Читать книгу 1 Recce - Alexander Strachan - Страница 9

Opleiding en vroeë operasies

In die somer van 1971 heers groot opgewondenheid toe die Dirty Dozen aangesê word om op Rundu in die destydse Suidwes-Afrika SWA aan te meld. Hul opdrag is in ’n geseëlde koevert wat Breytenbach eers met sy aankoms in Rundu kon oopmaak. Dit het die gedagte by die manne laat posvat dat hulle uiters geheime operasies teen Swapo in Zambië gaan uitvoer.

Hulle was dus taamlik teleurgesteld toe hulle met die oopmaak van die koevert ontdek dat hul opdrag slegs was om die watergate in Suidoos-Angola en die Wes-Caprivi op die kaart aan te stip vir toekomstige operasionele doeleindes. Dié oefening is Operasie Da Gama gedoop.

Twee maande lank het hulle met ses Sabre-voertuie (Land Rovers wat vir gevegsgebruik aangepas is) die area gepatrolleer en die watergate aangestip. In die proses het hulle hul Portugese bure goed leer ken en ook uitgevind dat die Rhodesiërs in Mosambiek begin opereer het. Die hele groep is daarna terug Oudtshoorn toe. Die kennis en ondervinding wat hulle gedurende hierdie “onopwindende operasie” opgedoen het, sou hulle egter later goed te pas kom.

Elke era het sy eie kwota omstredenheid opgelewer. Een daarvan het aanleiding gegee tot die stigting van Fort Doppies, die Recces se latere beroemde basis. In die vroeë 1970’s het Operasie Dingo6 (ook bekend as Plathond) plaasgevind. Die Buro vir Staatsveiligheid (algemeen bekend op Engels as BOSS – Bureau of State Security) het besluit dat ’n groep andersdenkendes uit Zambië militêre opleiding moes ontvang met die hoop dat hulle die Zambiese president, Kenneth Kaunda, se posisie sou destabiliseer. Hierdie groep, wat uit Zambië na Angola gevlug het, is deur die Portugese veiligheidspolisie met BOSS se hulp na die Caprivi gevlieg.

Die Recces het opdrag gekry om die groep in guerrilla-gevegkuns op te lei. Oudtshoorn was te veel van ’n sekerheidsrisiko vir sulke klandestiene opleiding en daar is na die afgeleë, wildryke deel van die Wes-Caprivi uitgewyk. Dié gebied, wat gewemel het van olifante, renosters, buffels, seekoeie en krokodille, was die ideale plek waar Breytenbach en sy span ’n basis vir dié doel kon stig. Die basis is aanvanklik Olifantkamp genoem omdat daar so baie olifantvoetpaaie daardeur gelei het. Later sou die kamp se naam na Fort Doppies7 verander word. Dit was nietemin in die omgewing van Olifantkamp waar Breytenbach se span Recces die groep Zambiese uitgewekenes (nou toegerus met kommunistiese uitrusting en wapens) opgelei het.

Nege maande later is Breytenbach weer soontoe om die opleiding te inspekteer. Daar tref hy slegs die opleidingspan aan. Hy hoor toe dat die Zambiërs op hoë gesag teruggeroep is Zambië toe vir ’n dringende operasie. Dit terwyl hulle nog geensins gereed was vir operasionele ontplooiing nie. Die Zambiese weermag het hulle aan die oorkant van die Zambezi-rivier ingewag en in ’n goed opgestelde lokval onderskep en afgemaai.

Die Recces se opleiding het soms met onverwagte terugslae gepaardgegaan. In Desember 1971 moes Breytenbach en die tien lede van die Oudtshoorn-groep met duiktoerusting ’n watersprong in die Swartvlei-meer gaan doen. Twee lede van die vloot se duikskool, AO2 Ken Brewin en ebmn Willy Dewey, het by die groep aangesluit. Hulle sou later saam met die Recces deelneem aan die eerste seewaartse operasie wat ’n sabotasietaak in Dar es Salaam, Tanzanië behels het.

