Читать книгу Tryna du Toit Omnibus 11 - Tryna du Toit - Страница 5

Paul het byna drie jaar weggebly.

Hy het Margaret kom groet toe hy terugkom, ’n paar maande na Justa se geboorte.

Hy het goed gelyk. Lank en skraal, met sy skewe, aantreklike glimlag en die wakker grys oë. ’n Bietjie ouer, ’n bietjie ernstiger, maar andersins nog dieselfde Paul.

“Dis goed om jou weer te sien, Maggie!”

Maggie! Niemand behalwe Paul het haar ooit Maggie genoem nie.

Spontaan het sy albei haar hande na hom uitgesteek.

“Dis goed om jou te sien, Paul.”

Hy het haar hande in syne geneem en vir ’n lang oomblik na haar afgekyk, die grys oë skerp en ondersoekend.

“Nog dieselfde Maggie – nog net so mooi soos altyd.”

’n Bietjie verleë het sy haar hande uit syne getrek, bewus van die blydskap wat deur haar spoel. Paul het teruggekom!

Sy het hom haar dogters gewys, vir hom tee gegee, en hulle het gesels asof die drie jaar nooit tussenbeide gekom het nie. Gretig het sy hom uitgevra oor sy werk in die hospitale oorsee, maar met ’n vreemde gemis in haar hart.

Paul het haar ook vertel dat sy oom, by wie hy geld vir sy studies geleen het, oorlede is terwyl hy oorsee was en dat hy Paul vrygeskeld het van al die geld wat hy nog aan hom geskuld het. Sy ma is ook intussen weer getroud, sodat hy geen verdere finansiële verpligtings teenoor sy familie het nie.

Die ironie van die lewe, het sy gedink. As Paul al dié dinge geweet het voor hy Londen toe is, sou dit ’n verskil gemaak het?

Dit sal sy seker nooit weet nie.

Toe Paul uiteindelik opstaan om te gaan het hy vir ’n oomblik stil na haar gekyk. Toe vra hy bruusk: “Is jy gelukkig, Maggie? Heeltemal gelukkig?”

“Ek is gelukkig, Paul.” Haar glimlag was kalm. “Ek het alles wat my hart kan begeer.”

“En jou werk as dokter? Mis jy dit nie?”

’n Oomblik lank het sy geaarsel. “Ek het nie tyd om dit te mis nie.”

“Is jy glad nie van plan om weer te gaan werk nie?”

“Ek weet nie. Op die oomblik wil Charl nie daarvan hoor nie. Miskien later.”

“Ek hoop so. Jy het hard gewerk. Jy is ’n goeie dokter. Dit sal jammer wees om dit alles net so prys te gee.”

“Later miskien,” het sy herhaal. “Nóú kan ek dit beslis nie doen nie.”

Dit was wonderlik om Paul weer te sien, maar na sy kuier was sy dae lank rusteloos. Moet daar altyd tweespalt in ’n vrou se lewe wees? Paul het gelyk: sy is ’n dokter ook, nie net ’n vrou nie. Waarom moet die vrou altyd die opofferings maak?

Sy het Paul een aand vir ete genooi sodat Charl hom kon ontmoet. Ellen en Herman en ’n ander paar vriende was ook daar, en die aand het gesellig verloop. Paul, nooit baie sosiaal ingestel nie – sy werk en sy boeke was altyd vir hom belangriker – het tog verander in die jare dat hy weg was. Hy was op sy gemak, aangename en onderhoudende geselskap, en sy kon sien haar man en gaste is beïndruk deur haar ou vriend van haar studentejare.

“Ek hou van jou doktersvriend,” het Charl gesê toe hulle later alleen was. En met ’n glimlaggie bygevoeg: “Ek het geen beswaar teen julle vriendskap nie, solank hy nie allerhande gedagtes en ambisies by jou kom wakker maak nie. Onthou, jy is mevrou Charl Marais, nie dokter Margaret van Zyl nie.”

