Читать книгу Дэманы доктара Глінскага - Сяргей Егарэйчанка - Страница 6

Мы заходзілі на пасадку, калі ў адзначаным Горам раёне была палова на чацвёртую дня. Пры гэтым у Еўропе, адкуль мы выляталі, ужо надышло 23–е чэрвеня, а тут было яшчэ 22–е.

Я прачнуўся адпачнуўшым і бадзёрым: чароўная пілюля спрацавала бездакорна.

Гор ляжаў на раскладзеным крэсле ў пярэдняй частцы самалёта, размясціўшы на каленях кампактны ультрабук.

– Як паспалі, Якуб?

– Шчыра кажучы, я ўжо даўно так не спаў. А вы так і не клаліся?

– Задрамаў на пару гадзін на гэтым самым крэсле. Вы прачнуліся своечасова: праз дваццаць хвілін мы пачнём зніжэнне. Вы ж не адчулі, як мы садзіліся на Карыбах?

– Не.

– Калі-небудзь вы навучыцеся засыпаць гэтак жа без медыкаментознага ўмяшальніцтва, як я. Кавы?

– Так, дзякуй.

– Я папрашу вас у такім выпадку націснуць кнопку выкліку.

Анна з’явілася неадкладна.

– Слухаю вас, доктар Глінскі.

– Вы не маглі б прыгатаваць мне кубак кавы?

– З задавальненнем. А вам, спадар Гор?

– Мабыць, я таксама не адмоўлюся. І прынясіце нам, калі ласка, бутэрброды.

– Добра.

Дзяўчына выйшла, а я сам сеў у суседняе ад Гора крэсла.

– Які графік на сёння?

– Улічваючы, што мы прылятаем досыць позна, мы пастараемся за сёння зрабіць наступнае. Праз паўгадзіны мы прызямлімся на Кармэн. Не затрымліваючыся там, адправімся на востраў Роса. Вы агледзіце жылую вёску і ўласны дом, а затым мы наведаем бункер, пазнаёмімся з большай часткай комплекса, і я пакажу вам, што там ужо ёсць і што трэба зрабіць яшчэ. Нарэшце, на сёння запланавана ваша размова з маім гаспадаром.

– Ён будзе там?

– Не, ён не будзе ніколі асабіста наведваць востраў. Як я казаў, ён імкнецца да таго, каб захаваць інкогніта.

– І як мы будзем мець зносіны?

– З дапамогай нашай сістэмы сувязі, пра якую я згадваў.

– Добра, як я павінен звяртацца да яго?

– Называйце яго па імені – Даніял. Ён не любіць розных прыставак накшталт «спадар», «сэр» і «доктар».

– І гэта яго сапраўднае імя?

– Ці не ўсё адно? Нават я не ўпэўнены, што ведаю сапраўднае, але магу сказаць, што сам называю яго менавіта так. Дык вось, пасля сённяшняй гутаркі (мяркую, гэта будзе ўжо далёка за поўнач) вы адправіцеся адпачываць і пераварваць інфармацыю ў свой дом, а заўтра, як толькі вы прачнецеся, мы паедзем на востраў Провідэнс, дзе вы паглядзіце, што мы зрабілі для арганізацыі вашага праекта. Акрамя таго, я хачу, каб вы пазнаёміліся з адным чалавекам, які будзе адказваць за пытанні гуманітарнага супрацоўніцтва – у першую чаргу за стварэнне школы, пра якую мы гаварылі напярэдадні.

– І што гэта за чалавек?

– Набярыцеся цярпення, Якуб. Можна сказаць, што вы знаёмыя, хоць і завочна. Хай гэта будзе сюрпрызам для вас.

– Занадта шмат сюрпрызаў за такі кароткі час, Тамім.

Увайшла Анна з падносам у руках.

– Доктар Глінскі, спадар Гор, ваша кава і бутэрброды з чырвонай рыбай.

– Дзякуй мая дарагая. Вы адпачылі?

– Болей чым.

– У вас будзе мінімум пара дзён выхадных. Калі хочаце, можаце правесці іх на Провідэнс.

– Дзякуй.

– Якуб, – Гор павярнуўся да мяне. – Вы любіце чырвоную рыбу?

– Не магу сказаць, што ад яе ў захапленні, але ем яе з задавальненнем. У мяне на радзіме яна досыць папулярная.

– А вось я не магу без яе, хаця там, адкуль я родам, яе ўжываюць вельмі мала, і гэта незразумела для мяне – бо яна вельмі карысная, не кажучы ўжо пра тое, што дзіўна смачная.

Я глынуў кавы, якая на смак зусім не нагадвала тое, што звычайна прадаецца ў крамах. Гэта быў моцны напой з даўкім і густым водарам, які пакідаў вельмі прыемныя і адценні.

Перад Горам загарэлася лямпачка выкліку. Ён зняў слухаўку, размешчаную проста ў падлакотніку крэсла, і паднёс яе да вуха. Не кажучы ні слова, ён выслухаў тое, што яму сказалі, затым паклаў трубку на месца.

– Мы пачынаем зніжэнне, Якуб. Прышпіліцеся.

Я паставіў каву на столік і пацягнуўся за рамянямі. У адрозненне ад канапы, дзе мы ўчора сядзелі, рамяні тут былі як у звычайным самалёце.

Праз хвіліну мой унутраны альтыметр выразна даў мне знаць, што курс змяніўся.

Я выглянуў з ілюмінатара. Унізе рассцілаўся бясконцы сіні акіян. Водная роўнядзь імкліва набліжалася, і па меры гэтага набліжэння колер вады мяняўся ад цёмна-сіняга да пяшчотна-блакітнага.

Самалёт усё зніжаўся і зніжаўся, і ў той момант, калі здавалася, што ўжо немінуча адбудзецца сутыкненне з вадой, знізу вынырнула паверхня сушы, якая адразу ж ператварылася ў бетон узлётна-пасадачнай паласы. Лёгкі Фалькон толькі ледзь адчувальна задрыжаў пры дотыку, што было вельмі нязвыкла пасля палётаў на вялікіх лайнерах і сведчыла аб майстэрстве пілотаў.

Самалёт прабег належную колькасць метраў і павярнуў направа, спыніўшыся ля дастаткова вялікага ангара. Гор адшпіліў рамяні.

– З прыбыццём, Якуб. Калі ўсё будзе добра, гэтае месца стане для вас домам на доўгі час.

– А калі не?

– Тады вы пакінеце яго, папярэдне паабяцаўшы нам успамінаць яго выключна як дзіўны і нязбытны сон.

Анна адчыніла дзверы, якія расклаліся ў трап. У твар у той жа момант ўдарыла душнае трапічнае паветра, пах якога немагчыма зблытаць з чымсьці іншым, аднойчы пазнаўшы яго. Гор спусціўся першы, я прайшоў за ім. Пасля гэтага араб павярнуўся да Анны. – Дзякуй вам, мая дарагая, і перадайце ад нас падзяку пілотам. На жаль, мы не можам іх дачакацца і вымушаныя адпраўляцца адразу. Вы можаце быць вольная як мінімум наступныя два дні. Калі раптам вы тэрмінова спатрэбіцеся, я патэлефаную Кемалю.

Я развітаўся з дзяўчынай і паспяшаўся за Горам, які накіроўваўся да ангара.

Дайшоўшы да шырокіх дзвярэй, араб набраў код на лічбавым замку і створкі пачалі раз’язджацца.

– У гэтым ангары захоўваецца «Фалькон»? – спытаў я.

– Не толькі. Тут размешчана некалькі аўтамабіляў для зручнага перамяшчэння па выспе і яшчэ такая-сякая тэхніка.

На самой справе, у шырокай прасторы ангара знаходзіліся відавочна не новы, але цалкам дагледжаны гідраплан на лафеце, абсталяванне і прылады для абслугоўвання тэхнікі, два двухмесныя ўсюдыходы і тры машыны – ідэальна белыя, яны выглядалі б значна больш дарэчнымі ў мегаполісе, чым на трапічным востраве. Да кожнай з іх цягнуўся шланг, падобны да заправачнага, аднак без звыклага пісталета.

– Гэта ж «Tesla»?

– Усё так. Дзве «Model X» і адна «Model S». Мы не выкарыстоўваем рухавікі ўнутранага згарання на архіпелагу (зразумела, калі не браць у разлік самалёты). На Кармэн і на Роса ёсць некалькі дзясяткаў электрамабіляў «Tesla»; персанал, які жыве і працуе на Провідэнс выкарыстоўвае машыны іншых вытворцаў, якія таксама працуюць цалкам на электрычнай энергіі. Там знаходзяцца амаль трыста аўтамабіляў.

– На востраве плошчай менш за дзесяць квадратных кіламетраў?

– Я ж казаў, там пабудаваны цэлы горад з усёй інфраструктурай. Большая частка жыхароў Провідэнс аддае перавагу ровару, аднак ім даводзіцца аператыўна вырашаць пастаўленыя задачы, таму трэба быць вельмі мабільнымі. Прашу вас, сядайце, – Гор націснуў кнопку на пульце, і дзверы красовера самі адчыніліся перад намі.

Я з цікаўнасцю сеў у зручнае крэсла і пачаў разглядаць інтэр’ер аўтамабіля, пакуль яшчэ вельмі рэдкага ў мяне на радзіме. У Штатах я некалькі разоў бачыў «Model X» на вуліцы, але ніколі не бываў унутры і тым больш не ездзіў на іх.

Цэнтральным месцам футурыстычнага інтэр’ера, як я і думаў, быў велізарны сэнсарны экран, які адказваў за кіраванне ўсімі сістэмамі электрамабіля. Ключа не было, аднак машына ажыла, як толькі Гор сеў на сваё месца і націснуў на педаль тормазу. Ён ткнуў кнопку на пульце яшчэ раз, і дзверы мякка зачыніліся. Адразу ж пачала працаваць сістэма рэкуперацыі паветра, якая цалкам ізалявала знешнюю атмасферу і практычна імгненна сфармавала ўнутраны камфортны мікраклімат. Духата засталася звонку, дыхаць стала лёгка і прыемна.

Араб злёгку дакрануўся нагой да педалі акселератара, і машына абсалютна бясшумна кранулася з месца. У салоне не было чуваць нават гука трэння шын аб паверхню.

Мы выехалі з ангара і рушылі па адгалінаванні самалётнай рулёжкі.

– Вы не будзеце зачыняць ангар?

– Навошта? Па-першае, праз дваццаць хвілін туды змесцяць «Фалькон», а па-другое, гэта ўсё роўна чыстая фармальнасць. Пакуль што нам няма каго баяцца. Мы цалкам давяраем тым, хто знаходзіцца зараз на востраве.

– Вы, напэўна, фанат «Tesla», Тамім?

Гор паматляў галавой.

– Я фанат не маркі, Якуб. Я фанат будучыні. Гэтая машына і ёсць будучыня, якая ўжо цяпер уваходзіць у наша жыццё, няхай і нетаропка. Так, хутчэй за ўсё, спатрэбіцца некалькі дзесяцігоддзяў, каб свет цалкам адмовіўся ад рухавікоў унутранага згарання; асабліва ў бедных краінах яшчэ шмат гадоў будуць ездзіць на бензіне, але ж мы з вамі знаходзімся тут, каб максімальна наблізіць наступленне светлага «заўтра». Гэта абсалютна бяспечны, экалагічна чысты і неверагодна зручны транспарт, наша ж задача – даць яму танныя і чыстыя крыніцы электрычнасці і максімальна зменьшыць кошт вытворчасці з дапамогай новых тэхналогій. І я магу сказаць вам, што дзякуючы нашай працы эпоха зялёнага транспарту па ўсёй зямлі наблізіцца вельмі хутка. Увесь аўтапарк «Tesla» дастаўся нам, дарэчы, бясплатна, хоць мы маглі сабе дазволіць выкупіць вытворчасць цалкам.

