Читать книгу Мы – хлопцы жывучыя - Іван Сяркоў - Страница 6

Стаяць маразы. Снегу намяло па вокны. Дзед Мікалай пасля нядаўняй завеі ледзь выбраўся з зямлянкі – не мог адкапацца. А Глыжка сёння раніцай знайшоў на двары замёрзлага вераб’я. Ён прынёс птушку ў хату, доўга на яе хукаў, грэў перад печчу, клаў у пячурку – усё спадзяваўся, што ажыве. Верабей не ажываў. Тады брат палажыў яго на ўслон, а сам пайшоў шукаць якую анучку, каб цёпленька захутаць небараку. I раптам – кошка! Не паспеў Глыжка і вокам плюснуць, як яна за вераб’я – і пад печ. Эх, і падняўся ж у хаце вэрхал! Малы шпурляў у падпечак тарфіны, грукатаў там качаргой, закінуў туды бабчын дзяркач і маю бахілу, але зладзейка так і не вылезла. Глыжка нарабіў плачу.

Бабка, як умее, стараецца развеяць яго гора:

– Кінь ты, дурненькі, па вераб’ю хаўтуры спраўляць. Іван табе новага, жывога зловіць.

I падміргвае мне вокам, сварыцца на мяне:

– Ты яму зловіш вераб’я ці не, абібок? Колькі табе казаць!

А мне холадна і хочацца есці. Я ляжу на печы, разглядваю столь, смалістыя сучкі на пагабляваных дошках, мудрагелістыя малюнкі распілаванай удоўж сасны. Не пра вераб’я – зусім іншыя мары ў маёй галаве. Вось было б добра, каб паднялася зараз адна дошка і ў дзірку з гарышча зваліўся на печ мяшок з такімі булкамі, якія прыносіла калісьці да вайны мама з горада. Ды няхай бы і са звычайным хлебам, хоць з чэрствым, хоць з цвілым. Вось бы цуд быў: кліча бабка сёрбаць зацірку, а я цэлы бохан на стол – грук!

Ад такіх думак у мяне засмактала пад лыжачкай. Вельмі шкада, што цуды бываюць толькі ў казках, што толькі з чарадзейнага рога ўсяго многа. Хаця, што гаварыць, і ў жыцці яно іншы раз шанцуе. Я з прыемнасцю ўспамінаю палявую кухню, што з месяц таму стаяла пад вербамі непадалёку ад нашага двара. Тады можна было жыць прыпяваючы. Сяржант-повар даваў нам з Глыжкам кожны дзень па лусце хлеба і дазваляў пасля раздачы салдатам абеду выскрабаць кацёл. Дык гэта ж толькі так гаворыцца – выскрабаць, а на самай справе на дне можна было чэрпаць прасяную кашу на поўную лыжку. Іншы раз трапляліся і кавалачкі мяса.

А то, кажуць, у Глёкавай Насці і зараз на пастоі нейкія камандзіры. Вось каму жывецца, дык гэтай Насці з дачкою – паміраць не трэба! Камандзіры ёй даюць і крупы, і цукар, і нават кансервы. Насцінай Каці кожны дзень тушонкі перападае. Хацеў я аднойчы адлупцаваць яе ля калодзежа, ды пашкадаваў каноплі тыя рыжыя. Толькі раз за касу тузануў.

Зачыніўшы комін, бабка прысела на ўслоне насупраць акна крыху адпачыць. Яна паклала галаву на прыпол бабе Міронісе, і тая не спяшаючыся расчэсвае ёй валасы зломкам касцянога грабянца. Пры гэтым старыя размаўляюць пра жыццё. Вось людзі ў вёсцы мруць, як увосень мухі. Учора Палікарпа з Хутара хавалі. На памінках быў ячменны крупнік і бульбяныя каржы з тоўчанымі каноплямі. Па цяперашнім жыцці такое і на вяселлі не сорамна паставіць. А сёння аж трое хаўтур. Косіць нашы Падлюбічы сыпняк.

Успамінае бабка, што і ў тую вайну, як цара скінулі, такое было. Гэта ўжо так: з вайной прыходзіць і голад, і галеча, і нястача, і нуда. А хваробе толькі гэтага і трэба, тут яна і бярэцца за чалавека.

