Читать книгу Eendekuil - Tryna du Toit - Страница 6

Hoofstuk 3

Hoofstuk 3

Die reën val sag en aanhoudend op die dak. In Gideon Bruwer se ore klink dit soos die skoonste musiek. As dit nog ’n paar uur lank so reën, sal jy kan hoor hoe die veld groei. Nou is daar weer hoop! Hy het weliswaar tot nog toe nie veel skaap verloor nie, maar hulle het die laaste maande baie kondisie verloor en dinge het sorgwekkend begin word. As die reën veel langer weggebly het, sou hy aan trek moes begin dink het. En waarheen? Oral was daar droogte, oral berigte van swaar verliese. Hy het snags wakker gelê van bekommernis, maar dank die Vader, daar het net betyds weer uitkoms gekom.

Dis stil en rustig hier in die eetkamer waar die gesin sit. Esther speel saggies klavier, sy vrou stop kouse, Isak lees ewe ongeërg ’n boek asof hy nie eens bewus is van die lieflike reëns wat op die dorre aarde neersak nie.

Hy wonder party dae of Isak ooit as boer sal deug. Die kêrel is so ongeërg, sonder die ware belangstelling in die plaas wat ’n mens van ’n boerseun kan verwag. Hy verrig die take wat aan hom opgedra word stip en getrou, maar die eerste die beste kans wat hy kry, sit hy weer met sy neus in ’n boek. Maar die seun is jonk, hy sal nog regkom. Hy verwag seker maar te veel van Isak. Esther moes eintlik maar die seun van die gesin gewees het. Van kleins af het haar lewendige belangstelling in alle boerdery-aangeleenthede hom getref en hy en sy dogter het deur die jare groot maats geword. Sy het veel liewer haar dae by hom op die lande of in die veld deurgebring as om haar ma in die huis te help. Sy was ook van kleins af ’n onverskrokke perderuiter en geen dier was te jonk of te wild vir haar om te ry nie.

Gelukkig aard klein Deon na Esther en as Isak nie sommer baie verander nie, moet hy nie dink dat hy eendag vir Skeerpoort gaan erf nie, oudste seun of nie. Hy gaan nie die plaas wat hy so moeisaam opgebou het aan ’n seun nalaat wat nie hart en siel in die boerdery is nie. Dit lyk jou werklik waar vanaand of hy nie eens weet dat dit reën nie! ’n Boekwurm en ’n dromer, dis wat Isak is. Of gee hom ’n stuk masjinerie om aan te peuter en kyk dan hoe blink sy oë! Maar hy is jonk. Hy sal hom nog ’n bietjie kans gee.

Hy kyk na Esther waar sy voor die klavier sit en speel. Dis ’n ou, bekende liedjie wat sy speel. Sy het vanaand ’n wit rokkie aan, haar mooi bruin hare is in twee vlegsels om haar kop vasgebind, en met ’n eienaardige gevoel van onrus sien hy weer dat sy ’n besonder mooi jong meisie word. Esther het die afgelope jaar grootgeword en hoewel haar belangstelling in die boerdery nog net so warm en spontaan is soos vroeër, en hoewel sy nog net so graag saam met hom veld toe ry of hom in die lande of met die skape help, bespeur hy tog ’n verandering in haar. Haar skraal postuurtjie het voller geword – Lenie sê dis omdat sy op Stellenbosch nie soveel tyd het om rond te rinkink as op die plaas nie – maar dis ook of sy stiller geword het, haar blou oë lyk soms so sag, asof haar gedagtes ver rondswerf.

Netnou-netnou sal die kêrels ook hier op Skeerpoort begin kuier. Maar hy sal hulle fyn deurkyk! Dit sal vir jou sommer ’n uithalerkêrel moet wees wat die dag sy dogter hier op Skeerpoort kom wegneem. Hy hoop net Esther sal genoeg verstand hê om op ’n boer verlief te raak.

Dis of die reën nou effens sagter op die dak val en vir die soveelste keer vanaand staan hy weer op om buitentoe te gaan en seker te maak dat die wolke nog saampak.

“Sit tog stil, ou man,” berispe Lenie hom. “Wat is dit dan dat jy weer vanaand so rusteloos is?”