– Як гэта?

– Нам перадаў гэтыя машыны адзін з інвестараў праекта, які марыць пра тое ж, што і мы, – пра будучыню ўсіх людзей на зямлі без пагроз, хвароб, войнаў, бруднага паветра. Гэтым чалавекам рухае цяга да спазнання Сусвету, а не цяга да ўзбагачэння.

– Хто ж ён?

– А вы як думаеце? – і Гор з усмешкай папляскаў па экаскуры руля.

Я пераварваў гэтую інфармацыю.

Па абодва бакі дарогі рассцілаўся трапічны лес. Я не ведаў назваў раслін, паколькі ніколі не цікавіўся гэтым, таму ўсё, што я бачыў, нагадвала мне казку з серыі «Тарзана» Эдгара Бероўза або «Закінутага свету» Конан-Дойла.

– Раскажыце мне пра архіпелаг, – папрасіў я.

– Што менавіта вам цікавіць? Геалогія? Флора і фаўна? Гісторыя?

– Усё.

– Я дам вам потым пачытаць падрабязную даведку. Праз пяць хвілін мы ўжо прыедзем у бухту, таму я распавяду вельмі коратка. Структуру і паходжанне архіпелага Святога Роха я ўжо апісаў вам. Ён быў адкрыты англійскімі мараплаўцамі ў другой палове XVI стагоддзя, аднак за чатырыста з лішнім гадоў яго практычна ніяк не выкарыстоўвалі па прычыне адасобленасці і невялікай плошчы. Былі спробы стварыць тут паселішчы, аднак яны не ўвянчаліся поспехам. Рэшткі будынкаў пасяленцаў і зараз можна знайсці на востраве. Да адкрыцця архіпелага тут пражывала туземнае насельніцтва – хутчэй за ўсё, выхадцы з Палінэзіі, аднак яны пакінулі гэтыя тэрыторыі з невядомай прычыны яшчэ да таго, як сюды ўпершыню ступіла нага еўрапейца. Архіпелаг некалькі разоў пераходзіў пад кіраванне розных краін і пасля Другой Сусветнай вайны быў уключаны ў склад падапечнай тэрыторыі ААН пад кіраваннем ЗША. Пасля астравы сталі ўласнасцю Штатаў і застаюцца ёю да гэтага часу, за выключэннем выспы Роса. Дарэчы, як і ў дачыненні да любога іншага трапічнага вострава, ходзяць легенды, што тут схаваны буйны скарб піратаў, які адносіцца да часоў Уільяма Дампіра. Зрэшты, гэта не больш чым легенды, паколькі, як вы разумееце, падчас будаўніцтва «бункера суднага дня» мы старанна даследавалі ўвесь востраў і нічога не знайшлі.

Што тычыцца флоры і фаўны архіпелага, то тут расце больш за дзевяноста відаў раслін, самым распаўсюджаным з якіх з’яўляецца, як і паўсюль у рэгіёне, какосавая пальма, аднак тут таксама ёсць некалькі вельмі цікавых эндэмікаў. Жывёльны свет прадстаўлены слаба – за выключэннем птушак, многія з якіх унікальныя. Ёсць чарапахі, некалькі відаў гадаў, у асноўным яшчаркі, атрутных змей няма, роўна як няма і атрутных насякомых. Нават маскіты-пераносчыкі малярыі і трапічнай ліхаманкі тут адсутнічаюць, таму гэта сапраўды райскае месца на зямлі. Небяспеку ўяўляе толькі акіян, дзе водзяцца атрутныя медузы, марскія змеі і, зразумела, акулы. Зрэшты, у бухтах можна купацца абсалютна спакойна. У прыбярэжных водах расце вялікая колькасць каралаў і водзіцца больш за дзвесце відаў экзатычных рыб.

Гор яшчэ гаварыў, калі лес раптам расступіўся і перад намі адкрыўся цудоўны від на блакітную роўнядзь акіяна. Бухта была вялiкая i мела форму паўмесяца, узнятага над вадой за кошт высокіх пагоркаў, пакрытых буйной расліннасцю. Недалёка ад берага размяшчалася мноства будынкаў – складскіх, тэхнічных, і, верагодна, жылых. Тут была абсталявана шырокая прыстань, здольная абслугоўваць буйныя суды, і пабудаваны доўгі пірс, да якога былі прышвартаваныя катэры і невялікія яхты.

Паміж прыстанню і будынкамі хадзілі людзі, занятыя сваёй працай, ездзілі пагрузчыкі, якія перавозілі разнастайныя грузы і прылады.

Мы спыніліся каля светлага доміка з шырокімі вітражамі.

– Гэта адміністрацыйны цэнтр выспы Кармэн, адсюль адбываецца кіраванне лагістыкай архіпелага. Сёння мы не будзем заходзіць унутр, аднак потым я пазнаёмлю вас з кіраўніком.

Мы пакінулі электракар і накіраваліся да пірса.

– Колькі часу зойме дарога да Роса?

– Зусім нядоўга, Якуб. Адсюль востраў не відаць, таму што ён закрыты ад нас пагоркамі, але да яго не больш за пяць міль. У яснае надвор’е з вострава Роса можна разгледзець не толькі Кармэн і Провідэнс, але і тым больш убачыць ілюмінацыю, створаную інфраструктурай гэтых выспаў. Зрэшты, цяпер гэта толькі слабыя агеньчыкі, якія шматкроць узмоцняцца, калі мы запусцім сістэму энергазабеспячэння на поўную магутнасць, – Гор спыніўся на пірсе насупраць вялікага адкрытага катэра. – Прашу на борт, Якуб. На гэтай пасудзіне мы і адправімся на Роса, – ён саскочыў на кармавую частку судна і падаў мне руку. Я асцярожна спусціўся за ім. Зрэшты, катэр не хiстаўся на хвалях і застаўся цалкам устойлівым пасля нашага скачку. Давялося зрабіць некалькі крокаў па юце, каб дабрацца непасрэдна да пасажырскай часткі, якая была аздобленая белай скурай і прыемным навобмацак пластыкам. Гор сеў за руль і націснуў кнопку старту рухавіка. Загучала лёгкае гудзенне, аднак нічога больш.

– Не завёўся? – Спытаў я.

– Чаму ж? Выдатна завёўся, – адазваўся араб. – Вы забыліся, што ў нас няма рухавікоў унутранага згарання? На водных судах мы таксама выкарыстоўваем электраматоры. Аднак зараз вашы сумневы развеюцца, – і Гор штурхнуў ад сябе ручку акселератара. У тую ж секунду раздаўся гул вады пад вінтамі, і катэр панёсся ў кірунку выхаду з бухты.

Я ўчапіўся рукамі за поручні і з дзіцячым захапленнем падставіў твар цёплым кроплям. Лодка плыла так хутка, што здавалася, быццам мы ляцім над вадой, не дакранаючыся да яе. Часам катэр лавіў хвалю і сапраўды ўзнімаўся над паверхняй, каб праз секунду прывадніцца, і гэта працягвалася зноў і зноў.

Выхад з бухты быў вузейшы, чым сама бухта, аднак, нягледзячы на гэта, у яго мог увайсці нават супертанкер. Мы прайшлі яго прыкладна праз дзве хвіліны пасля старту. Перад намі раптам разаслаўся акіян. Гор заклаў рэзкі паварот і накіраваў катэр уздоўж правага берага Кармэн. Яшчэ праз дзве хвіліны я ўбачыў на гарызонце вялікі востраў, які выступаў над акіянам на некалькі дзясяткаў метраў. Па вялікім рахунку, гэта было значных памераў плато з практычна стромымі сценамі.

– Глядзіце, Якуб, вунь ён, востраў Роса. А там, справа зараз адкрыецца від на Провідэнс, – Гор амаль крычаў мне, каб я пачуў яго за шумам вінтоў.

Сапраўды, мы абышлі Кармэн і на адлегласці, якая трохі перавышала адлегласць да Роса, я ўбачыў яшчэ адзін востраў, куды менш высокі. Ён узвышаўся, у лепшым выпадку, на некалькі метраў над узроўнем акіяна, і быў не такім пагорысты, як Кармэн. Нават адсюль я мог разглядзець шматлікія будынкі, якія пакрывалі ўзбярэжжа, нібы грыбы пасля дажджу.

Накіроўваліся мы, аднак, не да яго, а ў процілеглы бок, таму паступова Провідэнс памяншаўся, у той час як Роса, наадварот, станавіўся ўсё вышэй і шырэй.

– Дзе ж мы прыстанем да берага? Там толькі вузкая палоска берагавой лініі і нічога акрамя скал!

– Мы абыдзем востраў з іншага боку – там, калі вы памятаеце, знаходзіцца бухта, амаль такая ж, як на Кармэн. Адваротны бок выспы куды менш стромкі, чым той, які вы бачыце, і ён цалкам прыдатны нават для пешага пераходу. Усяго трыццаць метраў наверх – і мы будзем ужо ў вёсцы. Дарэчы, Роса – вельмі ўдалае месца для арганізацыі абароны, бо, па сутнасці, абараняць з вады трэба толькі адзін бок, які выходзіць да бухты.

Метрах у ста ад узбярэжжа Гор заклаў яшчэ адзін віраж і павёў катэр па шырокай дузе вакол выспы. Неўзабаве я заўважыў, што вышыня скал памяншаецца, і разглядзеў уваход у бухту Роса. Яна сапраўды таксама паўтарала форму паўмесяца, аднак не была акружана такімі высокімі пагоркамі, як на Кармэн. Скала плаўна апускалася амаль у самы акіян, а ўнутры бухты размяшчаўся шырокі серп пясчанага пляжу. Ад берага таксама адыходзіў швартовачны пірс, аднак прыстані для абслугоўвання вялікіх караблёў тут не было. Практычна ля самай лініі берага размясціліся некалькі невялікіх будынкаў і два ангары, што нагадвалі той, з якога мы пачалі падарожжа па архіпелагу, аднак істотна менш за яго. Проста ад ангараў ішла наверх шырокая асфальтавая дарога, якая ўтварала сапраўдны праспект, высечаны ў зарасніках. Гор не схлусіў, пад’ём быў плаўны, верхняй кропкі востраў дасягаў не менш чым праз кіламетр ад берага, што дазваляла без цяжкасцей шпацыраваць пешшу ўверх і ўніз.

На малых абаротах Гор падышоў да пірса, ля якога стаялі толькі тры маторныя лодкі, куды меншыя, чым наша. Знізіўшы хуткасць, ён прымусіў катэр ледзь адчувальна дзяўбнуць носам у пірс, пасля чаго выключыў рухавік і імкліва выскачыў праз бак на драўляны насціл. Затым араб зачапіў карабін швартовачнага троса за спецыяльнае мацаванне на пірсе і падаў мне руку.

– Сардэчна запрашаем у наш закінуты свет, Якуб.

– Спадзяюся, у вас тут не водзяцца дыназаўры і іншая нечысць, – прамармытаў я сабе пад нос. Гор, аднак, пачуў.

– Не, мой сябар, у нас тут водзіцца толькі чалавек разумны ў самым поўным сэнсе гэтага слова. Не бойцеся яго, гэта вельмі выхаваны і інтэлігентны від, вас не ўкусяць.

Мы сышлі з пірса на бераг, пасля чаго Гор накіраваўся да ангара, а я застаўся стаяць на белым пяску. Я глыбока і з асалодай удыхаў трапічнае паветра, такое нязвыклае для жыхара паўночнага паўшар’я. Праз хвіліну я нахіліўся і зняў абутак са шкарпэткамі, тут жа закапаўшыся ступнямі ў пясок па шчыкалатку. Гэта было дзіўнае адчуванне, і я стаяў, у чарговы раз злавіўшы сябе на думцы, што ўсё гэта не больш чым прыемны сон.