Die watersprong was sowat ’n week voordat almal met hul jaarlikse verlof sou gaan. Die groep het baie na die oefening uitgesien. Met Trevor Floyd se aanmoediging het ’n paar manne boonop ’n lekker uitstappie agterna beplan. Hulle sou ’n verdere week aanbly vir wat hulle “fun diving” genoem het. Hulle sou onder meer op en af teen die kus beweeg en met ’n pylgeweer vis skiet. Planne is gemaak om dié vakansie vir homself te laat betaal. Een was om loodsinkers op die strand op te tel en vir drinkgeld te verkoop. Nog een was om ladings in die seepoele te laat ontplof wat die dooie visse na die oppervlak sou laat kom. Dié sou hulle dan braai en die res aan die naaste slaghuis verkoop.

1 Valskermbataljon het die vliegtuig en valskerms verskaf. Kort voor die sprong het almal na suurstof oorgeskakel. Hulle sou ná die waterlanding met die duikoefening voortgaan en was toegerus met suurstofduikstelle wat vir aanvalsduik ontwerp is. Dié duikstelle laat nie lugborrels na die oppervlak kom wat die aanvalsduiker se teenwoordigheid kan verklap nie.

Maar sake het sommer van die begin af skeefgeloop. Toe die Dakota se groen lig aangaan, spring hulle een ná die ander. Die oomblik toe Trevor uitgaan, gryp die glystroom sy uitrusting en hy hang onderstebo aan die valskerm se draaglyne. Gelukkig kry hy hom losgewikkel en land veilig in die water.

Fires van Vuuren het derde gespring. Naby aan die oppervlak het hy in valskermtaal gereed gemaak om “uit te kom soos vir water”. Dit beteken hy moet uit sy valskermtuig kom die oomblik wat sy voete die water raak, andersins kan hy verstrengel raak en sal die valskerm water skep en hom aftrek. Fires se duikbril was egter toegewasem en hy kon nie die afstand behoorlik skat nie. Op sowat 10 m, wat nog heeltemal te hoog is, val hy toe reeds uit sy harnas. Hy tref die water met só ’n slag dat die bande waarmee die suurstofduikstel aan sy lyf vas is, breek en die duur toestel onder die water verdwyn.

’n Omgekrapte Breytenbach kon sy ore nie glo toe hy dit hoor nie. “Die volgende wat ek seker gaan hoor, is dat die despatchers vir my kom sê die Dakota is weg!” was sy verontwaardigde reaksie.

Dié slegte nuus het onmiddellik ’n demper op die groep se entoesiasme geplaas. Hulle het net sewe suurstofduikstelle gehad en nou moes hulle boonop hoor dat een so ’n stel dieselfde as ’n Volkswagen kos. Binne ’n oogwenk het die hele avontuur in ’n nagmerrie verander. Hulle moes alles net so los om die verlore suurstofduikstel te soek.

“Kry daai ding!” het Breytenbach beveel. “Niemand gaan hier weg voordat julle hom gekry het nie!”

Dit was net vyf dae voordat hulle verlof sou begin. Breytenbach se opdrag het beteken dat hulle nou in hul vakansietyd na die toestel sou moes soek. Vir een, John More, is dit nog erger – hy sou die volgende oggend Europa toe vertrek op sy wittebrood. Sy pleidooi by Breytenbach help en hy is al een van die groep wat van die soektog verskoon word. More haas hom Oudtshoorn toe om sy bagasie te kry en vlieg via Port Elizabeth om sy vlug in Johannesburg te haal. Terwyl hy oor die Swartvlei-meer vlieg, sien hy sowaar deur die venster hoe die manne steeds onverpoos na die suurstofduikstel soek.

Dag ná dag soek hulle, maar dis vergeefs, hulle kry niks nie. Die twee vlootduikers wys hulle hoe om toue te span en die soektog stelselmatig uit te voer. Snags slaap hulle in ’n woonwapark en leef van blikkieskos: boeliebief, groente en blikke en blikke ertjies. Hul sakgeld raak vinnig op want daar is nou geen vis of sinkers wat hulle kan verkoop nie. Fires raak by die dag al hoe stiller. Hy is skielik die ongewildste lid in die groep en die ander wil in elk geval nie juis met hom praat nie.

