Читать книгу Дэманы доктара Глінскага - Сяргей Егарэйчанка - Страница 7

Гор сустрэў мяне моўчкі. Я быў настолькі пагружаны ў свае думкі і ўражаны размовай з Даніялам, што таксама не імкнуўся падтрымліваць гутарку.

Не змаўляючыся, мы накіраваліся да выхаду з бункера.

Звонку апусцілася трапічная ноч, якая мірыядамі зорак падсвятляла акіян і давала адносную палёгку ад духаты.

Праз пяць хвілін Гор спыніў машыну каля брамы майго (цяпер сапраўды майго!) дома. Перш чым пакінуць салон, я паглядзеў арабу ў вочы.

Гор здаваўся задуменным і нават трохі сумным.

– Вы чулі нашу размову, Тамім?

– Так. І я, як і мой гаспадар, вельмі рады, што вы прынялі нашу прапанову. Вы аказваеце нам вялікі гонар, Якуб, і мы пастараемся не застацца абавязанымі вам.

– Хто каму аказвае гонар – гэта яшчэ пытанне, таму давайце не будзем расшарквацца адзін перад адным. У нас наперадзе вельмі шмат працы, таму пакінем кампліменты на пасля.

– Добра. Як я ўжо казаў, заўтра нас чакае візіт на Провідэнс. Гэта, хутчэй, азнаямляльная паездка, аднак, мяркую, яна зойме ўвесь дзень. Да якога часу вы будзеце гатовы?

– Як скажаце.

– У такім выпадку, я заеду за вамі а восьмай раніцы. Хочаце, я пакіну вам снатворнае, якое вы прымалі ў палёце? Вам будзе складана заснуць пасля ўсяго, што вы сёння ўбачылі і пачулі.

– Дзякуй, Тамім, я паспрабую абысціся без хіміі. Мне сапраўды трэба многае асэнсаваць за сённяшнюю ноч, аднак, мяркую, я змагу прымусіць сябе паспаць. Дабранач.

– Добрай ночы, мой сябар.

Я пакінуў машыну і ўвайшоў у катэдж.

Святло запалілася аўтаматычна, так што мне не прыйшлося мацаць сцены, шукаючы выключальнік.

Цішыня ў доме ціснула, і мне вельмі захацелася разагнаць яе. На плазменнай панэлі ў цэнтры пакоя не знайшлося ніякіх кнопак, роўна як нідзе не было відаць і пульта ад яе. Некаторы час я вадзіў вачыма па памяшканні, пакуль не пачаў злавацца сам на сябе за няздольнасць нават разабрацца з тэхнікай у сваім новым доме.

У рэшце рэшт, я ўзяў у рукі планшэт, які ляжаў побач з тэлевізарам. Разблакаваўшы яго, я з хвіліну тарашчыўся ў экран, а затым зарагатаў з уласнага глупства.

Гор казаў мне, што ўсімі сістэмамі дома можна кіраваць пры дапамозе планшэта, але я нават не падазраваў, што гэта тычыцца такіх банальных рэчаў, як ўключэнне і выключэнне тэлевізара.

Вядома, разумная сістэма кіравання домам дазваляла аддалена праводзіць любыя маніпуляцыі з абсалютна ўсёй бытавой тэхнікай, якая тут была – ад пральнай машыны да тостара. Акрамя таго, я мог рэгуляваць тэмпературу і вільготнасць у кожным памяшканні, узровень асветленасці і шмат іншых, значна менш важных, з пункту гледжання непатрабавальнага абывацеля, параметраў. Я мог праглядзець таксама статыстыку акумулявання энергіі і яе расходу з падрабязнай раскладкай па кожнай крыніцы спажывання.

Займальны экскурс па магчымасцях тэхнічнага начыння дома я вырашыў пакінуць на потым, абмежаваўшыся уключэннем тэлевізара. Мяркуючы па ўсім, да прагляду была даступная большасць каналаў свету на разнастайных мовах. Не асабліва разбіраючыся, я ткнуў пальцам у першы знаёмы канал, пасля чаго адклаў планшэт і ўстаў з канапы. У рэшце рэшт, я не збіраўся глядзець тэлевізар, мне быў патрэбны толькі фонавы голас, каб не было самотна.

Лядоўня ветліва адчыніла перада мной свае дзверы. Я адчуваў пякельны голад, таму перш за ўсё знішчыў канапэ, а затым пачаў шукаць нешта больш істотнае. Да гонару Гора, ён прадугледзеў, што як мінімум у першую ноч мне будзе не да замовы харчавання і, тым больш, не да самастойнага гатавання, таму я знайшоў на выбар некалькі прыгатаваных страў, якія патрабавалі толькі разагрэву. Я абраў запечаную свініну з бульбай і ўсё тую ж далму. Талеркі па чарзе адправіліся ў мікрахвалёўку. Адначасова я ўспомніў, што Гор абмовіўся аб міні-бары. Адкрыўшы некалькі шафак, я сапраўды знайшоў невялікую лядоўню, за празрыстым шклом якой былі бачныя бутэлькі з алкаголем.

Я плёснуў у бакал трохі каньяку, пасля чаго перамясціўся з разагрэтай вячэрай у кабінет.

Перш за ўсё мне трэба было адпачыць і супакоіць думкі, якія скакалі, нібы пародзістыя коні на спаборніцтвах. Я з цяжкасцю разумеў, што сёння адбылося і як будаваць сваё далейшае жыццё. Адзінае, што мне было крыштальна ясна – дык гэта тое, што ранейшае жыццё скончана.

Я праглынуў вячэру, нават не заўважыўшы гэтага. Затым талеркі былі змешчаныя ў посудамыйную машыну, а я зноў уладкаваўся на крэсле ў кабінеце, узяўшы ў рукі папку, якую падабраў на стале прэзідыума ў бункеры.

Зрабіўшы глыток каньяку, я выцягнуў з папкі першы лісток. Ён быў напісаны ад рукі прыгожым сціслым почыркам.

