Читать книгу Eendekuil - Tryna du Toit - Страница 7

Hoofstuk 4

Hoofstuk 4

Dit is nog half donker toe Kosie die volgende oggend wakker word. Dadelik staan hy op en begin aantrek. Sy hart voel swaar, die gedagte aan sy teleurstelling en verlies hang soos ’n donker wolk oor die dag wat voorlê.

Hy is traag om na sy ooie toe te gaan. Hy wil daardie aaklige gesig liewer nie weer aanskou nie. Maar oom Gideon sal ook daar wees en hy moet nog vasstel presies hoeveel ooie gebyt is en hoe groot die skade is. Hy hoop oom Gideon sal self aanbied om vir die skade te vergoed. Hy wil hom nie graag daartoe dwing nie. Hy wil nie graag sonde met sy bure hê nie, maar wat reg is, is darem reg. Sover hy weet, is oom Gideon ’n welgestelde man. Hy begin nou net boer en die verlies van die pragtige ooie is vir hom ’n groot terugslag. Jammer darem dat Barry nie hier is nie. Hy sou oom Gideon met soveel meer vertroue en sekerheid ontmoet het as Barry by hom was, of as hy die saak net een maal met hom kon bespreek.

Selina is nog nie in die kombuis nie, dus sal hy maar sonder koffie moet gaan. Hy neem ’n paar appels en steek dit in sy sak.

Buite staan hy ’n oomblik stil op die hoë voorstoep. Dis nog voor sonop en die lug en koppies is ’n sagte pêrelgrys. Die reën het gedurende die nag opgehou en die oggend is doufris en lieflik. Dit is of die wêreld gedurende die nag weer nuutgebore is. ’n Klam, vars geur styg uit die grond uit op en oral op die werf staan daar nog poeletjies water.

In die hoë bome naby die huis sing die voëls en die helder, aanhoudende gekoer van die tortels klink soos ’n danklied. Die eende raas by die dam, die kalwers bulk en hy sien Jonas se seun die veld inhuppel agter die koeie aan. Mens en dier juig vanmôre en Kosie se hart voel meteens ook ’n bietjie ligter. Hy is jonk en sterk, hy sal dié verlies en teleurstelling ook te bowe kom.

Hy stap na die reënmeter by die waenhuis om te sien hoeveel dit gereën het. Jonas kom van die stal af met die twee perde wat hy opgesaal het.

“Ons het mooi reën gehad, meneer Kosie. Seker twee duim,” raai hy.

“’n Duim en agt punte,” sê Kosie met groot tevredenheid.

“Die Here is vir ons goed. Nou sal ons die Karooveld sien groei. Volgende jaar dié tyd het meneer Kosie lankal vergeet van die klomp ooie wat daar doodlê.” Hy sien die wolk wat oor Kosie se gesig trek en vervolg haastig: “Ek is jammer Selina is ’n bietjie laat vanmôre. Maar ek sal gou koffie maak.”

“Ons sal maar die koffie drink as ons terugkom, Jonas. Nou is ek haastig. Meneer Gideon sal ook vroeg daar wees.”

Kosie neem Vossie by Jonas. Ongeduldig, vol lewenslus en energie, trippel die jong vosperd daar rond. Die oomblik wat Kosie op sy rug is, vlieg hy weg en Jonas moet vinnig klim om nie agter te bly nie.

Die drie kuile waarna die plaas vernoem is, staan vol bruin modderwater en weer is dit of Kosie se hart ’n bietjie ligter word.

Maar daar by die kamp oorweldig die aakligheid van die toneel hom weer. Die mooi ooie, gister nog sy trots en vreugde, lê nou styf en sonder lewe op die nat grond met die aaklige, gapende wonde in hul sye.

Wat ’n skade. Wat ’n verlies!

Aaron, wat van die begin van die jaar af by hom werk, en Booi, een van sy ander werkers, is besig om die dooie ooie bymekaar te bring. Vyf van dié wat hy gedink het dit miskien sou maak, het ook gedurende die nag gevrek, en terwyl hulle daar besig is, kry hulle nog ’n paar wat so ernstig verskeur is dat daar maar min hoop is dat hulle kan herstel. ’n Paar lyk weer beter. Sodra die poskantoor oopgaan, sal hy die veearts bel, miskien kan hulle nog ’n paar van die ooie red.

Vyf en sewentig van sy uitsoekooie lê nou op die klam grond om hom. Die bitterheid en ontevredenheid begin weer in sy hart posvat en toe oom Gideon en Esther ’n rukkie later daar aankom, kos dit moeite om hulle beleef en vriendelik te groet.