Die hele week word daar gesoek en voor die laaste duik die Vrydagmiddag is die suurstofduikstel steeds nie gevind nie. Nou speel Breytenbach ’n ander kaart: “Julle gaan seker nou almal met vakansie en ek moet alleen agterbly om julle gemors reg te maak!” Hierop vra hy vrywilligers om saam met hom gedurende die vakansie te duik. Koos Moorcroft, Kenaas Conradie, Dewald de Beer, Jimmy Oberholzer, Fires en Dave Tippett willig in om saam met hom die soektog voort te sit. Hulle het in elk geval nie geld gehad vir ’n vakansie nie. Die spesialemagte-soldate het daardie dae nie veel verdien nie en ook nie die toelaes van vandag ontvang nie.

Die Vrydagmiddag laat word daar vir die laaste keer die dag geduik. Tydens hierdie desperate poging sien Koos ’n stukkie rubber in die water langs die swemlyn. Toe hy dit van naderby bekyk, sien hy dat dit inderdaad die toestel se suurstofmondstuk is. Hy duik dadelik af, voel oral om hom rond en vat tot sy eie ongeloof die suurstofduikstel raak! Toe hy daarmee na die oppervlak kom en die manne dit sien, was hul verligting onbeskryfbaar.

Soms het dinge tydens operasies ook skeefgeloop, en in een geval was dit tot die Recces se groot verligting. BOSS het inligting bekom dat ’n Noorse skip ’n vrag myne en plofstofstelsels Tanzanië toe neem. Daar word die besending afgelaai en dan per konvooi na Mosambiek en Rhodesië gebring. Dit was een van die roetes wat gebruik is om ammunisie by die Front vir die bevryding van Mosambiek (Frelimo) te kry.

Die Suid-Afrikaners het geweet wanneer die skip in Durban se hawe sou vasmeer. Breytenbach, Trevor, Koos en Kenaas kry opdrag om myne op die skip te plant. ’n Deskundige van BOSS het die myne vir hulle voorberei. Dit was nog van die ou soort magnetiese myne wat met verouderde vertragingsmeganismes gewerk het. Die span is vanaf Salisbury-eiland in die hawe met ’n balsak (’n sak waarin troepe hul uitrusting pak) vol myne na die skip waar hulle dit teen die romp geplant het.

Die skip sou dieselfde aand nog vertrek en die myne is gestel om af te gaan sodra die skip op die oop see was. Wat hulle nie geweet het nie, was dat die skeepskaptein by die hawemeester toestemming gekry het om nog ’n dag oor te staan. Toe die sabotasiespan dit hoor, was dit te laat om iets aan die saak te doen – die myne kon nie afgehaal word nie omdat dit klaar geaktiveer was. Dit het ’n baie lang nag geword met die wete dat die Durbanse hawe met al sy brandstoftenks inderdaad ’n kruitvat was wat gewag het om te ontplof.

Tot hul verligting het niks gebeur nie en die skip het die volgende dag uitgevaar. Daar is aangeneem dat die vertragingsmeganismes dalk nie gewerk het nie of dat die myne afgegly en op die hawebodem beland het. Dit kon ook wees dat die skip met al die myne uitgevaar het en dat dit iewers in die oseaan afgespoel is. Tot vandag toe bly dit ’n raaisel wat met die myne gebeur het.

Hierdie poging van kmdt Jan Breytenbach en sy span Recces was nietemin die eerste Suid-Afrikaanse operasionele duikoperasie, al was dit op eie bodem uitgevoer.

Hul eerste sabotasietaak buite die land het in 1972 plaasgevind. Daar is op regeringsvlak besluit dat die bewind van pres Julius Nyerere van Tanzanië gedestabiliseer moet word omdat hy opleidingsgeriewe aan Frelimo beskikbaar gestel het. Dié geriewe het tot die eskalering van die guerrillaoorlog in Mosambiek bygedra, is gemeen. Die plan was om oproer in Tanzanië aan te wakker met ’n reeks sabotasiepogings.8 Daar is aangeneem dat die Tanzaniërs enige sabotasiedaad aan Nyerere se teenstander, Oscar Kambona, ’n voormalige nie-Marxistiese kabinetslid, sou toeskryf.