«Дарагі Якуб! Я яшчэ раз хачу падзякаваць вам за той адказ, які атрымаў ад вас сёння. З вашай дапамогай мы зможам рэалізаваць наш праект і прынесці карысць усяму, што нас акаляе і што мы любім.

У гэтай папцы вы знойдзеце шэраг дакументаў, якія я прашу вас падпісаць у знак таго, што вы прызнаеце сябе кіраўніком праекта. Першым з іх будзе тэкст вашай дэкларацыі, якую вы склалі, наколькі я ведаю, не спадзяючыся ні на што іншае, як толькі на сваю мару. Гэтая мара не толькі ваша, Якуб, яе падзяляюць вельмі шмат людзей. Вы дасце ім шанец на яе рэалізацыю. Тэкст дэкларацыі з подпісамі будзе захоўвацца як рэліквія. Яна – сапраўды гістарычны дакумент. Не мне вам тлумачыць, што, паставіўшы свой подпіс пад ім, вы адракліся ад усяго, што звязвала вас з мінулым.

Ваша прозвішча па праве стаіць першым у спісе. На другім месцы – маё імя, і я ўзяў на сябе смеласць загадзя распісацца там. Аднак ваш подпіс будзе стаяць вышэй за мой і будзе мець куды большую значнасць.

Адразу за дэкларацыяй ляжаць загады аб пераходзе пад ваша кіраўніцтва праектаў, якія запушчаны на сённяшні дзень. Сярод іх наступныя:

– Рэактар кіраванага тэрмаядзернага сінтэзу;

– Станцыя ачысткі вады;

– Шпіталь, медыцынскія і фармацэўтычныя лабараторыі;

– Лабараторыя сувязі;

– Лабараторыя электронных кампанентаў;

– Хімічная лабараторыя.

Акрамя таго ў бліжэйшы час мы адкрыем праекты ў галіне геннай інжынерыі, астрафізікі, сельскай гаспадаркі. Загады аб стварэнні гэтых праектаў вы таксама знойдзеце ў агульным спісе.

Няхай вас не здзіўляе такае разнастайнасць напрамкаў дзейнасці: мы будзем працаваць над усім, што можа прыносіць карысць. Скажу вам больш, мы будзем адкрываць усё новыя і новыя напрамкі па меры развіцця праекта. Праз год мы запусцім касмічную праграму і зможам вывесці на арбіту найбуйнейшы радыётэлескоп, які ў некалькі дзясяткаў разоў перавышае па магутнасці «Хабл».

Яшчэ адным праектам, які будзе знаходзіцца пад вашым кіраваннем, стане школа, пра якую казаў вам Тамім. З кіраўніком гэтага накірунку вы пазнаёміцеся зусім хутка, таму я не буду апісваць вам тое, што вы павінны ведаць пра яго – вы атрымаеце гэтую інфармацыю з больш кампетэнтных крыніц.

У дадатковай папцы ляжаць дасье на кіраўнікоў ужо запушчаных праектаў і прапановы па тых, хто ўзначаліць перспектыўныя напрамкі ў найбліжэйшай будучыні. Вы можаце зацвердзіць гэтыя кандыдатуры або прапанаваць свае, калі раптам у вас паўстануць нейкія сумненні. Аднак, я мяркую, да гэтага не дойдзе. Разгляд гэтых дасье вы можаце спакойна адкласці як мінімум на дзень-два, гэта не гарыць.

Нарэшце, у трэцяй асобнай папцы ляжыць ваша дамова, падпісаўшы якую, вы атрымаеце неабмежаваныя паўнамоцтвы ў рамках праекта, у тым ліку права ствараць і рэарганізоўваць праекты і кіраўнічыя структуры, права распараджацца фінансамі і рэсурсамі праекта, права падпісання ўсіх дакументаў ад імя кіраўніка праекта і многае іншае. Вымушаны прызнаць, што з гэтай дамовай выйшаў невялікі юрыдычны казус. Мы не з’яўляемся самастойнай юрыдычнай асобай (у звыклым разуменні гэтага слова). Як вы разумееце, наша арганізацыя не рэгіструецца ні ў якіх дзяржаўных або міждзяржаўных органах. Яе статутам з’яўляецца ваша дэкларацыя. Аднак з кожным удзельнікам праекта будзе заключаны падобны кантракт, і падпісаць яго павінны будзеце вы. Што тычыцца вашай ўласнай дамовы, то, калі вас задаволяць мае прапановы, якія я адзначыў у дакуменце, вы падпішаце яе як ад свайго імя, так і ад імя праекта – па вялікім рахунку, вы наймаеце на працу самога сябе. Прашу вас, не зразумейце гэта няправільна, ваш подпіс з гэтага часу – само увасабленне праекта.

Акрамя таго, я хачу, каб вы ўзялі на сябе яшчэ адзін пачэсны абавязак. Наш праект на сённяшні дзень не мае назвы, аднак, мне здаецца, гэта не зусім правільна. Таму ў вашым кантракце я пакінуў пустое месца – упішыце туды тое, што палічыце патрэбным.

Як толькі вы паставіце свае подпісы пад усімі паперамі, праект будзе лічыцца запушчаным і вы зможаце прыступіць да працы. Я не настойваю зрабіць гэта проста зараз, аднак прашу вас не адцягваць гэты момант.

Жадаю вам поспеху ў той нялёгкай справе, на якую вы пагадзіліся. Я рэаліст і разумею, з якімі цяжкасцямі нам усім давядзецца сутыкнуцца, але, у той жа час, веру ў тое, што ў нас усё атрымаецца.

Адпачывайце, Якуб, заўтра пачнецца доўгая дарога.

Шчыра ваш, Даніял.

P.S. Неабходная дробязь: асадку для падпісання дакументаў вы знойдзеце ў папцы. Гэта мая асабістая асадка, якой я карыстаюся шмат гадоў. Я веру, што яна прыносіць поспех. З гэтага часу яна ваша».

Я задуменна адклаў рукапісны лісток і выцягнуў усе дакументы з першай папкі.