– Якуб, калі хочаце, вы зможаце атрымаць асалоду ад прыроды заўтра. Вымушаны вам нагадаць, што мы абмежаваныя ў часе!

Я расплюшчыў вочы. Гор усміхаўся мне з адкрытага вакна дакладна такога ж красовера, на якім мы перасоўваліся па Кармэн. Я са шкадаваннем падабраў абутак і пайшоў у кірунку машыны. Адкрыўшы дзверы, я пачаў быў атрэпваць пясок з ног, але араб спыніў мяне.

– Не трэба. Гэта ўсяго толькі рабочая машына. Іх чысцяць і вымываюць раз у некалькі дзён, таму не турбуйцеся пра пясок у салоне.

Мы крануліся з месца, і, з’ехаўшы з пяску на асфальт, Гор націснуў педаль. Красовер жвава пабег па ідэальным палатне ўгару.

Ужо праз хвіліну мы былі на вяршыні плато. Тут усё было зусім не так, як унізе. Велізарная плошча была ачышчана ад расліннасці, і трава (а гэта было менавіта натуральнае травяное покрыва) была коратка падтрыжаная. Толькі рэдкія какосавыя пальмы і кусты раслі ў правільным парадку, нібы над тэрыторыяй выспы папрацавала армія ландшафтных дызайнераў, прыгатаваўшы яе пад будаўніцтва цэлага турыстычнага горада, пры гэтым паклапаціўшыся напачатку не аб будаўніцтве, а аб добраўпарадкаванні. Перапад вышынь на плато быў мінімальны, таму ўся плошча ў некалькі квадратных кіламетраў была як на далоні.

Тэрыторыя была разбіта расліннасцю і дарожнай сеткай у правільным парадку на некалькі соцень участкаў – такім чынам планіроўка была падрыхтаваная да ўзвядзення наземнай інфраструктуры.

Па абодва бакі ад уезду на плато ўжо ўзвышаліся аднаўзроўневыя прыемныя домікі-катэджы, падобныя адзін да аднаго сваёй планіроўкай і аздабленнем. Яны размяшчаліся на дастатковай адлегласці, падзеленыя сімвалічнымі дэкаратыўнымі платамі. Уздоўж асфальтавага пакрыцця побач з домікамі нават былі пракладзены тратуарныя і веласіпедныя дарожкі. Гор павярнуў направа і паехаў уздоўж будынкаў. Каля крайняга ён спыніўся.

– Гэта ваш, Якуб. Мы падумалі, што вам будзе тут утульна. Зрэшты, калі захочаце, вы заўсёды зможаце памяняць яго на любы з пустуючых катэджаў ці нават на пакой у жылой частцы бункера, хоць я асабіста не разумею, навошта лезці пад зямлю, калі наверсе такая прыгажосць.

Я адчыніў дзверы машыны і выйшаў вонкі. Перада мной быў нізенькі плот і адносна высокая арка разьбяных варот, падобных да тых, якія я прывык бачыць у вестэрнах на ўваходзе ў карчму. На ўзроўні вачэй размяшчалася бронзавая таблічка, на якой былі выгравіраваны словы:

«Доктар Якуб Глінскі»

Я штурхнуў створкі і прайшоў унутр. Перад маімі вачыма паўстаў прастакутны па плане катэдж белага колеру, крыты незнаёмым мне матэрыялам складанай, але аптымальнай для водаадвядзення канфігурацыі.

Унутр вялі шкляныя дзверы з ледзь прыкметным рыгельным замком, размешчаным усярэдзіне акуратнай пластыкавай ручкі. Уздоўж фасада размяшчаліся тры вялікія вокны, вадасцёкі над імі былі вельмі шырокія, яны ўпіваліся ў зямлю, мабыць, сілкуючы спецыфічную ліўнёўку ніжэй ўзроўня фундамента.

Ад плота да дома цягнулася выбрукаваная светлым каменем роўная дарожка, яна ж апярэзвала дом па перыметры і разыходзілася ад яго радыяльнымі прамянямі ў бакі, падзяляючы ўчастак на сектары. То тут, то там размяшчаліся драўляныя лаўкі і столікі, была нават змантаваная качалка, на якую можна было прылегчы і адпачываць, схаваўшыся ад сонца пад шырокім тэнтам. Па абодва бакі ад яе раслі дзве ўсюдыісныя какосавыя пальмы, яшчэ некалькі штук было пасаджана (ці пакінута пры высечцы?) у іншых месцах.

– У доме ёсць усё для камфортнага пражывання, – ззаду прагучаў голас Гора. – Ад набору неабходных прадуктаў у лядоўні да некалькіх камплектаў адзення. Зойдзеце?

– У нас ёсць час на гэта?

– Так, мы можам дазволіць сабе правесці паўгадзіны тут.

Я штурхнуў дзверы. Яны мякка адчыніліся, і я прайшоў у дом.

– Катэджы невялікія. Яны ўмоўна падзелены на некалькі пакояў: спальня, кухня-студыя, сумешчаная з гасцінай, рабочы кабінет, гардэробная і санвузел. З пярэдняга пакоя вы можаце патрапіць у любую частку дома. Акрамя таго, усе пакоі спалучаюцца праходамі. Планіроўка такая, што са спальні, гасцінай і кабінета вашы вокны будуць выходзіць на акіян. Мне здаецца, гэта вельмі прыгожае відовішча. У кабінеце ўсталяваны кампутар, за якім вы можаце не толькі працаваць, але і кіраваць домам і сваімі заказамі для абслуговага персаналу. Дадаткова ў кожным пакоі знаходзіцца па планшэце, якія дазваляюць таксама працаваць з заказамі, кіраваць асвятленнем і кандыцыянаваннем паветра. Вы можаце ўладкаваць дом на свой густ ці перапланаваць яго як вам захочацца.

Я прайшоў у крайняе правае ад пярэдняга пакою памяшканне. Там была прасторная спальня з шырокім ложкам і празрыстай сцяной. Я падышоў да яе.

Звонку размяшчалася невялікая тэраса, высцеленая шахматнай пліткай і агароджаная кованымі кратамі. На тэрасе стаялі плецены стол і два крэслы.

За агароджай унізе шумеў акіян. Дзякуючы вузкай палосцы пяску хвалі не разбіваліся аб скалы, а мякка накочваліся на бераг, каб праз секунду адступіць.

Сонца ішло на захад.

Я пастаяў хвіліну, гледзячы ўніз. Затым зрабіў крок назад і адчыніў дзверы, якая вялі ў кабінет. Тут быў шырокі пісьмовы стол з чырвонага дрэва, а на ім – манаблок ад Apple, пісьмовы прыбор і тэлефонны камутатар. Сцяна насупраць была ўпрыгожана шырокафарматнай плазменнай панэллю. За сталом стаяла скураное крэсла – яно нагадвала тое знакамітае, якім карыстаўся Чэрчыль. У кабінеце таксама стаялі некалькі стэлажоў для кніг і расстаўленыя ў няправільным парадку крэслы для наведвальнікаў.

Я штурхнуў наступныя дзверы і трапіў у гасціную. Тут я ўбачыў доўгую канапу, абабітую белай скурай, перад ёй была ўсталяваная яшчэ адна «плазма». Адсюль на тэрасу вялі такія ж шкляныя дзверы, ледзь прыкметныя ў празрыстай сцяне, кухня была аддзеленая ад гасцінай барнай стойкай. Цэнтральнае месца ў гасцінай займаў доўгі белы стол з простымі, але вельмі зручнымі крэсламі-качалкамі.

У памяшканні кухні я знайшоў высокую чатырохкамерную лядоўню сталёвага колеру і іншую бытавую тэхніку ў знакамітым амерыканскім «пузатым» стылі. Тут таксама была электрапліта з духоўкай, посудамыйная машына, мікрахвалёўка, стаяла нават хлебапечка.

– Вы цалкам можаце дазволіць сабе не гатаваць ежу, – Гор зноў загаварыў. – Калі хочаце вызваліць сябе ад гэтага абавязку, вы можаце замовіць любую страву праз сістэму заказаў, і яна будзе дастаўлена вам праз гадзіну.

– Дзякуй, канешне, але я хачу рабіць сваімі рукамі хоць нешта зрэдку, – адказаў я, адчыніўшы лядоўню. Яна была запоўненая самымі разнастайнымі прадуктамі: ад свежай гародніны і садавіны да мяса і рыбы. Тут было шмат малочкі, безалкагольныя напоі, сыры, нават спецыяльны хлеб, запакаваны ў герметычны пакет. Асобна стаяла блюда з канапэ. Я ўзяў парачку, адкрыў бутэльку мінеральнай вады. – Вы дазволіце мне прыняць душ і пераапрануцца? Я ўжо двое сутак у гэтым адзенні і, напэўна, пахне ад мяне не надта прыемна.

– Калі ласка. Свежую вопратку вы знойдзеце ў гардэробнай. Я пачакаю вас тут.

Я праглынуў канапэ і выйшаў. У гардэробнай сярод мноства адзення (усё было патрэбнага мне памеру) я выбраў камплект свежай бялізны, светлыя штаны і льняную лёгкую кашулю. Тут жа падабраў адкрытыя туфлі.

Ванны пакой быў прасторны, аднак самой ваннай не было, затое была шырокая душавая кабіна з рознымі рэжымамі і глыбокім паддонам, які дазваляў, пры вельмі вялікім жаданні, легчы і расслабіцца.

Я спехам прыняў душ і пачысціў зубы. Усе неабходныя ванныя прыналежнасці, уключаючы зубную шчотку, ручнікі, пасту, шампуні і іншае я знайшоў у шафах, якія стаялі па абодва бакі ад ракавіны.

Гор сядзеў, уткнуўшыся ў свой планшэт. Калі я зайшоў, ён падняў на мяне вочы.

– Як вы цяпер сябе адчуваеце?

– Нібы нанова нарадзіўся.

– Як вам дом?

– Проста, але з густам. Адно пытанне: усе дамы аформленыя ўнутры ў светлых тонах?

– Так.

– Але ж гэта можа не спадабаецца каму-небудзь з новых жыхароў. Перавагі ў пытаннях інтэр’еру – справа спецыфічная.

– Вам асабіста падабаецца?

– Так.

– Вось і выдатна. Мы разумеем, што камусьці больш па душы іншыя тоны, але тут ужо ключавую ролю адыгрывае энергаэфектыўнасць дома. Гэтыя катэджы не проста з нулявым, а з адмоўным спажываннем энергіі. Дах – гэта адмысловыя сонечныя панэлі, яны акумулююць энергію, большая частка якой сыходзіць на кандыцыянаванне і ачыстку паветра, працу электрапрыбораў. Як вядома, светлыя тоны не так моцна награваюць паверхню, што дазваляе скараціць выдаткі на астуджэнне дома. Дамы не толькі не спажываюць энергію звонку, але здольныя аддаваць яе на іншыя патрэбы, гэта стала магчыма дзякуючы велізарнай колькасці інжынерных рашэнняў і хітрыкаў, якія выкарыстоўваліся будаўніцтве. Уявіце сабе, што будзе, калі мы забудуем цалкам плато, і кожны дах будзе як асобная невялікая электрастанцыя. Калі па гэтай жа тэхналогіі мы пабудуем дом нават у паўночных шыротах (зразумела, якасна уцяпліўшы яго), ён усё роўна будзе поўнасцю забяспечваць сам сябе не толькі электрычнасцю, але і цеплавой энергіяй. Разважанні пра тое, што на поўначы складана будаваць энергаэфектыўныя дамы – гэта казкі. Пры жаданні можна нават у Нарвегіі пабудаваць жыллё, якое цалкам забяспечыць сябе ўсімі неабходнымі рэсурсамі. Наша задача – даказаць жыццяздольнасць і прымянімасць такога будаўніцтва.