Die Recces sou die taak uitvoer en die hoofstad, Dar es Salaam, is as eerste teiken gekies. Iewers langs die pad sou die span aan boord van ’n duikboot gaan wat reeds uit Simonstad vertrek het. Die duikboot sou hulle dan tot naby die teiken neem. In die donker sou hulle met kajakke na die strand roei en die stad te voet infiltreer. Bepaalde teikens is geïdentifiseer waarop hulle kleefmyne moes plant met vertragingsmeganismes. Daarna moes hulle na die strand terugkeer en met die kajakke na ’n afgespreekte punt (RV) roei waar die duikboot hulle sou oppik.

Breytenbach het vyf manne gekies om die opdrag saam met hom uit te voer: Trevor, Kenaas, Koos en die twee vlootlede wat die vorige Desember saam met hulle by die Swartvlei-meer geduik het, Ken Brewin en Willie Dewey. Die Recce-operateurs het niks van seewaartse operasies geweet nie en het dus eers vier maande seeopleiding gedoen.

Hulle het die boek Cockleshell Heroes van CE Lucas Phillips en HG Hasler as riglyn gebruik. Die boek handel oor ’n soortgelyke strooptog wat deur die Britse kommando’s gedurende die Tweede Wêreldoorlog vanaf ’n duikboot gedoen is. Breytenbach-hulle het egter ’n praktiese probleem: die groep het geen kajakke nie. Koos se pa kom toe tot hul redding deur drie Klepper-kajakke (’n opvoubare soort kano) uit Duitsland te bestel vir die voorgenome operasie. James Moorcroft het baie goeie kontak met die Duitsers gehad en die Kleppers is op klandestiene wyse die land ingebring.

Streng sekerheid is deurentyd tydens die groep se opleiding gehandhaaf en niemand behalwe Breytenbach het geweet waar die operasie sou plaasvind nie. Die spesialemagte het altyd dekstories – wat op die hoogste vlak beplan en gekoördineer is – gebruik om die ware aard en plek van ’n operasie te verbloem.

Die span sou van Pretoria met ’n Skymaster na die Mosambiekse kus vlieg waar ’n Portugese fregat (’n klein, vinnige oorlogskip) hulle sou oppik. Breytenbach het die groep ingelig oor die teiken en taak op hande. Kenaas (hul springstofdeskundige) het die ladings voorberei en elkeen in die groep het presies geweet wat hy moet doen en hoe die taak uitgevoer moes word.

Met hul aankoms by Nkala aan die Mosambiekse kus vind hulle dat die Portugese fregat nie opgedaag het nie – dit wag in Beira. Hulle vlieg toe na Beira waar hulle aan boord van die fregat gaan. Op die diepsee het die fregat kontak gemaak met die duikboot Emily Hobhouse (S-98) met kdr Woody Woodburne as kaptein en hulle het aan boord gegaan.

Die span sou 20 km van die teiken afgelaai word omdat die Hoof van die Vloot, v-adm Johnson, besorg was dat die lewende koraalriwwe in die omgewing van die hawe die duikboot kon beskadig. Breytenbach het heftig beswaar gemaak, waarop Woodburne onderneem het om hulle in die geheim veel nader aan die strand af te laai.

Die sesman-span het hul drie Klepper-kajakke op die duikboot se dek aanmekaar gesit en al hul uitrusting en springstof binne-in gelaai. Om 20:00 is hulle toe sowat 14 km van die kus afgelaai. In die verte kon hulle Dar es Salaam se liggies sien. Die groep was baie gespanne, veral omdat dit die eerste keer was dat hulle so ’n operasie aangepak het.

Elke spanlid was gewapen met ’n AK47 met slegs een magasyn. Koos en Trevor het as noodmaatreël ’n seilsakkie met ’n paar ekstra patrone aan die been vasgegespe. Almal het siviele drag aangehad vir ingeval hulle op land in iemand sou vasloop. Dit sou hulle help om hul teenwoordigheid met ’n liegstorie te verklaar.

Die matrose het gehelp om die Kleppers met toue teen die duikbootromp stabiel te hou terwyl die span inklim. Dit was moeilik omdat die Kleppers maklik kon omslaan, veral in rowwe seetoestande. Gelukkig was die see daardie aand betreklik kalm en alles het vlot verloop. Die matrose het die toue laat los en die duikboot het onder die water verdwyn. Nou was die span op hulself aangewese. Om hulle was dit doodstil met net die water wat teen die Kleppers klots.

