Читать книгу Die respektabele meneer Hartslief - Chris Karsten - Страница 12

Elie word traag wakker. Hy wonder wat hom gewek het. Dan herken hy sy selfoon se luitoon en sien die tyd: 04:46. Hy moet twee keer kug voor hy kan antwoord. “Hallo?”

“Dis ek, Elie, dis Antie hier.”

“Antie? Wat’s fout?” Sy slaperigheid is skielik weg.

“Niks is fout nie.”

“Dis kwart voor vyf in die oggend.” Maar dis haar opstaantyd, dring dit deur.

“Ek weet. Ek wou net jou stem hoor. Is jy by … ?”

“Wanda? Nee, ek’s alleen, in my woonstel.”

“Ek wil hoor wanneer jy weer kom kuier, ek wil vir ons ’n lekker aandete kook.”

“Antie bel my in die nag dáároor?”

“Dis oggend, nie nag nie. Jy kan mos g’n kosmaak nie. Kom ’n slag huis toe dat jy behoorlike kos kan inkry, vleis, rys en groente.”

“Die gemeste kalf.”

“Jy was lanklaas hier. Ons mis jou. Is dit sy wat jou so besig hou?”

“My werk hou my besig, ek werk vir ’n slawedrywer.”

“Bring haar saam as jy wil.”

“Ek sal vra, maar ek twyfel.”

“Goed, kom dan alleen.”

“Ek’s nuuskierig oor die nuwe sopkombuis. Hoe vorder hulle?”

“Hulle vorder fluks. Ons kan nie wag om in te trek nie, alles sal soveel geriefliker wees.”

“Dis goeie nuus. Oukei, ek …”

“Jy kan ons dan sommer ook vertel hoe Basie se ondersoek verloop.”

Eintlik die nié-verloop van die nié-ondersoek, dink Elie.

“En was jy toe al by die dokter? Vir jou maag. Soos jy belowe het.”

“Ek gebruik iets wat goed help, Phipp’s.”

“Milk of Magnesia is eintlik vir konstipasie, Elie.”

“Dit help vir die sooibrand en naarheid ook, Antie, dis eintlik wat pla.”

“Help nie jy behandel die simptome nie, dit kan erger word. Goed, nou kan jy verder slaap.”

Hy weet: sy probleem is refluks. Gaviscon het ook gewerk, met peperment of anys, toe ontdek hy Phipp’s met ’n Tutti Frutti-smaak. Hy het altyd ’n delikate maag gehad, die geringste stres krap dit om. Dan wil die inhoud uitkom, óf boontoe óf ondertoe.

Antie se uitnodiging om Wanda saam te bring was bloot uit ordentlikheid, dit weet hy goed, sy het skaars Wanda se naam oor haar lippe gekry. Hy hét haar al gevat, die eerste keer met groot trepidasie om haar aan sy familie te gaan voorstel.

En sy voorgevoel was reg. Hulle het mekaar nie juis gul en warm om die hals geval nie, mekaar eerder in ’n ongemaklike stilte oor die eettafel sit en takseer soos pokerspelers. Die tweede keer was toe Antie laas verjaar het. Wanda het tot haar krediet vir Antie ’n Elizabeth Barrett Browning-digbundel gekoop, en hy het weer versoener probeer speel, maar die ys kry hy om die dood nie gebreek nie. Dieselfde ding by Basie se begrafnis: die stiltes, die onderlangse blikke, die tekens dat hulle nog nie kan vat kry aan mekaar nie.

Hy het Lottie al gepols: Wat’s fout, hou julle nie van Wanda nie?

Lottie praat reguit: Sy’t jou van Dot afgevry.

Ek het self gekies, dis nie Wanda se skuld nie.

En dis seker ook nie haar skuld dat ons jou omtrent nooit meer sien nie?

Ek’s besig, dis al.

Te besig vir jou familie? Bull! Sy’s besig om jou in te sluk, jou van ons ook weg te vat soos van Dot af … toffieneus met haar fancy klere.

Sy’s nie ’n snob nie, julle ken haar nog net nie. Sy’s eintlik baie gaaf.

Gaaf! Sy kom uit ’n ander dêm wêreld, Elie, uit ’n ander heelal as ons!

Hy het Wanda ook al gepols, meer subtiel as vir Lottie: So, wat dink jy van my familie, sout van die aarde, nè?

