Читать книгу Сонечны чалавек (зборнік) - Андрэй Дзічэнка - Страница 5

У кожным пустынным дворыку, акрамя некалькіх аблезлых дамоў і іржавай дзіцячай пляцоўкі са скрыпучым арэлямі і раззлаванымі дзецьмі, быў свой вар'ят. Як правіла, ён не меў прывабных рысаў твару, не вылучаўся ахайнасцю, бязмэтна блукаў па закутках, узіраючыся ў твары мінакоў. Выпадковыя сустрэчныя тут жа хавалі свае твары за каўнярамі зношаных да дзірак плашчоў і куртак.

Неспакойныя і заклапочаныя маці строга забаранялі сынам мець зносіны з такімі людзьмі, а аджылыя сваю маладосць смярдзючыя мужычкі ў альтанках адным толькі выглядам адпалохвалі блазнаватых адзіночак. Таму юродзівыя, як іх называлі зморшчаныя бабулі, абіваліся ў чэргах і на дваровых лаўках, былі прадстаўлены цалкам самі сабе і маглі аказацца ў душы цалкам свабоднымі. Толькі ніхто пра гэта, акрамя іх, нават і не здагадваўся.

Напрыклад, Барыс. Ён ніколі не лічыў сябе чалавекам, які чымсьці можа адрознівацца ад іншых. У яго пакоі з абадранымі шпалерамі не было люстэркаў, таму сваё адлюстраванне ён мог бачыць толькі ў запыленым шкле, сяк-так устаўленым у некалі выбеленыя аконныя рамы, фарба з якіх крошкай абсыпалася на падаконнік і змяшалася з пылам. Са шчылін шырынёй у палец пастаянна дзьмула, а ў разгар восеньскай непагадзі вецер і зусім граў пранізлівыя мелодыі адчаю, якія заклікалі ў дом розную нечысць. Не вытрымліваючы пастаянных гутарак з вечнасцю, Барыс сыходзіў на вуліцу шукаць суразмоўцу. Але часцей за ўсё яго пошукі цярпелі фіяска.

У адзін з пахмурных дзён, калі неба было гатовае вось-вось выбухнуць цяжкімі кроплямі дажджу, якія надаюць бляск ажыўленым скрыжаванням і разбітым дарогам, Барыс сустрэў захопленага саліпсічнымі маналогамі студэнта Генадзя. Невысокі русявы юнак, падобны да прышэльца, які бесперапынна спазнае свет, спрабаваў адшукаць патрэбны пад'езд, а затым і кватэру сваёй новай знаёмай.

Барыс ішоў проста на студэнта, і калі да цела юнага падарожніка засталося крыху больш як паўметра, выцягнуў рукі і паклаў брудныя далоні на плечы Генадзя.

– Ты павінен мяне выслухаць! – Сказаў ён Генадзю і здзівіўся, што той не выказвае ніякага здзіўлення і нават наадварот, гатовы ўзрадавацца такому пачатку знаёмства.

Не кажучы нічога выразнага ў адказ, Генадзь сам сабе падумаў, што ад гэтага чалавека не пахне псінай і смерцю, а значыць, чаму б і не паспрабаваць пасябраваць, раз лёс сутыкае ілбамі.

– Ну, давайце прысядзем, ці што… – дыпламатычна выказаўся Генадзь, і яны зайшлі ў старую альтанку, дашчаная падлога якой была пакрыта тоўстым пластом бруду з хаатычным узорам застылых пляўкоў.

Ледзь не задыхаючыся ад радасці, Барыс узяўся за свой аповед.

Аповед Барыса

«Калі я быў яшчэ юным і смелым, а побач былі верныя сябры з чырвонымі гальштукамі, павязанымі на шыях, у нашым горадзе пачалі адбывацца дзіўныя падзеі. Я нават магу назваць іх страшнымі, таму што кожны раз на маіх вачах гінулі людзі.