Гор падняўся з канапы.

– Вы гатовы адправіцца ў бункер?

– Так.

– Тады прашу ў машыну.

Мы выйшлі з дома.

– Мне трэба зачыняць дзверы на замок?

– А каго вы баіцеся тут? – пытаннем на пытанне адказаў Гор. – Зрэшты, гэта ваша права. Ключ ляжыць на стале ў вашым кабінеце.

Мы селі ў электракар.

– Тамім, я не разумею, дзе знаходзіцца ўваход у бункер? Калі ўся паверхня плато будзе забудавана, а адносна шырокая пляцоўка ёсць толькі ўнізе ў бухты, дзе вы размясцілі тунэль?

Гор націснуў на педаль і плаўна развярнуў машыну.

– Мой дарагі сябар, вы былі настолькі пагружаны ва ўласныя думкі, што нават не глядзелі вакол сябе, калі ехалі сюды. Уздоўж усёй дарогі, па якой мы падымаліся, размешчаныя бакавыя адгалінаванні: дзесьці гэта досыць шырокае асфальтавае пакрыццё, дзесьці – толькі старажытныя сцежкі пасяленцаў. Мы звернем на адно з адгалінаванняў і праедзем па дарозе, насыпанай проста на скальнай паверхні. Вы самі ўсё пабачыце.

Сапраўды, прыкладна на сярэдзіне шляху ўніз Гор накіраваў машыну налева і мы трапілі на горны серпантын, досыць шырокі і бяспечны – калі прыняць да ўвагі адбойнік, усталяваны па краях дарожнага палатна. Гэтая дарога была троху вузейшая, чым цэнтральны праспект, аднак яна ўсё роўна дазваляла праехаць нават вялікагрузным аўтамабілям.

Праз пяць хвілін шляху мы вырваліся з зараснікаў трапічнага лесу, які акружаў дарогу, і выехалі на шырокую плошчу, пакрытую бетонам. Яна была няправільнай формы, памерам у некалькі соцень квадратных метраў. На плошчы было прыпаркавана парадку дваццаці электракараў, пераважна «Tesla», аднак я ўбачыў таксама «Nissan» і «Ford».

Мы спыніліся ля самага краю плошчы, за якім насып рэзка ішоў ўніз. Я звесіўся праз парэнчы агароджы. Адсюль від нагадваў той, які я назіраў з вокнаў майго дома, аднак акіян быў значна бліжэй.

Я павярнуўся назад і застыў у ашаламленні.

У скале быў высечаны велізарны паўкруглы тунэль дыяметрам не менш за дзесяць метраў, які сыходзіў унутр пароды так глыбока, што я не бачыў адсюль яго заканчэння, нягледзячы на тое, што скляпенні ўнутры былі падсвечаны нязыркімі лямпамі. Я ўбачыў масіўныя створкі аўтаматычнай брамы, якая была ўтопленая ўнутр пароды на адлегласці прыкладна дзесяці метраў ад уваходу, кожная са створак была таўшчынёй не менш за паўметра.

– Сардэчна запрашаем, Якуб. Гэта і ёсць сэрца нашага праекта.

Я нічога не адказаў, утаропіўшыся на раскрытую перада мной каменную пашчу.

Мы рушылі наперад.

Гор працягваў гаварыць.

– Гэты тунэль глыбінёй паўкіламетра, ён выгінаецца некалькі разоў, перш чым дасягнуць галоўнага ўваходу ў бункер. Гэта зроблена спецыяльна – каб у выпадку ядзернага выбуху максімальна пагасіць яго энергію. Знешнія вароты здольныя вытрымаць ўдар сілай амаль у адну мегатону на адлегласці кіламетра, калі ж зарад будзе больш магутны, іх проста знясе, аднак выбухная хваля будзе ўжо адчувальна слабейшая, і з ёй змогуць справіцца іншыя сістэмы.

Мы ішлі праз тунэль. Скальная парода, з якой былі высечаныя скляпенні, не была задрапіраваная, дзякуючы гэтаму я мог ацаніць маштаб праведзенай працы. Дарогу асвятлялі лямпы дзённага святла, аднак яны не спраўляліся ў поўнай меры з цемрай, якая навальвалася адразу пасля ўваходу.

– Асноўныя дзверы яшчэ больш масіўныя, чым вонкавыя, і значна больш трывалыя. Яны важаць парадку дваццаці тон, аднак могуць быць зачыненыя менш чым за пятнаццаць секунд. Нашы інжынеры разлічылі, што начынне бункера дзякуючы двум брамам, тунэлю і горнаму масіву зможа вытрымаць наступствы выбуху дваццацімегатоннай бомбы. Для параўнання, гэтая магутнасць у тысячу разоў большая, чым была ў зарада, скінутага на Хірасіму.

Мы наблізіліся да выхаду з тунэля. Тут быў размешчаны такі ж паўкруглы уваход з аўтаматычнай брамай яшчэ большай таўшчыні, чым першая. Надпіс, які абрамляў арку, абвяшчаў:

«Сардэчна запрашаем у горны комплекс Роса – бункер суднага дня»

– Я гляджу, гэта не проста жарт, вы сапраўды далі бункеру гэтую назву?

– Скажам так, мы не сталі перашкаджаць. Будзем лічыць гэта народнай назвай будаўнікоў бункера, якая добра прыжылася.

Мы прайшлі праз арку і патрапілі ў шырокі тамбур, закрыты з процілеглага боку непразрыстымі аўтаматычнымі дзьвярыма.

– Гэта памяшканне дэзактывацыі, пабудаванае для крайняга выпадку.

– Вы на самой справе рыхтаваліся да ядзернага ўдару?

– Якуб, калі гэты комплекс закліканы забяспечыць выжыванне людзей пры самых неверагодных сцэнарах развіцця падзей, навошта абмяжоўвацца паўмерамі? Мы павінны прадугледзець усё.

Гор набраў код доступу, і дзверы разышліся перад намі.

Мы стаялі на парозе шырокага памяшкання, якое нагадвала грамадскія зоны ў гандлёвых цэнтрах, аднак, зразумела, без вялікай колькасці людзей і гандлёвых вітрын. Пол быў аздоблены светлым мармурам, скляпенні не былі выраўнаваны, аднак гэта была штучная няроўнасць, бачная паверхня скляпенняў была апрацавана светлай тынкоўкай, аднак большую частку сцен і нават столі займалі «жывыя шпалеры» – цэлыя аранжарэі экзатычных раслін, якія ўраслі ў сам матэрыял сцяны, верагодна, клапатліва падрыхтаваны для гэтага спецыялістамі. Нічога не казала пра тое, што мы знаходзімся ў самым цэнтры вулканічнага ўтварэння, якое ўзняла востраў высока над узроўнем акіяна.

Вышыня гэтага памяшкання была не менш за дваццаць метраў, у далёкай сцяне размясціліся некалькі падвойных дзвярэй. Прастору залівала яркае святло, што лілося з магутных свяцілень наверсе, якія імітавалі мансардные вокны.

Два шырокія калідоры разыходзіліся ў бакі, верагодна, апярэзваючы цэнтральнае памяшканне, схаванае за далёкай сцяной.

Проста пасярод гэтай уваходнай зоны, якая займала, па меншай меры, некалькі соцень квадратных метраў, размясціўся празрысты тунэль з ліфтавымі шахтамі, што вялі ўніз і ўверх.

– Што за тымі дзвярыма? – спытаў я.

– Зала Асамблеі, пра якую я казаў вам, – адазваўся Гор.

– Дазволіце зірнуць на яе?

– Трохі пазней, Якуб. Зараз я хацеў бы правесці вас па ўсім комплексе, а экскурсію мы скончым менавіта там. Давайце пройдзем па адным з гэтых калідораў. Яны утвараюць замкнёную канструкцыю. Там размешчаны рабочыя і адміністрацыйныя памяшканні, залы для нарад і адпачынку.

Мы прайшлі ў левы калідор.

– Тамім, а дзе ўсе? Я не бачыў людзей з таго часу, як мы прыбылі на Роса – ні ў вёсцы, ні тут. Бо тут ужо зараз, па вашых словах, працуе шмат народу.

– Усе яны на аб’ектах – у лабараторыях, на станцыі ачысткі вады, на рэактары і ў залах кіравання сістэмамі. Вы будзеце паступова знаёміцца з імі. Акрамя таго, я хачу, каб вы разумелі, што ў нас тут няма такой з’явы, як «працоўны дзень»: людзі дамаўляюцца ўнутры сваёй каманды аб тым, калі яны будуць працаваць разам на аб’екце, а калі аддалена – з вёскі на паверхні альбо ўвогуле з іншай кропкі зямнога шара. Безумоўна, ёсць аб’екты, прысутнасць на якіх неабходная пастаянна (як, напрыклад, наш рэактар), але гэта не значыць, што ўся каманда не павінна вылазіць за дзверы лабараторыі.

Мы выйшлі ў калідор, і я ў чарговы раз абамлеў.

Асвятленне тут было на сценах, насупраць незлічоных дзвярэй у працоўныя кабінеты, а вось столь… яе фактычна не было: замест яе быў змантаваны велізарны акварыум, уладкаваны так, што чалавек унізе не бачыў ні яго сценак, ні верху, быццам знаходзіўся на дне акіяна. Зверху акварыум мякка падсвятляўся, нібы праз тоўшчу вады прабіваліся сонечныя прамяні, а ў вадзе жылі сваім жыццём прадстаўнікі мясцовага падводнага свету – рыбы самых неверагодных колераў і адценняў, медузы і, вядома, марскія чарапахі.

– Ну ні халеры ж сабе! – выдыхнуў я.

Гор задаволена ўсміхнуўся.

– Вам падабаецца? Па вялікім рахунку, гэта свайго роду метад рэлаксацыі. Колькі б мы ні стараліся палепшыць атмасферу і самаадчуванне людзей тут за кошт лямп дзённага святла, рэкуперацыі паветра і іншых даброт тэхнікі, гэта ўсё-ткі нара пад зямлёй і доўгае знаходжанне ў ёй прыгнятае. Улічваючы тое, што мы не можам прасекчы натуральны доступ на паверхню, мы прынялі іншае рашэнне, значна больш цікавае: мы змайстравалі тут сапраўдны акіянарыум. Тут прадстаўлена большасць відаў, якія жывуць у мясцовых водах, за выключэннем, зразумела, самых буйных, хоць тут жыве нават некалькі асобін карлікавых акул. Акрамя таго тут высаджаны цэлыя калоніі каралаў, якія ствараюць сапраўды неверагодную карціну.

– Акварыум размешчаны выключна над калідорам?

– Не, што вы. Па-першае, гэта было б непрактычна, а па-другое, мы проста загубілі б яго насельнікаў, даўшы ім так мала жыццёвай прасторы. Такая ж столь размешчана ва ўсіх памяшканнях па перыметры за гэтымі самымі дзвярыма. Гэта зручна, і, галоўнае, у такім інтэр’еры вельмі прыемна і камфортна працаваць людзям. Шкада толькі, што мы не можам сканструяваць такую столь на ўсіх узроўнях, хоць, забягаючы наперад, мы пастараліся прыдумаць яшчэ шмат такіх хітрыкаў, якія дазвалялі б людзям не адчуваць сябе нібы ў падземнай турме.

Гор штурхнуў першыя дзверы ад сябе. За імі аказалася нешта накшталт пультавой з размешчанымі там кампутарамі, велізарнай інтэрактыўнай панэллю на ўсю сцяну, на якую была выведзена маніторынгавая схема электразабеспячэння комплексу, нейкімі незразумелымі мне прыладамі і прыстасаваннямі. Што тычыцца столі, яна, як і сказаў Гор, была працягам акварыума. Мяркуючы па ўсім, акварыум быў суцэльны і перагародак, якія падзяляюць памяшканні пад ім, там не было.

