Читать книгу Dwaalpoort - Alexander Strachan - Страница 9

Die spaarkamer het skoon beddegoed en handdoeke gehad. Daar was nie veel meer wat ek vir die gaste kon voorberei nie en ek het na die beeskraal geloop, my teen die klipmuur opgetrek en in die son gesit met my bene wat teen die growwe muur afhang. Na ’n rukkie het die akkedisse weer uit die skeure gekom.

Ek kon onthou hoe ek as kind gesien het hoe hulle die beeste by die drukgang met rieme op die grond neergetrek het. Hulle het merke in die ore gesny, die bulkalwers gekastreer, die horings geknip en die bloed en groei met witwarm ysters doodgebrand sodat die reuk van geskroeide hare en vel tot in die huis gedra het.

’n Ent ondertoe het ek soos baie keer in die verlede op die opstal afgekyk. Aan die stoepbalke het geroeste paraffienblikke gehang waaruit varings na die vloer gerank het. Bo teen die dak het modder vasgesit. Die swaeltjies het jaar na jaar teruggekom om hul neste te bou met die geel klei wat hulle onder in Dwaalspruit gaan haal het. Party oggende het daar eierdoppe op die vloer gelê, ander kere ’n dooie voëltjie, die maag nog deurskynend; swart vlieë het gepak om die groot, toegeknipte oë wat nooit sou oopmaak nie.

As jong meisie het ek wyd getrap om die plasse water wat uit die paraffienblikke drup ná die plante natgegooi is. Ek wou nie die blare teen my voel nie – soos lang, harige vingers wat na my bene gryp.

Amadlozi vir voorvaders, het my pa gesê. Ibululu vir pofadder; umbani vir weerligstraal; umhlolo vir slegte voorteken. Die bakkie het teen die opdraande uitgeskiet en ek het diesel en uitlaatgas geruik.

Sondagmiddae het ek op die werf rondgedwaal. Dis hoe ek op Henriette se dagboek afgekom het: tussen die stapels boeke wat geslagte lank ongelees in Dwaalpoort se rakke gestaan het. Ek het dit skelm op die voerbale in die stalle gesit en lees, en dit op die muur gebêre wanneer my pa van die huis af geroep het. Partykeer het ek dit voor in die bakkie by die vendusie gelees . . . die konsentrasiekamp, die sweet aan haar lyf op die kampbedjie in die vreemde offisier se tent, en die hartseer deuntjie van die music-box met die ballerina op die seepkissie langsaan.

Saans het ek in die gang voor Henriette se portret gestaan. “Oerhoer,” het oupa Lood se stem meteens agter my gepraat.

Ek het omgeskrik vir die vreemde woord, maar oupa Lood het my nie raakgesien nie, hy was besig om met homself te praat. Ek het saggies teruggestaan op die plankvloer, want die laaste ruk was ek al skrikkeriger vir hom – dit was nie meer lank voor hulle hom na die familiekerkhof sou dra nie. Wanneer ek in die gang af geloer het, kon ek hom gebukkend voor die portrette sien staan. Dan het ek óm die huis na die voorstoep geloop, maar wanneer ek by die voordeur inloer, het hy nog altyd op dieselfde plek gestaan.

Ek het die dagboek stadig, stukkie vir stukkie in my eie handskrif begin oorskryf en dit met ougroen materiaal oorgetrek sodat my boek nes Henriette s’n gelyk het. Soms het ek dit tussen my knieë vasgeknyp en gedink hoe eensaam sy in die kamp was toe die ander Boerevroue haar verstoot het.

Die nagte op die plaas was lank. Met die oorskryf van die dagboek het ek Henriette probeer lewend maak, probeer skryf hoe dit regtig moes gewees het, en dalk ’n bietjie aangedik in die proses.

Partykeer was daar donderweer; in die gang het my pa gehoes. Soggens het die tarentale in die bloekombos my wakker geraas en Sondae het die meubelstukke altyd swaarder gelyk as op weeksdae. Op die vloer het erdeware gestaan en daar was gehekelde lappies waarvan my pa om die dood nie ontslae sou raak nie. Aan die einde van elke seisoen moes dit versigtig gewas word en dan weer op dieselfde plekke teruggesit word.

In die sitkamer het ek my hand uitgesteek om die radio aan te skakel, maar dit dadelik weer teruggetrek toe die sinkplate op die dak kraak. Dis hoe hulle jou gewaarsku het dat Sondag ’n stemmige dag was.