Гамоняць старыя пра лагер, што зрабілі фашысты для нашых людзей. Вялікія тысячы сагналі яны туды народу і напусцілі на іх сыпняк. Відаць, адтуль і нашы падлюбцы завезлі гэтую пошасць. I не так бабка самой пошасці баіцца, як жалезнай будкі, што ездзіць па дварах, у якіх ёсць хворыя. Возяць яе салдаты-санітары, чапляючы за машыну-палутарку. Тыя ж салдаты абліваюць хаты нечым такім смярдзючым, хоць нос затыкай, а потым пражаць у будцы людскія транты. А доўга іх там зусім спаліць? Вунь у Хоўрынай світцы, кажуць, увесь рукаў сатлеў. У такой спякоце яна ж на порах возьмецца. Хіба яе потым столькі вынасіш?

А я сам сабе ўсміхаюся: многа яны, старыя бабы, разумеюць. Нічога там вельмі страшнага няма. Мы з Санькам самі глядзелі, як Хоўрыну адзежу загружалі. Будка як будка. Дэзінфекцыйнай камерай называецца. Знізу гіечка, а зверху жалезная шафа. Хацелі мы паглядзець, якая яна ўсярэдзіне, але салдат нас патурыў. Чорны нейкі, як цыган, а вочы, быццам асакой прарэзаныя – вузенькія. Выскачыў ён з двара з той пырскалкай, што хаты абліваюць, і закрычаў, быццам мы на міну збіраліся наступіць:

– Ты сюды давай не хадзі! Твой паміраць будзе, мамка плакаць будзе!

Мы з Санькам не з баязлівых. Падумаеш, страх вялікі – паміраць. Няхай яшчэ што выдумае. А чорны салдат раззлаваўся, пырснуў у наш бок тым самым смярдзючым і проста Саньку на штаны. Мусілі мы ад камеры адступіцца.

– Ой, таечка ты мая! – перабіла Міроніха бабчыны разважанні і мае ўспаміны пра страшную будку. – Чамусьці Марына аж трушком бяжыць.

Цётка Марына, матчына сястра, толькі рыпнула дзвярамі, як бабка спалохана падхапілася з услона:

– Што такое?

З-пад цётчынай хусткі выбіваюцца непрычасаныя, пасівелыя ўжо валасы, шчокі ўзяліся чырвонымі плямамі, вочы прыпухлыя, заплаканыя.

– Андрэй памёр…

Зломак касцянога грабянца ўпаў на падлогу, а наша бабка разгублена забегала ў сваім «хрэнчы» па хаце:

– Ну во… ну во… і мы дажыліся.

Дзядзька Андрэй. Яшчэ на мінулым тыдні ён прыходзіў да нас, корпаўся ў бацькавым цяслярскім інструменце, нешта выбіраў, бо надумаўся быў з калодкі зрабіць жорны. Такі ж высокі, як і раней, такі ж нязграбны, ён усё спрачаўся з начаваўшым у нас салдатам. Дзядзька любіў вучоныя словы, немаведама дзе іх вычытваў, запамінаў і ў любой спрэчцы сыпаў імі, як гарохам:

– Атмасфера цяпер другая. Цяпер у немцаў не тая геаграфія, што ў сорак першым, – даказваў ён салдату.

А салдат лічыў, што «геаграфія» ў іх яшчэ не такая і кепская. Вось заселі за сотню кіламетраў адсюль пад Рагачовам, закапаліся ў зямлю, і не ўкусіш іх, не ўгрызнеш ні з якога боку. Вось табе і «геаграфія»! На гэта дзядзька пераканала адказаў:

– Канвульсіі.

Аж не верыцца, што дзядзькі болей няма на свеце.

– Ну во… ну во… – бегае па хаце бабка. А цётка зноў уголас:

– Ды як жа мне быць, ды як жа мне жыць ды чараду дзяцей расціць? А як жа мне яго з бальніцы прывезці? Ані каня ж у мяне, ані вала…

Надта холадна мне сёння. Век бы не злазіў з печы, калі б не цётка, калі б не гэты яе голас. Мабыць, трэба памагчы. Двое меншых яе таксама ляжаць снапамі, а большаму – Хвядосу – гэтулькі ж, колькі і нашаму Глыжку. Куды яму! А я запрагу Буянчыка і прывязу.

– Не прыцягне, – усумнілася бабка.

– Прыцягне! – упэўнена адказаў я, ператрасаючы на печы рызманы: недзе згубілася шапка.