Al betaal oom Gideon hom vyfhonderd pond skadevergoeding sal dit nog nie genoeg wees nie!

Hy is jammer dat Esther saamgekom het, hoewel dit nie vir hom vreemd is dat dit sy is en nie Isak nie wat die oubaas vergesel. Tog, oom Gideon moes beter geweet het as om haar te laat saamkom. Hy wonder meteens of oom Gideon haar miskien as getuie saamgebring het.

Oom Gideon klim swaar van sy perd af. Hy het nie goed geslaap nie en hy voel vanmôre verkeerd en omgekrap. Die gesig wat hy hier sien, is ook genoeg om enige man te ontstel, veral as jy weet dat jy vir die skade verantwoordelik gehou gaan word. Hy het gehoop en verwag dat sy jong buurman gisteraand oordryf het, dat Rex, as dit dan hy is, nie meer as vyftien of twintig ooie verskeur het nie. Maar dit lyk nader aan ’n honderd ooie wat hier styf op die grond lê. Hy weet Kosie Niemeyer het ’n klompie uitsoekooie gehad; hy het self die jong ramme wat Barry Retief vir sy swaertjie gegee het, deurgekyk en vergelyk met dié wat hy verlede jaar so duur by die eienaar van Wag ’n Bietjie gekoop het. Hulle was pragtig en beter as syne.

Hy stap saam met Kosie tussen die ooie deur. Ontsettend! Dis ongelooflik dat een hond soveel skade kon aanrig. Daar moes nog ’n hond by gewees het. Ongelukkig is dit ook die eerste ding wat hy vir Kosie sê. “Man, dis vir my onmoontlik om te glo dat een hond alleen soveel skade kon aanrig. Daar moes nog ’n ander hond, of miskien twee, by gewees het.”

Kosie voel die bloed na sy gesig toe opstoot. Is dit oom Gideon se plan? Is dit hoe hy sy verpligting wil ontduik? Hy was nie verniet onrustig gewees nie. Oom Gideon is besig om ’n uitweg te soek. Maar hy sal nie by hom verbykom nie. Oom Gideon dink omdat hy jonk en onervare is, kan hy hom enige ding wysmaak. Met moeite bedwing hy sy vinnige humeur en antwoord so kalm as wat hy kan: “Ek dink oom Gideon moet duideliker praat.”

“Moet my nou nie verkeerd verstaan nie, Buurman,” paai oom Gideon haastig, maar ook in hom groei die ergerlikheid vinnig aan. Die jong snuiter moet darem weet met wie hy praat. “Ek sê maar net dis vir my moeilik om te glo dat een hond soveel skade kon aanrig. Dis soos ’n slagting wat hier plaasgevind het. Julle het mos nog honde hier op die plaas. Waar was hulle?”

Kosie kyk die ouer man waterpas in die oë. Sy blik is koel, byna spottend.

“Boel was saam met my dorp toe. Ek is vroeg gistermôre al daarheen en, oom Gideon sal miskien onthou, Oom-hulle het gistermiddag by my verbygery net duskant Wag ’n Bietjie se hek. Ek het net tuis gekom toe Jonas my kom roep. Dan is daar nog Jonas se hond …”

“So ’n lelike, maer windhond! Ek het hom verskeie kere al opgemerk. Dit lyk of hy nooit genoeg kos kry nie.”

Kosie voel sy ore word nou rooi, maar hy bedwing hom nog.

“Dis reg. Jonas het die hond gehad toe hy by my gekom het. Die hond was gistermiddag by Jonas se kind toe hy die bokke gaan haal het. Ek het hulle hy die eerste hek teëgekom toe ek van die dorp teruggekom het, myle ver van die kamp waar Rex besig was om die ooie te verskeur.”

Dis of oom Gideon se wenkbroue effens roer. Hy praat nie, maar die stilte is swaar van sy onuitgesproke gedagtes. Dis of Kosie kan voel wat oom Gideon dink en sy stem is nou koel en kortaf: “Ek het Rex hier onder die ooie geskiet. Hy was blykbaar heeltemal dol. Daar was net een uitweg en dit was om hom dood te skiet. Daar bestaan by my nie die minste twyfel dat hy alleen vir die skade verantwoordelik was nie en as oom Gideon hom gesien het, sou Oom ook geen twyfel gehad het nie.”

Oom Gideon is ’n lang ruk stil, dan sê hy kortaf: “Ek wil graag die hond sien.”

