Читать книгу 1 Recce - Alexander Strachan - Страница 5

Hannes Venter se groep nader die Shatotwa 1-basis behoedsaam. In die helder maanlig is alles rondom hulle duidelik sigbaar. Hul wapens is gespan en die veiligheidsknippe op vuur gestel. Namate hulle naderkom sien hulle die hutte se grasdakke in die maanlig blink. Dis onheilspellend stil en nie eens ’n hond blaf nie. Dit verontrus hulle – die gedagte dat daar nêrens ’n hond blaf nie. Elke kamp het immers ’n hond of twee, waarom ruik die honde hulle nie?

Met alles in totale stilte gehul wag die groep angstig vir eerste lig, daardie grys tydjie tussen dagbreek en sonsopkoms. Dis ’n heerlike wintersnag en soos te wagte wel effens koelerig. Soos die oggend naderkom, raak dit al hoe kouer. Maar toe die Recces hul rugsakke afhaal, is hul rûe papnat gesweet. In die koel luggie begin hulle nou koud kry.

Voor hulle begin die slapende basis van Swapo (Suidwes-Afrikaanse Volksorganisasie) nou wakker word. In die stilte is daar meteens roeringe, manne wat hoes en steun as hulle opstaan en hul lywe ná die nag se slaap uitrek. ’n Onderlangse gemompel en kuggies is oral hoorbaar. Die wagte by die basis se ingang – skaars 40 m weg van die aanvalsmag – steek sigarette op en begin niksvermoedend gesels. Maar daar is altyd die risiko dat iets hulle kan waarsku dat die Recces op hul voorstoep is.

Sowat 300 m daarvandaan lê Charl Naudé se groep en wag. Hulle is sowat 20 m van die Shatotwa 2-basis opgestel en wag dat Hannes die aanval met eerste lig by Shatotwa 1 “spring”. Sodra Hannes-hulle begin skiet, sal Charl se groep onmiddellik aanval. Volgens hul inligting is daar 120 soldate in elkeen van die twee Swapo-basisse.

Terwyl hulle vir Hannes wag om die aanval te begin, stap iemand uit ’n hut reg voor hulle. Dis ’n Swapo-vegter sonder sy geweer wat reguit na die Recces toe aankom. Hy stap op LC Odendal af wat langs ’n meter hoë bossie posisie ingeneem het. Die res van die span verskuif effens en toe is hulle weer doodstil. Maar elke AK47 is nou roerloos op die man gerig wat aangestap kom. Adrenalien jaag deur die operateurs se are. Hulle hou asem op terwyl hul harte hard in hul ore klop.

Die man gaan reg voor LC staan. Hy was duidelik nog erg deur die slaap want die volgende oomblik urineer hy bo-op LC sonder om hom te sien. Dit was een te veel vir LC en hy skiet die man net daar in sy spore dood.

Toe die skoot klap, brand almal gelyktydig met AK47’s en RPG7’s op die basis los. Terselfdertyd breek alle hel 300 m verder los, waar Hannes se span Shatotwa 1 met AK47’s, RPG7’s en mortiere bestook.

Hul eerste teiken is die wagte by die beheerpunt en wagpos. Hulle is óf dadelik doodgeskiet óf het op die vlug geslaan, want ná ’n paar oomblikke het hulle nie meer teruggevuur nie. Van die Recces se RPG7-vuurpyle tref die hutte. Minstens drie reg voor hulle slaan aan die brand en veroorsaak ’n muur van vlamme 15 m voor die aanvalsmag. Dit verlig die Recces se eie posisies helder. Bokant hul koppe breek ligspoor- en gewone koeëls die lug met skerp knalgeluide.

Vanuit die hoofbasis word daar nou ook in die rigting van Charl se groep geskiet. Dié vuur is nie juis noemenswaardig nie omdat die hele kamp duidelik aan die slaap gevang is. By Shatotwa 1 staan Hannes se mag nou almal uit hul stellings op en beweeg vorentoe. Hulle word onmiddellik met ligte masjiengewere (LMG’s) onder die koeëls gesteek. Die LMG-stellings was in die noordwestelike deel van die basis en taamlik naby aan die Recces.

