Читать книгу Ніякай літасьці Альгерду Б. - Альгерд Бахаревич, Ольгерд Бахаревич - Страница 9

Дарагі Вільгельм Георгіевіч, dārgais biedri Knorin, прачытаў надоечы пра тое, як вы гаварылі з трыбунаў высокім жаночым голасам і таму вас ніхто ня слухаў… Пра ваш невынішчальны латыскі акцэнт. Пра тое, як сабака тужліва выў перад самым арыштам і як вас прымушалі стаяць стайма па дваццаць чатыры гадзіны на дзень падчас допытаў – і нешта так шкада вас зрабілася, хоць ты плач.

Вось жа клятая сэнтымэнтальнасьць… Амаль нямецкая (у нас зь імі шмат агульнага, дый Вагнэр не залежыць ад вагавай катэгорыі). А, здаецца, мушу ж вас ненавідзець, гэта ж вы на нас, беларусаў, рагаткамі абзываліся: “нацыянальныя рагаткі” – гэта вы пра нашае самавызначэньне так выказаліся, памятаеце? Наагул у нас тут усё добра, рагаткі стаяць і аб іх усе спатыкаюцца, пінжакі сабе рвуць. Слова “Камунарка” вы, пэўне ж, таксама памятаеце, фабрыку ж пры вашым жыцьці так назвалі, а яшчэ вас там расстралялі, у Камунарцы пад Масквой – дык вось цукеркі экспартуюцца ў 11 краін, у тым ліку ў Ізраіль. Вы ведаеце, што такое Ізраіль? А колькі каробка чакаляды каштуе? На вуліцы вашага імя восень ужо кідае ў вочы мокрым і жоўтым, там прадаюць купальнікі з Італіі, кадзіруюць алькаголікаў і знаходзіцца Першамайскі адзьдзел МНС – і прынамсі, што такое “першамайскі”, вам тлумачыць ня трэба, а астатняе і ня важна. Не пра гэта хацелася вам напісаць. А пра шкадаваньне.

Ведаеце, шаноўны Вільгельм Георгіевіч, рагаткі я вам дарую – па праве пераможцы. Бо дзе вы, а дзе Беларусь… Спадзяюся, вы зь ёй больш ніколі не перасячэцеся. Ва ўсялякім разе, вы былі з намі шчыры. Такому ворагу і вуліцы ў Менску не шкада – усё роўна ніхто зь яе жыхароў ня ведае, што значыць “Кнорына”, спытай мінакоў, скажуць, партызан, піянэр-герой, кацігаўрошак з гранатай. Або на благі канец пісьменьнік. Дарэчы, я таксама не люблю Гайнрыха Мана. І наагул усю гэтую іхную сямейку манілавых ад літаратуры. Хіба што “Сьмерць у Вэнэцыі” паважаю – хораша напісана. Гімн літасьці. І не спрачайцеся тут са мной сваім вісклівым жаночым голасам – усё адно ніхто не пачуе. У вайны не жаночы твар, так у нас кажуць, зь лёгкай жаночай рукі…

Нам бы цяпер такіх ворагаў, як вы, Вільгельм Георгіевіч, – простых, ясных, прынцыповых, адукаваных агентаў латыскай выведкі з жаночымі галасамі: вось жыцьцё было б. Не жыцьцё, а маліна для лынькоўскага Мішкі. Дайце беларусу аднаго кнорына – і ён пераверне сьвет. Але нешта не шанцуе. Ці то кнорыны так маскіруюцца, ці то проста не сэзон. Цяпер кожны вораг скажа без акцэнту, што ён за радзіму, мову, незалежнасьць, што ён сам беларус і іншых беларускасьці павучыць можа. Што ў яго проста іншыя погляды на тое, якой быць той Беларусі. І тады яго адразу робіцца неяк шкада… Бо свой жа. І пачынаеш – ужо з тым ворагам – шукаць новага, агульнага. Так і працуе нацыянальная рагатка – КПП на шляху чужаніцаў, якіх, згодна з матэматычнымі законамі, робіцца ўсё меней, а сваіх, вартых шкадаваньня, усё болей. А патрэба ў ворагу нікуды не дзяецца.

Нічога, дарэчы, што я па-беларуску пішу?.. Панімайт чуць-чуць? Вось і тут – няёмкасьць, шкадаваньне… Ну, вам там перакладуць, ёсьць каму. Вас, шаноўны Вільгельм Гаргульевіч, рэабілітавалі ў адзін час з тымі самымі нашымі расстралянымі дзеячамі – маладымі, наіўнымі, рамантычнымі графаманамі і геніямі, якіх вы і вашыя ж паплечнікі панішчылі перад уласнай гібельлю. А некаторыя так і не дачакаліся на тым сьвеце паперкі з царскім указам, ня тое што вы. То бок ахвяры і каты сустрэліся ў адным доме, на адным банкеце. А ахвяра – яе ўжо шкада, таму што а, таму што хвя… Паводле вызначэньня. Так і паўстаюць дні грамадзянскай згоды і прымірэньня. Працаваў у Беларусі – значыць, маеш дачыненьне. Значыць, наш. Ужо шкада. А што ты там рабіў – справа дзясятая.