“Kom, ons kan dadelik gaan.”

Esther sit nog die hele tyd roerloos op haar perd, ’n groot grysblou skimmel met ’n vel wat soos satyn blink. Oom Gideon het pragtige perde en die skimmel is seker een van die mooistes. Esther sit so gemaklik in die saal soos ’n ander meisie op ’n stoel sit. Ná die vroegoggendrit is daar ’n mooi kleur in haar wange, maar sy lyk ongelukkig en vermy sy blik.

Op ’n drafstappie ry hulle deur die groot kamp huis toe. Die veld is nat, die perde trap diep spore in die sagte grond. Daar heers ’n ongemaklike stilte wat niemand probeer verbreek nie.

“Dit het mooi gereën hier,” sê oom Gideon een maal, toe hulle by die kuile verbykom, maar daar is geen warmte of hartlikheid in sy stem nie.

By die huis nooi hy hulle binne om koffie te drink, maar oom Gideon wil eers die hond sien. Kosie gaan na Esther om haar van haar perd te help, maar nog voor hy haar kan bereik, is sy alreeds op die grond. Sy is so vinnig en rats soos ’n seun, dink hy. Maar hy wil liewer nie hê sy moet saam waenhuis toe gaan nie.

“Wag jy solank vir ons in die huis, Esther,” sê hy. “Selina bring nou die koffie.”

“Ek sal saamgaan, dankie,” sê sy koel. Kosie aarsel nog, maar oom Gideon sê niks nie, en saam stap hulle drie na die waenhuis. Op die perd lyk sy groter as wat sy werklik is, dink Kosie, toe hy sien dat haar kop maar net tot by sy skouer kom waar sy langs hom stap.

Rex lê daar in die waenhuis nog net soos Jonas hom neergesit het. In stilte kyk hulle af na die hond: die aaklige, bloedbevlekte bek met die stukkies wol en vleis wat nog aan die gevaarlike kake vaskleef, die lang rooi tong, die wydstarende oë, die koeëlwond deur sy kop. Dis nie ’n mooi gesig nie en besorg kyk Kosie na Esther. Haar gesig is wit, haar lippe styf opmekaar gepers, haar oë byna swart van ontsteltenis.

“Rex!” hoor hy haar verwytend sê, en daar gaan ’n rilling deur haar. Hy steek sy hand in meegevoel na haar uit. Hulle was nog altyd groot maats en hy is jammer vir haar, maar sy staan weg van hom af, nader aan haar pa, en maak of sy nie sy hand sien nie. Vererg draai hy weg. As sy haar dan wil opruk, kan sy na die maan gaan. Dis tog nie sy skuld dat die hond dol geword het en verwoesting aangerig het onder sy skape nie. Hy sou graag vir oom Gideon wou gehoor het as Rex onder sy skape begin byt het.

Hulle gaan in die huis in om koffie te drink, maar die atmosfeer bly gespanne. Boel kom ook binne en gaan soos gewoonlik by Kosie se voete lê, en dis of Esther en haar pa al twee verder verstyf. Oom Gideon gesels maar oor die oorlog daar in Europa, maar oor die kwessie tussen hulle praat hy nie. Hy het nog nie ’n woord in verband met skadevergoeding gerep nie. Esther sit eenkant en drink haar koffie. Sy neem glad nie deel aan die gesprek nie, en Kosie se onrus word vinnig groter.

Toe die Bruwers opstaan om te vertrek gaan staan Kosie reg voor oom Gideon. Sy jong gesig lyk ongelukkig, maar hy is vasberade en beslis.

“En nou, Oom?” vra hy.

’n Paar tellings kyk hulle in mekaar se oë, dan sê die oubaas vererg: “Ek weet nie, man. Gee my eers kans om ’n bietjie oor die ding te dink. Ek is verduiwels jammer. Ek het nooit gedroom dat Rex so iets sal doen nie. Maar jy kan darem nie verwag dat ek sommer so goedsmoeds moet onderneem om vir die spulletjie goed te staan nie. Ons moet eers vasstel hoe Rex daar by die ooie gekom het. Hy kon onmoontlik oor die jakkalsdraad gespring het. Iemand moes baie agterlosig gewees het. En ek dink ook nie hy was alleen nie. Waar is daardie brak van Jonas?”