Hannes se mag sit hul aanval met vuur-en-bewegingstegniek voort. Hulle hardloop egter nie soos gewoonlik nie, maar voer die aanval met ’n baie vinnige stap-pas uit. Stap en skiet, stap en skiet sonder ophou sodat die groep sy momentum behou. RPG7-vuurpyle en mortierbomme ontplof oral in die basis en ruk dit uitmekaar. Die Recces skiet met baie ligspoorkoeëls in hul magasyne, wat die droë gras aan die brand laat slaan. Mettertyd is die hele kamp in ligte laaie. In die skynsel van die vlamme sien hulle hoe die Swapo’s hardloop en rondswenk om die koeëls te ontduik.

Die basis is so onverhoeds betrap dat die meeste Swapo-soldate se gewere nog in hul hutte is. Die Recces maai onder hulle met PKM-masjiengewere, AK47’s en RPG7’s, terwyl die mortiere op ’n kort afstand oorhoofse vuur lewer. In die vroegoggendstilte van die bos is die ontploffings en masjiengeweersarsies oorverdowend.

Ligspoorkoeëls trek in helder ligstrepe ’n meter bo die grond en mense knak soos grashalms voor die aanslag. Die Recces beweeg steeds vorentoe.

Die geveg kon dalk net enkele minute geduur het. Agterna was dit onmoontlik om die tydsduur te herroep. Vir sommige Recces kon dit soos ure gevoel het, maar ná ’n paar minute het hulle reeds deur die doelwit beweeg.

Toe tree die doodse stilte in wat so eie aan vuurgevegte is. Met ore wat tuit het die Recces nie eens geweet of Swapo heeltyd teruggevuur het of nie, hulle was te gefokus op hul eie taak. Met die oorlogslawaai sou hulle buitendien nie die vyandelike vuur kon hoor nie. Maar nou, in die stilte, word hulle vir die eerste keer bewus van die steungeluide van die gewonde Swapo-vegters.

* * *

So moes 1 Recce se manne menigmaal die nag as dekking gebruik om die verrassingselement teen ’n oormag te behou. (Die volle verhaal van die aanval op die Shatotwa-basisse word in hoofstuk 12 vertel.) Hul motto was dan ook “Die nag behoort aan 1.1 Kommando”. Vir die Recces is die nag die ideale tyd om hul operasies uit te voer – dan was hulle onsigbaar vir vyandelike en ander nuuskierige oë wat moontlik hul teenwoordigheid kan verraai. Gedurende die dag verkies hulle om roerloos in hul skuilplek te lê. Van daar bespied hulle die omgewing met arendsoë om inligting in te win oor wat rondom hulle gebeur.

Onopsigtelikheid is die wagwoord en die span sal nie hul teenwoordigheid deur geluid, rook, beweging, reuk of spore verklap nie. Dit is belangrik om die verrassingselement te behou. Die operateurs pas gevorderde tegnieke soos teenspoorsny toe om te verhinder dat hul aanwesigheid ontdek word – hulle wis hul eie spore agter hulle uit sodat die vyand nie eens weet hulle het die gebied binnegekom nie.

Die Recces doen vooraf verkenningsoperasies om hul teiken te identifiseer en in sommige gevalle inisieer hoër gesag (bv. Militêre Inligting [MI]) die ontplooiing. Afhangende van die sensitiwiteit daarvan sal die operasie deur die Hoof van die Weermag of deur die minister van verdediging gemagtig word – in sommige gevalle deur die staatspresident self.

Die Recce-span se leiers beplan ’n operasie in die grootste geheimhouding met so min moontlik mense betrokke. Op eenheidsvlak is die Recce-bevelvoerder verantwoordelik vir die beplanning. Eers nadat die plan oor weke of maande in die fynste besonderhede ingeoefen is, sal die Recce-spanne onder hulle eenheidsbevelvoerder op die missie ontplooi word.

In die vyandelike gebied sal die span deur die dag op een plek skuil en dan, net ná laaste lig (die tyd tussen sononder en donker), onder dekking van die nag uit hul skuilplek beweeg. Die doel is nou om die teiken te infiltreer wat hulle teen ’n geskikte tyd (byvoorbeeld middernag) gaan aanval. Hul onttrekkingsplan word baie fyn uitgewerk en alle moontlikhede word oorweeg: te voet, uit die lug of per see.

Afhangende van die omstandighede sal hulle ná die operasie deur ’n helikopter opgepik word. Andersins sal die span eers heelwat afstand tussen hulle en die teiken aflê en voor eerste lig weer in ’n dagskuilplek inbeweeg. Daar wag hulle tot dit weer donker word voordat hulle na ’n vooraf beplande landingstrook gaan waar die helikopter hulle oppik. Met elke operasie sal die teiken, terrein en vyandelike beweging noodwendig bepaal watter prosedure gevolg word.