My pa was slimmer as die ander boere in die kontrei. Hy het ’n aanleg vir tale gehad en as ons die lang pad met die bakkie gevat het, het ons vasvra gehou om die tyd om te kry. Uchakijana vir stokstertmuishond, het hy my die soveelste keer met ’n woord getroef. Ek het voor my in die pad gekyk en die telefoonpale het by ons verbygeflits. Ukunquma ngentambo, hang met die doodstraf, het hy my skrikgemaak om my aandag te kry. Maar hy het gelag. “Toemaar, dis net ’n grap.”

Op die dorp het hy nog ’n huis gehad waar hy geslaap het as hy tot laat in die aand vergaderings moes bywoon.

Sondagmiddae het hy altyd op die voorstoep met sy koerant gesit; hy het nie my voetstappe op die plankvloer gehoor nie. Van waar ek in die deur gestaan het, kon ek net die kant van sy gesig sien. Ek het na hom gestaan en kyk soos ek hoeveel keer in my latere lewe sou doen. Die man wat net oor dinge gepraat het wat nie saak gemaak het nie. Daar was ’n effense frons op sy voorkop. Hy was nie ’n mooi man nie – hy was Mafika.

Hy het die koerant laat sak. “Rentia?”

Ek het met my hand opgewys na die kloof. “Emmarentia!” het my pa se stem uit my kindertyd gekom – dis hoe hy my genoem het wanneer hy ernstig was. “Bly weg daar!”

Bedags wei die wit hartbeeste daar – hoog in die kil, dun lug, tussen die diep klipskeure bo-op die spelonke met die Boesmantekeninge: die hol aarde waar jy nooit alleen ingaan nie, maar altyd saam met iemand anders en met ’n gerf brandende dekgras in jou hand.

Altyd ’n bietjie dieper in. Teen die rotswande swem die geelvisse stroomop in Dwaalspruit se kuile en ’n entjie verder ruik ’n rooibokram aan ’n bronstige ooi. Weer kronkel die spelonk. Die strepie lig by die bek raak al yler en jy steek vroegtydig ’n nuwe gerf aan die brand: die mantis – die eerste mens? Nog ’n paar treë vorentoe en dan verstikkend in die skroei van die vlam terwyl die vlermuise vervaard om jou kop begin uitvlieg: die verbode wit portret van Mhlophe self! Die tekening wat geen vrou mag sien nie.

Op die stoep het my pa sy koerant gelig. Sy oë het na die woorde voor hom gekyk, maar ek het geweet hy lees nie. Hy het die koerant langs hom op die klipvloer neergesit en opgestaan. “Die vee behoort vanjaar goeie pryse te haal,” het hy gesê en met die stoeptrap afgestap na die skure toe. Ek het hom agterna gekyk tot by die rondawel waar hy met die voetpaadjie weggedraai het na die familiekerkhof toe, waar oupa Lood toe ook gelê het.

By die veiling het dit altyd na stof en bees geruik, terwyl Bullet en Julius Nkosi die beeste volgens grootte en ras in lotte gesorteer het. Toe begin die afslaer se stem sing, maar die bod op die eerste paar lotte het my pa net so van die hand gewys. “Meneer die afslaer,” het hy gevra, “dink jou kopers miskien Dwaalpoort het nie weiding nie?”

Deur die openinge van die teerpale het ek gesien hoe my pa se lyf Mafika word. Hy het meteens net anders gelyk. Reg voor jou oë, terwyl jy nog vir hom gekyk het, het hy sy plaasnaam geword.

Ek het die teerpale geruik toe Mafika vir Bullet-hulle skreeu om op te hou uitkeer. Die beeste het blasend in die hoeke van die hokke saamgedruk en ek het gesien hoe Julius natgesweet in die beesmis gaan staan. Ek het geweet sy kop is lankal nie meer by Dwaalpoort se beestroppe nie. Sy gedagtes het baie verder as die plaas gestrek. Eintlik het dit al kleintyd begin toe hy die gravering op die groot antieke vertoonkas in die eetkamer met sy hande bevoel het wanneer sy ma van die statte af gekom het om huis skoon te maak. Toe al het sy kop verder as Dwaalpoort, na die oorkant van die see begin mik, terwyl sy ma se bont rok om die stoele swiep.