Вы ж гісторык, Вільгельм Гаргульевіч? Ці ня праўда, сама Гісторыя прапануе нам шкадаваць усіх, хто адышоў – вось і Гітлера некалі пашкадуюць, і Сталіна. Толькі часу мусіць прайсьці больш, чым адно ня самае доўгае стагодзьдзе. І ўсё перамелецца ў агульным шкадаваньні. Тут у нас час ідзе хутчэй, мы сьпяшаемся – таму пачынаць шкадаваць трэба ўжо цяпер. Бо вартыя жалю варажэнькі працуюць для беларушчыны, у імя тых самых дарагіх сэрцу рагатак: бедненькія, і на тэлебачаньні дзяржаўным шчыруюць, і ў вашых, Вільгельм Гяўравіч, дзецішчах, савецкіх беларусіях і зьвяздах, і ў школах пад тым самым флагам, пад якім вам так хораша пісалася ў дваццатых у маленькім менскім пакойчыку. Шчыруюць у тым таямнічым саюзе пісьменьнікаў, адкуль потым бягуць у абдымкі нашага палкага шкадаваньня… І ў судах, і ў турмах, і ў карных органах пакутуюць яны, небаракі – і ўсіх іх шкада, так і хочацца шчаку падставіць, і паплакаць разам, і сказаць: паліцыя з народам.

Памятаеце Брэйгеля, Вільгельм Геаргінавіч? Яго ілюстрацыі да флямандзкіх прымавак – там ёсьць такі тыпус, беларус, які на двух крэслах сядзіць. Адна ягадзіца – для шкадаваньня імі, ворагамі, другая – намі, а крэслаў пад тыпусам два, як ні лічы. У ваш час такіх, здаецца, называлі па-расейску двурушнікамі. І вас самога так потым назвалі. Як жа вы іх ненавідзелі, таварыш рэўком Заходняга фронту. Да сьценкі ставілі як контру недабітую.

Але гэта вы, горды латыскі стралок. Наш чалавек так ня можа. Ён і сам ведае, што трохі нянавісьці яму не зашкодзіла б. Трохі злапамятнасьці і злосьці. У тым ліку да сябе – а можа, і найперш да сябе самога. Але ўсё, на што ён здольны – гэта куляшоўская драма (быў у нас тут такі народны паэта): склеротык Ворчык сябе пашкадаваў – і вось ужо паслухмяна капае сам сабе яміну. Задаволены тым, што яго кáты, Зарудны ды Рыбка, нічога ня скажуць ягоным бацькам – пашкадуюць здрадніка ў такі крывадушны спосаб. Савецка-шэксьпіраўскі размах. А вось не пашкадаваў бы сябе? А не пашкадавалі б яны? Рыбка і Зарудны сыходзяць, і Рыбка мучаецца, як Дастаеўскі – шкадуе. Мяккацелы. Беларус. А Заруднаму хоць бы хны. Ваша парода, Вільгельм Гепардавіч, кнорынская загартоўка.

Мы так ня можам, бо нас мала. Трэба шукаць кампрамісы, а дзе знойдзеш лепшы за звычайнае шкадаваньне. Так і ворагаў хутка не застанецца. Хіба што тыя, хто недастаткова сябе шкадуе. Так што калі б вас не было, Вільгельм Геконавіч – варта, ой варта было б вас прыдумаць…

Вось і мне вас шкада, Вільгельм Гіенавіч, сталінец вы наш паскудны, ганьба зямлі беларускай. Так і хочацца запытацца ў вас словамі клясыка: ну які вас, дурня, выклікаў прымус ляпнуць тады пра тыя рагаткі?… Што ж, толькі багі вольныя ад шкадаваньня. Калі б вы не былі такі мёртвы вораг беларушчыны, выпілі б з вамі на тым сьвеце латыскай гарэлкі, “Нібэлюнга” на ютубе паслухалі б. Як вораг з ворагам, якія шкадаваць ня ўмеюць. Ютуб гэта амаль як камінтэрн, толькі там ніхто нікога не забівае. Цэнзура – а вы што думалі? Жывем у імпэрыялістычны век. На гэтым разьвітваюся. Як водзіцца ў нас, беларусаў, зь ціхай нянавісьцю – А.