Дзед Мікалай з месяц таму пачаў запрагаць стрыгунка; зрабіў яму невялікі хамуцік, прыладзіў да саматужных санак аглоблі, сена ношкі дзве пакладзе і вязе з лугу. Спачатку, праўда, жарабок брыкаўся, кідаўся ў бакі, падаў на калені. Цуглі ў зубы далі – змірыўся. Дзе ж ты дзенешся, калі трэба?

Гледзячы, як жарабок аж выпростваецца ў вазку, сапе і макрэе, стары сам упрагаўся побач і ўсё ўздыхаў:

– Малеча горкая. Гуляць бы табе яшчэ ды гуляць. Толькі што тут папішаш, калі вайна? Яна нікому ў зубы не глядзіць: ні малым, ні старым.

Так, вайна не глядзіць. Вось дзед Мікалай хваліўся, што яго цяпер ніякая хвароба не возьме: перахварэў і сыпняком, і нейкай іспанкай яшчэ ў першую сусветную, пры цары. Але злёг і дзед. Другі тыдзень не вылазіць з зямлянкі. Калі б на нагах быў, можа, ён сам сёння паехаў бы. А так мне выпадае, я адзіны мужчына на ўсю радню.

…Спіна і бакі Буянчыка ўзяліся інеем. Ад марозу зліпаецца ў носе. У дзядзькавай світцы і вялізных стаптаных валёнках я сяджу на абярэмку сена і цмокаю на жарабка. Па гладкай дарозе санкі бягуць ходка, затое на ўхабінах не конь цягне іх, а яны цягнуць за сабой каня. А на галалёдзе Буянчык бездапаможна коўзаецца, раскірэчваецца, увесь трымціць і часта дыхае, пускаючы з ноздраў клубы пары.

Эх ты, стрыгунок Буянчык! Выходзіць, што дзедава была праўда. Не стаў ты баявым канём, не хадзіць табе, пэўна, у атакі, не таптаць ворагаў капытамі. Надзелі табе хамут да пары, не далі пагуляць і набрацца сілы. Дзедава праўда. Толькі ты не журыся, брат, – пераб’ёмся, перабядуем. Нам з табой абы да вясны, а там будзе сонца і шчаўе. Нам з табой абы бацька прыйшоў з вайны, а там не прападзём!

Цётка казала, што ў горадзе трэба ехаць прама і прама па Савецкай, потым за базарам пераехаць на другую вуліцу і зноў – прама і прама. Няхай бы сама паспрабавала праехаць, калі то мінёры не пускаюць, то дарога завалена каменнем. Доўга мы з Буянчыкам блукалі па анямелым халодным горадзе, пакуль нейкі дзядзька не паказаў на ўскраіне шпітальныя баракі.

У дашчанай будцы каля шпітальных варот паветра густое ад махорачнага дыму. Печка з жалезнай бочкі аж чырвоная. У гарачыні, прапахлай карболкай, прэюць людзі ў світках, ватоўках і шынялях. Хто з кашолкай, хто з торбачкай – прынеслі сваім перадачы. У кутку ціха плача жанчына. Ёй толькі што вярнулі праснак і бутэльку з малаком: таму, каму гэта перадавалі, болей нічога не трэба.

На мой «добры дзень» ніхто не азваўся. Вясковы дзед у аблезлай шапцы растапырыў над печкай рукі, быццам хоча яе абняць, і спрачаецца з салдатам-інвалідам ці то з-за англічан, ці то з-за амерыканцаў, якія павінны былі адкрыць супраць Германіі нейкі другі фронт, ды ўсё не адкрываюць.

– Іх Чэрчыль не дурны ў пекла лезці,– разважае дзядок-грамацей. – Ён на Іванавым гарбу хоча ў рай заехаць.

А салдат скептычна ўсміхаецца:

– Многа ты разумееш, дзед. Цяпер яны нідзе не дзенуцца, калі наша бярэ. Цяпер ім чакаць – не паласа.

– Не разумею і не трэба, – пакрыўдзіўся стары. – Толькі я так скажу: абяцанкі-цацанкі…

Салдат быў дзяжурным па шпітальнай прахадной. Даведаўшыся, чаго я прыехаў, ён неахвотна падняўся з цёплага месца і пайшоў адчыняць вароты. Прапускаючы ў двор падводу, дзяжурны, нібы не верачы сваім вачам, спытаў:

– Гэта што – твой конь?

– Конь, – пацвердзіў я.

– I ты справішся?

– Спраўлюся.