Wanneer 1 Recce-operateurs in die buiteland ontplooi word, weet hulle dat hulle ongewens en onwettig daar is en meedoënloos gejag gaan word as hulle ontdek word. Om dit te verhinder word hulle verkieslik op klandestiene wyse in kleiner spanne ontplooi. Maar hulle kan ook aangewend word as deel van ’n groter aanvalsmag soos Unita, wat oor baie vuurkrag beskik. Groter groepe is meer uitdagend en die taak word kragdadig uitgevoer waarna die mag weer na veiligheid sal terugkeer. In sulke gevalle (waar daar ’n sterk offensiewe vermoë is) sal daar met verkenners wel gedurende die dag beweeg kan word.

Nagwerk en -operasies is tweede natuur vir 1 Recce se lede omdat hulle van meet af hierin geskool word. Hul opleiding gedurende die inoefeningsfase se nagwerkprogram word op presies dieselfde tyd gedoen as wat die operasie uitgevoer gaan word. As die teiken byvoorbeeld om 02:00 aangeval moet word, sal die inoefening ook om 02:00 plaasvind sodat die operateurs gewoond raak aan die toestande waaronder hulle gaan werk.

Byna alle operasies word snags uitgevoer, verkieslik tydens donkermaanperiodes. Die nag en gure weersomstandighede is juis die 1 Recce-operateur se grootste vriend en bondgenoot. Jare se aanwending onder dié omstandighede het van hom ’n meester in nagoorlogvoering gemaak.

’n Goed opgeleide soldaat beweeg makliker in die nag met die sterre as rigtingwysers. Dit is boonop koeler en daar is minder oë wat jou kan sien; jy kan meer ontspan en beter fokus. Hulpmiddels soos nagsigtoerusting kan gebruik word om beter in die donker te sien. Maar op die mees basiese vlak “sien” die Recce-operateur snags met sy ore en neus en laat hom daardeur lei.

Die persoon wat snags uit die donker na lig kyk, het ’n voordeel – sy oë is aangepas en die teiken vertoon baie helder. Hierteenoor is dit baie moeiliker om vanuit die lig na ’n voorwerp in die donker te kyk.

Jy kan ook in die nag heelwat nader aan die teiken kom sonder om gesien te word; dis veral belangrik met verkenningswerk en die insameling van inligting. In teenstelling daarmee is die speelveld in die dag gelyk: albei kante kan ewe goed sien en ewe goed reageer, des te meer as die vyand in ’n basis of gebou ingegrawe is.

Die Recces het dikwels black is beautiful-kamoefleerroom gebruik om hul identiteit te verdoesel, maar dit was slegs op ’n afstand doeltreffend; van nader sou die vyand hul ware gelaatstrekke deur die kamoefleerroom sien. Die swartsmeerdery het wel ’n voordeel gebied as hulle en die vyand onverwags in die bos in mekaar vasloop. Dit het gewoonlik verwarring by die vyand veroorsaak wat hulle ’n oomblik laat huiwer het voordat hulle begin vuur. Die Suid-Afrikaanse span kon dan vinniger met hul kleingewere en RPG7’s in aksie kom.

Op dieselfde wyse waarop die Recce-operateur die nag as sy vertroueling beskou, koester hy die Afrika-bos as ’n kosbare bondgenoot. Waar buitestanders die bos met sy wilde diere, reptiele en ondeurdringbaarheid as vyandig ervaar, sien die Recces dit as ’n vriendelike en ondersteunende omgewing waarvan hulle vir hul oorlewing afhanklik is. Hulle bestaan in totale harmonie met die bos en gebruik die watergate, skadu’s, skuiling, voedsel en plantegroei om van dag tot dag in ’n oorlogsituasie te oorleef.

Die jong Recce leer dus baie vroeg om nie teen die bos in opstand te kom of dit te probeer beveg nie. Dit is neutraal, nie vyandig teenoor jou nie en jul verhouding word uitsluitlik deur jou eie ingesteldheid bepaal. Eers wanneer jy geleer het om die spinnerakke en haak-en-steek vanuit jou onderbewussyn raak te sien, weet jy dat jy finaal saamgesmelt het met die bos – julle is voortaan één. Nou word elke stokkie ’n tandeborsel, elke bessie ’n suiglekker, elke oënskynlik droë rivierbedding ’n onuitputlike waterbron.