Sy stem was lig, maar sy het tog die ondertoon van erns gehoor. “Kan ’n vrou nie albei wees nie?”

“Nee,” het hy beslis gesê. “In elk geval nie my vrou nie.”

Sy het nie geantwoord nie en hy het effens skerper na haar gekyk.

“Wat makeer, Margaret? Is jy nie gelukkig nie? Sou jy graag ’n dokter ook wou wees?”

Sy het geaarsel en hom toe geantwoord soos sy vir Paul geantwoord het: “Ek is gelukkig. Ek het vir jou, vir Ingrid en vir Justa. Daar is nie nog tyd om ook ’n dokter – ’n goeie dokter – te wees nie.”

’n Paar weke later is hulle Kaap toe vir die parlementsitting. Soos die vorige jaar het Ellen met die kinders tuisgebly. Van Ellen se vriendinne het haar skerp gekritiseer omdat sy nie saam met Herman Kaap toe gekom het nie.

“Sy soek moeilikheid,” het Marie Louw, ’n mooi, opgewekte blondine gesê. “Herman is aantreklik en hy is op die ouderdom dat ’n man rusteloos begin word en afleiding soek. En as ’n man nog eensaam ook is … O wel,” het sy met ’n ligte skouerophaling bygevoeg, “sy sal dit net aan haarself te danke hê as sake verkeerd loop.”

“Ellen doen dit ter wille van die kinders,” het Margaret haar vriendin verdedig. “Dit was nie vir haar ’n maklike besluit nie.”

“Sy kon haar ma gevra het om by die kinders te bly, maar Ellen is nie lief vir die Kaap nie en die kinders is eintlik net ’n goeie verskoning om by die huis te bly.”

Jane Roux het ook vir Ellen in die bresse getree.

“Ellen is reg. Ek wonder dikwels self of dié lewe al die opofferings werd is. Al die gejaag – wat beteken dit tog alles? ’n Naam op ’n lysie, dis al wat jy is. Dis elke man vir homself en trap dood wat in jou pad is. Jy werk jou dood, jy offer alles op en as jy die dag weggaan – of in onguns kom by die minister – wag daar altyd iemand anders om jou plek in te neem.”

Daar was ’n ongemaklike stilte, toe lag Marie.

“Ag, laat ons dit erken – ons geniet die tydjie in die Kaap. Ons verskaf ons liewe mans afleiding van die ernstige landsake waarmee hulle heeldag worstel, al laat ons hulle ook net lag vir die snaakse hoede wat ons vir die tuinparty gekoop het. Julle kan sê wat julle wil, ek geniet die onthale en partytjies. Ek het saam met Piet swaargekry – ek wil in die pret en plesier ook deel. En van die tuinparty gepraat …”

Die gesprek het in ander rigtings geloop. In ’n peinsende stemming is Margaret later huis toe, waar Justa en Ingrid vir haar gewag het.

Hulle het Herman gereeld gesien. Margaret het hom vir ete genooi en hulle het hom by vriende en op partytjies raakgeloop. Hy het sy gesin gemis, het hy gesê, en hy het uitgesien na die Paasvakansie wanneer Ellen en die kinders vir hom sou kom kuier.

Terwyl hulle nog in die Kaap was, is Paul en Anita de Waal se verlowing bekend gemaak. Anita was die dogter van professor De Waal, hulle professor in chirurgie. Anita was ’n jaar of twee ouer as Margaret, ’n begaafde pianis wat dikwels saam met die stadsorkes of oor die radio opgetree het.

Paul en Anita het mekaar weer in Londen raakgeloop terwyl Anita daar gestudeer het, en Margaret het gewonder of dit Paul se liefde vir musiek was wat hulle bymekaargebring het. Hy het vroeër glad nie in Anita belanggestel nie.