Die humeur wat Kosie so lank met groot moeite bedwing het, dreig om hand uit te ruk. Oom Gideon is baie ouer as hy, maar oom Gideon soek nou moeilikheid. Kortaf antwoord hy terwyl hy wegdraai: “Ek dink ons sal hom by Jonas se stroois kry. Ek het hom gesê om te sorg dat hy nie by die dooie skape kom nie, en Jonas het belowe om hom by die stroois te hou. Kom ons ry gou daarheen.”

Die oubaas aarsel ’n oomblik, dan sê hy koel: “Asseblief. Dit kan geen kwaad doen nie.”

Dié keer het hy nie eens probeer om vir Esther in die saal te help nie. Maar sy het ook geen hulp nodig nie. Gemaklik, met ’n enkele ligte sprong, lig sy haarself in die saal.

Die hond lê lui uitgestrek in die son en slaap langs die stroois en spring op toe hulle naderkom. ’n Lang, maer windhond wat so vlug soos die wind is. Kosie roep die hond nader en springerig, oorvriendelik, kom hy dadelik nader gedraf.

Skerp kyk die oubaas na die windhond, maar hy klim nie eens van sy perd af nie.

“Het jy hom gister ondersoek?” vra hy vir Kosie.

’n Lang oomblik kyk Kosie hom vol in die gesig, dan sê hy stadig, met nadruk: “Nee, oom Gideon. Die hond was gister nie naby daardie kamp nie.” En skielik vererg, roep hy uit: “Magtig, Oom, dink Oom nou waarlik ek sal die hond hier aanhou as ek weet dat hy skape vang?”

Oom Gideon antwoord nie. Hul groet is koel en styf. Met ’n frons op sy gesig kyk Kosie hulle agterna. Hy is bitter teleurgesteld. Oom Gideon het een maal weer teruggedraai asof hy nog iets wou sê, maar hy het nie sover gekom nie. Miskien het die frons op sy jong buurman se gelaat hom laat aarsel, miskien het hy hom maar net bedink, maar hy het skielik sy perd omgetrek en op ’n vinnige galop is hy en sy dogter daar weg.

Kwaad, omgekrap en diep teleurgesteld is Kosie terug huis toe. As Barry net hier was. Hy het hom so bitter nodig. Sal hy nie maar ’n telegram stuur en hom vra om dadelik te kom nie? Maar wat kan Barry doen? Die koeël is deur die kerk en selfs Barry kan nie weer sy ooie lewendig maak nie.

Hy is nou meer vasbeslote as ooit tevore dat oom Gideon hom vir die skade moet vergoed. As die oubaas ’n ander houding ingeneem het, dadelik sy opregte spyt oor die voorval te kenne gegee het en aangebied het om hom vir die skade te vergoed, sou hy hom ook tegemoet gekom het. Maar nie nou nie. Oom Gideon sal sy skade ten volle vergoed, al moet hy hom ook hof toe sleep.

Diep ingedagte lei hy sy perd terug huis toe. Hy sal dadelik werk moet maak van die saak.

Solank Selina besig is om ontbyt klaar te maak begin hy aantrek, en ’n halfuur later is hy en Boel weer in die motor op pad dorp toe.

Kosie hou met sy motor voor die kantore van Pienaar en Celliers, prokureurs van Saailaagte, stil. Andries Celliers is ’n oom van Barry en ook bekend as een van die knapste prokureurs in die omtrek. Kosie en klein Andries, sy seun, was vier jaar lank saam op universiteit gewees en hy het dikwels by die gesin aan huis gekom. Oom Andries sal hom kan help en hom goeie raad gee.

Tot sy groot teleurstelling is oom Andries in die hof besig en moet hy byna ’n uur lank op hom wag. Hy gaan toe maar intussen die veearts opsoek en dié belowe om nog in die loop van die oggend Eendekuil toe te kom. Daarna sit Kosie in oom Andries se kantoor en koerant lees tot Elaine Pienaar, ’n kleinniggie van Ben Pienaar en tikster in die kantoor, vir hom ’n koppie tee bring en by hom kom sit en gesels.

“Ek behoort glad nie eens vir jou tee te bring ná jy my so sleg behandel het nie,” verwyt sy hom glimlaggend.

“Vandag is ek ’n kliënt en moet jy my met die nodige respek behandel,” sê hy.