Hy antwoord haar nie. Lenie is lief en goed en ’n beter ma vir sy kinders kon hy nooit gekry het nie. Maar Lenie was ’n dorpsnooi gewees toe hy met haar getroud is, en hoewel sy haar heeltemal vereenselwig het met die plaaslewe en al die jare heeltemal gelukkig was, sal sy in siel en wese altyd ’n dorpsnooi bly. Sy is ook bly en dankbaar oor die reën, want sy weet hoe nodig hulle dit het. Maar as die reën ’n bietjie te hard val, sal sy weer begin wonder of die dak nie dalk sal lek nie, en of die paar ontydige kuikens onderdak is. Nee, vir haar is die geluid van die reën op die dak nie musiek nie en sy dink hy is mal as hy sy hoed opsit en buite in die reën gaan rondloop.

Esther se glimlag toe hy by haar verbystap, is begrypend en sy staan dadelik op en volg hom na buite. ’n Oomblik staan hulle stil langs mekaar terwyl hulle die klam, geurige luggie diep in hul longe intrek. Dan steek sy haar arm deur syne en lê haar kop teen sy skouer.

“Die droogte is gebreek! En ook net betyds!” sê hy.

“Dis wonderlik, Pappie,” sê sy ná ’n rukkie sag. “Ek kan nooit begryp waarom daar droogtes ook moet wees nie.”

“Ek ook nie, Koekie. Maar as alles te voorspoedig gaan, waardeer ’n mens dit later nie meer nie. Dan vergeet jy om jou seëninge te tel. Dis eers as jy geswoeg het vir iets, dit miskien byna verloor het, dat dit vir jou werklik waarde het.”

“H’m,” sê sy sag. “Almiskie. Maar droogtes is so aaklig. Ek is jammerder vir die diere wat ly en swaarkry as vir die mense. Ek is so bly dit het gereën voor ek weggaan. Dit sou tog te swaar gewees het om weg te gaan solank Skeerpoort so kaal en droog en treurig is. Maar nou is alles weer reg, nè? Daar is nou geen haas om Vlam te verkoop nie, is daar?”

Hy glimlag in die donkerte. As Esther haar sin kon kry, sou hy nie ’n enkele perd verkoop nie. Sy wil nou maar nie begryp dat dit deel van sy boerdery is om perde te teel en hulle dan te verkoop nie. En Vlam, die groot blou skimmel met die wit streep soos ’n vlam op haar voorkop, was nog altyd Esther se liefling gewees.

“As ek my prys kan kry, Koekie, sal Vlam seker vanjaar moet gaan. Jy weet ek het baie geld vir hierdie nuwe swart hings betaal en die vakansie op Hermanus het ’n groot gat in my sak gemaak. Ek wens ek kon haar vir jou gee, my kind, maar jy het al vir Dadels en Aandblom en daarmee sal jy vir eers tevrede moet wees. As dit moontlik is, sal ek haar hou tot ná die Lentetentoonstelling. Vlam sal ’n goeie advertensie vir my wees, veral as jy haar ry. Maar my eintlike hoop vir die tentoonstelling is Demetrius en as ek moet kies tussen die twee sal dit Vlam wees wat moet gaan. Demetrius kom pragtig aan; jy sal sien, hy gaan nog mooier wees as Vlam.”

“Nooit mooier nie.”

“Jy sal sien. Ek is elke dag meer in my skik met die vul. Ek het alreeds vir Vlam ’n koper in die oog.”

“O, waarom moet Pappie altyd my mooiste perde verkoop?” Hy lag en sit sy arm om haar.

“Hulle is almal vir jou mooi, Koekie, en hulle moet ook almal mooi wees. As ’n man een van Gideon Bruwer se perde gekoop het, wil ek hê hy moet voel hy het iets besonders gekry, iets wat die moeite werd was om voor te wag.”

Byna gelyktydig sien hulle die motor se ligte in die grootpad. ’n Paar minute wag hulle en dan weet hulle dat die motor op pad is Skeerpoort toe.

“Wie sou dit wees?” wonder Esther hardop.

Haar vader antwoord eers nie, maar luister aandagtig.

“Dit klink baie soos daardie ou rammelkas van ons rooikopbuurman,” sê hy stadig. “Ek wonder wat makeer?”

Sy lag saggies.

“Ons buurman sal baie seergemaak voel as hy hoor Pappie praat van sy geliefde motor as ’n ou rammelkas. Hy en Isak het nou die dag weer die hele ou motor uitmekaar gehaal en hulle sê daar is nie nog so ’n enjin in die hele distrik nie.”

“Dis ook al waarvoor jou broer goed is,” brom die oubaas. “Masjinerie en boeke! Ek weet nie hoe ek ooit ’n boer van hom gaan maak nie.”