“My kopers warm nog net so ’n bietjie op, oom Ludwig,” het ek die afslaer se stem gehoor. Hy het sy hande senuagtig teen mekaar gevryf, maar sy stem het hierdie keer heelwat langer gesing.

Toe die hamer val, het Mafika geknik.

Sy vetosse het hy gebêre vir die laaste lot – tien jaar oud, nooit onthoring nie. Die veewagters se voorslae het in die stof agter die rooiblink velle geklap terwyl hulle die beeste vorentoe dryf. Die osse het met die kop skuins in die drukgang afgekom, want daar was nie plek vir hulle horings nie.

Almal het geweet hier kom ’n ding.

Toe die hek agter die osse toeklap, het die veewagters hul swepe laat sak en met hul arms op die teerpale gerus. Voor hulle het die beestrop bly rondmaal. Die trop wat hulle onder Mafika se hand in die veekraal van hul ma’s afgespeen het terwyl die gebulk drie nagte lank oor Dwaalpoort se vlaktes gehang het. Die trop wat hulle vroegsomer te perd met swepe teen die hange uitgedryf het op boontoe, suurveld toe, en jaar na jaar vroegwinter weer afgedryf het na die vleie se soetveld.

In die verkoopsring het die werker in die oorpak, wat die vee aanhoudend moes ronddraai vir die kopers om beter te kon sien, op die nat beesmis gegly, maar betyds teen die veiligheidsleer uitgeklouter.

Zulamfula, rivier wat kronkel! het die veewagters Dwaalpoort se Zulunaam uitgeroep.

Onder in die ring het die osse se horings teen mekaar gekap; hulle het aan die teerpale geruik, hul koppe weggeruk en deur die neus gesnork. Die kopers in die voorste ry stoele het gekoes vir die slym wat spat. Dwaalpoort se uitsoeklot, bestem vir vanaand se streeksnuusaankondiging oor die radio.

Die afslaer het vir ’n openingsbod geroep en uit die koperstoele het ’n ry hande gelyk opgeskiet. Hy het heen en weer gekyk, asof hy ’n oomblik nie geweet het waar om die eerste bod te vat nie. Toe word sy stem ’n grammofoon. Links en regs het hy met sy hand gewys soos hy elke keer ’n bod vat. Mafika se gesig het niks gewys nie, terwyl die hamer vir die soveelste keer in die lug gehang het. Maar weer het daar ’n hand opgeskiet. Vir die laaste keer. Toe val die hamer. Die afslaer het omgedraai en sy hand uitgesteek. “Geluk, oom Ludwig.”

Mafika het die rand van sy vendusiehoed gelig, die een met die smal rand met die klein tarentaalveertjie in die band. Toe die osse deur die hek in die gang af verdwyn, het ek omgedraai en na die bakkie geloop.

Daai jare sou Julius-hulle vooruit met die groot trok gery het. Ons sou nie dadelik teruggaan plaas toe nie, maar net Bullet kon saam met my pa by die kroeg ingaan, selfs al was hy nog onder die ouderdom. Ek moes in die bakkie wag. Natuurlik was ek skaam die ander leerlinge sien my, ek was darem al ver op hoërskool. En hoe kry jy dit reg om in ’n plaasbakkie vol vendusiestof na iets te lyk? Ek het my lyf klein gemaak op die sitplek en my verbeel ek drink in die dorp se eerste koffiekroeg gekleurde koeldrank deur ’n strooitjie. Maar toe sien ek die stof onder my naels en ek gaan sit sommer op my hande.

Deur die oop kroegdeur kon ek inkyk. Oral het rugbydasse en pette gehang, en ’n pooltafel heeltemal uit plek teen die oorkantste muur voor die dik portretrame wat die storie van die Britse inval op die dorp vertel het . . . die bebaarde Boere met hulle opslaanhoede en dan die Britse offisiere in hul netjiese uniforms met hul snorre weggekam. Boer of Brit? Ek kon dit nie help nie, albei was vir my ewe grillerig. Was hulle dan in Henriette se tyd aantreklik?

Na ’n ruk het ek die cubbyhole oopgemaak – my pa se papiere, vreemde kwitansies wat ek eerder teruggesit het.

In die kroeg het Bullet en my pa skouer aan skouer gesit en die kroegmeisie het afgebuk om die ysblokkies op te tel wat op die vloer gerol het. “Dubbels!” het ek my pa se stem hoor roep. “Op Dwaalpoort se rekening!”