– Гэта наш цэнтр кіравання энергазабеспячэннем архіпелага. Зараз ён працуе ў тэставым рэжыме і проста адсочвае памылкі і няспраўнасці сістэмы, аднак калі мы запусцім рэактар… Марка! Марка!

У далёкім куце памяшкання з-за перагародкі, якая хавала працоўнае месца спецыяліста, выглянула кучаравая галава. Секунду на нас глядзелі з непаразуменнем, а затым раптам рукі паспешліва сарвалі з галавы навушнікі, і на ногі ускочыў малады цемнаскуры хлопец.

Ён хуткім крокам падышоў да нас.

– Тамім, гэта вы? Навошта вы палохаеце мяне?

Гор зарагатаў.

– Вы што, заснулі, Марка?

– Скажаце яшчэ. Я вырашыў перакусіць і крыху адпачыць. Для мяне работы пакуль усё роўна няшмат.

– Пачакайце, хутка ў вас яе будзе больш чым дастаткова. Гэта доктар Глінскі, дазвольце вам яго афіцыйна прадставіць.

– Вы Якуб Глінскі? Вы нават не можаце сабе ўявіць, як я рады вас бачыць. Гор прагудзеў нам усе вушы пра вас!

Я працягнуў руку.

– Слова гонару, я таксама рады нарэшце бачыць жывую душу. Я ўжо пачаў думаць, быццам гэта ўсё закінутыя дэкарацыі нейкага дзіўнага фільма, дзе няма нікога. Вы першы чалавек, якога я сустрэў на Роса.

Хлопец адказаў на поціск рукі з вялікім энтузіязмам.

– Мяне завуць Марка Карас, я адказваю за маніторынг усіх сістэм электразабеспячэння комплексу. Вы не сустрэлі тут пакуль людзей проста таму, што іх яшчэ вельмі мала. Аднак мы ўсе спадзяемся, што з вашай дапамогай нас стане значна больш.

Гор перапыніў яго.

– Марка, скажыце, як ідуць работы на рэактары?

– Стэларатар ужо гатовы да фінальных выпрабаванняў, Тамім. Хутка мы яго запусцім і прымусім прапрацаваць ў тэставым рэжыме чатыры гадзiны.

– Калі?

– Прафесар Клаўс разлічвае зрабіць гэта праз два тыдні.

– Пры паспяховых выпрабаваннях калі мы зможам запусціць рэактар на поўную магутнасць?

– Думаю, для гэтага спатрэбіцца яшчэ чатыры месяцы. Хоць лепш вам пагаварыць пра гэта з прафесарам Клаўсам. Хочаце, я пазваню, каб ён падняўся да нас?

– Не, не варта яго адрываць. Крыху пазней мы самі спусцімся да яго.

Я падняў рукі.

– Пачакайце-пачакайце, вы сказалі стэларатар? Я правільна пачуў?

– Хіба Тамім не расказаў вам?

– Не, ён усяго толькі згадаў, што на выспе пабудавана станцыя, здольная генерыраваць чыстую энергію ў велізарных маштабах – і ўсё. Ён спаслаўся на тое, што хоча ўсё расказаць мне потым.

Гор скрывіўся.

– Ну вось хто вас цягнуў за язык, Марка? Праз гадзіну Клаўс сам раскрыў бы ўсе карты.

Марка ўсім сваім выглядам выказваў шкадаванне.

– Прабачце, Тамім. Шчыра кажучы, я не разлічваў, што доктар Глінскі – выбачайце, Якуб, што сумняваўся ў вас – будучы спецыялістам выключна гуманітарнага профілю, ведае значэнне тэрміна «стэларатар».

– Я стараюся цікавіцца тым, што адбываецца ў свеце, Марка, – я ветліва нахіліў галаву.

– Так, сапраўды, мы распрацавалі унікальную ўстаноўку кіраванага тэрмаядзернага сінтэзу, якая працуе на вадародным паліве. Гэта маленькае сонца, якое дапаможа выпрацоўваць велізарную колькасць энергіі пры мінімальных выдатках і нулявым уздзеянні на атмасферу.

– І вы вырашылі пытанне з устойлівасцю ядра?!

– Так, доктар Глінскі. Аднак, каб не наклікаць на сябе далейшы гнеў Таміма, я хацеў бы, каб усю астатнюю інфармацыю вам паведаміў прафесар Клаўс.

– Хадзем ад гэтага балбатуна, Якуб, – Гор узяў мяне пад руку і пацягнуў да выхаду.

Марка застаўся стаяць з засмучаным тварам.

– Не, праўда, Тамім, вы стварылі ўстойлівы стэларатар? Але як? Наколькі я памятаю, самыя ўдалыя эксперыменты абмяжоўваліся падтрыманнем раўнаважкага стану плазмы не больш за чвэрць секунды!

– Гэта ўсё заслуга прафесара Клаўса. Ён працаваў на нямецкім рэактары ў Грайфсвальдзе і там распрацаваў метад, які дазволіў стабілізаваць плазму як заўгодна доўга. Мы своечасова перавабілі яго да нас, і цяпер першы такі рэактар, які дае практычныя вынікі, запрацуе ў нас.

– Але…

– Якуб, вы задасце свае пытанні Клаўсу, ён зможа больш кампетэнтна адказаць вам. Я ж не спецыяліст і ведаю пра гэтыя рэактары толькі крыху больш, чым вы. Давайце лепш пройдзем далей.

Я змоўк і пайшоў за Горам, які адкрываў новыя і новыя памяшканні, даючы мне зазіраць у іх. Дзесьці працавалі людзі, якіх араб прадстаўляў мне, аднак я быў нібы ў тумане, пераварваючы інфармацыю аб рэактары. Я ветліва ківаў галавой і паціскаў рукі, не запамінаючы імёнаў, і мы ішлі далей.

Прыкладна на сярэдзіне калідора Тамім спыніўся і сказаў мне:

– Тут размешчаны ваш кабінет, Якуб, – ён адчыніў дзверы і прапусціў мяне наперад.

Я зазірнуў унутр.

Памяшканне было невялікае, што цалкам адпавядала маім уяўленням пра аптымальную працоўную прастору. Тут размяшчалася зручнае скураное крэсла, стандартны стол з манаблокам на ім – і больш нічога.

– У дальняй сцяне ёсць патайныя дзверы, якія вядуць у пакой для адпачынку. Там вы можаце прылегчы і задрамаць ці проста папрацаваць лежачы. Акрамя таго, за гэтымі дзвярыма размяшчаюцца прыбіральня і душ. У тропіках гэта проста неабходна, нават калі вы працуеце ў памяшканнях, дзе паветра ачышчаецца і кандыцыянуецца. У пакоі адпачынку ёсць планшэт, які сінхранізаваны з вашым кампутарам у кабінеце і ў доме на паверхні. Акрамя гэтага, вы, як і кожны ўдзельнік праекта, атрымаеце яшчэ адзін, з якім я раю не расставацца, каб увесь час быць на сувязі і атрымліваць самую свежую інфармацыю. Адкрыццё патаемных дзвярэй адбываецца пасля счытвання адбіткаў пальцаў на вось гэтай сэнсарнай панэлі. Вам дастаткова прыкласці руку, вось так – і дзверы адчыняцца. Па такім жа прынцыпе ўладкаваныя яшчэ некалькі патаемных памяшканняў на тэрыторыі комплекса, у асноўным гэта дата-цэнтры, дзе захоўваецца найбольш важная інфармацыя. Акрамя таго, мы рэалізавалі яшчэ адну ідэю, якая, як мне здаецца, спадабаецца вам, Якуб.

Гор падышоў да манаблока на стале і набраў нейкую камбінацыю на клавіятуры. Памяшканне плаўна зацямнілася, знік нават акварыум на столі, а ў свабоднай частцы пакоя раптам з’явілася трохмерная галаграфічная праекцыя, якая заняла практычна ўсю вольную прастору.

Я толькі выдыхнуў і, стараючыся не дыхаць, дайшоў па стеначцы да крэсла, пасля чаго асеў у яго.

Перада мной проста ў паветры гарэлі мірыяды зорак, яны блішчэлі ў рознакаляровым тумане газавых аблокаў, і гэта было так рэалістычна, быццам я назіраў гэтую карціну ў адкрытым космасе на адлегласці, якая дазваляе разглядзець гэтую прыгажосць без тэлескопа. Галаграма плаўна круцілася, даючы ўбачыцьусё з розных ракурсаў.

– Гэта ж імглістасць Тарантул, праўда? – ціха спытаў я.

– Яна самая, Якуб. Ваша любімая, так? Зрэшты, калі захочаце, вы заўсёды зможаце замяніць гэтую галаграму на іншую: цяпер даступна больш за дзвесце трохмерных малюнкаў нябесных аб’ектаў. Калі вы захочаце, будуць змадэляваныя і іншыя. Гэта надзвычай складаная і карпатлівая праца, не кажучы ўжо пра яе кошт, але мы палічылі апраўданым зрабіць вам такі падарунак, ведаючы ваша захапленне зорным небам.

– Божа, як прыгожа… Гэта зусім не падобна да таго, што можна назіраць нават на вялікім экране. Яна быццам жывая.

– Я рады, што вы ацанілі. Значыць, мы пастараліся нездарма. Не хочаце прайсці ў пакой адпачынку?

– Не, дзякуй. Не думаю, што там ёсць нешта больш годнае увагі, чым гэтае відовішча.

– Вы маеце рацыю. Там усё проста і функцыянальна. Тады пойдзем далей?

– Я, вядома, рады быў бы застацца тут каб паглядзець яшчэ…

– У вас будзе на гэты час, Якуб. Нас чакаюць іншыя справы.

Я са шкадаваннем выбраўся з крэсла і выйшаў назад у калідор, паварочваючыся назад так, што шыя захрабусцела. Гор зачыніў дзверы, і чароўная карціна знікла, нібы рассеялася таямнічае чараўніцтва, якое магло перанесці мяне туды, дзе не бываў яшчэ ніводзін чалавек у гісторыі.

– Дзякуй, Тамім. Гэта сапраўды зачароўвае.

Араб зноў задаволена ўсміхнуўся.

– Гэта ўсяго толькі цацка, Якуб. Я спадзяюся, што вы будзеце значна больш уражаны нашымі сапраўднымі распрацоўкамі.

– Вы ўжо здзівілі мяне звыш меры.

– Мы ж толькі пачалі. Уяўляеце, што будзе потым? Якуб, прапаную вам сёння альбо падняцца на верхні жылы ўзровень, альбо апусціцца ўніз у лабараторыі.

– Вы прывезлі мяне сюды не для таго, каб я любаваўся гасцінічнымі апартаментамі, Тамім. Мяркую, вы ўладкавалі там усё не горш, чым у катэджах наверсе. Давайце апускацца ўніз.

– Добра. У такім выпадку, мы адразу накіруемся ў прыстанак прафесара Клаўса, а далей будзем дзейнічаць па сітуацыі.

– Дамовіліся.

Мы вярнуліся ў прасторную ўваходную зону бункера.

– Для таго, каб увайсці ў кабіну ліфта вам трэба прыкласці далонь да гэтай панэлі, як у вашым пакоі. Вы бачыце, створкі ледзь прыкметна разыходзяцца ў бакі і вам застаецца толькі ступіць на платформу.

– І што далей? Тут няма ніякіх кнопак.

– Яны і не патрэбныя вам. Галасавое кіраванне, якое ідэнтыфікуе пасажыра. Тут дзейнічаюць дадатковыя сістэмы бяспекі – да прыкладу, неаўтарызаваныя тэхнічныя работнікі не змогуць спусціцца да рэактара. Інтэлектуальная сістэма здольная не толькі распазнаць імітацыю галаса супрацоўніка з доступам, але нават зразумець, што выкарыстоўваецца аўдыёзапіс сапраўднага чалавека, прайграны вельмі якаснай аўдыёсістэмай. Мы страхуем сябе ад шпіянажу і дыверсій настолькі, наколькі гэта магчыма. Прашу вас, Якуб, скажыце выразна слова «рэактар».