Hulle het gereken dat hulle in die gunstige weersomstandighede teen 6 km per uur sou kon roei en die Tanzaniese kus in 2½ uur kon bereik. Koos onthou dat daar op daardie oomblik ’n groot kalmte oor hom gekom het, waarskynlik omdat hulle alles so deeglik ingeoefen het.

Breytenbach, wat saam met Floyd voor geroei het, het genavigeer en die formasie gelei. Aan hul regterkant was Koos en Kenaas met Ken en Willie ’n klein entjie terug. In ’n stadium het ’n golf van agter gekom en Koos en Kenaas vinnig verby Breytenbach-hulle gestoot. Dié het hom op die plek vervies en hulle aangesê om by die vasgestelde prosedure te hou.

Op die teikengebied was die strand donker en verlate. Die twee vlootlede het daar agtergebly om die kajakke te versteek en wag te hou. Die seewater het reeds die black is beautiful afgewas waarmee die span hulle op die duikboot gekamoefleer het. Vir Breytenbach was dit ’n geringe terugslag: “’n Wit ou wat black is beautiful dra, lyk bloot maar soos ’n wit ou wat black is beautiful dra.”

Die strate was nog baie besig vir hierdie laat uur en die mense het min ag geslaan op die vier Recces in hul siviele klere. Hulle het eers in die rigting van die gholfklub beweeg, oor die groen gras gesluip en myne onder die voertuie op die parkeerterrein geplaas. Die gholfklub, wat deur hooggeplaastes besoek is, het groot publisiteitswaarde gehad. Op die ingewing van die oomblik het selfs die Britse hoë kommissaris se Rolls Royce ’n lading teen sy enjinblok gekry. Al die ladings is met vertraagde tydmeganismes gestel. Hierna is hulle terug na die Kleppers om die ladings vir die brug te gaan haal. Hulle het al met die rivierbedding langs koers gekry na die teiken toe. Voertuie het die heeltyd oor die brug gery terwyl hulle die ladings plaas. Alles het glad verloop en Breytenbach wou weet of daar nog springstof oor was. Dié moes Koos en Kenaas teen ’n kragpaal plaas om sodoende ook die kragtoevoer te ontwrig.

Daarna is die vier terug strand toe waar Ken en Willie hulle angstig ingewag het. Almal was nou haastig en hulle het die Kleppers met groot spoed deur die branders gelanseer. Volgens Koos het hulle “so vinnig geroei dat mens agter ’n Klepper sou kon ski”. Hulle was sowat ’n kilometer van die strand af toe die eerste ladings afgaan. Toe Koos omkyk sien hy ’n horison rooi gekleur van die ontploffings. Ook by die gholfklub het die ladings nou die een ná die ander afgegaan.

Hulle het onverpoos na die RV-punt geroei waar die duikboot sou wag en hul rigting deurentyd met kompaspeilings bepaal. Uitstekende navigasie was nog altyd ’n uitstaande kenmerk van die Recces. Dit was in die dae voor die GPS en die groep moes op tyd en afstand staatmaak om sonder vaste verwysingspunte die korrekte bestemming op die oop see te bereik. Veertien kilometer verder het hulle die RV-punt teen omstreeks 04:00 gehaal. Tot hul ontsteltenis was daar egter geen teken van die duikboot nie – en hul noodplan was maar skraps. Anders as vandag was daar nie Barracuda-bote, helikopters of ander oppervlakskepe om hulle op te pik nie. Hulle was op hul eie aangewese en die noodplan was om van eiland tot eiland in die rigting van Suid-Afrika te roei – iets waarvoor hulle heeltemal kans gesien het omdat hulle ná al die inoefening uitsonderlik fiks en vasbeslote was.