Die sitting het dié jaar vroeër as gewoonlik ten einde geloop en hulle was betyds terug in Pretoria om Paul en Anita se troue by te woon. Dit was ’n spoggerige geleentheid – die De Waals was ou ingesetenes van die stad en het ’n wye vriendekring gehad. Die kerk was stampvol, Anita ’n statige en kalm bruid en Paul besonder aantreklik in sy donker pak.

Margaret en Charl en die kinders was die volgende jaar weer in die Kaap vir die sitting toe Justa, pas twee jaar oud, ’n lieflike sonnige skepseltjie, gesond en lewenslustig, ’n ernstige senu-infeksie opgedoen het. Sy het die vorige aand nog niks makeer nie; die volgende oggend was die eerste tekens van verlamming reeds daar. ’n Paar uur later was sy in die intensiewesorgafdeling van die hospitaal, haar toestand kritiek. Die dokters het gedoen wat hulle kon, maar al hulle vernuf en kennis kon die siekte nie stuit nie. Binne vier en twintig uur nadat Justa siek geword het, was alles verby.

Margaret was soos ’n slaapwandelaar. Selfs terug in Pretoria kon sy die werklikheid van Justa se dood nie aanvaar nie. Dit het alles te skielik gebeur. Maar Charl se verslaentheid, die skok en droefheid in Ingrid se donker oë – sy het klein Justa aanbid – het uiteindelik tot Margaret deurgedring en sy het haar eie gemis en verlange opsy gestoot in haar besorgdheid oor haar man en kind.

Paul het na haar toe gekom net nadat hulle terug was in Pretoria.

“Ek is jammer, Maggie,” het hy gesê, en daar was deernis en begrip in die grys oë. “Jammer oor jou groot verlies. Maar jy is self ’n dokter … jy weet die dood is deel van die lewe.”

Sy het woordeloos geknik, en hy het sy hand liggies teen haar wang gelê.

“Jy moet gaan werk, Maggie, hoe gouer hoe beter, ’n Tydelike pos by die hospitaal … daar is talle vakante poste. Hulle sal maar te dankbaar wees om jou te kry en werk is goeie medisyne.”

Sy het onseker na hom gekyk, te moeg en verslae om nou reeds belangrike besluite te neem.

“Ek weet nie, Paul, dit sal moeilik gaan …”

“As jy regtig wil, kan jy dit doen. Belowe my jy sal daaroor dink. Sal jy?”

Charl wou egter nie daarvan hoor nie.

“Ek gaan Septembermaand Switserland toe vir ’n kongres en ek wil jou saamneem. Ek het reeds met die minister gepraat. Intussen het Ingrid jou nodig.”

In September is Margaret saam met Charl Switserland toe. Ingrid het by Ellen gebly. Charl was besig met vergaderings en sy het min van hom gesien. Dit was herfs in Europa en die skoonheid van die Switserse landskap, die wonderlike berge en mere, was oorweldigend. Sy het bedags alleen rondgedwaal, ure lank getuur na die berge, en dit was soos ’n helende hand op haar seer gemoed.

“Switserland het jou goed gedoen,” het Charl tevrede gesê die aand voor hulle sou terugkeer en haar vir ’n oomblik teer teen hom vasgedruk.

Die tydjie oorsee hét haar goed gedoen, maar die tien dae in Switserland was net ’n verposing. Met hulle terugkeer was dit weer amptelike onthale, die een partytjie na die ander. Sy het saam met Charl gegaan en haar hartseer en gemis agter ’n glimlaggende gesig verberg. En toe was dit weer tyd om gereed te maak vir die uittog na Kaapstad.

In die jare wat gevolg het, het Margaret die Wagners van tyd tot tyd by vriende of onthale raakgeloop, maar hulle het nooit huisvriende geword nie. Paul het hard gewerk en Anita was besig met haar musiekuitvoerings en die opvoeding van hulle twee seuntjies.