Я падпарадкаваўся.

Сценкі кабіны раптам страцілі празрыстасць, стаўшы матава-белымі, а затым платформа з намі рушыла ўніз, прычым зразумеў я гэта выключна гэтак жа, як адчуваў змены вышыні самалёта. Не было ніякіх гукаў, роўна як і рыўкоў, уласцівых старым ліфтам.

– Да чаго гэты атракцыён са зменай святлапрапускальнасці шкла?

– Ніякіх атракцыёнаў. Усё, што вы бачыце ў бункеры, мае свой сэнс, нават калі на першы погляд у вас не атрымліваецца яго зразумець. У дадзеным выпадку гэта ўсё тыя ж пытанні бяспекі. Работнікі, якія маюць няпоўны доступ, павінны бачыць толькі тое, што ім дазволена ўбачыць на сваім участку працы. Астатнія ўзроўні для іх зачыненыя, гэта датычыцца нават таго, што відаць толькі з кабіны ліфта. Акрамя таго, павінен вам прызнацца, міжузроўневыя перакрыцці не адрозніваюцца асаблівай эстэтычнасцю, і я сумняюся, што камусьці хацелася б назіраць іх кожны дзень.

– Рэактар размешчаны на самым ніжнім узроўні?

– Вы няўважліва слухалі мяне ў самалёце, Якуб. Пад рэактарам яшчэ размешчана станцыя ачысткі вады, тэхнічныя сховішчы і рэзервуары. Туды мы яшчэ дабяромся, гэта не самая цікавая частка бункера. Аднак, здаецца, нам трэба выходзiць.

Сценкі шахты сапраўды сталі зноў празрыстымі, і створкі усё гэтак жа непрыкметна разышліся ў бакі. Першым, што я ўбачыў перад сабой, быў зіхатлівы твар невысокага пажылога чалавека ў акулярах з абсалютна сівой галавой. Чалавек меў трохі пацешны выгляд, нагадваючы, з аднаго боку, тыповы вобраз злёгку звар’яцелага навукоўца, а з другога – лагоднага дзядулі, што знаходзіць найвялікшае задавальненне ў забавах са сваімі ўнукамі.

– Тамім, чаму вы не паведамілі мне аб вашым прыбыцці? – чалавечак умудрыўся, не змяняючы зіхатлівага выгляду, люта накінуцца на Гора. Пры гэтым яго твар з шырокай усмешкай быў звернуты да мяне, а не да араба. – Мне толькі што тэлефанаваў Марка і сказаў…

– Я прыдушу гэтага вашага Марка за яго доўгі язык, прафесар. Дазвольце прадставіць вам …

– Доктар Глінскі, я бязмежна рады бачыць вас! – стары не слухаў Гора, і той змоўк з напускным выразам крыўды на твары. – Я прафесар Клаўс, кіраўнік энергетычнага праекта. Ведаеце, чым мы займаемся тут? Мы запальваем зоркі, доктар!

– Я ўжо чуў трохі пра вашу распрацоўку, прафесар. Шчыра кажучы, мне да гэтага часу не верыцца, што вам удалося стварыць цалкам устойлівы стэларатар, які не толькі прыдатны для выпрабавання ў навуковых мэтах, але і гатовы да атрымання практычнай карысці ў выглядзе энергазабеспячэння архіпелага.

Клаўс зарагатаў.

– Мой дарагі Якуб (дазволіце мне так называць вас?), я ведаю, што гэта гучыць як фантастыка і што самыя аптымістычныя прагнозы кажуць аб немагчымасці практычнай прымянімасці стэларатараў як мінімум да другой паловы дваццаць першага стагоддзя, аднак нам удалося ступіць у будучыню ужо сёння дзякуючы неверагодна шчодраму фінансаваму ўліванню, прыцягненню самых лепшых спецыялістаў і стварэнню ўсіх неабходных умоў для нашай працы. Зразумела, не абышлося і без таго, што прынята называць «пробліскам геніяльнасці», прарыўных думак, сфармуляваных патрэбнымі людзьмі ў патрэбны час. Мы сапраўды ўшчыльную падышлі да магчымасці выпрацоўваць на нашым рэактары дастатковую колькасць энергіі не толькі для таго, каб забяспечваць патрэбы архіпелага, але і ўсяго рэгіёна, дзе мы знаходзімся. Мы гатовыя выпрацоўваць больш энергіі, чым дае сярэдняя атамная электрастанцыя, пры гэтым наша вытворчасць будзе значна больш бяспечнай і невымерна больш экалагічнай. І гэта толькі пачатак! Паглядзіце, Якуб, гэта наша дзецішча, – і Клаўс павярнуўся назад, даючы мне нарэшце магчымасць зірнуць на велізарную канструкцыю, якая размяшчалася за яго спінай.

Паглядзець сапраўды было на што. Памяшканне, у якім размяшчаўся рэактар, па памерах амаль раўнялася ўваходнай зоне бункера, прычым вышыня столей візуальна здавалася нават большай. Амаль усю прастору займала вялізная замкнёная канструкцыя – круглы тунэль вышынёй у тры чалавечыя росты, аблытаны высакавольтнымі правадамі і шматлікімі патрубкамі. Уся канструкцыя была закрыта рыштаваннямі з усталяваным на іх разнастайным абсталяваннем.

У такія моманты я, гуманітарый, заўсёды адчуваў сваю бездапаможнасць і схіленне перад тэхнічным геніем чалавека, здольным не толькі прыдумаць і сабраць падобную канструкцыю, але і прымусіць яе працаваць. Цяпер мяне апанавала менавіта такое пачуццё.

Вакол рэактара сабралася блізу дваццаці чалавек тэхнікаў, яны ўважліва слухалі Клаўса і глядзелі на мяне, аднак вымушаны прызнаць, што ў гэтую хвіліну я забыўся аб правілах прыстойнасці і нават не паціснуў рукі гэтым людзям. Яны, зрэшты, не навязвалі сваё знаёмства, трымаючыся воддаль з некаторай павагай, аднак жа і з пачуццём уласнай годнасці.

Клаўс дапытліва зазіраў мне ў твар, як пачатковец-мастак, які жадае атрымаць адабрэнне і рэкамендацыю заслужанага мэтра.

– Ну як вам, Якуб?

– Мне здаецца, бессэнсоўна прасіць ацэнкі ў такога дылетанта, як я, прафесар. Адно я магу сказаць дакладна: калі вы сапраўды прымусіце гэтую машыну працаваць, я буду да канца жыцця схіляцца перад вамі.

Стары быў задаволены, нібы кот, якога пачаставалі смятанай.

– Вы ведаеце, чаму гэтыя рэактары называюць стэларатарамі?

– Ад лацінскага «stella» – зорка, калі не памыляюся?

– Усё так. Унутры гэтага тунэля адбываюцца працэсы, падобныя да такіх жа ў сонечным ядры. Мы разаграваем вадародную плазму да тэмпературы амаль у сто мільёнаў градусаў па Цэльсію і ўтрымліваем яе ў раўнаважкім стане з дапамогай вельмі складанай сістэмы магнітаў і кантролераў. Прыкладна тое самае адбываецца і на Сонцы. Мы зможам дасягнуць мары ўсіх пісьменнікаў-фантастаў – выкарыстоўваць энергію цэлай зоркі для патрэб чалавецтва, і гэта будзе не фантастыкай, а самай што ні на ёсць рэальнасцю, якая стала магчымай дзякуючы сумеснай працы выбітных розумаў. Гэта невялікі рэактар, але нават з дапамогай такой малюткі вельмі хутка мы зможам выйсці на практычную магутнасць у 20 гігават. Уяўляеце, што будзе, калі пабудаваць такі рэактар, але ў некалькі разоў большы у прамысловых раёнах зямнога шара, якія патрабуюць велізарнай колькасці энергіі? Некалькі стэларатараў здольныя пакрыць усе патрэбы Еўропы, а гэта цалкам зменіць не толькі наша ўяўленне аб энергазабеспячэнні чалавецтва, але і само аблічча нашай цывілізацыі! Надзейныя ўстаноўкі, якія выпрацоўваюць гіганцкую энергію практычна бясплатна – бо палівам для такога рэактара валодаюць усе краіны свету: вадарод не каштуе нічога.

– У мяне толькі адно пытанне, прафесар.

– З задавальненнем адкажу на яго.

– Вы ўвесь час кажаце пра тое, што гэтыя рэактары надзейныя і бяспечныя, але што будзе ў выпадку аварыі? Іншымі словамі, ці не стане такая машына прыладай Суднага дня?

Клаўс усміхнуўся зноў, але ўсмешка была ўжо іншая.

– Скажам так, я спадзяюся на гэта, Якуб.

– Вы спадзяецеся? Мяркую, гэта была іронія?

– Я хачу, каб вы зразумелі адну рэч. Вынаходніцтва кола пацягнула за сабой велізарную колькасць смярцей у выніку аўтамабільных аварый. Калі такая простая штука ўгробіла сотні людзей, хаця закліканая была дапамагаць ім, што ж адбудзецца ў выпадку аварыі на самым складаным у тэхналагічным плане рэактары свету? Атамная станцыя Фукусімы была надзвычай перадавой для свайго часу, і, тым не менш, аварыя на ёй стала страшнай катастрофай. Усе мы людзі, а чалавеку ўласціва памыляцца. Я магу сказаць адно: на сённяшні дзень ні адна распрацоўка ў свеце не забяспечвае нам настолькі чыстую, танную і пры гэтым надзейную энергію. Гэта я гарантую. Як і тое, што я і мая каманда зможам давесці яе да дасканаласці. Я не хачу браць на сябе функцыі Госпада Бога і ручацца за ўсё на свеце (і ні адзін чалавек на зямлі не мае права гэтага рабіць), але я магу з упэўненасцю сказаць, што лепш чалавецтва пакуль не прыдумала. Думаю, у будучыні мы зможам вынайсці нешта надзейнае на сто адсоткаў, аднак гэтага ніколі не адбудзецца, калі не прайсці ўсе прыступкі навуковай эвалюцыі, і вось гэты самы рэактар і з’яўляецца такой прыступкай, прычым адной з самых важных і блізкіх да мэты. Спадзяюся, я змог максімальна адкрыта адказаць на ваша пытанне.

– Цалкам, прафесар, – я з задавальненнем паціснуў руку старога.

– Цяпер мы заканчваем выпрабаванні. Мы прайшлі ўсе стадыі ад працы з плазмай гелію, да раўнаважкага ўтрымання плазмы вадароду на працягу гадзіны. Гэта значыць, што да моманту, калі свет пачне імкліва змяняцца, засталося не больш за паўгода, хоць большасць лабараторый і вучоных свету разлічваюць зрабіць гэта толькі на працягу некалькіх дзесяцігоддзяў. Хочаце, я правяду для вас невялікую экскурсію, і распавяду падрабязней пра нашу устаноўку?

– З задавальненнем прымаю вашу прапанову, прафесар.

– Прабачце мне, – умяшаўся Гор, які да гэтага стаяў моўчкі. – Вам давядзецца адкласці экскурсію, прафесар.

– Чаму ж?

Араб прадэманстраваў Клаўсу нешта на экране планшэта.

– Доктар Глінскі мусіць прайсці ў залу Асамблеі.

Я здзіўлена паглядзеў на Гора.

– Даніял просіць вас правесці сустрэчу з ім зараз.

– Вы ж казалі, што ў нас будзе час аглядзець увесь бункер?

