго дзіўнага, што я не разумею, чаму ты дагэтуль загуды даеш, – Марына не прасяклася яго клопатам. – Абураешся, што не паклалі на склад буракоў, але спакойна ставішся да таго, што адбор ты прайшоў пад чужым прозвішчам, з прыдуманай біяграфіяй і фальшывай прафесіяй.

Ягор хацеў нешта сказаць, але замоўк на паўслове. Знадворку пачуўся прыглушаны грукат. Нешта з амаль дасканалым рытмам стукалася аб корпус аднаго з аддаленых адсекаў базы.