Jy weet nou reeds dat die warm son op jou wang jou rigting kan laat hou sodat jy op koers bly sonder om jou kompas te raadpleeg; ook dat die rigting waarin ’n miershoop bo oorhel, jou wys waar noord is.

Die sweet aan jou lyf het droog geword en jy ruik nou soos die veld, soos die stof, die bome, die blare en die rankplante. As jy hierdie vlak van gerief in die bos ervaar, oorleef jy nie in die bos nie, jy floreer daarin, soos ’n gesoute Recce-operateur tereg opgemerk het.

Elke spoor stuur dan ’n sein uit, elke geluid help om die groter prentjie vollediger in te kleur. Jou aksies is onbewustelik berekend, jou voete gaan moeiteloos oor die droë takke sonder om een raak te trap. Jy gly geruisloos deur die skaduwees en raak weg in die donker kolle. Jy ruik die gras, jy ruik die dou, die grond is sag en tegemoetkomend. Jou ore is heeltyd gespits en jy hoor die krieke, en dan, as hulle skielik stil raak, dan wéét jy …

1 Recce was primêr ’n lugwaartse eenheid, wat beteken dat valskermvermoëns ’n integrale rol gespeel het. Die drie dolke op 1 Recce se skouerflits dui op land, see en lug, terwyl die kompasroos beteken dat operasies in alle windrigtings dag en nag (vandaar die swart-en-wit skouerflits) uitgevoer kan word. Toekomstige operateurs is gedurende hul opleiding aan al die tegnieke blootgestel.

Vir ’n tipiese aanval uit die lug word die Recces in ’n gekamoefleerde C-130/C-160-vliegtuig na die teikenarea geneem. Dit vlieg baie laag, net-net bokant die boomtoppe, om vyandelike radaropsporingstelsels te fnuik. In die donker is dit nie met die blote oog sigbaar nie. Die swaar gewapende 1 Recce-operateurs aan boord is met black is beautiful gesmeer; hul statieselynvalskerms is aan die oorhoofse kabels gehaak en die valskerms en uitrusting reeds nagegaan. Net enkele rooi ligte brand in die vliegtuig. Eers baie na aan die teiken sal dit na die springhoogte van sowat 183 m bo grondvlak opwip. Wanneer die afstuurders die springdeure oopmaak, vul die wind onmiddellik die romp met ’n groot lawaai en ruk aan hul klere en uitrusting.

Dan wip die vliegtuig op na springhoogte. Die skielike opwaartse krag druk die springers af vloer toe totdat die vliegtuig op die nuwe hoogte stabiliseer. Die rooi lig bokant die oop deur gaan aan en die afstuurders roep: “Staan in die deur!” Sodra die groen lig aangaan, spring die Recces een ná die ander uit. Hul valskerms ontplooi en meteens hang hulle in absolute stilte. In die beskikbare maanlig sien hulle die ander valskerms en die vliegtuig wat wegvlieg.

Die lae springhoogte maak dat die aarde baie vinnig naderkom. Dan land hulle een ná die ander op die ongemerkte afgooistrook. Hier en daar kraak takke soos van die springers deur die bome val. Heel eerste word die vuurwapens losgemaak en gespan. Nou is dit heeltemal stil en die groep is reg vir aksie.

Die aanvalsmag lê ’n kort rukkie roerloos en luister of daar vyandelike beweging is. Dan word die valskerms vinnig opgerol en beweeg hulle na ’n voorafgekose bymekaarkompunt, waar die valskerms gewoonlik eers vernietig en dan versteek word. Dan beweeg hulle steeds onder dekking van die nag na die teiken. Nadat die nagaanval uitgevoer is, beweeg die span na ’n oppikpunt van waar hulle, indien moontlik, voor eerste lig deur ’n helikopter uitgelig sal word. Hoe langer hulle op die grond bly, hoe hoër word die risiko.

In die geval van verkenning- en kleiner sabotasiespanne kan hulle die teiken op ’n alternatiewe wyse bereik, naamlik met hoë-hoogte-infiltrasiemetodes. In sulke gevalle vlieg die C-130/C-160-vliegtuig op dieselfde roete en hoogte as burgerlike vliegtuie (gewoonlik 10 668 m) om nie aandag te trek nie en radaropsporing te ontduik. Dit is gewoonlik ook op dieselfde tye as die lugrederye se vlugte.