– Якуб, каб агледзець увесь бункер у вас могуць сысці тыдні. Я казаў толькі пра самыя важныя вузлы. Аднак я паднявольны чалавек, і мне даручана перадаць вам гэтую просьбу. Заўважце, гэта менавіта просьба. Я не магу ведаць матываў майго гаспадара, якімі ён кіраваўся, калі вырашыў наблізіць момант вашай з ім размовы, я толькі перадаю вам яго пажаданне.

– Добра, Тамім. Пойдзем. Калі ласка, прабачце мне, прафесар. Я абяцаю, што вярнуся да вас як толькі змагу.

Клаўс выглядаў засмучаным.

– Што ж, я спадзяюся, у нас будзе шмат часу, каб я змог вам падрабязней распавесці пра наш рэактар. Прашу вас, Якуб, вы можаце зазірнуць да мяне ў госці ў любы час, гэта тычыцца не толькі лабараторыі, але і майго жытла. Наколькі я ведаю, Тамім прапанаваў вам катэдж побач з маім. Я ўжо паспеў злёгку абжыцца і цяпер з радасцю гатовы прымаць гасцей.

Абавязкова зайду да вас.

Я паціснуў руку Клаўсу і развітаўся з яго калегамі, з якімі так і не паспеў нават павітацца. Мы з Горам вярнуліся ў шахту ліфта.

Араб скамандаваў: «Хол», – і шкло зноў страціла празрыстасць.

– Прабачце мяне, Якуб, за сумбурнасць нашай праграмы. Паверце, я хацеў бы, каб усё было значна больш упарадкавана. У вас, зрэшты, будзе дастаткова часу, каб аглядзець увесь бункер цалкам і азнаёміцца з некаторымі ўжо запушчанымі праектамі. Верагодна, у майго гаспадара былі важкія падставы для падобнай просьбы, інакш ён не стаў бы адрываць вас.

– Кіньце, Тамім, не трэба апраўданняў. Нічога страшнага не здарылася. Мне будзе надзвычай цікава пагаварыць з вашым гаспадаром і выслухаць усё, што ён хоча мне сказаць.

– Рады гэта чуць. Прашу вас, – Гор прапусціў мяне наперад, і я выйшаў з платформы на светлы мармур хола, адкуль пачынаў знаёмства з «бункерам суднага дня».

Гор накіраваўся наўпрост да шырокіх дзвярэй у далёкай сцяне, пра якія я пытаўся ў яго дзве гадзіны таму.

Тут адсутнічалі панэлі для ідэнтыфікацыі адбіткаў пальцаў, і Гор не прамінуў растлумачыць гэта, як быццам апераджаючы маё пытанне.

– Зала Асамблеі – адзінае месца бункера, дзе няма ніякіх сакрэтаў. У яго арганізаваны свабодны доступ, і нават калі хтосьці з тэхнічнага персаналу увойдзе ўнутр без патрэбы на гэта, ён не вынесе нічога, акрамя здзіўлення, выкліканага гэтым памяшканнем. Заходзьце, Якуб, – і араб штурхнуў дзверы наперад.

Гор не хлусіў мне, калі казаў, што зала пасяджэнняў у бункеры нагадвала залу Генасамблеі ААН. Іх планіроўка была практычна ідэнтычная: шэрагі крэслаў для дэлегатаў, прэзідыум на ўзвышшы, простая драўляная трыбуна для выступоўцаў і велізарны увагнуты экран (які часам ўсталёўваўся ў ААН для ўрачыстых мерапрыемстваў), што займаў усю сцяну за прэзідыумам – усё гэта было выканана так жа, як і ў Нью-Ёрку.

Аднак, акрамя планіроўкі і напаўнення ў гэтых двух залаў не было нічога агульнага. Усе бачныя часткі інтэр’еру былі аздобленыя асляпляльна белым мармурам, насуперак звыкламу для залы ААН зялёным. Высокая столь уяўляла сабой майстэрскую імітацыю яснага неба, якое асвятляла прастору мяккім і прыемным дзённым святлом.

На тым месцы, дзе ў Нью-Ёрку вісела эмблема Аб’яднаных Нацый, у выступе, урэзаным ў экран, дэманстратыўна красавалася пустое месца.

– Чаму там нічога няма? – у непаразуменні спытаў я Гора.

– Таму што мы пакуль не прыдумалі эмблему нашага праекта, – прагучаў цалкам відавочны адказ. – Аднак, калі яна будзе распрацавана, то адразу ж зойме сваё месца там, дзе і належыць. З эстэтычнага пункту гледжання, гэтая зала яшчэ пустая. Мы планавалі расставіць тут скульптуры па перыметры і спадзяемся на вашу дапамогу ў іх падборы.

– Шчыра кажучы, я досыць слаба разбіраюся ў мастацтве, – прамармытаў я. – Колькі чалавек можа змясціць гэта памяшканне?

– Да трохсот. Зала амаль у два разы менш нью-йоркскай, а вось вольнай прасторы ў ёй насупраць куды больш, паколькі ў зале Генасамблеі можа размясціцца амаль тысяча восемсот чалавек. Нам трэба больш прасторы. Тут не павінна быць напружання і нервовасці, а свабоднае светлае памяшканне, як мне здаецца, спрыяе разрадцы атмасферы.

– Вы казалі пра адмысловае тэхнічнае аснашчэнне гэтай залы? У чым яно заключаецца?

– Па-першае, у гэтым экране, на якім можа дэманстравацца малюнак выступоўцы, калі яго няма ў зале, альбо прэзентацыі прадстаўленых праектаў у такім разрозненні, каб кожны мог разглядзець іх у самых дробных дэталях.

– Гэта не цуд тэхнічнай думкі, я бачыў такі экран на сусветным гуманітарным дні ў ААН.

– Так, там было нешта падобнае, аднак наш значна больш якасны ў плане разрознення і колераперадачы, акрамя таго, мы не плануем яго ўсталёўваць толькі на асобныя мерапрыемствы, ён тут назаўсёды. Кожнае працоўнае месца дэлегата абсталявана спецыяльнай сэнсарнай панэллю, з дапамогай якой можна выконваць любыя дзеянні: ад галасавання ў час прыняцця рашэнняў, да кіравання масажнай сістэмай. Пры жаданні чалавек можа далучыцца да свайго працоўнага кампутара і працягваць працу з матэрыяламі прама тут, ці ж наадварот – вывесці патрэбны малюнак са свайго жорсткага дыска на вялікі экран, з дазволу мадэратара. Але галоўная вартасць гэтай залы ў тым, што сюды выведзена ўся наша сістэма сувязі. Калі праект будзе сфарміраваны, ён будзе налічваць значна больш удзельнікаў, чым можа ў сябе змясціць гэта памяшканне. Аднак кожны супрацоўнік можа віртуальна прысутнічаць на пасяджэннях з дапамогай свайго планшэта і пратаколу перадачы дадзеных, які працуе праз спадарожнікавую сістэму. Па сутнасці, гэта бесправадная сетка, якая будзе стабільна дзейнічаць як у цэнтры Еўропы, так і ў глыбіні джунглей Амазонкі, калі каго-небудзь з нашых туды занясе.

Гор зірнуў на гадзіннік.

– Якуб, калі вы не супраць, я пакажу вам, як пачаць сеанс сувязі з Даніялам. Ён прасіў зрабіць гэта як мага хутчэй.

– Канешне. Куды мне можна прысесці?

– Куды захочаце. Вядома, ваша месца на пасяджэннях за сталом прэзідыума, аднак цяпер вы можаце выбраць любое крэсла ў зале, гэта не мае ніякага значэння.

– Я ўбачу яго?

– Канешне, не. Але вы будзеце выдатна яго чуць.

– Добра. Тады не будзем хадзіць далёка, – я спыніўся каля аднаго са сталоў у цэнтры залы. – Давайце застанёмся тут.

– Вы застанецеся, Якуб.

– Прабачце?

– Гэта выключна ваша размова. Я не з’яўляюся ў поўнай меры супрацоўнікам праекта, таму не буду прысутнічаць нават на пасяджэннях і, тым больш, мець права голасу. Такая воля майго гаспадара. Я змагу назіраць за тым, што адбываецца, але за межамі залы, не больш за тое.

– Чаму?

– Я тэхнічны адміністратар, Якуб, і толькі. Аднак я прапаную пакінуць гэтую дыскусію на іншы раз. Прашу вас, сядайце.

Я апусціўся ў мяккае, абабітае светлай скурай крэсла.

– Пакладзіце руку на панэль перад вамі. Бачыце, сістэма ажыла. Вашы адбіткі аўтаматычна даюць вам магчымасць выкарыстання ўсіх функцый сістэмы, у тым ліку сувязі з Даніялам. У іншых такой магчымасці не будзе, толькі вы будзеце мець зносіны з ім наўпрост па-за паседжаннямі. Глядзіце, вось іконка знешняй сувязі, націсніце на яе. У вас з’явіўся спіс людзей, ужо занесеных у базу сістэмы. Гэта тыя, хто на сённяшні дзень працуе з намі. Вы можаце азнаёміцца з гэтым спісам у любы час на вашым кампутары ў бункеры або ў катэджы. Як вы бачыце, першым у спісе значыцца імя Даніяла. Вам трэба толькі дакрануцца да гэтага імя на экране – і пачнецца выклік. Я папрашу вас зрабіць гэта праз тры хвіліны: ён прасіў выйсці на сувязь роўна а дзясятай вечара па часе архіпелага. А цяпер я пакіну вас. Пасля таго, як вы скончыце размову, выйдзіце з залы, я буду чакаць вас там.

– Дзякуй, Тамім.

Араб нахіліў галаву, развярнуўся і хутка пакінуў памяшканне. Я застаўся зусім адзін у вялізнай зале.

Роўна ў 22.00 я дакрануўся да іконкі выкліку.

Велізарны экран на сцяне ажыў, аднак малюнка на ім не з’явілася. Замест яго загарэліся словы «No image». Практычна адразу ў зале загучаў мяккі і прыемны голас.

Ён даносіўся адусюль, але не біў па вушах, гук быў настроены надзвычай камфортна – так, што я мог бы чуць яго з любой кропкі залы, аднак пры гэтым мой уласны голас, не будучы ўзмоцнены апаратна, не губляўся на яго фоне.

– Добры дзень, Якуб. Я вельмі рады, што вы прынялі маё запрашэнне аглядзець архіпелаг. Гэта дае мне надзею, што вы не адмовіце нам і пагадзіцеся працаваць над нашым праектам.

Па голасе я не мог вызначыць узрост прамоўцы. Гэта з роўным поспехам мог быць як мужчына сярэдніх гадоў, так і досыць пажылы чалавек. Тэмбр заварожваў, ён быў нібы мяккі цёплы ваўняны плед, у які хацелася загарнуцца і лашчыцца ў ім – стваралася ўражанне, што ўладальнік гэтага голасу – чалавек, з аднаго боку, валявы і мудры, а з другога – мяккі і лагодны.

– Добры дзень, Даніял. Я магу зваць вас менавіта так?

– Мяркую, што так будзе зручна і мне, і вам. Спадзяюся, вы таксама дазвольце мне называць вас па імені?

– Калі ласка.

– Дзякуй вам. Перш за ўсё, я хацеў бы пацікавіцца вашымі першымі ўражаннямі ад убачанага. Тамім павінен быў ужо паспець многае паказаць і расказаць вам, але словы – гэта ўсяго толькі бязважкі імпульс, непараўнальны з вопытам, атрыманым асабіста.

– Даніял, вы, верагодна, многае ведаеце пра мяне і шмат чулі, што для майго кепскага характару ўласціва парушаць правілы гульні. Я не схільны прымаць рашэнні і даваць каментары, не валодаючы ўсёй неабходнай інфармацыяй. У вас на руках усе карты, я ж пакуль ведаю вельмі мала, таму, з вашага дазволу, я хацеў бы сам спачатку задаць вам некалькі пытанняў.