Тэкст дэкларацыі быў надрукаваны на тоўстай дарагой паперы. Я адкрыў апошнія старонкі – тыя, на якіх павінны былі быць пастаўленыя подпісы. Маё імя сапраўды стаяла першым у спісе. Другім значылася проста «Даніял». Насупраць яго быў намаляваны мудрагелісты подпіс з мноствам завіткоў, разабраць якія для мяне не ўяўлялася магчымым.

У спісе было парадку сотні імёнаў, я знайшоў сярод іх прафесара Клаўса і Марка. Іх подпісаў пакуль не было.

Асадка сапраўды ляжала ў папцы з дакументамі. Гэта быў дарагі і масіўны чарнільны прыбор, выкананы са срэбра, пакрыты гравіроўкай. Я зняў каўпачок і, павагаўшыся некалькі секунд, расчарціў свой подпіс пад дэкларацыяй.

Выйшаўшы на кухню, я наліў сабе яшчэ каньяку, а затым вярнуўся з ім у кабінет.

Пасля гэтага я ўзяў у рукі тэкст дамовы і паглыбіўся ў чытанне.

У кантракце мая пасада была пазначаная як «Генеральны дырэктар праекта». Згодна з гэтым дакументам, я ж з’яўляўся і заснавальнікам арганізацыі. Яе статутны бюджэт дэклараваўся ў 52 мільярды долараў, актывамі з’яўляўся востраў Роса з будынкамі на ім, нерухомасць на астатніх астравах архіпелага, аўтапарк, шэраг водных судоў, самалёт «Falcone 900», матэрыялы і абсталяванне. У маё асабістае карыстанне перадаваўся дом на востраве Роса з мэбляй і абсталяваннем, а таксама электрамабіль. Мой заробак складаў адзін мільён сто пяцьдзясят тысяч долараў у год, якія павінны былі выплачвацца мне з трэціх крыніц. Я прысвіснуў, убачыўшы гэтую лічбу.

Дамова абавязвала мяне сфарміраваць і запусціць у працу шэраг праектаў у агучаных Даніялам напрамках, ажыццяўляць агульнае кіраўніцтва распрацоўкамі і палітыкай арганізацыі, прызначаць і звальняць супрацоўнікаў праектаў, арганізоўваць правядзенне агульных сходаў – Асамблей – не радзей за два разы ў год. Я меў поўную фінансавую свабоду, што выяўлялася ў магчымасці ў любы момант пералічваць сродкі з рахунку праекта на любыя патрэбы без усялякай папяровай цяганіны. Даніял сапраўды вырашыў безумоўна даверыцца мне.

Змагаючыся з супярэчлівасцю адчуванняў, я ўпершыню ў жыцці паставіў свой подпіс адразу за абодва бакі дамовы – за працадаўцу і супрацоўніка.

У загадах аб стварэнні праектаў я распісаўся, практычна не чытаючы іх.

Што тычыцца дасье, то іх, трымаючыся парады Даніяла, я вырашыў адкласці да лепшых часоў, паколькі мае вочы па-здрадніцку заплюшчваліся пад цяжарам страшнай стомы.

Я не стаў нават забіраць келіх з-пад каньяку на кухню і збіраць раскладзеныя па стале дакументы.

Ложак прыняў мяне ў свае абдымкі, і я амаль адразу праваліўся ў сон, паспеўшы толькі пагасіць святло з дапамогай планшэта і ўсталяваць на ім жа будзільнік на сем гадзін.

Раніца аказалася на здзіўленне добрай, нягледзячы на кароткі чатырохгадзінны сон. Я прачнуўся за дзве хвіліны да будзільніка, таму звычайны стрэс, выкліканы староннімі гукамі ў момант абуджэння, абмінуў мяне. Дом быў заліты яркім ранішнім трапічным святлом, якое дзякуючы панарамнай празрыстай сцяне стварала сапраўды райскае ўражанне.

Я спехам паснедаў, выпіў кавы, прыняў душ і ўзяў новы камплект адзення, змясціўшы ўчорашні ў пральную машыну і запусціўшы адпаведную праграму.

Гор прыбыў на пяць хвілін раней за прызначаны час, аднак у дом уваходзіць не стаў. Я сам выйшаў яму насустрач, ужо цалкам сабраны. У руках я трымаў папку з учарашнімі дакументамі, якія вырашыў на ўсялякі выпадак захапіць з сабой.

– Добрай раніцы, Якуб, – павітаўся араб. – Вам удалося хоць крыху паспаць?

– Добры дзень, Тамім. Я нават амаль выспаўся.

– Што ж, тады паедзем. На Провідэнс мы правядзём увесь дзень, таму лепш прыбыць туды крыху раней.

– Тамім, я хацеў бы задаць вам адно пытанне адносна дамовы.

– Слухаю вас.

– Даніял сапраўды гатовы плаціць такія велізарныя сумы супрацоўнікам праекта? І што гэта за трэція крыніцы, з якіх будзе выплачвацца зарплата?

– Я ж казаў вам, Якуб, што нашы людзі павінны быць самымі высокааплатнымі спецыялістамі ў сваіх галінах. Гэта адна з прынад, якія дазволяць не толькі перавабіць іх да нас з пачатымі праектамі, але і ўтрымаць тут. Нават нягледзячы на тое, што мы будзем асобна кампенсаваць ім ўсе выдаткі на жыццё і перамяшчэнні, людзі павінны мець трывалы матэрыяльны запас, які яны могуць адкладаць, траціць на сям’ю або укладаць у дабрачынныя праекты. Гэта абавязковая патрэба любога нармальнага чалавека – даваць сваёй сям’і самае лепшае і рабіць дабро іншым. Даніял гатовы плаціць гэтыя грошы як мінімум увесь перыяд, у якім ён будзе цалкам фінансаваць праект. Хачу сказаць яшчэ адну рэч. Ваша зарплата як кіраўніка праекта будзе вышэй, чым ва ўсіх астатніх, але ў цэлым вілка будзе не занадта шырокая. Да прыкладу, калі вам Даніял прапанаваў… колькі, калі не сакрэт?

– Мільён сто пяцьдзясят тысяч у год.