Hum.

Wat jy sien, is wat jy kry.

H’m-’m.

Baie neutraal, tot jy tussen die kort reëls begin lees. Dan lyk dit of Lottie reg kan wees oor die groot gaping. Hy geniet dit steeds om deel te wees van die saamtrek om die familietafel, al skimp sy familie dat hy verlore is vir hulle. Almal op hulle jare lange plekke: Antie as matriarg in die erestoel aan die kop, regs van haar die Hartsliefs (sy oorlede ma, Ester, se spruite), en aan Antie se linkerhand die Lerms (oom Bartel se telge, sy ma en Antie se verlore broer).

Aansit om daardie groot tafel was nog altyd veel meer as net vir ’n maaltyd. Dis eerder ’n handevat, ’n bevestiging van familiebande en -lojaliteit te midde van die intieme, joviale chaos van ’n groot en dikwels disfunksionele gesin. Hy mis dit en hy mis sy familie. Die probleem is hy wil gaan kuier, maar Wanda is steeks. Gaan hy sonder haar Brixton toe, raak sy beneuk; bly hy weg, raak sy familie beneuk. Wat nou?

Hy kan dink dat sy familielede vir haar ongewoon mag voorkom, maar hulle bly sý mense, sý bloed, sý gene. En al is die genepoel soms vlak, is hulle almal inherent goeie mense. Hy ken hulle, hy kan vir elkeen getuig, hy kan elkeen se goeie hoedanighede op sy vingers aftik. Dié meestal aan Antie te danke, want dis sý wat gekonsentreer het op die goeie en die positiewe, al was dit nie vir haar maklik om ander mense se kinders groot te maak nie.

Uit Antie se vertellings ken hy so min of meer die familiegeskiedenis, ten minste aan sy ma se kant, al het hy nie sy grootouers geken nie. ’n Groot gesin oorspronklik van Boosmansbos in die Hessequa, maar met die dood van sy ouma het sy oupa belangstelling in die plaas verloor en uitgeboer. Die kinders het uiteengespat, behalwe die drie jongstes: Antie, sy ma en oom Bartel. Hulle is saam met hulle pa Johannesburg toe, maar die huisie in Langlaagte is teruggevat toe hulle pa in die mynongeluk dood is. Dis hoe die drie toe in ou dominee Abraham se kinderhuis beland het.

Ná skool het eers Antie en later ook sy ma by OK Bazaars op die hoek van Eloff en President werk gekry, en Bartel as posman by die mooi ou poskantoor in Rissikstraat. Bartel en ene Lenie het mekaar in ’n rowwe watergat in Fordsburg raakgedrink, een ding het tot ’n ander gelei en hulle is getroud toe sy vier maande met Boela was. Die ander het kort op mekaar gevolg: Sampie, Lottie en Moks. Lenie is glo een aand by die huis uit om brood te gaan koop. Sy het nooit teruggekom nie. Los Bartel net so met ’n kroos van vier, die oudste skaars vyf, die jongste net ses maande.

Wéér moes Antie inspring om te help, wat darem teen dié tyd die groter huis in Brixton gehad het. Met Bartel wat ook sporadies oor die einder begin verdwyn het, algaande al hoe langer, was Antie kort voor lank die surrogaatma van agt.

Elie weet hy word beskou as Antie se onbetwiste regterhand, nie net omdat hy die oudste is nie, maar ook omdat hy, aldus neef Boela, die lettervraat is. Eerder, vermoed Elie, omdat hy nou doer in ryk Sandton bly – kort duskant die poorte, vir ’n armsalige kind van die Dip.

Maar oor sy verblyf daar, soos oor Wanda, praat niemand hardop nie. Behalwe Antie, en soms Lottie, en dan ook net as hy haar pertinent oor iets uitvra, soos oor Wanda. Dan sê sy: Natuurlik is dit wat die mense hier dink, en nie net ons nie, jy’s mos nou grand!

Maar hoekom laat jy dit soos ’n vloekwoord klink, Lottie?

Nee, niks fout daarmee nie, Elie, jy kan maar grand wees, jy’t mos gearriveer. Ons is eintlik trots op jou met jou windgat-werk en jou windgat-kar en jou windgat-woonstel en jou posh meisie wat langs haar neus op ons afkyk.