“Het jy toe mooi reën gehad?” wil sy glimlaggend weet. Elaine Pienaar is ’n aantreklike meisie van sowat drie en twintig jaar. Sy is lank en skraal gebou en het ’n pragtige vel en witgoue hare wat dadelik die aandag trek waar sy ook al gaan. Sy het op ’n klein Bolandse dorpie grootgeword en daar skoolgegaan. Haar pa het sy vroeg verloor, en ná haar ma se dood twee jaar gelede het sy ’n uitnodiging van die Pienaars om ’n paar maande by hulle te kom kuier gretig aangeneem. Die Pienaars se kinders is almal groot en uit die huis, en toe Ben se tikster besluit om te gaan trou was dit ’n uitgemaakte saak dat Elaine haar plek sou vul. Die Pienaars was goed vir haar, Ben Pienaar het haar ’n baie goeie salaris betaal, sy kon pragtig aantrek, en heel gou was sy een van die gewildste jong nooientjies op Saailaagte.

Kosie het haar eers maar net van ver af bewonder. Hy het hard gewerk op Eendekuil en homself maar min tyd vir ontspanning gegun. Daar was ook gedurig ’n paar jong kêrels wat soos bye om ’n heuningpot om haar gedraai het en hy het nie genoeg belang gestel om mee te ding nie. Buitendien het almal gedink dat sy en jong dokter Eric Frost spoedig hul verlowing sou bekend maak. Maar dokter Frost het aangesluit en is na die Noorde, en stadigaan het die ander jong kêrels ook padgegee. Piet Lemmer het ’n aanstelling in Pretoria bekom en is baie opgewonde weg om dadelik die nuwe betrekking te aanvaar. Jan Venter van Pampoenpoort is skielik getroud met ’n jong onderwyseressie wat ’n paar maande ná Elaine na Saailaagte gekom het, en toe Kosie eendag al sy moed bymekaarskraap en haar vra om die aand saam met hom na ’n bioskoopvertoning toe te gaan, het sy geredelik ingestem.

Daarna het hy haar dikwels uitgeneem. Oom Ben-hulle het hom af en toe genooi om daar by hulle te kom eet en hy en Elaine het ’n paar maal saam gaan dans. Soms het hulle saam tennis gespeel, maar verder as vriendskap het dit nie by hulle gekom nie. Hy het van die mooi blonde Elaine gehou en haar geselskap geniet, maar terug op Eendekuil het hy haar gou weer vergeet.

Terwyl hulle nou sit en tee drink, hou hy haar ongemerk dop, en soos altyd wanneer hy by haar is, word hy getref deur haar skoonheid. Sy is seker die mooiste meisie wat hy nog ooit gesien het, dink hy. Opgewek vertel sy hom die verhaal van die rolprent waarnatoe hy haar sou geneem het.

“Jy kan baie spyt wees dat jy dit gemis het, Kosie. Dis een van die beste prente wat ons vir ’n lang ruk gehad het.”

Hy glimlag.

“Ek is bly jy het toe tog gegaan. Nou is jy mos nie meer vir my kwaad nie, is jy? Ek sal Saterdagaand spesiaal inkom om jou bioskoop toe te neem.”

“En sê nou dit reën weer?”

Hy lag.

“Dié keer kan dit maar reën, ek sal sorg dat ek hier is.”

“Ek sal eers sien of ek saam met jou sal gaan,” sê sy. “Bel my weer môreoggend, dan sal ek definitief kan sê.”

Maar die gekskeerdery vlot vandag nie so goed soos gewoonlik nie, en telkemale kyk Kosie op sy horlosie. Hy bly gespanne, ontstig en haastig om weer terug op die plaas te kom. Hy wil ook daar wees as die veearts aankom. Elaine kom gou agter dat sy nie sy volle aandag het nie en effens gesteurd staan sy op.

“Dit lyk my ek verveel jou. Ek sal maar my werk gaan doen,” verwyt sy kom.

Dadelik spring hy op en gaan na haar toe.

“Vergewe my, Elaine. Maar ek het groot ergernis en skade gehad en ek voel bekommerd. Ek moet dadelik weer terug plaas toe, daarom dat ek so haastig en ongeduldig is dat oom Andries moet kom.”

Sy is nou die ene belangstelling.

“Ek is jammer om dit te hoor, Kosie. Wat het gebeur?”

Hy aarsel ’n oomblik, dan sê hy: “Hou dit vir eers dig, Elaine, maar ’n hond van oom Gideon Bruwer van Skeerpoort het by die tagtig van my beste lammerooie doodgebyt.”

“Kosie! Wat ’n skade!” roep sy uit. Hy kan sien sy wil baie graag nog meer weet, maar hy skud sy kop.

“Nee, later vertel ek jou alles. Gaan doen nou maar jou werk, ek sal hier vir oom Andries wag. En Saterdagaand gaan ons bioskoop toe, nè?”