– Вось. Зарплата кіраўніка падраздзялення або лабараторыі будзе складаць каля мільёна, радавых супрацоўнікаў – ад сямісот да дзевяцісот тысяч долараў. Гэта, свайго роду, таксама дэмакратыя. Што тычыцца трэціх крыніц, то гэта спецыяльны фонд заработнай платы, які фармуецца, наколькі мне вядома, на аснове старога капіталу Даніяла.

– Старога капіталу?

– Так. Ён жа казаў вам, што быў вельмі нябедны яшчэ пры нараджэнні, а пасля значна павялічыў свай багацце. Дык вось, яго бацька валодаў капіталам у памеры некалькіх мільярдаў долараў у пераліку на сучасныя грошы. Даніял не хацеў марнаваць гэты запас раней, але цяпер ён вырашыў пусціць яго ў абарачэнне такім вось чынам.

Дагаварыўшы, араб спыніў машыну на прыстані і зрабіў запрашальны знак у бок лодкі. Я сеў у пасажырскае крэсла, і тут маю ўвагу прыцягнулі абрысы вялікага карабля, які з’яўляўся з-за адгор’я.

– Што гэта?

– На гэтай пасудзіне хутка прыбудзе будаўнічая тэхніка.

– Для чаго?

– Як для чаго? – адказаў Гор пытаннем на пытанне. – Вы ж далі сваю згоду. Як казаў Даніял, гэта аўтаматычна абазначае запуск праекта на поўную магутнасць. Цяпер нам трэба як мінімум выбудаваць усю інфраструктуру на паверхні выспы. Баюся, што некалькі месяцаў вам давядзецца змірыцца з шумам і крыкамі будаўнікоў. Зрэшты, не думаю, што гэта моцна перашкодзіць, яны будуць працаваць выключна днём, калі амаль усе будуць унізе. Акрамя таго, уся будаўнічая тэхніка таксама працуе на электрычнай цязе, так што, як мінімум, рову рухавікоў чуваць не будзе. Дарэчы, вы падпісалі дакументы?

– Так, яны ў мяне з сабой.

– Для чаго?

– Вы ж абяцалі пазнаёміць мяне з кіраўніком нашай школы. Мяркую, што яму таксама трэба будзе падпісаць Дэкларацыю.

– І дамову… Так, вы маеце рацыю. Праўда, дамовы з супрацоўнікамі пакуль не гатовыя, але гэта справа двух дзён. У вас будзе асабісты сакратар і свой архіў, дзе будзе захоўвацца ўся дакументацыя праекта за вашым подпісам. Нават нягледзячы на тое, што мы імкнёмся звесці папяровую працу да мінімуму, зусім без яе не абысціся, і дакументы будуць расці як снежны ком. Акрамя таго, мы не можам марнаваць ваш каштоўны час на самастойнае складанне дамоў і загадаў.

– Добра. Раскажыце мне пра чалавека, да якога мы накіроўваемся? Хто ён?

– Вы маеце на ўвазе кіраўніка адукацыйнага цэнтра? Гэта зусім не ён, а яна, – Гор шырока ўсміхнуўся. – Хай лепш яна сама раскажа вам пра сябе.

– Чорт вазьмі, навошта такая таямнічасць? Даніял у сваім лісце таксама не стаў нічога распавядаць пра яе, спаслаўшыся на тое, што я сам хутка пра ўсё даведаюся.

– Так і ёсць. Паверце, Якуб, ніякай таямнічасці на самой справе няма. Проста гэта невялікі сюрпрыз, які мы хацелі зрабіць вам. Я ўжо згадваў, што вы завочна знаёмыя, зараз прыйшоў час пазнаёміцца асабіста.

Я зразумеў, што больш нічога не даведаюся, і змоўк.

Зрэшты, сапраўды не было падобна, што Гор хацеў нешта хаваць ад мяне. Наогул сёння ён рабіў уражанне надзвычай задаволенага жыццём чалавека: з яго твару не сыходзіла шчаслівая, амаль дзіцячая ўсмешка, перыядычна ён прыўставаў з крэсла і прымушаў катэр падскокваць на хвалях, радасна ўскрыкваючы кожны раз, калі яму ўдавалася зрабіць асабліва добры скачок. Паступова гэты бесклапотны настрой перадалося і мне самому.

– Вы адчуваеце, Якуб?

– Што менавіта?

– Задавальненне жыццём. Задавальненне ўсім, што вас акаляе.

– Напэўна.

– У гэтым і быў сэнс. Людзям павінна быць добра тут, а калі людзям добра, то яны працуюць са значна большай аддачай і выніковасцю.

– Напэўна, вы маеце рацыю.

– Я больш чым упэўнены. Глядзіце, мы ўжо падыходзім да Провідэнс. Вы будзеце зачараваныя гарадком, гэта сапраўдная казка. Уяўляеце, Даніял пабудаваў і стварыў тут абсалютна ўсё, што трэба для камфортнага жыцця: зручныя дамы, крамы, у якіх ёсць абсалютна ўсё, што можа спатрэбіцца чалавеку, пральні, майстэрні, бары і рэстараны, нават канцэртную пляцоўку.

– Шчыра кажучы, я крыху баюся за паспяховасць такога праекта, слухаючы вас.

– Чаму?

– Колькі ўжо было ў гісторыі ідэальных гарадоў і ўтапічных грамадстваў, якія аказаліся нежыццяздольнымі?

Гор засмяяўся.