– Бач ты, які шустры, – крутнуў ён галавой і, не спяшаючыся, пайшоў наперадзе, паказваючы дарогу. З ветрам мне добра была чуваць яго незадаволеная буркатня: прысылаюць тут розных жэўжыкаў…

I вось я ўжо еду дамоў. Хрупае пад нагамі рыпучы снег, тонка скуголяць палазы. Я бясконца то цмокаю, то нокаю на Буянчыка. Яго бакі ходзяць нібы кавальскія мяхі, з мокрай, потнай спіны валіць пара – хутка ўгрэўся. Каб хоць падкаваны быў, а то коўзаецца і коўзаецца, не можа як след напяцца. Калі дарога ідзе на ўзгорак, жарабок зусім выбіваецца з сілы, раз-пораз спыняецца, цяжка сапе, увесь дрыжыць ад натугі. Тут даводзіцца ўпрагацца і самому. Затое з горкі можна і пад’ехаць, прымасціўшыся побач з дзядзькам, накрытым з галавой саматканай посцілкай. З гары санкі бягуць самі, б’юць перадком Буянчыку па нагах, хамут налазіць яму на вушы.

– Гэй, варушыся, малы!

Абапал вуліцы замест дамоў закураныя сцены камяніц. Вольна гуляе ў руінах вецер, барабаніць кавалкам іржавай бляхі, што вісіць на самым карнізе былой пошты.

Адна за адной мяне абганяюць машыны. У кузавах заснежаныя, як дзяды-марозы, салдаты панастаўлялі каўняры кажухоў, пахавалі рукі ў рукавы.

Затым пайшлі цягачы з гарматамі, грузавікі з накрытымі брызентам кузавамі. Во сіла, дык сіла! Не, не тая, як казаў дзядзька, цяпер геаграфія.

На скрыжаванні дзвюх вуліц махае сцяжкамі дзяўчына ў белым вайсковым кажушку, у валёнках і з карабінам за спінай. I так у яе прыгожа выходзіць, што я аж рот разявіў і тут жа ледзь не трапіў пад колы машыны. Грузавік, аб’язджаючы мае санкі, па восі зашыўся ў снег, рыкнуў усім сваім жалезным нутром, напусціў дыму і паехаў далей, а рэгуліроўшчыца наляцела на мяне.

– Куды прэшся? Куды прэшся? Ану – звярні сваё кацяня! Ух ты – храбрая. Разышлася, як халодны самавар. Буянчык – ёй кацяня. Бачылі мы такіх. Усё гэта я хацеў ёй сказаць, але прамаўчаў, узяў жарабка за аброць і з’ехаў з дарогі ў снег.

А машыны ідуць і ідуць, дзьмухаюць мне ў твар бензінавым чадам, замятаюць снежным пылам. Буянчык пужліва водзіць вушамі, быццам збіраецца ўпудзіцца.

Не пяспела мінуць калона, як рэгуліроўшчыца падбегла да санак.

– Ты што – аслеп? У цябе вочы павылазілі, жаўтароцік?

I раптам, глянуўшы на доўгія дзядзькавы ногі, што тырчалі з-пад посцілкі, асеклася, заплюскала белымі ад інею вейкамі.

– Бацька?

Я быў сярдзіты на яе. Толькі што і кацяня, і жаўтароцік, а цяпер, бачыце, спачувае.

– А табе што?

Глянуў на дзядзьку – ці не згубілася шапка? – і цмокнуў на Буянчыка.

На былым аэрадроме лётчыцкія дамы глядзяць пустымі праваламі акон. Скрозь праломы ў сценах відаць разбураныя лесвіцы; абгарэлыя жалезныя бэлькі пакурчыліся ў агні пажару. На цаглянай сцяне выведзена белай крэйдай: «Мин нет». Сярод руінаў на дроце гойдаюцца акасцянелыя споднікі і ручнікі: вымярзаюць пасля мыцця. Глядзі ты – нават тут, сярод гэтага халоднага камення, жывуць людзі!

К вечару разгуляўся вецер. У полі цераз дарогу бягуць белыя ўспененыя ручаіны снегу. Мой жарабок зусім змардаваўся, спатыкаецца, як сляпы, спыняецца на кожным кроку, ужо двойчы падаў на пярэднія ногі. Заспее ноч, саб’ёмся з дарогі – тады бяда. Або замерзнем, або – ваўкі. Кажуць, што яны зараз гуляюць начамі і ў полі, і нават па сяле. Наша суседка Чмышыха, якую мы завём манашкай, сама бачыла. Ішла ўвечары з памінак, а ён стаіць насупраць Пёклінага пажарышча, свеціць вачамі. Потым павярнуўся і – трух-трух – пайшоў за агароды.