Bullet het weer gelag. Hy kon bestel net wat hy wou, het ’n groot sluk gevat en nog ysblokkies met sy hand van die toonbank gevee. Soos met alles kon hy sy sin by my pa kry, net met een ding nie.

“Short knock!” het my pa geroep.

Ek het in my stowwerige vendusieklere uitgeklim om Dwaalpoort se pos te gaan haal. Hierdie tyd van die dag was daar gelukkig min mense op straat. In die verbystap het ek die kroegmeisie se oë gesien. Sy was maar ’n jaar of wat ouer as ek. Wou sy iets vir my sê?

Met die pos in my hand het ek vinnig by die skool verbygeloop, toe stadiger by die oop stuk grond langs die kerk, en by die stadsaal verby. Voor ek in die bakkie geklim het, het ek weer by die kroegdeur ingekyk. Die toonbank was leeg. Teen die agterste muur het my pa met ’n poolstok in sy hand gestaan. Sy statigheid van vroeër die dag by die veeveiling was weg. Ek kon nie help om dit raak te sien nie – sy vendusiehoed het skeef gesit en daar was iets potsierliks in sy houding. Ek het die bakkie se deur hard toegeklap.

Teen skemer moes ek terugbestuur plaas toe; na al die brandewyne het dit skielik nie meer vir my pa saak gemaak dat ek nog nie ’n lisensie het nie. Bullet het in die middel gesit en hy moes elke keer bo-oor my pa klim om die hekke oop te maak. Daar was ’n baldadigheid in hul stemme, terwyl ek gesukkel het om die ratte te verwissel. In die bakkie se remligte het hulle saam in die stof gepie. Anders as wat vroue dit doen. Uitgelate. Ruik mans soos perde?

“Het jy die pos onthou?” het my pa gevra terwyl hy terugklim.

“Wie anders sal, Pa?”

Ek het weer gesukkel met die ratte. Die pad terug huis toe was uitgerek met Bullet se hand heelpad vatterig teen my bobeen op.

“Hei!” het my pa geroep.

Ek het voor die agterdeur stilgehou.

In die kombuis het yskasdeure geklap. Dit was Bullet se werk om vir hulle die nightcap te meng. “Blouwildebees!” het hy geroep en met die donker mengsel in die gang afgestap gekom.

Ek het my slaapkamerdeur agter my toegetrek en eers my top uitgetrek en my hande oor my tieties gevou. Ek het oor my heupe gevat. Hulle was nog te smal vir ’n vrou s’n. In die spieël het ek verby die vendusiestof op my vel gekyk. My tieties het by die dag mooier geword . . .

Ik was 18 jaren oud alleen zonder famili meer in di consentrasi kamp di jaar 1901 van ons oorlog met Groot Britanje. Daar bij di spruit het ik mij jurk uit getrek op een platte klip gesit en met seep gesmeer. Dit was nog vroeg en daar was niemand nabij. Ik het ook mij onder klere uit getrek an mij hele lijf met seep gesmeer. Toe ik om draai het ik vroue gehoor wat op pad was na di spruit. Ik het gou weer mij klere aan getrek, mijn jurk nog nat, en terug geloop na di tente di hele pad denk ik an di Engels ofsier en hoe hij mij naam gese het hoe hij Henriette se.

Haar hand vee stadig oor die buitekant van haar arm, dan ingedagte oor die dun vel aan die binnekant van haar arm. Sy kyk af na haar hande, haar vingers lê lank en bleek in haar palm.

“Henriette?”

Die vreemdheid van haar naam in die Engelse offisier se mond bly die afgelope dae in haar kop ronddraai.

Sy trek haar rok uit, span dit oor die klip voor haar en vryf die koekie seep oor en oor in die dun materiaal in. Tot haar vingerpunte wit is. Dan spoel sy die rok uit en kyk hoe die water melkerig word. Sy dop die rok om, spoel dit nog ’n keer uit en draai die oortollige water met haar hande uit.

Dit is nog te vroeg; daar is nie ander mense naby nie en sy trek haar flennie-onderrok uit, vryf die seep oor haar kaal lyf in en skuif stadig teen die klip af na waar die water dieper is.