– Я разумею вашу боязь. Даніял лічыць, што ён ўлічыў ўсе памылкі і пралікі папярэднікаў. Глядзіце, вось вам просты прыклад. У трыццатыя гады Генры Форд пабудаваў у Бразіліі ідэальны, на яго думку, горад, у якім павінны былі жыць рабочыя, што здабывалі каўчук для шын яго аўтамабіляў. У гэтым горадзе было ўсё, што, згодна з уяўленнем амерыканца, павінна патрабавацца прыстойнаму чалавеку. Форд не ўлічыў толькі аднаго: рабочыя не былі амерыканцамі, яны жылі з вельмі далёкімі ад амерыканскіх уяўленнямі пра патрэбы нармальнага чалавека. У іх была свая культура, свая кухня, свая рэлігія. Іх жа шпігавалі амерыканскай ежай, прымушалі забаўляцца як амерыканцы. Гэта не кажучы ўжо пра поўную забарону на алкаголь. Усё гэта прывяло да таго, што аднойчы жыхары мястэчка ўзбунтаваліся супраць парадкаў, якія заседзелі ім упоперак горла. Зрэшты, правал гэтай задумы Форда быў звязаны нават не з бунтам, а з пралікамі пры выбары месца плантацыі каўчукавых дрэў, але гэта ўжо зусім іншая гісторыя. Перад намі стаяла яшчэ больш складаная задача: нягледзячы на тое, што большасць насельнікаў Провідэнс – астраўныя жыхары, там ёсць цэлыя абшчыны спецыялістаў з розных краін: еўрапейцы, кітайцы, амерыканцы, рускія. Для кожнага трэба было стварыць камфортнае асяроддзе. У выніку мы нават жыллё будавалі з аглядкай на нацыянальныя традыцыі – хоць гэта тычыцца толькі інтэр’еру: архітэктура фасадаў вытрыманая ў адзіным стылі, характэрным для Карыбскага рэгіёну і Лацінскай Амерыкі – малапавярховай забудовы каланіяльнага тыпу. Зразумела, усё гэта новабуд, але вы не адрозніце іх ад сапраўдных гістарычных будынкаў. Мы стварылі некалькі дзясяткаў кафэ і рэстаранаў з самай разнастайнай кухняй на любы густ, уладкавалі восем малельных дамоў для прадстаўнікоў розных рэлігій і канфесій, усяляк заахвочваем і падтрымліваем нацыянальнае самавыяўленне на востраве. Гэта вельмі спрыяе ўзаемнаму пранікненню культур і згуртаванасці грамадства, што, разам з агульнай інтэлігентнасцю жыхароў Провідэнс, дае выдатныя вынікі ў падтрыманні правапарадку і добразычлівасці. Мы ні ў якім разе не забараняем алкаголь і разумеем, што, калі чалавеку трэба расслабіцца нават такім чынам, трэба даць яму гэтую магчымасць. Зразумела, у нас ёсць некалькі чалавек службы бяспекі на востраве, гэта своеасаблівая паліцыя, плюс мае людзі, але ім яшчэ ні разу не давялося ўдзельнічаць ні ў якіх канфліктах, і, спадзяюся, гэтага не здарыцца надалей. Мы вельмі адказна падыходзім нават да падбору тэхнічнага персаналу і прымаем толькі сапраўды непраблемных і працавітых людзей. Для такіх праца – гэта свята, якое не абцяжарана праблемамі з заробкам, пошукам сябе і падатковай інспекцыяй. Пакуль што такі рэцэпт працуе спраўна, паглядзім, што будзе далей.

Мы падышлі да прыстані на малых абаротах. У адрозненне ад Роса і Кармэн, гэтая прыстань была куды больш маштабная: тут стаяла некалькі буйных транспартных караблёў, а на прывязі пагойдвалася парадку сотні невялікіх лодак. Было бачна, што гэта сапраўдны жывы гарадок, якіх шмат на бясконцых прасторах Ціхага акіяна.

Наколькі я памятаў, на спадарожнікавым здымку паласа пляжаў апярэзвала практычна ўвесь востраў. Пры іншых абставінах з яго можна было б зрабіць выдатны турыстычны курорт. Адразу за прыстанню былі відаць шматлікія будынкі, што танулі ў зеляніне. Так, яе тут было сапраўды шмат, горад быў вельмі зялёны і цяністы.

Мы сышлі на бераг, і Гор павёў мяне да машыны, якая ўжо чакала нас, мабыць, дастаўленая па ўказанні араба.

– Мы зробім невялікае кола па горадзе, не супраць?

– З задавальненнем.

Гор націснуў на педаль, і мы плаўна зрушыліся з месца.

Гарадок быў забудаваны невялікімі каменнымі (ці гэта была толькі знешняе аздабленне?) дамамі ад аднаго да трох паверхаў. Яны сапраўды выклікалі асацыяцыі з каланіяльнай архітэктурай. Мяне здзівіла тое, што два аднолькавыя будынкі знайсці было практычна немагчыма, усе яны былі вытрыманы ў адным стылі і, тым не менш, адрозніваліся адзін ад аднаго нейкімі пэўнымі элементамі – ляпнінай, скульптурамі, колерам. Кветак і адценняў было шмат, але іх разнастайнасць не рэзала вока, а наадварот стварала атмасферу невялікага лацінаамерыканскага паселішча, заснаванага іспанцамі стагоддзі гэтак у XVII-м. Што праўда, тут не было пышных палацаў, характэрных для гэтай архітэктуры.

Горад у правільным парадку рассякалі выдатныя дарогі, практычна ўсюды аднапалосныя, іншых тут і не патрабавалася на тую колькасць жыхароў і машын, якія мог прыняць востраў. Уздоўж тратуараў былі разбітыя клумбы з яркімі кветкамі, а дарогі з абодвух бакоў былі засаджаны пальмамі, утвараючы цяністыя тракты, якія цалкам нядрэнна маглі ратаваць ад сонца. Сустракаліся і іншыя дрэвы, аднак яны былі ў відавочнай меншасці.

Гарадскія жыхары яўна не адчувалі недахопу садавіны, паколькі расла яна проста на дрэвах уздоўж дарог у вялікай колькасці.

У самім горадзе панавала практычна стэрыльная чысціня. То тут, то там сустракаліся людзі, аднак іх было зусім няшмат. Я спытаў у Гора, дзе ўсе насельнікі горада.

– Хтосьці працуе цяпер на Роса, іх адправілі разам з тэхнікай, значная частка займаецца сваімі справамі ў порце. Дастаткова многія занятыя цяпер працай на самім Провідэнс – гэта і адміністрацыйныя работнікі, і тэхнічныя служачыя, якія адказваюць за працу камунальных служб, камунікацыі і інфраструктуру. Досыць шмат чалавек цяпер адпачывае, мяркую, на пляжы, у парку ці дома.