Трывожна азірнуўшыся па баках, я хуценька адвязаў лейцы, зачапіў іх за капыл побач з аглобляй, перакінуў лямку цераз плячо і, упінаючыся штосілы, пайшоў побач з Буянчыкам. Няхай нашы ворагі не думаюць, што мы заплачам – не на тых нарваліся.

– Но-о, малы, но-о! Бач ты яго! Тпр-ру! Тпр-ру!

Ну, цяпер паскачам. I як гэта выйшла – розуму не дабяру. На ўзгорку санкі моцна кінула на ўхабіну, жарабок ірвануўся штосілы і… выскачыў з аглобляў. Каб яно ўсё гарам гарэла – гуж парваўся. Ды і не дзіва, калі ён з гнілой вяроўкі.

Мае рукі як граблі. Я хукаю на адубелыя пальцы, пляскаю ў далоні, а вяроўкі не звязваюцца. Яны, быццам жалезныя, не хочуць гнуцца. А наўкол чыстае поле, вецер і замець. Ні начаваць мне тут, ні кідаць дзядзьку аднаго і бегчы ў сяло па падмогу. Не, трэба пачакаць, можа, хто будзе ісці ці ехаць. Няма чаго дарма жылы рваць, адпачну трошкі.

Напяўшы на сябе посцілку, якой быў дагэтуль укрыты дзядзька Андрэй, я сеў на санкі. Цякуць цераз дарогу белыя ручаіны, цякуць. Белы, як вылеплены са снегу, стаіць Буянчык… За белым полагам ляжу я на печы. Ляжу і не магу зразумець, дзе гэта бабка ўзяла такой матэрыі. Да вайны, помніцца, такія марлевыя полагі давалі хворым на малярыю. Гэта каб іх не кусалі камары. Быў такі полаг і ў майго бацькі. Дык няўжо ж гэта і ў мяне зараз малярыя?

А спадыспаду так добра прыгравае чарэнь, і ад гэтай пяшчотнай цеплыні па ўсім целе разліваецца прыемная млявасць, не хочацца варушыць ні рукой, ні нагой. Бабка ведае, што гэта такое – лянота. Трэба яе з мяне выгнаць, ды вось шкада – бацькі няма, а сама яна ўжо не падужае.

Яна, як заўсёды, грукае чыгунамі, патэльняй, засланкай. Побач са мной абаранкам скруціўся Глыжка. Спіць ён неспакойна, брыкаецца нагамі і чамусьці крычыць басам:

– Гэй ты! Чаго сядзіш? Замерзнеш!

Расплюшчыў я вочы – няма ні печы, ні хаты. Перада мной стаіць белы, як мельнік, мужчына. Снег на шапцы, на плячах, на бровах, на вусах. Стаіць і злуецца, крычыць, як глухому, засланяючы ад ветру свой твар трохпалай салдацкай рукавіцай:

– Чаго рот разявіў? Жыць абрыдла?

Я толькі тут разгледзеў, што гэта салдат, што амаль побач з маімі санкамі пыхкае шызым дымком санітарная машына. Яна забуксавала ў высокім сумёце. Вакол машыны з рыдлёўкай мітусіцца шафёр і праклінае ўсё на свеце. Ляснуўшы дзверцамі кабіны, да мяне рыпае па снезе афіцэр. Здаецца, і знаёмы. Гэта сутулы, даўгарукі, у вялікіх акулярах капітан-медык. Калі Скокавага Лёшку з сыпняком забіралі, і ён тады быў. Эх, і патурыў ён нас з Санькам са двара, беглі – спыніцца не маглі. Казаў, і нас зараз жа забярэ, як разносчыкаў хваробы. А ў яго размовы кароткія. Сыпняк? На насілкі, хату абліць, вопратку – у камеру. Другія просяцца, моляцца – нічога слухаць не хоча. Строгі капітан.

– Жывы? – спытаў ён у салдата.

– Жывы нягоднік, – адказаў той.

Салдат хутка і спрытна звязаў гуж, запрог Буянчыка і звёў маю падводу з дарогі, каб можна было размінуцца з машынай.