Sy staan nog voor hom, onwillig om te gaan, dan draai sy stadig om. Sy weet sommer dit sal nie help om nou verder te lol nie.

“Goed,” willig sy in. “Kom vroeg, dan speel ons eers tennis.”

“Ek sal sien. Ek sal jou bel,” belowe hy.

Sy was skaars terug in die algemene kantoor of Andries Celliers maak sy verskyning.

Die Celliers-gesin was ook met die Desembervakansie by die see en oom Andries lyk gesond en bruingebrand. Barry trek nogal sterk op sy oom Andries, dink Kosie weer. Albei is lank en donker en hulle het dieselfde gelaatstrekke en dieselfde warm glinstering in die bruin oë.

Oom Andries is gewoonlik vol grappies, maar hy sien dat Kosie vanmôre gespanne is en vra hom dadelik om te sit.

“Wat hoor jy van Barry-hulle?” verneem hy vriendelik. “Wanneer kom hulle huis toe?”

“Dit gaan goed en hulle kuier nog baie lekker. Ongelukkig weet ek glad nie wanneer hulle huis toe kom nie.”

“Ongelukkig?”

Kosie aarsel asof hy nie weet hoe om te begin nie. Dan kom dit meteens: “Ja, oom Dries. Ek het ’n vreeslike skade gehad en ek het Barry se raad en bystand bitter nodig. Maar ek wil hom nie graag hinder solank hulle so heerlik vakansie hou nie, daarom het ek na oom Dries toe gekom.”

Dan volg die hele storie tot in die kleinste besonderhede. Noukeurig bestudeer die prokureur die ernstige gesig van die jong man voor hom. Hy praat nie onnodig tussenin nie, stel net af en toe ’n vraag tot die hele verhaal eindelik vertel is.

’n Rukkie rook oom Dries in stilte, dan sê hy stadig: “Nee, Koos, dis nie nodig om Barry te laat kom nie. Jammer jy het nie dadelik gisteraand met my in aanraking gekom nie. ’n Mens kan nooit te gou wees met sulke sakies nie.”

“Ek is jammer, oom Dries. Ek moet eerlik sê ek het nooit daaraan gedink nie. Ek was te oorbluf en ek het net een gedagte gehad: om die arme ooie so gou moontlik uit hul lyding te verlos. Ek het ook nooit vir een oomblik gedink oom Gideon sou weier om aanspreeklikheid vir die skade te aanvaar nie. Hy is ’n gawe man vir wie ek nog altyd ’n hoë agting gehad het. Dis tog nie of daar die minste twyfel is nie. Ek het sy hond daar by die skaap doodgeskiet, en ek het verwag dat hy dadelik sou aanbied om my vir die skade, of ’n groot deel daarvan, te vergoed.”

Oom Andries glimlag effens.

“Gideon Bruwer ís ’n gawe man, Kosie. Ek ken hom en hou ook van hom. Moontlik is hy maar net versigtig. As ’n mens ouer word, leer jy dat hoe minder jy sê, hoe minder kans is daar dat jy jou vaspraat of te veel sê. Moontlik is hy opreg oortuig daarvan dat sy hond nie die enigste was wat onder jou skaap gekom het nie en wil hy darem eers seker maak. Maar aan die ander kant kan ’n mens nooit daarop reken dat jou medemens, hoe gaaf hy ook al in gewone omstandighede is, altyd volgens jou verwagtings sal optree nie, veral nie waar dit sy sak so kwaai raak nie. Die beste is om maar aan die veilige kant te wees en ons voor te berei op enige moeilikheid wat daar mag kom. Het jy miskien die polisie in kennis gestel?”

Kosie se oë rek en hy sê ongelukkig: “Is dit dan nodig?”

“Nee, dis in hierdie geval nie nodig nie. Jy sê die veearts gaan vanmôre nog uit Eendekuil toe? Dan moet ons maar dadelik klaarmaak en ry. Ek wil op die plaas wees as Venter daar aankom.”

Nog voor elfuur is Kosie weer terug op Eendekuil saam met oom Dries en Ben Pienaar, sy vennoot, wat ook uit nuuskierigheid saamgekom het. En kort ná Venter, die veearts, daag die jong konstabel in wie se wyk Kosie val ook daar op. Hy het op ’n buurplaas van Kosie se skade gehoor en kom sommer kyk of Kosie hulp nodig het.