In sulke gevalle is dit net ’n baie klein groepie Recce-operateurs in die groot vliegtuig. Hulle dra spesiaal ontwerpte springhelms en suurstofmaskers wat aan ’n suurstofstelsel gekoppel is. Hulle is met black is beautiful gekamoefleer en hul rugsakke is swaar gelaai met rantsoene, water, ammunisie, springstof en ander items vir die taak diep agter vyandelike linies wat ’n paar weke kan duur.

Tien minute voor springtyd word die valskerms en uitrusting deur die afstuurders nagegaan. Alle ligte is verdoof; net enkele rooi ligte brand. Drie minute voor springtyd maak die boordtegnikus die laaibrug heel agter in die vliegtuig oop. Die hewige windlawaai veroorsaak dat almal nou net met handseine kan kommunikeer. Een minuut voor springtyd aktiveer die springers hul suurstof-uitspringbottels en ontkoppel dit van die vliegtuig se stelsel.

Die span beweeg na die laaibrug en maak gereed vir die High Altitude High Opening- (HAHO)-sprong. Dis bitter koud. Op 10 668 m is die temperatuur sowat -54 grade Celsius, afhangende van die atmosferiese toestande. Al wat die operateurs kan sien, is die donker gat waarin selfs vure op die grond nie sigbaar is nie. Ondanks die vriesende koue is die manne van al die adrenalien natgesweet onder hul spesiaal ontwerpte klere.

Dan is dit P-uur, die oomblik wanneer die eerste valskermspringer moet spring. Die groen lig gaan aan en die Recces duik uit die vliegtuig die donker onbekende in. Ná sowat drie sekondes word die valskerms oopgemaak en die span groepeer in die lug. Dis stil, elkeen hoor net die geluid van sy valskerm se stabiliseerders wat in die wind wapper. Die ander valskerms is dofweg sigbaar. Die lang daling na die landingsgebied het begin.

Dit is altyd onuithoudbaar koud tydens ’n HAHO-sprong en dit voel kompleet of jou hande en voete wil afvries. Die spanleier navigeer die span met sy globaleposisioneringstelsel (GPS) na ’n landingstrook wat tot 20 km van die uitspringplek kan wees.

Op ’n hoogte van sowat 3 660 m bo die grond ontkoppel die manne hul suurstofmaskers aan die een kant en lig die vryvalbrille op om die grond te probeer sien. Die terrein word algaande sigbaarder. As die grond uiteindelik in sig kom, soek hulle ’n geskikte landingsplek. Dit is moeilik om die windrigting akkuraat te bepaal, maar dié aspek is van die uiterste belang om ’n veilige landing met die swaar gelaaide rugsakke en wapens te verseker.

Net voor landing draai die springers teen die wind in om ’n sagte landing te probeer kry. Bome, klippe, rotse en ander voorwerpe is die grootste gevaar. Die span moet ook so na as moontlik aan mekaar land. Die aarde kom skielik nader en dit voel asof dit die springer tegemoet spring. Met die trefslag voel sy yskoue voete en bene nie regtig die impak van die landing nie.

Hulle wag ’n kort rukkie, rol dan die valskerms op en dra dit ’n ent weg om te versteek, gewoonlik in ’n ou erdvarkgat. As die valskerms nie weer herwin gaan word nie, word dit eers vinnig stukkend gesny. In die donker beweeg die span nou na ’n vooraf bepaalde plek van waar hulle die vorige nag se afgooistrook deur die dag sal dophou. Hulle hou veral vyandelike bewegings dop wat ’n aanduiding kan gee of die vyand van hul teenwoordigheid bewus is.

As dit ’n verkenningsoperasie is, bly die een operateur onder dekking taamlik naby aan die teiken agter. Die ander een, baie lig geklee en gewapen met net ’n gedempte pistool, nader die teiken baie stadig vir die nabyverkenning. Dit is ’n uiters gevaarlike fase van die operasie wat noodsaaklik is om gedetailleerde inligting te kry. Ná afloop van die verkenning beweeg die span ongesiens in die nag na ’n vooraf bepaalde landingstrook.