Упершыню гэта здарылася ў дзень, калі п'яны натоўп дзеля забавы захапіў мясцовы палац і пачалася новая эра ў гісторыі ўсяго чалавецтва. Праз амаль пяцьдзясят гадоў грузны кіроўца тралейбуса спрабаваў адрамантаваць сваю машыну проста на прыпынку і раптам ператварыўся ў палымяны факел, а потым у чорны смярдзючы попел. Доўжылася гэта некалькі секунд, але адклалася ў памяці расцягнутым успамінам, які хочацца перажываць зноў і зноў. Сярод разявак на астанкі гэтага пухлага дабрака зусім абыякава глядзела Беласнежка.

Затым ад страшнай чумы, праз якую жывоцікі маленькіх дзетак ператвараліся ў абцягнутыя скурай калабкі, вымерла ўся вёска маёй роднай бабкі Астаф'і. Яна распавяла, як бледная дзеўка са светлымі, як лён, і мяккімі валасамі сыпала соль з вядра на парослыя дзікімі травамі палі.

Гэта таксама была Беласнежка.

Потым, калі я стаў слухачом інстытуцкіх курсаў, проста каля ганка жоўтая машына таксіста ператварылася ў ракету і панесла пасажыра бліжэй да цэнтра галактыкі. Нават там за ўсім гэтым назірала Беласнежка і, напэўна, ведала, што пасажыр не быў чалавекам і ўжо тым больш не валодаў цёплым целам са стандартнай тэмпературай 36,6.

Яе вочы, поўныя адмаўлення, праводзілі таксіста і адушаўлёны дым (якім стаў пасажыр) у апошні шлях. Я быў адзіны, хто бачыў Беласнежку, але, каб яе забіць, трэба было знайсці жыллё гэтай выдатнай панны. Спытаць наўпрост не атрымлівалася: яна была маўклівая, а пры першых кроках ёй насустрач і ўвогуле растваралася ці ператваралася, напрыклад, у газетную паперу, якой з лішкам на нашых вуліцах. Паспрабуй сярод кідкіх загалоўкаў адшукаць яе след!

Але ўсё не так безнадзейна. Здаецца, тады быў сонечны дзень. Я змог падлавіць яе толькі на сёмым забойстве, калі паравозік на рыпучай дзіцячай чыгунцы праваліўся ў каналізацыйныя катакомбы і бедныя дзеці задыхнуліся ад смуроду. Іх трупы апарыў кіпень у царстве пары і іржы, зрабіўшы падобнымі да лялек, зробленых з ануч.

Я націснуў вялікімі пальцамі рук Беласнежцы на вочы і ўбачыў крывавыя пратуберанцы, якія палалі вакол яе павекаў і вейкаў. І тады яна ўпершыню загаварыла са мной голасам злоснай старой.

Беласнежка жыла ў закінутай вугальнай шахце, дзе акрамя кратоў і павукоў вось ужо стагоддзе ніхто не адважыўся жыць.

Інжынер да гэтага часу, я быў вымушаны затапіць шахту, нарабіўшы страшнага грукату на ўвесь горад.

Сцеражыся яе, мой сябар Генадзь!

* * *

Скончыўшы аповед, Барыс адкланяўся, а Генадзь на развітанне працягнуў яму руку. Барыс вярнуўся дамоў, зноў прыслухоўвацца да мелодый парывістага ветру. Генадзь жа знайшоў патрэбны пад'езд і акуратна націснуў на абпаленую кнопку аднаго з мініяцюрных званкоў на чацвёртым паверсе. Дзяўчына, якая адчыніла дзверы, кіўнула і ўпусціла Генадзя.

Студэнт увайшоў у памяшканне, дзе пафарбаваныя ў чорны колер сцены былі хаатычна апырсканыя чырвонай фарбай, і наматаў на адну руку бліскучыя валасы сваёй сяброўкі. Сціснуўшы другую руку ў кулак, ён што было моцы біў яе па твары, ламаючы косткі і выбіваючы зубы, пакуль яна не паклялася яму ў поўнай вернасці і пакоры.

Чырвоныя ўкрапіны нагадвалі Генадзю галактыкі, а вочы новай сяброўкі – сонечныя дыскі за імгненне да зацьмення.

Неўзабаве яны сталі жыць шчасліва, зусім забыўшыся на гісторыю Барыса.