Мы выехалі ў цэнтр выспы, які ўяўляў сабой велізарнае кругавое скрыжаванне, пасярод якога быў размешчаны вялікі цяністы парк з раскіданымі ў ім лаўкамі, альтанкамі, штучнымі вадаёмамі і фантанамі. У парку і праўда знаходзілася чалавек трыццаць – яны бесклапотна шпацыравалі па дарожках або ляжалі на лежаках каля фантанаў.

Пасярод гэтай ідылічнай карціны стаяў будынак, які моцна вылучаўся памерамі з агульнай забудовы. Гэта ўжо быў сапраўдны палац у некалькі паверхаў з багатай ляпнінай, балконамі і балюстрадамі, аздоблены пад белы неафарбаваны камень. Будынак вянчаўся круглым барабанам з калонамі і купалам.

– А што тут?

– Гэта мэрыя. Тут размешчана гарадская адміністрацыя, служба бяспекі, кіраўнікі гаспадарчых служб. Як бачыце, нават мы не змаглі абысціся без чыноўнікаў, – з іроніяй сказаў Гор. – Зрэшты, мы наладзілі іх працу так, што звычайныя насельнікі Провідэнс вельмі рэдка ўспамінаюць пра іх існаванне. Усё працуе само па сабе, як швейцарскі гадзіннік.

Гор аб’ехаў парк і праз хвіліну прыпаркаваўся ля шырокага каванага плота, за якім у глыбіні зялёнага лужка размясціўся вялікі пузаты будынак.

Сам па сабе дом не моцна вылучаўся з агульнай карціны, а вось лужок…

Гэта была самая сапраўдная гульнявая пляцоўка з расстаўленымі на ёй у няправільным парадку каруселямі, надзіманымі басейнамі, трох– і двухколавымі роварамі, разнастайнымі цацкамі.

Я адчыніў дзверы машыны, і цішыню, якая панавала ў салоне, раптам рэзка разарваў дзіцячы смех, радасныя ўскрыкі і гукі шумнай і вясёлай гульні.

На газоне гулялі з дзясятак дзяцей рознага ўзросту, розных нацыянальнасцей і рас. Яны выглядалі шчаслівымі і бестурботнымі, і я нават не адразу зразумеў, што бянтэжыць мяне ў гэтай карціне.

Пасля да мяне дайшло. Толькі пара малых была без заўважных фізічных калецтваў. У кагосьці не хапала ручкі па локаць, у іншых адсутнічала паўнагі, некаторыя мелі знявечаны тварык ці бачныя часткі цела.

Большасць тых, хто застаўся без канечнасці, карысталіся пратэзамі, сапраўднымі штучнымі рукамі і нагамі, якія дазвалялі ім жыць амаль як іх здаровыя аднагодкі. Такія пратэзы, наколькі я ведаў, былі па-вар’яцку дарагія, непад’ёмныя для жыхароў краін, адкуль, мяркуючы па ўсім, у большасці сваёй гэтыя дзеці паходзілі.

Нягледзячы на спякоту, мяне прабралі лёгкія дрыжыкі.

Гор абышоў машыну і стаў побач са мной, засунуўшы рукі ў кішэні. Ён глядзеў на пляцоўку ўважліва і сур’ёзна, куткі яго вуснаў упершыню на маёй памяці былі апушчаны ўніз.

– Бачыце, Якуб, дзеля чаго мы з вамі тут? Не дзеля нашых амбіцый і ўяўленняў пра светлую будучыню, а дзеля таго, каб у свеце больш не заставалася нянавісці, якая калечыць не толькі салдат, але і безабаронных дзяцей. Верыце, я ваенны і прывык спакойна ставіцца да смерці і болю. Мяне не кранае нават выгляд пакут дарослага чалавека з адарванай нагой, пры адной умове – калі ў гэтага чалавек у руках была зброя. Але калі я бачу дзяцей, якія трапілі пад абстрэл, мне хочацца забіваць кожнага, хто націскае на курок або на кнопку, не задумваючыся пра страты сярод цывільных. У такія моманты я адчуваю страшную лютасць і мне хочацца быць вельмі жорсткім у адносінах да такіх людзей. Даніял выратаваў і працягвае ратаваць многіх, ён дае ім лячэнне, пратэзы, новы дом і надзею на будучыню, але ён прыходзіць у адчай ад думкі, што не можа дапамагчы ўсім. Мы тут дзеля вось гэтых малых, а роўна як і дзеля тысяч і тысяч іншых, каму яшчэ можна дапамагчы, і тых, каго мы выратаваць не змаглі. Але больш за ўсё мы працуем для дзяцей, якія яшчэ не спазналі жаху нянавісці дарослых і іх цягі да забойства. Наша місія – не даць ім спазнаць гэта.

Ён рушыў наперад, адчыніў брамку і стаў побач з ёй, прапускаючы мяне наперад.

Я прайшоў на лужок і спыніўся, чакаючы Гора.

У гэты момант з хаты выглянула жанчына гадоў трыццаці – еўрапейскай знешнасці, яна чымсьці няўлоўна нагадвала акторку Джодзі Фостэр. У яе былі русыя валасы, адкрыты твар, прамы нос і светла-блакітныя вочы.

Яна шырока ўсміхнулася і паспяшалася да нас.

– Тамім, нарэшце!

Жанчына практычна кінулася Гору на шыю і сціснула яго ў абдымках. Араб збянтэжана паляпаў яе па спіне, употай усміхнуўшыся ў мой бок.

Жанчына вызваліла Гора і павярнулася да мяне.

– Вы Якуб, так? – я атрымаў сваю порцыю абдымкаў. Нязвыклы да такой бурнай праявы эмоцый незнаёмым чалавекам, я збянтэжана прыабняў незнаёмку. – Тамім, мне прадставіцца самой ці пакінуць права прадставіць мяне табе? Ты ж так гэтага хацеў.