– Даедзе? – спытаў у салдата хмуры капітан.

– Даедзе! – супакоіў той. – Тут блізка. А мне прыгразіў:

– Глядзі ж, каб не садзіўся, а то павязуць цябе з тваім дзядзькам разам.

Буксуючы ў сыпкім снезе, «санітарка» прасунулася міма, падміргнула чырвоным вокам стоп-сігнала і знікла ў густой мяцеліцы. Зноў кагосьці з падлюбцаў павезлі ў тыя баракі. Возяць і возяць – канца-краю не відаць.

Андрэеву хату спалілі немцы. Цяпер цётка са сваімі малымі жыве ў залоўкі. Дзятвы, як і ў нас, поўная печ. Не паспеў я дзвярамі рыпнуць, як яны, нібы стрыжы, павысоўвалі галовы з-за коміна: у залоўкіных – чарнявыя, а ў цётчыных – нібы лён.

Самы меншы цётчын, Коля, спытаў:

– Ну што – прывёз бацьку?

– Прывёз, – кіўнуў я і затупаў цяжкімі дзядзькавымі валёнкамі, каб абабіць снег.

У печы лютуе полымя, яго доўгія языкі ажно скачуць у комін – гатуецца памінальны абед. Убачыўшы мяне, цётка кінула вілкі ў качарэжнік і пляснула рукамі:

– А мой жа ты пляменнік дарагі, а мой жа ты хлопец залаты! Яна кінулася памагаць мне расшпільваць гузікі на світцы, якія з марозу чамусьці не хочуць расшпільвацца. Быццам апраўдваючыся, цётка гаворыць:

– Набедаваўся гаротнік. Калі ж дзядзька гэты надумаўся паміраць у такое ліхалецце…

I раптам зноў уголас:

– Андрэйка, мой салавейка, на каго ж ты нас пакінуў?

Тут і малыя на печы, быццам па камандзе, зараўлі ўсе разам, свае і залоўчыны. Сама залоўка, высокая і худая жанчына, пабегла на двор распрагаць Буянчыка. Чутно, як яна там таксама галосіць над братам. Толькі мая бабка цяпер ужо спакойная, строгая і разважлівая. Яна сядзіць каля ложка, дзе ў гарачцы кідаюцца двое Марыніных хлапчукоў, і гаворыць:

– Кінь, Марына, сэрца рваць. І-і-іх, дзеўка, яшчэ нагалосішся. Пакуль прыйдуць бабы Андрэя прыбіраць, накармі лепей хлопца. I капні яму там у чарку таго, што капачам прыгатавала. Бачыш, як чалавек сцепаецца?

Я ажно вушам сваім не веру – чалавек! Гэта нешта ў лесе вялікае здохла, што бабка назвала мяне чалавекам. Звычайна я для яе ідал, нячысцік і бязбацькавіч. А тут – чалавек.

– Пі, дурны, пі,– прымушае мяне цётка. – Сагрэй нутро.

У вачах паплыла хата. Кружыцца столь, міска з ячменным крупнікам на стале, кружыцца печ і цётка з віламі ў руках каля печы, кружыцца Багародзіца з лампадкай.

– Еш, пляменнік, наядайся. Хочаш, яшчэ падалью. Ты не глядзі на іх, – ківае яна на прыціхлых дзяцей. – Яны не вымерхаліся.

I мне зрабілася неяк лёгка і весела. А тут яшчэ цётка хваліць:

– Ах ты, мужчынка наш! Ах ты, дзіцятка маё дарагое!

Канечне, я такі: усё магу зрабіць. Я дужы, я смелы, я кемлівы і разумны-разумны! Гэта не я хвалюся, гэта сам язык хваліцца:

– Вяроўка трэсь, а я ўзяў і… звязаў!

– I сам звязаў?

– Канечне, сам! Я што хочаш звяжу! Я…

– I што гэта за дзіця за такое!

…Прыпякае спадыспаду чарэнь, шуміць у вушах вецер, кружыцца ў вачах снег.

– Дзядзькава шапка не згубілася?

– Спі-спі, не згубілася, – супакойвае мяне бабчын голас.

– Іхні Чэрчыль не дурань у пекла лезці. Ён на Іванавым гарбу хоча…

– Спі ты ўжо, Чэрчыль!

Як хавалі дзядзьку, я праспаў. Прачнуўся – нада мной капітан у акулярах, а салдат заносіць у хату насілкі.