Kosie kon nie help om lag te kry nie, maar hy voel darem nie op sy gemak nie. Hy hoop oom Gideon kom nie te hore van al sy besoekers van vanmôre nie. Dit sal bepaald lyk of hy nie die minste vertroue in sy buurman se integriteit het nie en hom vir alle gebeurlikhede voorberei, wat miskien ook die geval is.

Terwyl Selina vir hulle tee maak, gaan die hele klomp na die waenhuis waar die veearts die hond noukeurig ondersoek.

“Die hond was seker dol,” sê Ben Pienaar met afsku.

“Dit lyk my nie so nie, meneer Pienaar, maar ons sal seker maak. Ek hoop in elk geval nie so nie.” Venter is ’n skraal jong kêreltjie met wakker bruin oë en knap hande. “Dis maar die ou primitiewe instink wat skielik ontwaak het. Die Dobermanns is gevaarlike honde. Besonder intelligent maar ook besonder fynbesnaard, en in gevalle waar hulle te veel ingeteel word, tref ’n mens nogal dikwels onstabiliteit en valsheid aan en dan kan jy hulle nooit vertrou nie. Eendag breek hulle skielik los …”

“… en bewaar jou buurman se skape,” vul oom Dries aan.

“Ja. Wil jy hê ek moet die maag uitsny, meneer Niemeyer?”

Kosie aarsel, dan kyk hy vraend na oom Andries.

“Sny maar uit,” sê Ben Pienaar. “’n Mens weet nooit nie …”

Versigtig begin die jong veearts sny en noukeurig hou die toeskouers al sy bewegings dop. ’n Hele rukkie is hy besig en uiteindelik lê die hond se maag, rond en hard soos ’n klip, in sy hand.

So verdiep is hulle in alles wat Venter doen dat nie een van hulle die perdepote hoor voor die ruiters feitlik voor die waenhuisdeur is nie. Verbaas kyk Kosie op, dan stap hy vinnig na buite en ’n oomblik later voel hy die warm bloed na sy kop styg.

Waarlik, die ongeluk ry hom bloots die laaste paar dae! Dis Esther Bruwer en haar broer Isak wat net langs die waenhuisdeur stilhou; die laaste persone op aarde wat hy graag vanmôre hier wil sien. Vinnig stap hy weg van die waenhuis af. As hy dit kon gedoen het sonder om agterdog te wek, sou hy die waenhuisdeur toegemaak het om Esther en Isak in onkunde te laat in verband met sy ander gaste.

Maar die waenhuisdeur staan wawyd oop en die veearts is feitlik klaar met sy ondersoek. Hulle kan nou enige oomblik te voorskyn kom. Uit die hoek van sy oog sien hy ook oom Andries se blou motor in die skaduwee van die groot moerbeiboom langs die klipmuur staan …

“Dag, Esther. Dag, Isak.” Hy weet sy groet is styf, onvriendelik byna, maar hy kan hom nie tot hartlikheid dwing nie. Hy kan nie die gevoel van hom afskud dat oom Gideon hom sy handelswyse baie kwalik gaan neem nie. En tog het hy niks gedoen wat verkeerd is nie. Hy het maar net oom Dries se raad gaan vra.

Isak het ook alreeds die vreemde motor onder die moerbeiboom gewaar en daar is ’n skielike frons op sy gesig. Maar Esther glimlag effens skugter en steek haar hand na hom toe uit.

“Ek en Isak het net kom groet. Die vakansie is verby en ons gaan vanaand weer terug.” Haar skraal, sterk handjie lê nou in syne, en sy kyk reguit af in sy oë. Haar oë is ’n teer diepblou, blou soos viooltjies, dink Kosie verbaas, en hy merk dat hulle nou blink van die trane. Dan vervolg sy sag, blykbaar met moeite: “Ek wil ook sê ek is jammer … oor jou vreeslike skade … en omdat … ek vroeg vanmôre so onvriendelik was. Ek hoop jy sal my vergewe.”

Saggies druk hy die hand wat in syne lê en ’n lang ruk kyk hulle diep in mekaar se oë, dan kyk sy verleë weg. Kosie glimlag en los haar hand. Liefkosend streel sy hand die satyngladde nek van die mooi, blou skimmel.

“Ek is ook jammer … oor jou hond. Glo my, Esther, daar was niks anders wat ek kon doen nie. Dis gaaf van julle om my te kom groet. Ek was bang dat jy so kwaad was dat jy my nooit weer sou groet nie. Maar wil julle nie afklim nie?”