– Дзякуй, мая дарагая. Якуб, гэта той самы чалавек, які і быў нашым сюрпрызам…

– Гэта я ўжо зразумеў. Аднак, мадам, мне сказалі, што мы з вамі завочна знаёмыя, а я пакуль не магу зразумець, як гэта здарылася.

– Усё проста, я шмат чула пра вас ад розных людзей, вам жа мімаходзь казаў пра мяне як мінімум адзін.

– І гэта?..

– Мяне завуць Элеанора Кэтрын Эш, Якуб.

– Вось дык паварот! Вы – дачка доктара Эша, намесніка Генеральнага сакратара ААН?

– Гэта так жа справядліва, як і тое, што ён мой бацька.

– Доктар Эш… Праўда ж, я ў замяшанні, і не ведаю, як мне цяпер звяртацца да вас, каб не ствараць блытаніну з вашым бацькам.

– Я вельмі прашу вас, каб вы называлі мяне проста Элi. Я люблю сваё імя і ненавіджу, калі яго ўскладняюць.

– Што ж Элі, сюрпрыз сапраўды атрымаўся, і вы з Тамімам мяне здзівілі.

– Я рада. Прашу вас, давайце пройдзем за дом, там мы зможам зручна размясціцца і пагаварыць.

Не чакаючы адказу, «сюрпрыз» развярнуўся і упэўненым крокам накіраваўся ў абыход пузатага дома. За домам я ўбачыў яшчэ адну пляцоўку, большых памераў, чым пры ўваходзе, таксама абстаўленую прыстасаваннямі для дзіцячага адпачынку і забавы. Акрамя арэляў, сценак і разнастайных цацак тут быў абсталяваны басейн-лягушатнік, цвілі разбітыя клумбы і працавала некалькі невялікіх фантанаў, упрыгожаных мульцяшнымі скульптурнымі кампазіцыямі.

Элі запрасіла нас сесці ўнутр доўгай драўлянай альтанкі, у якой стаяў грубы цёмны стол і два крэслы.

– Гэта наша сталовая, – патлумачыла яна. – Тут дзеткі сілкуюцца, гэта значна больш прыемна, і, галоўнае, больш карысна, чым заганяць іх у памяшканне для прыёму ежы ўнутры будынка.

– У вас шмат дзяцей з ампутацыяй, але ляжачых, як я зразумеў, няма?

– Мы стараемся паставіць дзяцей на ногі ў рэабілітацыйным цэнтры ў Доху, Якуб. Зразумела, гэта не заўсёды магчыма нават з нашымі рэсурсамі, але мы спрабуем максімальна дапамагчы ўсім. Што тычыцца гэтага пансіяната, то вы маеце рацыю, хлопчыкаў і дзяўчынак, якія не могуць зусім перасоўвацца, тут няма, хоць у хуткім часе мы плануем перавезці сюды дваіх у інвалідных вазках. Але нават яны здольныя перамяшчацца самастойна дзякуючы сучасным тэхналогіям. Вазкі з электрапрывадам зрабілі магчымым перамяшчэнне для людзей, у якіх працуе хоць бы адна рука і нават больш – калі паралізавана ўсё цела, можна кіраваць пры дапамозе носа. Цяпер гэта не праблема. Вядома, гэта не вяртае здольнасці хадзіць і жыць паўнавартасным жыццём, але пагадзіцеся, так куды лепш, чым ляжаць усё жыццё. Тут, на Провідэнс, пакуль што трынаццаць дзетак, яшчэ дваццаць на лячэнні ў Доху.

– Адкуль яны?

– Сірыя, Афганістан, Малі, Паўднёвы Судан, Нігерыя…

– Доктар Элі! – раптам пачуўся звонкі голас. З дому вынырнула чароўная маленечкая дзяўчынка, на выгляд не старэйшая за чатыры гады, рудая, з россыпам вяснушак на твары і задраным угару носікам. Яна кінулася да нас, хутка перабіраючы маленькімі босымі ножкамі па траве. Элі развярнула крэсла і падхапіла яе на рукі.

– …і, вядома, Украіна. Пазнаёмцеся, Якуб, гэтую маленькую прынцэсу завуць Ліза.

– Прывітанне, прыгажунька, – я пацягнуўся праз стол і дакрануўся да маленькай ручкі. – Мяне завуць Якуб.

Дзяўчынка насцярожана глядзела на мяне, нібы вырашаючы, ці варта мне даверыцца.

Элі палашчыла яе па галаве.

– Не бойся, мая маленькая. Якуб не пакрыўдзіць цябе.

Дзяўчынка растала і схапіла абедзвюма рукамі маю далонь.

– Прывітанне, – яна павярнулася да Гора. – Добры дзень, дзядзька Тамім.

Гор расквітнеў.

– Ты памятаеш мяне? – ён падхапіў дзіця на рукі і падкінуў у паветра. Ліза залілася радасным смехам. Праз хвіліну ён паставіў яе назад на траву і хацеў быў вярнуцца на сваё месца, але дзяўчынка моцна трымала яго за руку.

– Хадзем купацца.

Араб зрабіў збянтэжаны твар.

– Я не магу.

– Чаму?

– Як жа я буду купацца? У штанах і кашулі?

– Здымі, – Ліза была ўвасабленнем дзіцячай непасрэднасці.

– Праўда, Тамім, схадзі пагуляй з Лізай. Вопратка ў тваім пакоі некранутая, пераапраніся, калі трэба. Мы з Якубам пакуль пагаворым удваіх. Усё роўна сёння мой бенефіс, так што твая прысутнасць зусім неабавязковая.

Гор спачатку скрывіў знарочыста пакрыўджаную грымасу, каб у наступную секунду хітра ўсміхнуцца дзяўчынцы. Тая завішчала і пацягнула яго да дома, падскокваючы на кожным кроку і цягнучы араба за сабой, нібы конь, які цягне плуг.

Элі праводзіла іх позіркам.