“Waarom dan nog probeer?” vra sy sag. “Ek het mos nog ’n broer, en hulle kan tog nie albei op Skeerpoort boer nie.”

Hy antwoord nie. Haar vraag ontstem hom meteens weer. Hy hoop nog altyd Isak sal kom boer.

Die motor het voor die deur stilgehou en ’n man kom nou met die paadjie na die huis toe aangestap.

“Naand, Buurman,” sê oom Gideon nog voor die jong man in die ligstreep kom, want hy het alreeds die motor herken en die rooigoue hare sien blink. “Is dit die reën wat jou hier bring?”

“Naand, oom Gideon. Naand, Esther.”

Hulle groet en terwyl haar hand in sy ferm greep rus, kry Esther ’n skielike gevoel van onrus. Iets is bepaald verkeerd. Sy is seker daarvan. Wat sou gebeur het? Het haar pa se beeste dalk weer in sy lusern gekom? Gespanne wag sy, sy weet nie waarvoor nie.

Maar haar pa merk blykbaar geen onraad nie.

“Kom binne, Buurman. Ek en Esther het net na die reën kom kyk, maar ek sien dit is nog glad nie verby nie. Het Eendekuil ook mooi reën gekry?”

“Dit het pragtig gereën, Oom.” Die jong man se stem is swaar, sonder die lewenslus en opgeruimdheid wat ’n mens sou verwag het. “Kan ek asseblief ’n bietjie alleen met oom Gideon gesels?”

Nou kom oom Gideon ook agter dat daar fout is.

“Natuurlik! Kom ons stap sommer studeerkamer toe. Die vrou en die kinders is daar binne besig. Esther, dis koel hier buite, jy moet liewer ingaan, en vra jou ma om vir ons iets te drinke te maak.”

“Ja, Pappie.”

Wat het gebeur? wonder sy onrustig toe sy wegstap. Kosie lyk moeg en ongelukkig.

Die studeerkamer het die hele dag toegestaan en ruik effens bedompig. Oom Gideon stoot die vensters oop en gaan sit op ’n stoel langs die groot lessenaar wat in die middel van die kamer staan. ’n Paar oomblikke kyk hy na die jong man voor hom, dan vra hy vriendelik: “Wat makeer, Buurman? Kan ek help?”

Kosie aarsel. Noudat hy hier is, weet hy nie hoe om te begin nie. Dis nie ’n aangename taak wat hy het nie. Maar dis tog ook nie sy skuld nie. Hy het oom Gideon al self teen die hond gewaarsku. Hy sien die oubaas wag en stadig sê hy: “Ek het vandag groot skade gehad, oom Gideon. Rex het by die sewentig van my beste lammerooie verskeur.”

Dis of oom Gideon eers nie mooi begryp wat hy sê nie. Rex! Esther se hond! Ongelowig en met verbasing op sy gesig kyk hy na die jong man voor hom, dan merk Kosie die rooi gloed van ergernis wat na sy gesig spoel.

“Dis ’n gevaarlike beskuldiging om te maak, Buurman,” sê hy.

“Ek is jammer, oom Gideon, maar ongelukkig is dit waar. Ek het vanmiddag net by die huis gekom toe ou Jonas my kom roep. Hy het na een van ons muile gesoek toe hy op die gedoente afgekom het. Die hond moes rasend gewees het. By die sewentig ooie was dood of so vermink dat ons hulle daar en dan moes keelafsny. Daar kan nog meer wees, dit het donker geword nog lank voor ons klaar was.”

Oom Gideon staan op en maak keel skoon. Hy lyk baie ontsteld.

“Magtig, dis ’n lelike affêre, man. Ek is verskriklik jammer. Is jy seker dat dit Rex was? En was hy alleen? Dis vir my moeilik om te glo dat een hond soveel skade kon aanrig.”

“Daar is nie die minste twyfel nie, oom Gideon. Ek ken Rex te goed. Maar ek sal bly wees as Oom môreoggend vroeg self sal oorkom.”

’n Rukkie is daar stilte. Oom Gideon lyk oud en moeg. “Waar is die hond nou?” vra hy met ’n tikkie onrus in sy stem.

“In die waenhuis op Eendekuil.”

“Lewendig?”

“Natuurlik nie. Ek sê vir Oom die hond was rasend en uiters gevaarlik. Hy het soos ’n besetene daar tussen die ooie te kere gegaan.”

“Hoe laat was dit?”

“Seker omtrent halfvier toe Jonas my kom roep het.”