Hulle het besluit om ’n rukkie te wag. Teen hierdie tyd was hul kele baie droog, die spanning het hoog geloop en die adrenalien het sterk gepomp. Tot hul groot verligting het die duikboot net ná 04:30 digby hulle na die oppervlak gekom. Hulle het die Kleppers vinnig afgeslaan en in die duikboot ingeneem. Later sou hulle hoor dat die duikboot in die nette van ’n vissersboot beland het en dat Woodburne se bemanning eers daarvan ontslae moes raak voordat hulle na die RV-punt kon gaan. Stukke visnet was steeds om die duikboot se skroef gedraai en die twee vlootduikers het dit die volgende oggend gaan loswikkel.

Hulle het die volgende dag in die omgewing van Dar es Salaam gebly om die Tanzaniese radiouitsendings vanuit die duikboot te monitor. Uit die uitsendings kon hulle aflei dat politieke kommentators oor die algemeen gemeen het dat dit insurgente was wat onder Oscar Kambona se leiding ’n gewapende opstand begin het.

Terug in Suid-Afrika het Woodburne sowel as Breytenbach die Van Riebeeck-dekorasie (VRD) vir hul aandeel in die operasie ontvang. Die ander spanlede het almal die Van Riebeeck-medalje (VRM) gekry.

V-adm Johnson wou egter nie toestemming gee vir hul volgende operasie, ’n aanval op Dar es Salaam se olieraffinadery, nie. Hy was steeds besorg dat die ongemerkte koraalriwwe die Emily Hobhouse se veiligheid bedreig het. Hulle was baie gelukkig om die eerste keer ongeskonde terug te keer, het hy gesê. Hoewel die leër ten gunste van ’n opvolgoperasie was, het die Hoof van die Weermag Johnson in sy besluit ondersteun.

Die Dar es Salaam-operasie het daartoe gelei dat Breytenbach meer gevorderde seewaartse opleiding vir die Recces wou hê. Hulle is toe twee tot drie maande Frankryk toe vir ’n aanvalsduikkursus.

Breytenbach het vroeg in 1973 begin uitkyk vir ’n geskikte offisier wat onder hom as adjudant kon dien. Dit was ’n belangrike aanstelling omdat die adjudant die hoof- administratiewe stafoffisier van die eenheidbevelvoerder is. Hy is verantwoordelik vir verskeie administratiewe funksies en moet saam met die regiment-sersant-majoor (RSM) let op dissipline in die eenheid; hy vervul dus ook die rol van die oë en ore van die bevelvoerder. Omdat hy alle inligting onder oë kry, is die adjudant vertroud met alles wat in die eenheid gebeur.

Kapt John More was juis op pad Pretoria toe om navrae te doen oor duikhorlosies. Daar het hy sy ou vriend kapt Malcolm Kinghorn (wat hy van die Militêre Akademie af ken) raakgeloop. Kinghorn het nou met beheerde items van die SA Leër gewerk – dus met enigiets wat ’n reeksnommer gehad het, hetsy horlosie, pistool of vragmotor. Hy vertel More van die hoë lewensduurte in die hoofstad en dat hy dit oorweeg om die weermag te verlaat om ’n loopbaan in tersiêre onderwys te volg. More kom gou agter hoe deeglik Kinghorn sy vinger op die pols het rakende alle genommerde items in die leër; hy kon byvoorbeeld onmiddellik die aantal voertuie of wapens by enige infanterie-eenheid bepaal en daaroor terugrapporteer.

Kinghorn se vaardighede kon met groot vrug aangewend word. Hy was uitstekend met die pen, het die hele stelsel by Leërhoofkwartier geken, wat al die mense ingesluit het, en by uitstek geweet hoe om projekte te organiseer. Verder het hy ’n wye algemene kennis gehad en was op die koop toe ’n historikus uit eie reg.

More vra hom toe of hy dit sal oorweeg om Oudtshoorn toe te kom en stel voor dat hy dadelik die springkursus doen sodat hy ’n ekstra R20 valskermtoelaag per maand kan verdien. Nee, sê Kinghorn, hy het hoë bloeddruk, ingeplante tande en dra ’n bril. En boonop, voeg hy by, het hy “geen voorneme om ’n held te word nie”. Maar More het hom geesdriftig aangemoedig en hy was bereid om so ’n aanbod te oorweeg. As toegif sou dit meebring dat hy Pretoria kon verlaat om na ’n meer bekostigbare omgewing te verhuis.