Sy sê dit asof hy homself, met sy nuwe mantel van respektabiliteit, ’n trappie hoër ag as hulle, asof hy sy herkoms verraai het.

Hy skram nie weg van sy pligte nie, maar Antie is hierdie laslapfamilie se filiale gom, nie hy nie. Hy besef goed die feit dat hy ’n bietjie van die genepoel se room afgeskep het, verg iets; dit vra van hom om sy goeie geluk en talente te gebruik om ook die res van die familie op te trek. En verbeter hy die welstand van sy familie, verbeter hy in die proses ook die welstand van die onmiddellike gemeenskap, soos die daaglikse gebruikers van Antie se sopkombuis. Want danksy haar welsynsdiens is Antie al so lank hy kan onthou onder die armes, hongeres, ellendiges en ander hulpbehoewendes bekend as die goeie engel van die Dip. Maar sonder hulp kan selfs die vroomste engel nie vlieg nie.

Antie het ’n feesmaal op tafel gesit. Langs Elie aan die Hartslief-kant sit Poppie, die enigste sportiewe lid van die familie. Poppie is ook (en hy erken sy partydigheid) die mooiste meisiekind in die hele Johannesburg, Sandton ingesluit, indien nie die hele Gauteng of die hele Suid-Afrika nie, dalk selfs die hele Suidelike Halfrond. Maar die belangrikste is dat Poppie op sestien bestempel word as een van die land se mees belowende gimnaste – en dis nie partydigheid nie, die kenners en sportkommentators sê so. Hulle voorspel vir Poppie Hartslief ’n hand vol medaljes, meestal goud, by die volgende Olimpiese Spele. En daarom moet sy ordentlik lyk; hy’t vir Antie en Poppie winkels toe gestuur en gesê hulle moet vir haar die beste gimnastiekklere gaan kry – hip leotards, gimnastiekskoene, sweetpakke, handdoeke, sportsakke, alles wat sy nodig het, hy betaal.

Rasmus het na Basie se vakante stoel langs Poppie opgeskuif. Hy is die onverstoorbare een, die stil een, die een wat nooit kwaad word nie. Wat blykbaar ook nooit bly word nie. Elie ken sy broer, hy kan wel agterkom wanneer Rasmus bly of kwaad is, maar sulke emosies sien jy nie aan sy uiterlike nie. Hy wek die indruk dat hy karre bo mense verkies, selfs flenterkarre. ’n Jaar terug het Elie vir hom gesê: Stel ’n lys op, die beste gereedskap wat jy en Basie in julle werkswinkel nodig het. Hier’s die tjek, klaar geteken, gaan koop wat julle soek, vul die bedrag in. Ek’s moeg om te sien hoe julle sukkel.

Met Basie as sy vakleerling het Rasmus miskien die beste geweet wat in hulle jonger broer se lewe aangaan. Twee pole: Rasmus die stille, Basie die prater. Dis hoekom Elie reguit na die werkswinkel gery het nadat hy die inligting oor die hare en vesels (en Basie se outopsiefoto) uit luitenant Kosile getrek het.

“Jy en Basie was elke dag in mekaar se geselskap, het hy iets gesê oor ’n nuwe meisie?” het hy vir Rasmus gevra.

“Hy’t baie girlfriends gehad, jy weet mos, al van skool af. Ek kan nie al die name onthou nie. Net Pauline.”

“Ja, die blondie, nè? Ek praat van iemand wat hy miskien kort voor sy ongeluk ontmoet het, een met lang swart hare. Het hy ooit van so iemand gepraat?”

Rasmus het sy kop geskud. “Nee, kan nie onthou nie.”

“Wat van die Ruff Riders? Het hy ooit gepraat van ’n Ruff Rider-meisie wat Sondae op die brekfisrit saamry?”

“Nee. Ek kan onthou hy was opgetrek omdat hy lid kon word, het my die sticker op sy fiets gewys. Niks gesê oor meisies nie.”

Terwyl hulle eet, vertel Elie wat hy weet van die polisie-ondersoek. Almal luister in stilte na hom, net sy stem en die geklater van messegoed op borde.

“Wat gaan ons doen?” vra Antie toe hy stilbly. “As die speurders so sukkel met leidrade, los ons dit ook maar net? Ons kan dit mos nie doen nie. Dis nie reg nie, ons kan nie die dood van ’n goeie kind net so los nie.”