– Ліза гэта проста маленькі цуд. Каб вы толькі ведалі, Якуб, якой забітай і спалоханай малюткай яна была, калі я падабрала яе, і чаго мне каштавала зноў вярнуць ёй жыццярадаснасць. У яе не засталося нікога ў выніку баёў у ваколіцах Дэбальцава на ўсходзе Украіны. Яна была галодная, напалоханая і абарваная, калі я выпадкова знайшла яе, схаваную ў руінах. Спачатку яна баялася абсалютна ўсіх, нават мяне, але ўжо праз пару тыдняў я зноў прымусіла яе нясмела ўсміхнуцца. Я не магла пакінуць яе, не магла нават перадаць ваенным; вы б бачылі той жах, які яна адчувала пры выглядзе людзей у форме – няважна, чыя форма была на іх апранута. Дзіцяці ўсё роўна на бакі канфлікту, яно хоча цеплыні матчыных рук. Сказаць па праўдзе, першы час пасля таго, як я прытуліла яе, я сама рыдала па начах – так мне было шкада малую. Цяпер яна для мяне амаль як дачка. Спачатку яна зусім не разумела нічога па-англійску і, тым больш, па-французску, а я ведала па-руску толькі некалькі слоў. Але, як бачыце, яна хутка вучыцца і зараз умее размаўляць з англамоўнымі людзей не горш за іншых. Яна называе мяне доктар Элі, і я проста ў захапленні ад такога звароту.

– Яна не пацярпела ў выніку абстрэлаў?

– Калі не лічыць шматлікіх драпін, якія яна сама наставіла сабе, тулячыся ў руінах, можна сказаць, што яна была абсалютна цэлая. Але яе раны былі іншага паходжання. Яна страціла бацькоў і сястру, жыла некалькі дзён у панічным страху пад грукат выбухаў і стрэлаў, нічога не ела, ляжала цэлымі суткамі, звярнуўшыся абаранкам і ціхенька скуголіла. Такое лечыцца часам куды павольней, чым сапраўдныя фізічныя траўмы. Мы рэдка прымаем да сябе сірот, якія не маюць патрэбы ў медычным умяшанні, але часам мы вымушаны рабіць выключэнні.

– Эллi, раскажыце мне пра сябе. Я ведаю толькі тое, што казаў ваш бацька, але мне хацелася б большага.

– Шчыра кажучы, я нават не ведаю, што сказаць вам. Мая біяграфія досыць звычайная, за выключэннем некалькіх момантаў. Мне дваццаць дзевяць гадоў, па адукацыі я ўрач-педыятр, але амаль ніколі не працавала ў звычайных клініках. Затое шмат гадоў правяла ў валанцёрскіх місіях ААН і розных дабрачынных арганізацый па ўсім свеце. Гады тры таму я пазнаёмілася з Тамімам, і ён прапанаваў мне супрацоўнічаць з рэабілітацыйным цэнтрам Даніяла. Так я трапіла ў каманду, якая адбірае дзяцей, пацярпелых ва ўзброеных канфліктах. Яшчэ праз паўтара года я стала кіраўніком пошукавай групы, а некалькі месяцаў таму мне было прапанавана пачаць праект па стварэнні школы для дзяцей, якіх мы ўжо можам спакойна адпусціць за межы цэнтра. Я апынулася тут і занялася арганізацыяй працы гэтага пансіяната. Месяц таму мы прынялі з Дохі першых дзяцей. Вось, уласна, і ўсё.

– «Звычайная» біяграфія, кажаце? Сам я пражыў не такое насычанае жыццё.

– Не прыбядняйцеся, Якуб. Я ведаю, што вы таксама досыць пабачылі. У рэшце рэшт, мы абодва апынуліся тут, і гэта галоўнае. Я спадзяюся, што мы зможам зрабіць вельмі многае. Прынамсі, будзем старацца зрабіць.

– Якая ваша стратэгія? Вы ўжо, напэўна, прадумвалі дзеянні на бліжэйшую будучыню?

– Што менавіта вас цікавіць? – пытаннем на пытанне адказала яна.

– Усё. З чаго вы пачнеце, колькіх дзяцей вы гатовыя прыняць на Провідэнс, чаму будзеце іх вучыць і якую будучыню вы задумалі для іх?

– Ведаеце, Даніял бачыць вельмі вялікі патэнцыял у гэтай школе. Праз нейкі час яна павінна стаць амаль настолькі ж значнай часткай праекта, як і даследчая галіна. Дзеці, якіх мы бяром на навучанне, яшчэ зусім малыя, як правіла, ім ад чатырох да сямі гадоў. У Досе, у сваю чаргу, праходзяць лячэнне як маладзейшыя, так і больш дарослыя. Як з першымі, так і з другімі наша школа пакуль працаваць не можа – хаця б да таго часу, пакуль у нас не будзе напрацаваны пэўны вопыт. Такія, як Ліза, – яшчэ мяккія і падатлівыя, нібы пластылін. Мы можам ляпіць з іх тое, што нам трэба.

– І што вы хочаце зляпіць у выніку?

– Гэта самае цікавае. На думку Даніяла, незалежна ад таго, з якой сям’і паходзіць дзіця, якой яно расы і нацыянальнасці, наколькі адукаваныя былі яго бацькі, на пэўнай стадыі, пакуль яно не паддалося ўплыву акружэння, можна па цаглінках пабудаваць узровень інтэлектуальнага развіцця любога маленькага чалавечка. Для гэтага яго трэба змясціць у такое асяроддзе, з якога ён будзе браць толькі самае лепшае – добразычлівасць і павагу, культ ведаў, дапытлівасць і агіду да гвалту. Дарэчы, апошнім, у большасці сваёй, дзеці, якія патрапілі да нас, ужо прышчэпленыя на ўсё астатняе жыццё. Яны бачылі боль, страх, смерць блізкіх і сяброў, яны ведаюць, што гэта адбылося толькі таму, што дарослыя дзядзькі і цёткі не здолелі дамовіцца. Даўней на гарматах адлівалі словы «Апошні довад каралёў». Дык вось, мы вучым іх, што ў свеце будучыні, дзе трэба будзе жыць ім, апошнім довадам павінны з’яўляцца веды, а вайна – гэта ўсяго толькі прыкмета ганебнага бяссілля.