Onder haar voete kan sy die los klippe voel en as sy begin hoes, hou sy aan die rots vas. Sy verskuif haar voete versigtig; die water is te seperig om die bodem te kan sien en sy begin haar hare was en spoel dit af. Dan skuif sy met ’n gesukkel teen die klip op deur met haar hande langs haar op die gladde rots te druk. Net haar voete hang in die water en teen haar gesig is haar lokke lang, nat slierte. Haar lyf is warm en koorsig, maar haar voorkop voel koud.

Henriette kyk na haar vingerpunte, hulle is verrimpeld van die water. Maar sy voel steeds nie skoon nie. Daar is ’n kriewelrigheid oor haar hele lyf. Eers vryf sy oor haar skouers, dan begin sy krap – daar lê rooi hale oor haar maag. Langs die hale slaan haar vel lakenwit, amper deurskynend deur.

Met die draai van die wind kan sy die ander vroue se stemme hoor. Hulle is op pad na die spruit toe om te kom was. ’n Paar oomblikke bly sy nog doodstil sit. Maar die stemme kom nader. Sy steek haar hand uit na die flennie-onderrok langs haar op die klip. Eers lig sy haar een been om die onderbroekie aan te trek. Dit is moeilik om te balanseer. Dan lig sy haar ander been. Sy kyk vinnig om, want sy wil nie hê hulle moet haar só sien nie.

Die rek klap saggies teen haar vel en sy skud die druppels uit haar hare. Met die opstaan trek sy die onderrok klam oor haar lyf aan, dan die rok bo-oor. Sy loop stadig teen die opdraande uit terug na die tente toe.

Tydens my kollege-vakansie was daar oral op Dwaalpoort beweging. Die werkers het met tange deur die geroeste draadheinings geknip. Daarna het hulle drie geslagte se doringdraad opgerol en in die erosieslote gegooi. Die plaas sou met wilddraad toegespan word. Maar nie een van ons het mooi besef waarvoor ons ons ingelaat het nie. Bedags het die son op ons neergeskroei en snags het ek lyfseer in my kamer op my bed gelê.

Dit was soos om ’n lang teerpad te gery het. Nadat die rit oor was, het die pad se wit lyne steeds in flitse na jou toe bly terugkom.

Hulle het die geroeste ysterpale waaraan die ou draad vasgemaak was, uit die grond begin loswikkel. Sweet het op hulle bolywe uitgeslaan. Maar die grond het vasgeklou. Phuma zinyo, uit met die tand! het hulle geroep en oor die blase op hul hande gespoeg en ondertoe vervat. Die ysterpaal het effens beweeg, hulle rûe het gebuig, stadig het die grond toegegee en hulle het die ysterpaal uit sy staanplek getrek.

Van lig tot donker het die klank van yster oor die vlakte weerklink soos hulle die pale die een na die ander op ’n hoop gegooi het. Hulle het die ou ankerdrade, toegegroei onder die gras, uitgeruk. Die ysterpale het hulle laaste lêplek langs die opgerolde draad in die erosieslote gekry.

Groot vragmotors het ingery gekom en lang, swartgeverfde ysterpale en rolle gladde draad op Dwaalpoort se grense afgelaai. Snags het ek op my bed omgerol. Die dowwe hamerslae wou nie ophou nie, in my agterkop het dit steeds oor die vlakte geëggo. Ek was vasgedraai in die laken, terwyl die swaar hamers die ysterpale in my lyf ingedryf het.

Bedags het hulle gate gegrawe, beton gemeng vir die ankerpale en die nuwe drade styf getrek. Mafika het langs die heining gestaan, met sy hand opgevat en die hoogte getoets: 2,4 meter.

Hy was tevrede – die bokke sou binne bly.

Dit was tyd vir die wildtrokke. Op die vlakte het vrag na vrag wild agter uitgespring en met hul hoewe op die vreemde grond geland. Op die bed het ek die laken om my probeer loswikkel; oral op my lyf was bokhoewe.

Weke lank het die bokke teen die grensdraad gemaal, die wildheining met kop en lyf bly aanvat, uitkomkans gesoek, later opgegee en in die skaduwee van die soetdorings tot rus gekom.

By die boskamp het die werkers die steekvlieë wat by die fontein uitgebroei het teen hul nek doodgeklap. Hulle het die bloed met hul hande afgevee en die rooierigheid aan hul broeke afgesmeer.

Op die grond het hulle die struike met pangas weggekap. Hulle het hul vingerpunte natgelek, langs hulle in die sand gespoeg, die gat vir die veldtoilet begin grawe, tente opgeslaan en die braaivleisplek uitgelê.