“Ons los dit nie, Antie!” sê Boela. “As daai grootbek Kosile niks kan doen nie, sal óns iets doen. Óns sal Basie se moordenaars gaan soek, en ons sal hulle kry ook.”

Elie verkyk hom opnuut aan die tatoes op Boela se dik biseps wat in sy moulose frokkie bult. Hy het self ook ’n tatoe, maar erg beskeie en versteek. Basie het hom nog destyds na dieselfde ou gevat wat sy voël gedoen het, erg in sy skik dat sy oudste en bleeksiel-broer ingestem het om ’n tjappie te kry. Elie is bietjie teensinnig saam, nie oor die tjappie self nie, maar oor die pyn van die tatoeëernaald in sy vel in. Hy erken dit reguit (teenoor homself): Hy is en was nog nooit ’n dapper man nie. Maar die tjappie het hom beter laat voel, soos ’n man, minder uncool. Al is dit net ’n drieletterwoord bokant sy linkernippel (was eintlik bedoel om bokant sy hart te wees).

“Ons het genoeg kontakte,” stem Rasmus saam. “Ons sal uitvind wie sit agter die ding.”

“Dan gaan vat ons hulle uit,” sê Boela.

Elie skud sy kop. “Niemand vat iemand uit nie. Ons is nie ’n klomp vigilantes nie. Ons hou ons ore oop en gee die wenke vir die polisie.”

Boela is die oudste van die Lerm-sibbe en as Elie die brein van die familie is, is Boela die spiere. Wat Elie nie reggedink kry nie, kry Boela reggemoer, is so min of meer die nie-amptelike slagkreet. Bult daagliks sy spiere as blokman in sy slaghuis en is ’n worsmaker van formaat.

“Wat van Leo?” vra Lottie. “Ek het vir Basie aan Leo voorgestel. Nou’t Leo verdwyn, het nog nie weer ná die ongeluk by die McTavern kom kuier nie. Voor die tyd het hy ’n oorlas van hom gemaak, wou my net uitvat vir ete, saamvat op sy motorfiets … nou’s hy net weg. Is dit nie bietjie snaaks nie?”

Nig Lottie is pragtig, dink Elie. Die verskil tussen haar en Poppie is dat sy bewus is daarvan dat sy die koppe laat draai. Hy hou dit nie teen haar nie, want soos Boela sê: Lottie vat nie kak nie. Elie het gehelp dat sy haar vir ’n modelkursus inskryf. Saans is sy ’n kelner by die McTavern, loop regop met ’n stywe rug asof sy ’n boek op haar kop balanseer, borsie uit, magie in, en wag vir haar Groot Kans. Hy reken sekere skeptici sal dink: Wat, daai Lottie Lerm wil haar dun gatjie op ’n loopplank gaan swaai? Van Brixton na Milaan? Mooi of te not, nie maklik nie. Maar as Lottie eers haar kop op iets sit, sal hyself nie té veel geld teen haar waag nie.

“Luitenant Kosile was by die Ruff Riders in Fourways,” sê hy. “Niemand daar weet kastig waar Leo is nie, hulle het hom glo ook nog nie weer gesien ná die ongeluk nie. Die polisie is landwyd op die uitkyk vir hom en …”

“Maar askies tog, as ek ook ’n straaltjie kan pie,” val Moks hom in die rede.

“Jis, Moks, pie maar saam,” sê Elie en kyk na dié neef van hom, maer en gay, bling in die oor, manjifieke mohican gemanikuur en gekleur, vandag viooltjiepers.

Hy betaal vir Moks se kookkursus, want Moks het net sulke hoë ambisies as sy sus Lottie: selebriteitsjef, sy eie restaurant, miskien selfs sy eie TV-reeks, Kook met Kruie, sê hy. Vir Moks se kruie het hy ’n kweekhuisie agter in Antie se erf laat opslaan en Moks het sommer gou Antie se sop vir die armes met sy vars kruie tot gourmetsoep verhef. Moks glo sekere kruie is ook goed vir salwing en genesing, die soort wat hy mediwiet noem, op die Hollandse naam – medi, vir medisinaal, wiet vir die Engelse weed, het hy aan Elie verduidelik, en bygevoeg sodat Elie verstaan dat sy mediwiet nie net ’n gier is nie: Dis dieselfde kruid wat ook in Ayurvediese tekste van 3 000 jaar oud aangeprys is as verligting vir slaaploosheid, hoofpyn, koors, maagloop en dermkwale. Maar sýne is nie vir medisyne nie, wel vir koekies: amandel, grondboontjie, hawermout, karamel, klapper, sjokolade, selfs hertzoggies.