– Гэта справядліва. Пытайцеся.

– Я разумею, што вы не жадаеце раскрываць сябе, аднак я павінен задаць гэтае пытанне. Хто вы такі?

Голас секунду памарудзіў з адказам.

– Вы маеце права задаваць такія пытанні, Якуб. Роўна настолькі, наколькі я маю права не адказваць на іх. Аднак я не магу рызыкаваць пасеяць у вас зерне сумневу, таму я дам вам некаторую інфармацыю. Я больш чым упэўнены, што вы задавалі Таміму пытанне, ці сапраўды мяне завуць Даніял. Гэта маё сапраўднае імя. Мне сорак два гады, я не стары. Я заможны чалавек. Значна больш заможны, чым вы можаце сабе ўявіць. Я быў багаты пры нараджэнні, аднак дзякуючы шчасліваму выпадку я змог шматкроць памножыць памеры свайго капіталу.

– Шчасліваму выпадку?

– Можна назваць гэта залатой жылай, знойдзеным скарбам, усім чым заўгодна. Дзякуючы гэтаму збегу абставін я магу на сённяшні дзень у поўнай меры фінансаваць праект, які прапаную вам узначаліць.

– Адкуль вы? Чым займаецеся па той бок экрана? Што рухае вамі?

– Маё грамадзянства і мой пашпарт не мае ніякага значэння. Справа нават не ў тым, што я не хачу казаць вам, паверце, у мяне няма ніякіх перашкод для гэтага. Я лічу сябе грамадзянінам планеты Зямля, сваім для кожнага народа і кожнай расы. Я хачу прыносіць карысць усім. Гэта і ёсць мой матыў і мой сэнс існавання. Калі ж казаць пра маю дзейнасць па-за праектам, то я займаюся інвестыцыямі.

– Інвестыцыямі?

– Так. У развіццё новых тэхналогій, у медыцыну, у розныя філантрапічныя праекты. Акрамя гэтага ў мяне, як ужо сказаў вам Тамім, ёсць авіяцыйны бізнес, дзіцячы рэабілітацыйны цэнтр у Доху. Але гэта толькі невялікая крыха маіх інтарэсаў. На працягу паўгода, аднак, я планую прадаць асноўную частку маіх актываў, каб мець рэзервы для фінансавання нашага праекта.

– Чаму вы адмаўляецеся адкрыць, хто вы такі, і заявіць пра сябе хоць бы для ўдзельнікаў праекта?

– Я не хачу. Проста не хачу, Якуб. Аднойчы вы распавядзеце аб праекце ўсяму свету, і да мяне будзе занадта шмат пытанняў. Я мару пра спакой. Усё, што я раблю, я раблю толькі дзеля таго, каб у хвіліну смерці ведаць, што ўсё было не дарма. Мне не патрэбныя слава і ўшанаванні – толькі ўсведамленне сэнсу.

– Дапусцiм. У мяне ёсць яшчэ адно пытанне да вас. Я задаваў яго Таміму, але ён не пераканаў мяне. Для чаго я патрэбны вам? Вы выдатна можаце справіцца сваімі сіламі. Практычна ўсе распрацоўкі, якімі вы плануеце займацца, не звязаныя з маёй працай. Я прадстаўнік гуманітарнай галіны, у той час як вы будзеце працаваць з тэхнічнымі і натуральнымі навукамі, у якіх я разбіраюся слаба. Для чаго вам патрэбная гэтая пятая нага?

– Мы маглі б паставіць на чале праекта каго заўгодна, Якуб, але гэта вы, а не хтосьці іншы прыйшлі да Эдмона Эша з пакетам прапаноў, якія здольныя, пры правільнай арганізацыі, перавярнуць свет. Вы, а не хтосьці іншы прыдумалі канцэпцыю і назвалі мэты і задачы праекта. Гэта вы не змаглі стрымліваць у сабе цягу рабіць свет лепшым і выразна сфармулявалі, як рэалізаваць гэта. Вы не спецыяліст у пытаннях, якімі вядучыя сусветныя навукоўцы будуць займацца ў рамках нашага праекта, гэта праўда, але нам і не патрэбны спецыяліст, які мае свае навуковыя інтарэсы і які марыць заняцца сваімі распрацоўкамі, кінуўшы пры гэтым кіраванне комплексам. Нам патрэбны энтузіяст, які здольны разабрацца ў галоўным: што трэба людзям і як ім гэта даць. Вы здольны. Вы будзеце кіраўніком праекта, яго заснавальнікам, яго прэзідэнтам – ці творцам, калі заўгодна. Ад вас патрабуецца бясконцая адданасць тым пастулатам, якія вы самі сфармулявалі, і жаданне без стомы працаваць над удасканаленнем аблічча чалавецтва. Нам патрэбны вы, Якуб, і ніхто іншы. Мы зрабілі ўжо вельмі многае, вырашылі велізарны комплекс праблем – ад энергазабеспячэння ўсіх нашых распрацовак, як вы толькі што пераканаліся, да пытання паставак сплаваў рэдказямельных металаў для электронікі, якую мы вырабляем. Гэта сапраўды самы грандыёзны даследчы праект у гісторыі, і мы давяраем яго вам.

– Якія ў мяне гарантыі, што вы не пажадаеце павярнуць праект у сваю выгаду і свае амбіцыі?

– Я магу прапанаваць вам толькі адно. Вы атрымаеце лічбавы ключ, з дапамогай якога можна будзе імгненна знішчыць усё змесціва дата-цэнтраў праекта. Не толькі я, але і кожны работнік тым самым акажа вам бязмежны давер, даўшы на захаванне гэты ключ. Магчыма, ён дасць вам больш улады, чым ключ запуску ядзерных ракет з кодамі, але асабіста я веру вам.

– Рэзервовыя копіі?

– Соцень петабайт карыснай інфармацыі, якая губляе актуальнасць з кожным днём, замяняючыся новымі дадзенымі? Не смяшыце мяне, Якуб. Распрацоўкі будуць захоўвацца тут і загінуць тут, калі так ім будзе наканавана. Аднак я спадзяюся, што да гэтага не дойдзе.

– Добра. Цяпер мяне задавальняе такі адказ. Якіх маштабаў вы хочаце дасягнуць, пачаўшы гэты праект?

– Усяго таго, што апісалі вы ў сваіх прапановах. Аднойчы мы павінны стаць арганізацыяй, якая, вобразна кажучы, навучыць чалавека здабываць агонь – і гэта дасць магчымасць не біцца за месца ў хвоі, падпаленай ударам маланкі. Наш рэактар вырашыць праблему энергазабеспячэння – і больш не будзе войнаў за радовішчы нафты. Мы зможам напаіць тых, каму не хапае чыстай вады. Мы навучым людзей вырошчваць столькі ежы, нават у самых жорсткіх прыродных умовах, што яны больш не будуць галадаць. Мы дадзім людзям магчымасць забыцца пра тое, што такое Кіёцкі пратакол, проста таму, што не будзе выкідаў у атмасферу і звязаных з гэтым незваротных змен клімату. Вось да чаго я імкнуся.

– А што вы хочаце наўзамен?

– Трох рэчаў. Адмова ад войнаў. Гэта абавязковая ўмова, пры якой мы будзем дзяліцца сваімі распрацоўкамі. Імкненне да працы. Як вядома, мала даць рыбу, трэба навучыць лавіць яе. Мы не будзем культываваць утрыманства. Нарэшце, імкненне да пазнання. Гэтая якасць павінна стаць базавай для кожнай чалавечай істоты. Ні мы, ні наш праект не вечныя, а прагрэс павінен працягвацца заўсёды. Мы зможам вучыць людзей, даваць ім магчымасць пазнаваць свет і рабіць адкрыцці. Як бачыце, я не прашу ні ўлады, ні грошай, ні рабоў. Я патрабую наўзамен толькі тое, што павінен патрабаваць Усявышні, але чаго ён не патрабуе па нейкіх прычынах.

– Вы не рэлігійны чалавек, Даніял?

– Мая рэлігійнасць тут ні пры чым. Я магу верыць ці не верыць у Стваральніка, гэта не важна. Галоўнае тое, што я веру: ён (калі, вядома, ён сапраўды існуе), радуецца, калі мы разгадваем загадкі Яго стварэння, якія ён раскідаў для нас у Сусвеце. У гэтым і ёсць наш сэнс і наша прызначэнне – спасцігаць усё, што схавана. Калі ж Яго на самой справе няма, сутнасць не змяняецца – свет поўны загадак і нашага з вамі, Якуб, жыцця не хопіць нават на тое, каб адкрыць адну мільярдную долю з іх. Хіба гэта не цудоўна? Гледзячы ў зорнае неба, хіба не ўяўляеце вы, наколькі мала мы ведаем пра Сусвет і як было б цікава зразумець асновы Светабудовы? Я гляджу на неба кожны дзень, і ні разу ў мяне не ўзнікла думкі, што ў свеце можа быць больш прыгожае і велічнае відовішча. Я ведаю, што мы падобныя з вамі ў гэтым, Якуб. Дык адкажыце ж мне, ці гатовыя вы зрабіць сэнсам свайго жыцця разуменне таямніц гэтага свету? Ці вы хочаце, каб людзям больш не давялося пакутаваць ад амбіцый палітыкаў, якія лічаць, што дамінаванне іх краіны – гэта і ёсць сэнс? Калі ў свеце дзякуючы нам хоць адно дзіця не памрэ ад голаду, мін або хваробы – ці будзе гэта дастатковым аргументам для вас?

Голас раптам зазвінеў металічнымі ноткамі. Я нібы ўбачыў, як яго ўладальнік выпрастаўся на ўвесь рост, прамаўляючы гэтыя словы. Гэта было велічна і эмацыйна, і я слухаў, быццам зачараваны.

Даніял змоўк на высокай ноце, і ў зале запанавала цішыня. Я сядзеў, нібы прыдушаны пачутым, і не мог зразумець, што адбылося ў маім светаўспрыманні ўсяго за адну хвіліну.

Нарэшце, я падняў вочы на экран, які па-ранейшаму дэманстраваў толькі кароткі надпіс.

– Вы добры прамоўца, Даніял, – я крыху памаўчаў. – Калі я ўваходзіў з Тамімам ў гэтую залу, я не ведаў, чаго чакаць. Зразумела, я не ведаў таксама, што я адкажу вам, калі вы задасце галоўнае пытанне. Дзякуючы вам я ведаю. Мой адказ «так». Я гатовы прысвяціць усяго сябе праекту, які вы велікадушна давяраеце мне. Я прымаю яго з глыбокай павагай і падзякай і абяцаю вам, што зраблю ўсё, што ў маіх сілах, каб мы дасягнулі поспеху.

– Дзякуй, Якуб, – голас зноў набыў першапачатковую мяккасць, да якой дадалася, як мне падалося, стомленасць і, магчыма, задавальненне. – Дзякуй. Я спадзяваўся на гэты адказ, але не быў упэўнены ў ім. Вы зрабілі правільны выбар. На стале прэзідыума вы знойдзеце пакет дакументаў. Азнаёмцеся з гэтымі дакументамі сёння, і, калі ў вас не будзе ніякіх пярэчанняў, пастаўце подпіс як кіраўнік праекта ўсюды, дзе трэба.

– Ці магу я разлічваць на новую размову з вамі, калі гэта будзе неабходна?

– Так. Але я не абяцаю, што буду гатовы да размовы па першым патрабаванні. Лепш за ўсё, калі вы будзеце агучваць жаданне выйсці на сувязь Таміму. Я, са свайго боку, паспрабую даваць вам адказы на любыя пытанні максімальна хутка і не злоўжываць вашым цярпеннем. Адпачывайце, Якуб. Заўтра пачнецца ваша місія. І дзякуй вам яшчэ раз.

Гук прапаў разам з надпісам на экране. Я зноў застаўся адзін.