Dit was ’n seisoen later.

Deur Dwaalpoort se nuwe wildhek het die blink vier-by-viers ingery gekom – die eerste jagters het op die plaas opgedaag. Almal het asem opgehou. Die veewagters het hul swepe in hul hutte opgehang, die reuk van beesmis en dipstof vergeet en in spoorsnyers en gidse verander.

Dit was koel onder die stoep se sinkdak. Ek het langs Bullet gesit wat my gewys het hoe om die wildpermitte uit te skryf. Op die stippellyn het rooibok Aepyceros melampus geword, blesbok Damalicus dorcas phillipsi, gemsbok Oryx gazella . . . op die papier het vleis en bloed met die skryf van my pen in saketransaksies verander. Eland was nie meer sy Zulunaam mpofu nie, hy het Taurotragus oryx geword, swartwildebees Connochaetes gnou, springbok Antidorcas marsupialis, koedoe Tragelaphus strepsiceros . . . Ek het die permitte gesorteer en die pak papier met ’n speld vasgesteek.

Die bekende geluide op Dwaalpoort was weg – die geklap van swepe en trekkers wat soggens opwarm. Dit het plek gemaak vir die gedruis van die wildvanghelikopter wat heen en weer oor die bosse swiep. Dan verder, dan nader soos hy die bokke na die tregter toe aanjaag.

Ek en Bullet het agter die struike met ons rûe na die aankomende wild toe gehurk en asem opgehou. Eers het ek net die hoefslae gehoor. Toe kom die lywe by ons verbygeflits. Party vinniger, ander struikelend, moeg gejaag deur die helikopter.

Die voorste bokke het al klaar in die nette vasgehardloop toe die agterste bokke eers by die bek van die tregter inkom. Van die kante af het ons met seilgordyne na die middel van die opening gehardloop om hulle ontsnaproete af te sny. Mens en bok vir die eerste keer saam ingehok in die beperkte ruimte van die vang-boma.

In ’n oogwink het alles na gebreekte gras, stof en geknakte struike geruik. Die son het op die bokke se velle geflits. Iewers het ek die dowwe geluid gehoor van ’n bok wat in ’n boom vashardloop. Ek het omgekyk; die lyf het lusteloos op die grond gelê. Hy het nog effens geskop, ’n laaste natrek.

Maye! het die vangers meteens geroep.

Ek het teruggekyk; ek kon nie verstaan hoekom hulle roep nie.

Maye!

Ek het weer ’n slag omgekyk. Die roep was dringender hierdie keer. Maar hoekom het hulle na mý gekyk?

Druiwetrosse, dis waaraan ek gedink het. Oral in die vangnet het bokke gehang, geskop, probeer loskom. Soos trosse druiwe, het ek gedink. ’n Bewegende landskap van springende lywe – so onwerklik dat ek my oë moes knip.

Ek het steeds nie geweet hoekom die vangers roep nie. Toe sien ek hom met die omkyk. In die deurmekaar hardlopery het ek hom nie dadelik tussen die ander bokke opgemerk nie. Maar die vangers se stokke het heeltyd na hom beduie. Daar was ’n wit hartbees saam met ons in die vangkraal! Die bokke het deur die neus gesnork, bolle skuim en bloed het op hul oopgesperde bekke gestaan. Hier en daar het een dit reggekry om uit die net los te wikkel. Hulle het al in die rondte in die boma begin hardloop. Soos hulle vastrap, kon ek die steungeluide uit hul mae hoor.

Met die draai van sy lyf het die son op die wit hartbees se vel weerkaats en ek kon die rooi van sy oë sien. Hy het effens kruppel gelyk na die gejaag van die helikopter. Miskien het hy seergekry. Hy het oor ’n klip gestruikel, sy hoef gelig en reguit in die nette vasgehardloop. ’n Oomblik het dit gelyk of hy gaan deurbreek, toe sit sy horings in die toue vas.

Isagila! Hulle het vir ’n knopkierie geroep. Dit het deur die lug aangeslinger gekom en hard teen sy blad geklap. Die hartbees het begin terugrem, hy kon nie sy horings loskry nie. Nog ’n kierie het deur die lug teen sy vel geklap. Hy het op sy knieë geval, maar weer regop gekom. ’n Ronde ysterklip het hom teen die kant van die kop getref, ’n skerper een het die vel op sy rug gekerf, toe was hy los. Daar was bloed op sy neus en hy het skuins gehardloop asof hy van balans was.