“Wat van Basie se selfoonrekords?” vra Moks.

“Luitenant Kosile het sy selfoonrekening nagegaan, veral in die dae net voor sy dood – wie hy gebel en ge-sms het, wie hom gebel en ge-sms het. Die meeste oproepe was oor die werkswinkel se besigheid, Rasmus het dit bevestig. Basie het daardie Vrydag en Saterdag ook ’n paar persoonlike oproepe gemaak: na die Ruff Riders se klubhuis in Fourways, drie oproepe na Leo en twee oproepe van Leo gekry. Saterdagaand en deur die loop van Sondag het hy ook twee oproepe en vier sms’e van Pauline gekry.” Elie peins ’n oomblik. “Wat ek nie verstaan nie, is sy oproep laterig daardie Saterdagaand na ’n plek met die naam Sultans, ’n deftige restaurant in Morningside. Luitenant Kosile was daar, hy’t Basie se foto en die selfoonrekening met Sultans se nommer vir die maître d’ gaan wys. Basie se oproep na Sultans het elf minute geduur. Die maître d’ onthou nie so ’n oproep nie en herken nie Basie se gesig nie, sê glo as Basie ’n gereelde klant was, sou hy hom herken het.”

“Ek kan sien hoekom die polisie so traag is,” sê Antie. “Hierdie ondersoek lyk na baie werk.”

“Ja,” beaam Boela, “en vir wat sal die polisie hulleself moeg maak vir ’n sukkelaar uit die Dip? Dis mos white trash …”

“Kalmeer, Boela,” sê Elie.

“Ek sê jou, as Basie uit ’n ryk huis was, het hulle onmiddellik die donnerse Valke op die jop gesit. En die polisiebaas sou elke dag ’n verslag wou hê: Hoe vorder die ondersoek, is ’n verdagte al gearresteer, is hy ondervra, het hy skuld beken, is hy al aangekla? Dis wat sou gebeur het.”

“Ja,” sê Lottie, “hulle dink mos ons is flentergatte.”

“Hulle dink flentergatte het nie gevoelens nie,” praat Sampie vir die eerste keer van sy spesiale stoel met die hoë pote. Hy dring daarop aan dat hy ’n “kortmens” genoem word, sê hy’s g’n dwerg nie. Sy held is ’n mede-kortmens, ’n Amerikaanse rofstoeier met die naam Dylan Postl, eens in die kryt bekend as Little Bastard. “Dís waar ons die antwoord gaan kry, by die Ruff Riders,” sê Sampie. “En by daai Sultans-restaurant.”

“Ek dink Sampie is reg,” sê Antie. “Ek het een Sondagaand duur parfuum aan Basie geruik toe hy terugkom. Kon nie ’n naam uit hom kry nie, hy’t net gesê hy kuier Sondae by haar op Harties. En dat sy ook Sondagoggende op die brekfisrit saamry, dis hoe hy haar ontmoet het. Sy slaap glo daar oor in ’n naweekhuis. Hy’t ook van ’n boot gepraat.”

“Leo sal weet wie almal op die brekfisrit saamry en met wie Basie vryerig geraak het,” sê Lottie. “Al probleem: Leo is weg. Ek het al hoeveel boodskappe gelos. En toe skielik sê ’n stem die nommer bestaan nie meer nie.”

“Gee die nommer vir my,” sê Elie. Hy kyk na Antie. “Liesbeth van Graan is mos een van Antie se vrywilligers. Is haar man nie ’n speurder nie, kaptein …?”

“Kaptein Bees, ja. Maar hy’t pakket gevat, Liesbeth sê hy doen nou konsultasiewerk … vir enigeen wat bereid is om te betaal. Jy kan hom glo niks van ’n selfoon vertel nie.”

Elie voel ’n roering van hoop. “Dalk kan hy help met Leo se ou selnommer. Dit behoort interessant te wees om te sien wie Leo almal die naweek voor Basie se dood gebel het.”