“Nee, dankie. Ons moet dadelik weer ry. Ek wou net vir jou kom sê … dat ek nie kwaad is nie. En ek hoop dat jy en my pa nie gaan rusie maak nie. Vader weet nie eens dat ons hierheen …”

Sy hou meteens op met praat en haar hele gesig en houding verander. Die een oomblik was sy sag, glimlaggend, byna teer, die volgende is sy koud en hard en ongenaakbaar. Hy sien die verandering in haar en hy weet wat daartoe aanleiding gegee het. Dis nie nodig vir hom om om te kyk nie, hy weet wie daar in die waenhuisdeur staan: Saailaagte se twee beste prokureurs, die veearts en … die polisie.

Stadig draai hy tog om en sy hart sak in sy skoene. Sal die Bruwers ooit verstaan?

Die mans staan nader en beleef klim Isak van sy perd af, maar dis duidelik dat hy verleë en ongemaklik voel. Esther sit roerloos op Vlam se rug. Sy steek nie haar hand na een van die mans uit nie en sy neem geen deel aan die gesprek nie. Haar gesig is wit, haar blou oë koud en onvriendelik.

Isak, die veearts en die jong konstabel verdwyn in die waenhuis in en Andries Celliers en Ben Pienaar begin aanstap huis toe.

’n Rukkie is Kosie en Esther alleen. Hy voel bitter ongelukkig en spyt oor die verloop van sake, maar hy kan niks daaraan doen nie. As hy nou probeer verduidelik, sal hy sake net vererger. In stilte kyk hulle na mekaar en hy sien die minagting in haar oë.

“Is jy bang dat Vader jou nie vir jou skade sal vergoed nie?” vra sy verwytend.

“Esther! Wag eers.” Sy stem is sag, byna pleitend, maar sy val hom vinnig in die rede.

“Daar is niks om te sê nie, Kosie Niemeyer. Ons het blykbaar op ’n baie ongeleë oomblik kom groet!”

Hy antwoord haar nie. Daar is nie net minagting in haar blik nie, daar is ook teleurstelling en verwyt. Dit is uit haar hele houding duidelik dat sy diep gekrenk voel. Hy het haar vriendskap en vertroue verbeur en daar is niks wat hy op die oomblik kan doen om dit te herwin nie. Weer lê hy sy hand op hare, maar sy ruk dit so vinnig weg dat die perd skrik en onverwags op haar agterpote staan. Byna verloor Esther haar balans en net betyds gryp Kosie die stang en dwing die perd weer af grond toe.

Maar nou is die nooientjie eers kwaad!

“Laat los my perd!” sê sy beledig en vererg, en die blou oë blits vuur. Maar Kosie neem geen notisie van haar nie en bring eers die perd tot bedaring. Selfs toe die perd weer met al vier pote op die grond staan, hou hy nog sy hand op die toom.

’n Oomblik kyk hulle in mekaar se oë, albei nou kwaad.

“’n Mens oordeel nie jou vriende so haastig nie, Esther,” sê hy verwytend.

“Vriende!” Daar is diep minagting in haar stem. “Weg daar voor!” Dan lig sy die sambok wat sy in haar regterhand hou. ’n Paar tellings dink hy dat sy dit op sy kop gaan laat afkom, maar hy staan nie terug nie. Skielik val die hou op die verskrikte skimmel se lies en Kosie moet gou padgee om betyds uit die perd se pad te kom.

So ’n klein jesebel! dink hy vererg en verontwaardig terwyl hy die jong meisie agterna staar. Sy sou my wragtig omgery het as ek nie padgegee het nie. Maar deur die ergernis skemer daar tog ’n onwillige bewondering vir die onverskrokke jong meisie.

Isak het blykbaar die geklop van die hoewe gehoor en kom by die waenhuis uit om te sien wat aangaan. Toe hy sien dat sy suster reeds op pad is, is hy sommer baie haastig. Sy groet is ook koel en Kosie voel vies en ongelukkig terwyl hy die jong seun ook agterna kyk. Dis seker die einde van sy vriendskap met die Bruwers, dink hy, en hy voel opreg jammer oor die verloop van sake.

Hy sal oom Gideon darem gaan opsoek en probeer om hom te laat verstaan.

Ingedagte stap hy saam met die twee mans huis toe waar oom Andries en Ben Pienaar al sit en tee drink. Oom Andries het hom ’n slaggie probeer terg met die jong dogter van Skeerpoort, maar hy het gesien dat dit Kosie nie aanstaan nie en sy tergery laat vaar.

Net daarna is hulle almal na die ooikamp toe.