Terwyl ek vir hom gekyk het, het ’n bok van agter af in my vasgespring en ek het op my knieë geval. My heupe het lam gevoel van die slag. Ek het my op my elmboë regop gedruk. Oral om my was horings en hoewe. Die stof het in my gesig opgeslaan en ek het die skerp sandkorrels onder my hande gevoel.

Die wit hartbees het na die skeefhardlopery weer sy rigting in die boma gekry. Hy het nog een of twee maal in ’n struik vasgehardloop, maar sy balans was terug. Die kruppelloop was skielik weg en hy het nou stywebeen rondgedraf, sy stert ’n sekel. Sy kop was afwaarts gebuig, sy horings reguit vorentoe. Die vangers het uit sy pad gespring. Party het nette toe gehardloop, ander op hul mae onder die seilgordyn deur, uit buitentoe.

Die wind was sag en koel teen my vel. Ek het die onderkant van die bokke se hoewe gesien. Oopgerekte oë, flitsende horings en slym wat by die bekke uitspat. Het die harde slag my benewel?

In die duiseligheid het dit gevoel of ek uit die gemaal begin opstyg. Asof ek hoog van bo af op die gestamp en die gespring afkyk.

Asof dit ’n bevel was, het die bokke meteens in die middel van die boma bymekaargekom. ’n Oomblik het dit gelyk of die trop botstil staan. Die stof het stadig om hulle neergedaal.

Maar toe begin hulle maal. Al vinniger en vinniger. My oë kon die lywe nie meer volg nie. Meteens het hulle weggebreek uit die sirkel, koers gevat en die seilgordyn platgetrap. Stofstrepe het oor die vlakte gehang. Die wit hartbees was nêrens te sien nie. Hy het saam met die trop bokke oor die rant verdwyn. Die vangers se gesigte was asvaal. Net die dooie bok het tussen die graspolle agtergebly.

Ek het om my rondgekyk. Was die slag teen my rug dan so hard? Dit was of die bokke nooit in die boma was nie. Miskien was die son te warm op my kop. Voor my oë het ek gesien hoe die geknakte grasspriete weer regop kom; die struike se blare het stadig oopgevou.

Om my het ek die geklap van tonge gehoor. Die nette het net so opgefrommel op die grond bly lê. Ek het na my arms gekyk. Nee, ek het my nie verbeel nie, daar wás ’n rooi horingstreep oor my vel.

Die vangs het net die een dooie bok opgelewer. In my rug het die steekpyn weggeraak, maar die lamheid het nog lank agtergebly. Ek het nie vir Bullet en Julius gewag nie; ek het stadig op my eie teruggestap huis toe.

In my kamer het ek op die bed gaan sit, die bedkassie se laai oopgetrek en die vel papier onderin raak gevat . . .

Tydens die meeste groot wildvangoperasies sluip daar iewers ’n fokop in. ’n Fokop en vloek gaan gewoonlik hand aan hand en die taal wat hom by uitstek hiertoe leen, is blykbaar Afrikaans. Die fokop kan hom op verskillende maniere aanbied. Die gordyn word te vinnig getrek en die bokke is nog nie verby nie. Daar was dus ’n probleem met die kommunikasie. Het die pilot te vroeg die sirene getrek? Onthou, die vangers kan nie die bokke sien aankom nie. Of het een van hulle net nie plat genoeg gelê nie?

Die wild wat in die bek van die tregter omgedraai het, práát nou met die ander wild op die plaas. So versprei die geheim van die plasing van die tregter se bek. Om die boma nou weer na ’n nuwe plek toe te skuif, is groot werk. Daarom is dit ’n groot fokop as die aap so uit die mou gelaat word!

Maar daar is ook ander fokops. Bulle in plaas van koeie, blesbokke en nie hartbeeste nie. Die pilot het die bokke te vinnig gejaag. Of die vangers raak deurmekaar met die merkery en niemand is skielik seker watter bokke is gekalmeer nie. Twee bakleierige bulle beland in dieselfde hok . . . die bokke ontsnap agter uit die vragmotor terug in die boma in.

Die Afrikaanse woordeskat bied hier ’n wye spektrum om van te kies. Fok, kont en doos blyk nietemin gewilde keuses te wees.