Die dokters het Margaret verseker dat daar geen rede is waarom sy nie gou weer ’n kind – ’n paar kinders as sy wou – kon hê nie, maar die jare het verbygegaan sonder dat dit haar beskore was. Miskien is dit beter so, het sy met ’n opwelling van bitterheid gedink. In haar en Charl se lewe was daar nie tyd of plek vir nog kinders nie. En sy het Ingrid gehad – Ingrid wat met die jare steeds dieper in haar hart gekruip het. Ingrid, wat nou ses maande van die jaar in ’n koshuis in Pretoria sit, en selfs wanneer hulle tuis is maar min van haar bedrywige ouers sien.

’n Vol en opwindende lewe, het almal gesê – reise oorsee, interessante mense, swierige onthale – maar daar was ’n leemte in Margaret se lewe, ’n groeiende eensaamheid wat al die bedrywighede nie kon vul nie. Charl het sy werk gehad: die uitdagings, die stimulering wat dit meegebring het. Vir hom was dit anders. En sy? Sy was mevrou Charl Marais, die mooi mevrou Charl Marais, sjarmante gasvrou, eggenote, ma, huishoudster – alles wat van haar verwag is. Maar onder die menigvuldige eise wat aan haar gestel is, het sy gevoel dat sy haar eie identiteit verloor.

Dikwels, veral wanneer hulle in Pretoria was, sou sy verkies het om ’n aand rustig tuis te bly saam met Ingrid en Charl, eerder as om na nog ’n partytjie of onthaal toe te gaan. Dieselfde gesigte, dieselfde ligte, betekenislose kletspraatjies. Hoe lank kan ’n mens dit volhou?

“Kan ons nie maar vanaand tuisbly nie,” het sy een aand gepleit. “Tussen al die baie mense sal niemand ons eers mis nie.”

“Natuurlik sal hulle ons mis, Margaret,” het Charl effens ongeduldig geantwoord. “Die onthaal is spesiaal vir die sending uit Portugal gereël. Ons het die hele dag samesprekings gevoer en daar is nog goed wat uitgestryk moet word. Hoe kan ek nou wegbly? Buitendien wil ek graag my mooi vrou vir hulle wys. Toe, gaan maak jou reg – dit word laat.”

Paul, wanneer sy hom raakloop, was ’n bietjie stiller en ernstiger, en tog onveranderd ten spyte van sy toenemende roem as een van die land se knapste snydokters. Ook hy het later vergeet dat sy ’n dokter was – hy het in elk geval nooit meer melding daarvan gemaak nie.

“Gaan dit goed, Maggie?” het hy altyd gevra, die grys oë ondersoekend, in sy stem die spesiale klank wat haar hart nog altyd ’n bietjie vinniger laat klop het.

En met ’n glimlaggie het sy altyd geantwoord: “Dit gaan goed!”

“Hou jy werklik van dié lewe?” het hy een aand gevra met ’n handgebaar wat alles insluit: die rookgevulde kamer, die gebabbel van stemme, die geklink van glase, die vrolike gesigte waaragter elkeen sy hartseer en frustrasies verberg.

Sy het stilgebly, toe antwoord sy: “Dis Charl se werk, ’n belangrike deel van sy werk. Hy hou van dié lewe en ek het geleer om aan te pas.” Bewus van sy blik op haar, vervolg sy sag: “Al wat my regtig hinder, is ons kind. Sy word so eensaam groot – ons moet haar so dikwels alleen by die huishulp of by vriende laat.” Sy haal haar skouers op. “Ek weet dis nie goed nie, maar wat kan ek doen? Waar lê ’n vrou se eerste lojaliteit – by haar man of by hulle kind?”

“’n Vrou se eerste plig is teenoor haarself, sou ek sê,” sê hy bruusk. “En dan haar man. Maar dis ’n saak wat elke vrou vir haarself moet uitmaak.” Hy aarsel, dan sê hy sagter: “Miskien, as Ingrid nog boeties of sussies het …”

’n Oomblik lank flits daar pyn in die mooi blou oë. Dan skud sy haar kop.