“Waarom het jy my nie eerder laat weet nie?”

“Dit het my later bygeval dat ek dit seker moes gedoen het, maar ek het op daardie oomblik nie daaraan gedink nie. Die reën was baie naby en ek en Jonas het ons hande vol gehad. Ek kon die arme ooie nie ’n oomblik langer in hul ellende laat nie. Ek het nie eens my ander mense laat roep nie. Ek en Jonas het dwarsdeur die reën gewerk tot die donker ons later daar kom vang het. Maar die bewyse sal môre nog almal daar wees,” eindig hy grimmig.

Die oubaas kry weer ’n kleurtjie, en hy bedwing hom met moeite. Dis ’n lelike besigheid hierdie. Hy weet nie bra wat om te sê nie. Hier is hy al die hele middag in die wolke oor die lieflike reëns wat val en die hele tyd lê en wag dié nuwe skade vir hom. Kosie is blykbaar baie seker dat dit Rex is. En dan sal hy moet regstaan vir die skade. Maar hy kan gou genoeg uitvind. Swaar en moeisaam, met ledemate wat vanaand ongewoon stram is, stap hy na die deur.

“Esther,” roep hy, “kom ’n bietjie hier.”

Sy kom dadelik en bly aarselend in die deur staan. Met haar wit rok en die vlegsels om haar kop lyk sy vir Kosie heeltemal anders as gewoonlik: ouer, sagter en vrouliker. Vinnig kyk sy van haar pa na Kosie, maar nie een van hulle praat nie.

“Wat is dit?” vra sy met droë lippe.

“Waar is Rex?” vra haar pa. Sy stem is skor en kortaf. Gespanne wag Kosie haar antwoord af en hy hoop meteens vuriglik dat hy tog verkeerd moet wees, dat dit nie Rex is wat hy vanmiddag daar doodgeskiet het nie.

“Ek weet nie,” fluister sy. “Hy is al die hele middag weg. Kiewiet sê hy het hier weggeraak net ná ons dorp toe is.” Haar pa en Kosie is albei stil. Hulle kyk nie een na haar nie en met ’n stem wat skielik helderder klink, vra sy: “Waar is Rex?”

Dis Kosie wat na haar toe gaan.

“Ek is jammer, Esther … maar ek moes hom vanmiddag doodskiet.”

Hy sien die ongeloof in haar oë. Verslae vra sy: “Doodskiet? Waarom?”

“Omdat hy my skape verskeur het!”

’n Paar tellings kyk sy na hom en haar oë skiet vol trane.

“Dis nie waar nie,” sê sy onstuimig. “Ek glo jou nie. Jy het nooit van Rex gehou nie, daarom het jy hom doodgeskiet. Dis seker jou eie hond wat die skaap gebyt het.”

Sy draai om en hardloop by die studeerkamer uit. ’n Rukkie is daar stilte, dan sê oom Gideon swaar: “Sy is ontsteld. Jy weet sy was baie geheg aan die hond.”

“Ek is jammer,” sê Kosie, maar sy stem is ergerlik. “Ek het Oom meermale teen die hond gewaarsku. Ek het hom nooit vertrou nie. Oom kan nog dankbaar wees dat dit skape is wat hy verskeur het en nie mense nie.”

Hy wou nie bly om tee saam met die gesin te drink nie, en oom Gideon het ook nie daarop aangedring nie. Die besigheid het hom baie ontstel. Hy moet daaroor nadink. Hy het belowe dat hy vroeg die volgende oggend sou oorkom Eendekuil toe en daarmee moes Kosie tevrede wees.

Die reën het nog steeds geval toe Kosie van Skeerpoort af weg is, ’n sagte, deurdringende reën wat die droë kors van die aarde heerlik deurweek.

Die geluid van stromende water is oral en die spruit, wat jare lank dor en droog gelê het, is ’n sterk, bruisende stroom.

Maar die blydskap en juiging wat daar vanaand in sy hart moes wees, is nie daar nie. Hy sien weer sy arme, verskeurde ooie, hy hoor nog hul jammerlike geblêr. Hy het so reikhalsend uitgesien na sy eerste eie lammeroes, soveel sorg en moeite aan die ooie bestee gedurende die warm, droë maande.

Sy uitsoekooie …

En asof dit nie genoeg is nie, is daar ook nog die herinnering aan die verwyt wat hy in die jong meisie se oë gelees het toe hy aan haar moes sê dat hy haar hond doodgeskiet het.