Terug in Oudtshoorn rapporteer More aan Breytenbach dat hy die ideale kandidaat geïdentifiseer het om hul admin-offisier te word. Breytenbach het genl Willem Louw (sy ou vriend sedert valskermdae) dadelik geskakel om die oorplasing te reël. Die volgende wat Kinghorn hoor, is toe Louw hom inroep en meedeel om “sy tasse te pak en Oudtshoorn toe te gaan”.

Kinghorn was goed bekend met die Oudtshoorn-omgewing – hy het as jong offisier kursusse daar by 1 Suid-Afrikaanse infanteriebataljon (1 SAI) gedoen – en het die geleentheid met ope arms aangegryp. Bowendien het hy Breytenbach-hulle al geken sedert die dae toe hulle in Pretoria Sabre-voertuie kom vra het om tydens Operasie Da Gama te gebruik. In Maart 1973 word Kinghorn 1 VK se adjudant.

Omdat die groep nie voorheen ’n adjudant gehad het nie, is dié take deur Dan Lamprecht en More verrig. Toe Kinghorn daar aankom, was Breytenbach in die Caprivi, besig om Fort Doppies te stig. Kinghorn het dadelik die rol van adjudant op sy skouers geneem en ook na ’n reeks ander take omgesien. Hy is bygestaan deur Hoppie Fourie. Hoppie was ’n oudvalskermsoldaat maar het in onguns by Breytenbach geraak en die stoorman geword. Malcolm en Hoppie het die eenheid se administrasie aan die gang gekry – Hoppie in sy pakhuis en Kinghorn in ’n klein kamertjie regoor hom.

Kinghorn het besef dat daar net een manier was om ten volle deur sy kollegas aanvaar te word: hy moes die spesialemagte se volle opleidingsiklus vrywillig deurloop. Dit doen hy en voldoen aan die vereistes vir Recce-operateur. Sy opleiding het in 1974 met die duikkursus in Simonstad begin. Al die lede van die Oudtshoorn-groep het die een of ander tyd die duikkursus aangedurf. Sommige het egter aan erge engtevrees gely en kon nie die kursus slaag nie. Hulle is egter steeds met groot vrug in talle ander hoedanighede aangewend.

Die groep het dikwels saam in die Mosselbaai-omgewing gaan duik. Terwyl hulle een dag ’n ruskans by die Paviljoen by Santosstrand neem, kom ’n opblaasboot met twee manne aangejaag. Die twee is deel van ’n span wat robbe by die eiland uitdun – daardie jare was dit nog toelaatbaar. Hul nette het aan die rotse vasgehaak en nou kan hulle dit nie loskry nie. Koos, More en Kenaas is toe saam met hulle om te gaan help.

Hulle het die nette vinnig losgewikkel gekry. Toe die jonger man vra hoe hy hulle kan vergoed, vra Koos dat hulle vir hom ’n klein rob lewend moet vang. Hy het in die sirkus gesien hoe oulik ’n klein rob kan wees en wou nou sy eie rob hê.

Die jong man vang toe ’n klein rob en gee hom vir Koos. Die welpie wil net byt, maar hulle kry hom met ’n gesukkel in die duiksak geprop. Hulle was toe al twee uur lank weg en Breytenbach het intussen al hoe ongeduldiger geraak.

“Waar de donner was julle heeltyd?” vra hy. Maar toe Koos die welpie uit die duiksak haal, verander Breytenbach se luim en hy is ewe opgewonde oor die nuwe “vonds”. Die rob sal voortaan die Recces se gelukbringer wees, kondig hy aan, en doop hom heel gepas Klein-Koos.

Teen tienuur die aand was hulle klaar met die duikoefening en met Klein-Koos op pad terug Oudtshoorn toe. Dis toe wat hulle begin wonder wat hulle met die rob gaan doen. Koos stel voor hulle sit hom in die visdammetjie by die onderoffisiersmenasie.

Die volgende oggend is die kommandement in rep en roer. Oral lê vere, die eende is dood en daar is nie ’n lewende vis in die dammetjie oor nie. Die RSM soek in aller yl na die persone wat die moeilikheid veroorsaak het. Die Recces kom boonop agter dat Klein-Koos skoonveld is. Hulle gaan soek stilletjies op en af in Oudtshoorn se strate, maar tevergeefs, daar is geen teken van die rob nie.