Volgens skedule skakel hulle die baiehoëfrekwensie-grond-lug-radio aan, hoewel daar geensins gepraat gaan word nie. In die donker flits die spanleier op ’n gegewe oomblik met sy infrarooiflitslig ’n kode in die rigting van die naderende helikopter. Sodra die vlieënier die span se kode identifiseer, sê hy slegs een keer oor die radio die woord “visual” en kom land dan. Met die span aan boord vlieg die helikopter in die donker op boomtophoogte terug na 1 Recce se basis iewers in die operasionele gebied.

Intense spanning heers gewoonlik in die laaste paar uur voordat ’n operasie begin. Maar sodra die Recce-operateur in die vyandelike gebied land, hetsy met ’n valskerm of per helikopter, tree ’n groot kalmte in. Die oomblik wat sy voete die grond raak, kry hy ’n bykans euforiese gevoel dat hy in totale beheer is.

Nog iets wat enige Recce-operateur altyd sal bybly, is die absolute stilte in die bos oomblikke voordat ’n aanval begin. Dit is asof die tyd stilstaan en die voëls, diere en selfs die plante asem ophou in afwagting op iets verskrikliks om te gebeur. Hierdie stilte herinner aan die stilte wat om jou hang sodra jou valskerm ontplooi as jy vir ’n operasie inspring.

Net so bly die reuk van helikopterbrandstof tydens aanskakeling jou by. Die manne wat op duikbote gewerk het, sal weer nooit die kenmerkende duikbootreuk vergeet nie. Dis ’n bedompige mengsel van reuke – diesel, enjin, ghries, sweet en kombuis – wat in jou klere en vel intrek as jy lang tye aan boord was.

Selfs jare nadat hy die eenheid verlaat het bly die Recce-operateur steeds gekondisioneer om nie hard te praat wanneer hy ’n bos binnegaan nie. En dis vir hom steurend as ander mense dit doen – ’n bos of ruigte bly vir hom die plek waar handseine die plek van stem inneem en waar net in uiterste gevalle in fluisterstemme gekommunikeer word.

Die Recces is hoogs aanpasbaar om in verskillende omstandighede te werk en word ook in pseudo-operasies aangewend waar hulle die vyand se gedaante aanneem. Hulle dra die vyand se kleredrag en wapentuig en praat, loop, eet en dink soos die vyand. In die proses word hulle psigies sowel as fisiek die vyand.

Hierdie operasies is moeiliker om te beheer en soms het dit gebeur dat eie magte op mekaar vuur omdat die een die ander as die vyand aansien. As voorkomingsmaatreël word die hele gebied waarin daar geopereer gaan word, gewoonlik “gevries”, wat beteken dat niemand anders die area mag betree nie.

’n Tipiese pseudo-operasie kan byvoorbeeld deur twee (of meer) manne uitgevoer word. Dit het dikwels bestaan uit ’n Suid-Afrikaanse spanleier en ’n gewese vyandelike lid wat “gedraai” het en saam met hom teen sy eertydse kamerade opereer. Hierdie spanlid sal tydens infiltrasie voor die spanleier loop sodat hy dadelik ’n gesprek kan aanknoop indien hulle in onverwagte elemente sou vasloop.

Die tegniek om ’n vegter te “laat draai” het in die destydse Rhodesië by die Selous Scouts ontstaan. Die Rhodesiërs kon dit moontlik by die Britte oorgeneem het wat hierdie konsep in Kenia teen die Mau-Mau ontwikkel en gebruik het. Een metode was om gevange soldate ná ondervraging te vertel dat hul makkers in kennis gestel gaan word dat hulle saamgewerk en uitgepraat het oor geheime strukture. Die vrees vir weerwraak was dan gewoonlik ’n groot genoeg afskrikmiddel om hulle daarvan te weerhou om weer by hul eie magte aan te sluit.

Toegangsroetes na die teiken word verken, asook ontsnaproetes, die beste rigting van aanval, en die tyd en afstand tussen die teiken en die aflaaipunt of oplêplek, waar die operateurs bedags skuil. Hulle sorg ook altyd dat daar alternatiewe oplêplekke beskikbaar is.

Dit is gewoonlik in ruie bos, maar nie op uitstaande hoë grond of terrein waar die vyand dalk hul eie observasieposte kan ontplooi nie. Dit word so gekies dat die operateurs hulle hier kan kamoefleer en terselfdertyd ’n goeie uitsig op hul toegangsroete het. Sodra hulle ’n geskikte plek geïdentifiseer het, beweeg die span eers verby en keer dan met ’n ompad terug om die oplêplek in te neem.