“Nee. Dis beter so,” antwoord sy. “En jy het self net twee seuns,” beskuldig sy hom verleë, bewus van die grys oë wat so vraend op haar rus.

Paul glimlag. “Vir ’n kunstenaarvrou, besig met haar eie loopbaan, is twee woelige seuns genoeg,” antwoord hy liggies, maar daar is tog ’n vreemde klank in sy stem. Hunkering … hartseer … Of het sy haar dit verbeel?

Voor sy iets kan sê, sien sy dat Anita en ’n jong man – ’n bekende jong sanger in die stad – na hulle aangestap kom. Die intieme oomblik was verby.

Anita groet haar kalm, gewoonweg. Sy is ’n blonde, statige vrou, ’n bietjie plomper as toe sy die dag getroud is. Haar hare is koringgeel, die ligte blou oë koel, oplettend. Sy is eenvoudig, sonder veel smaak geklee in ’n lang, grysblou tabberd, die mooi blonde hare is in ’n los bolla saamgevat. Sy is nie mooi nie – daarvoor lyk sy te veel na haar professorpa – maar haar opvallende blondheid laat haar uitstaan in enige geselskap, en sy is gesog in die stad se musiekkringe.

Anita Wagner kyk dan na haar man. “Wat bespreek julle so ernstig?” vra sy half spottend. “Die goeie ou dae?” Sy draai na die jong man. “Jy ken Margaret Marais, nie waar nie, Jacques? Sy en Paul was universiteitsmaats – hulle het saam medies geloop.”

“So?” antwoord Jacques belangstellend, sy oë op die mooi vrou met haar donker hare en besondere blou oë.

“Margaret was Paul se eerste meisie,” vertel Anita glimlaggend verder. “Ek was in daardie dae al beenaf op hom – my pa was sy professor. Hy het dikwels by ons aan huis gekom, maar Paul het niemand anders raakgesien as die mooi Margaret van Zyl nie.”

“En wat het toe gebeur?” vra Jacques.

Daar is ’n klein stiltetjie, toe sê Margaret: “Ek was nooit regtig Paul se meisie nie.”

“En wie dink jy sal dit glo?” vra Anita spottend.

Margaret haal haar skouers liggies op. “In elk geval, Paul is oorsee, en ek het vir Charl ontmoet.”

“Gelukkig vir my,” sê Anita, haar blik op Paul. Sy lê haar hand op sy arm – ’n mooi kunstenaarshand met lang, sterk vingers – en sê: “Kan ons maar gaan? Ek dink ons het ons plig gedoen. Jacques en ek wil nog ’n bietjie oefen, en jy het die seuns belowe jy sal vroeg terug wees.”

Paul sit sy hand liggies oor hare. “Ek is gereed.”

Hulle groet, en Margaret kyk hulle agterna terwyl hulle wegstap, ’n vreemde gevoel in haar binneste. Dan draai sy om en stap na Charl, wat ’n entjie daarvandaan staan, in druk gesprek met een van sy kollegas. Miskien is hy ook lus om huis toe te gaan.

Charl trek haar nader toe sy by hulle aansluit en sy sien die warmte en bewondering in sy blik.

“Wil jy al huis toe gaan?” wil hy weet. “Doktor Buys het gevra ons moet by hulle kom koffie drink, daar is iets wat ons nog moet bespreek. Ons sal nie lank wees nie, ek belowe. Is dit reg so?”

Dit was laat toe hulle uiteindelik tuis kom. Ingrid se kamer was al donker. Hartseer het Margaret gaan slaap. Ook sy sou graag vanaand vroeg huis toe wou gekom het om ’n rukkie voor slaaptyd saam met hulle dogter te kuier.