Dieselfde aand wat hulle met die rob daar aangekom het, kom ’n dienspligtige toevallig om middernag ook terug van pas af. Hy kom die basis goedsmoeds ingestap, kan nie glo wat hy voor hom sien nie, en haas hom na die sersant aan diens. “Sersant, ek het nou net ’n rob by die hek sien uitstap!” kondig hy aan. Die sersant vervies hom so vir die voor-op-die-wa-troep dat hy net daar besluit om hom vir dronkenskap te arresteer.

Koos-hulle weet nou dat Klein-Koos definitief buite die basis is, maar kan steeds geen spoor van hom vind nie. Toe kry hulle ’n leidraad in die Oudtshoornse koerant: “Cape fur seal found in Oudtshoorn!” berig die blad. ’n Huisvrou het die rob tussen haar melkbottels op die stoep ontdek toe sy haar voordeur oopstoot. Die rob is met ’n gespook in ’n nat kombers toegedraai en by Heroldsbaai in die see vrygelaat. Die insident is ook by die DBV aangemeld en dié soek toe dringend na die skuldiges wat die rob uit sy natuurlike habitat verwyder het. So het Klein-Koos met ’n vreemde ompad sy weg weer teruggevind see toe en die Recces was sonder ’n gelukbringer.

Daar was gereeld troeteldiere van een of ander soort in die eenheid. Op Oudtshoorn het Dewald de Beer 42 slange van verskillende spesies in ’n hok aangehou. Daar was onder meer kobras, pofadders, boomslange en selfs ’n groenmamba. Langsaan was ’n hok waarin hy muise geteel het om die reptiele te voer.

Die reptiele het ook goed te pas gekom tydens oorlewingskursusse om studente op te lei in slangidentifikasie, giftige spesies en behandeling van slangbyt. So het Dewald sy slanghok teenoor die owerhede regverdig.

Hy het sy slange goed geken en baie tyd bestee om hul gedrag in die slanghok dop te hou. Volgens hom was ’n pasgebore slangetjie “een van die mooiste dingetjies op aarde”. Ongelukkig het die dun slangetjies maklik deur die hok se ogiesdraad na buite geseil. Op dié wyse het daar in ’n stadium 17 kleintjies in Trevor se gereedskapkas beland.

Hierdie “wegseilgedrag” van die klein pofaddertjies het eenkeer onverwagte gevolge gehad. Om vir ’n valskermspringtoelae in aanmerking te kom, moes elkeen gereeld ’n aantal verpligte spronge doen. 1 Valskermbataljon in Bloemfontein het gewoonlik die Dakota, valskerms en afstuurders verskaf. Daar was heelwat dorings in die Oudtshoorn-omgewing en gevolglik was daar altyd takkies, dorings en droë blare in die valskermdoek as dit ná die sprong in die veld opgerol is. Die gebruikte valskerms is eers na ’n gebou in die basis geneem waar dit uitgeskud en rofweg opgevou is. Al die uitrusting is dan die volgende dag in die Dakota terug Bloemfontein toe geneem.

Op ’n dag, ná so ’n valskermoefening, bel ’n hoogs ontstoke maj DJ (Archie) Moore (later bevelvoerder van 1 Valskermbataljon) uit Bloemfontein: “Probeer julle nou snaaks wees of wat?” wil hy weet. John More is heeltemal uit die veld geslaan en probeer agterkom wat aangaan. Hy hoor toe dat die vroue wat die doeke in Bloemfontein oopvou om te herpak, hulle amper flou geskrik het toe hulle op ’n hele nes klein slangetjies afgekom het. More het dadelik besef wat gebeur het.

Die valskerms het ná die sprong ’n dag lank op die vloer gelê en Dewald se klein pofaddertjies het die geleentheid gebruik om hulle in die voue tuis te maak. Dit was egter onmoontlik om Archie Moore te oortuig dat dit bloot ’n sameloop van onvoorsiene omstandighede was. Hy het volgehou dat die Recces die klein slangetjies met opset in die valskermdoeke geplaas het om konsternasie in Bloemfontein te saai.