Groot klem word op teenspoorsny gelê en as die plek eers beset is, vind geen verdere beweging plaas nie. Almal lê dan stil en luister en doen waarneming. Dié fase is veral vir tweeman-verkenningspanne baie senutergend. Goeie kamoeflering en absolute stilte is van kardinale belang. ’n Operateur sal op sy rug lê met gevegsuitrusting aan (borsuitrusting en magasyne) en sy geweer in die gereedhouding teen sy lyf. Sodra hy lê, strooi hy takke, gras, blare en grond oor hom om hom te kamoefleer.

Lede van die plaaslike bevolking wat kom hout kap of net ronddwaal is altyd ’n groot probleem. Ook boerbokke kan ongewenste aandag op die groep vestig met hul eienaardige gedrag om na iets vreemds in die veld te bly staar. Dan was daar die gevaar van honde wat kom rondsnuffel – vir dié doel is ’n .22- of .32- gedempte pistool byderhand gehou. As die hond hulle ruik of opspoor, is hy geluidloos geskiet waarna die operateur versigtig uit sy stelling opgestaan en die dier onder bosse ingesleep het. Geen ander beweging is in die skuilplek toegelaat nie – niemand mag iets eet, koffie maak of selfs ’n toilet-draai loop nie. Almal het doodstil lê en wag vir die nag om hulle uiteindelik soos ’n ou vriend te verwelkom.

In die vroeë 1980’s het die Suid-Afrikaanse oorlogsfront begin verander en het die fokus nie net op die bos nie, maar ook op stadsomgewings begin val, en het stedelike oorlogvoering in werking getree. Geïnspireer deur die Israeliese spesialemagte se aanval op 4 Julie 1976 op die Entebbe-lughawe in Uganda om ’n groep gyselaars te bevry, is ’n aantal operateurs van 1 Recce Israel toe gestuur om ’n kursus in stedelike oorlogvoering te doen. Daarna het die Recces hul eie kursusse ontwikkel wat toepaslik was vir die omstandighede waaronder hulle gewerk het.

Net soos die operateurs die bos tot hul voordeel aangewend het, het hulle nou die beboude gebied se skadu’s, geraas, kleredrag en verkeer uitgebuit om met die stadsomgewing saam te smelt.

Hulle het burgerdrag in die vyandelike stede gedra en hul wapens onder hul baadjies versteek. Hulle sou in los groepe loop, die wat kon sou in die plaaslike taal met die mense praat, en hulle sou agterdogtige bewegings sowel as enige militêre formasies vermy. Afhangende van die operasie kon die Recce-operateur hom as ’n toeris voordoen wat na kuierplekke of nagklubs soek.

Die teiken in die stad is vooraf in detail bestudeer om die span op hoogte te bring van die uitleg, verkeerspatrone en wegkruipplekke. Soms is boemelaars en hul gewoontes dopgehou en dan sou die Recces soos hierdie mense aantrek en optree sonder om aandag te trek.

Omdat die stede altyd diep in vyandelike gebied was, het die vyand ’n valse gerusstelling gehad dat hulle veilig en buite bereik van optrede teen hulle is. Wanneer die eerste skote klap en die skokgranate afgaan, het dit altyd as ’n totale verrassing gekom.

Die doel van die operasies was om vyandelike hoofkwartiere en skuilplekke aan te val en dokumentasie en ander bronne van inligting bymekaar te maak. Daarna is springstofladings in die teiken geplaas om dit heeltemal te vernietig. Ná die aanval het die Recces onmiddellik weer in die stad tussen die geboue, hole en strate verdwyn om na ’n voorafbepaalde plek te beweeg om onttrek te word.

Om so ’n operasie suksesvol uit te voer, moes daar vooraf ’n behoorlike stedelike verkenning gedoen word. Die verkenning is gewoonlik deur een man (soms twee) gedoen, wat een of twee keer by die teiken verbygery of gestap het. In die proses is ’n magdom inligting versamel: hoe lyk die deure en watter kant toe maak dit oop; is daar diefwering en hoe sterk is dit; is daar pype wat die aanwesigheid van gas in die kombuis verklap; en hoe lyk die deurslotte?

Al hierdie en nog baie meer inligting word deeglik in die verbygaan gememoriseer en foto’s met versteekte kameras geneem. As voertuie gebruik is, sou EMLC1 (hoogs gekwalifiseerde ingenieurs by die Spesmagte-hoofkwartier) onsigbare kameras reg rondom die voertuig aanbring wat van binne af beheer kon word.

Hierdie operasies was uiters gespesialiseerd en operateurs is soms seelangs na die teiken gebring, of andersins per helikopter na ’n bepaalde punt van waar hulle te voet verder gegaan het. Soms het Puma-helikopters hulle met motorfietse en al ingevlieg en, afhangende van die situasie, sowat 50 km buite die stad afgelaai. Die spanne het dan die teiken met hul kragtige 500 cc Honda-veldmotorfietse genader. Terwyl die operateurs die teiken aanval, hou hul makkers die motorfietse aan die gang.

Ná die operasie laai hulle die aanvallers op en ry na ’n voorafbeplande landingstrook om uitgelig te word. ’n Tipiese aanval op ’n teiken sou soms net ’n minuut of twee duur. Dit was altyd ’n totale verrassing en die spanne was reeds uit die teikengebied nog voordat die vyand kon reageer.

1 Recce was baie goed opgelei in stedelike oorlogvoering; dit was trouens een van hul belangrikste spesialisasierigtings. Soms is agente gebruik om voertuie in die teikenstad te verskaf. In sulke gevalle is die spanne van die see af gelanseer en het hulle die agente op die strand ontmoet. Hulle het dan na die teiken gery en met dieselfde voertuie teruggekom strand toe om onttrek te word.

Met stedelike operasies het die span stadsgeluide tot hul voordeel gebruik. Hewige verkeer of ’n vliegtuig wat oorvlieg het skote van veral gedempte MP5’s en AK47’s (submasjiengewere wat met knaldempers toegerus is) versag. Die operateurs het soms spesiaal ontwerpte baadjies gedra waarin wapens en uitrusting versteek kon word. Die baadjies het by die plaaslike kleredrag ingepas, maar het ’n Kevlar-versterking gehad wat hulle teen skrapnel en kleingeweervuur beskerm het.

1 Recce het in die middernagtelike ure soos skimme in vyandelike stede rondgesluip van donker kol tot donker kol. In noodgevalle het hulle spoorloos in die ondergrondse stadstruktuur verdwyn. Nes hulle die Afrika-bos gebruik het om hulle onsigbaar te maak, is die stadstrukture vir dieselfde doel aangewend.

See- en rivieroperasies is ook gedurende donkermaan en half- en kwartmaan uitgevoer. Hulle het hawens en kusteikens onopsigtelik in spesiale bote met lae profiele en gedempte enjins genader en geïnfiltreer. Die talle donker plekke in die hawegebied is ideale skuilings.

Ook rivieroewers het skadukolle waarin die teiken ongesiens genader kan word. Die span trek kamoefleernette oor die kajakke en verdwyn met die stilroei-tegniek – met die water as hul waardevolste teenspoorsny-bondgenoot.

Hulle kies hul landingsplekke baie versigtig om nie verdagte spore op die oewer agter te laat nie en dra skoene wat met die vyand se soolpatroon toegerus is. Soms het hulle “olifantvoete” – ’n soort kous van seil – bo-oor hul stewels getrek om hul spore te verberg. Olifantvoete se soolgedeelte het spons bevat wat ’n ovaalvormige spoor met ’n dowwe, onduidelike vorm agtergelaat het. Van die manne het hul olifantvoete snags as kussings gebruik. Die operateurs sou ook kaalvoet uit die bote klim, veral as daar baie vissermanne in die gebied was. Sodra hulle by ’n veilige en geskikte plek kom, word die stewels met die vyande se soolpatroon weer aangetrek.

Samewerking tussen die verskillende Recce-eenhede was van kardinale belang om operasioneel doeltreffend te wees. Net so belangrik is die rol van die ondersteuningspersoneel. Sonder die regte toerusting, vervoer, mediese hulp, logistieke steun en finansiële gemoedsrus kan die Recce nie behoorlik op sy taak fokus nie.

Dit is ook belangrik dat sy huishouding in sy afwesigheid steeds funksioneer. In dié verband moet die rol van die vroue nooit onderskat word nie; hulle sorg dat skoolbywoning, opvoeding van die kinders en daaglikse instandhouding voortgaan, sodat die operateur uiteindelik na ’n veilige en geordende hawe kan terugkeer. In 1 Recce se sukses het die ondersteuningskomponent net so ’n integrale rol as die operasionele komponent gespeel.