Читать книгу Tannie Pompie se oorlog - Deon Lamprecht - Страница 4

Voorwoord

Hierdie boek is ’n unieke vertelling oor ’n verskeidenheid mense wat direk en diep deur die Grensoorlog geraak is. Tydens dié konflik het daar in die sogenaamde Driehoek van die Dood in die noorde van die destydse Suidwes-Afrika baie bloed gevloei.

Teen 1979 het die South West Africa People’s Organisation (SWAPO) besluit om sy militêre operasies te verskerp en het hy daarin geslaag om jaarliks in die reënseisoen operasies in die plaasgebiede in Tsumeb, Otavi en Grootfontein uit te voer. ’n Paar SWAPO-vegters het in 1980 selfs daarin geslaag om die buitewyke van Windhoek te bereik.

Hierdie operasies het as die Winterspele bekend gestaan en is uitgevoer deur die sogenaamde Special Unit van SWAPO se People’s Liberation Army of Namibia (PLAN). Hulle was goed opgeleide vryheidsvegters, maar het nietemin elke keer op hul herrie gekry. Tog het hulle daarin geslaag om groot ontwrigting met van hul terreurdade te saai. Talle lede van die veiligheidsmagte en plaaslike inwoners het in die proses die hoogste prys betaal.

Deon Lamprecht vertel onder meer van twee operasies wat in die kommersiële­plaasgebiede plaasgevind het – operasies Carrot en Yahoo – wat nie alombekend is in Suid-Afrika nie.

Hy het ’n uitsonderlike aanvoeling vir die menslike emosie agter elke verhaal. Hy vertel die verhale van gewone mense wat geen ander keuse gehad het as om deel te word van die oorlog wat hom binne die Driehoek van die Dood afgespeel het nie. Deon herskep die gebeure van daardie tyd op ’n dramatiese en aangrypende wyse, maar hy doen dit ook met groot omsigtigheid, begrip vir menswees en met deernis.

Ek kan die geleentheid goed onthou toe die idee om hierdie boek te skryf hom die eerste keer by Deon aangemeld het. Dit was op ’n besoek wat ek en ’n groepie militêre veterane in Oktober 2010 aan Tsumeb gebring het. Dit was deel van ’n slagveldtoer wat ons na Namibië en Suid-Angola onderneem het om ou vriende en basisse te besoek en herinneringe te deel. Deon het saamgekom as joernalis en het later ’n paar artikels oor ons besoek geskryf.

Ons het die aand om die kampvuur al die oudstrydrosse van die kontrei onthaal. Almal was oudkollegas en vriende van my: Lukas Nel, Ockert Brits, Alex Britz, Dave Keyser en Andy Weyand. Daar het ons met ontsag geluister na hul uitsonderlike verhale, wat die fondament van Tannie Pompie se Oorlog vorm.

Van die bloedigste gevegte tussen die Suid-Afrikaanse Weermag en die PLAN-vegters is ook in herinnering geroep, soos die hinderlaag waarin ’n Ratel-vegvoertuig op 15 April 1982 betrokke was naby Tsintsabis. Ek sal dié dag nooit vergeet nie, want ek was toe in bevel van 61 Gemeganiseerde Bataljongroep (oftewel 61 Meg), wat die leidende rol in die operasie gespeel het. Deon is as dienspligtige self by 61 Meg aangewend, slegs maande nadat die operasie in 1982 ten einde geloop het.

Agt van ons soldate is daardie dag deur ’n vlammehel verswelg toe die Ratel deur verskeie tenkafweergranate getref is. Oom Daan van der Westhuizen, tannie Pompie se man, hul skoonseun, Hendrik Potgieter, en hul Boesman-spoorsnyer Jan Kaka was onder die burgerlike vrywilligers wat in dieselfde Ratel gesterf het.

Tannie Pompie het self vir my oor haar radio die berigte oor die sterftes oorgedra na ons taktiese hoofkwartier, wat deur die nag by Tsintsabis gevestig was. Dit is een van die hartroerendste verhale in die boek.

Vir sy heldedade tydens die infiltrasies van 1981 en 1982 het Daan van der Westhuizen ’n Honoris Crux vir dapperheid gekry. Ek het die aanbeveling vir sy medalje tydens Operasie Yahoo in Mei 1982 geskryf. Ek het gereeld gewonder of tannie Pompie nie ’n soortgelyke dekorasie vir dapperheid en uitsonderlike diens moes gekry het nie – en nie net die sertifikate vir uitmuntende diens wat sy wel ontvang het nie.

Ek kon daardie aand in 2010 om die kampvuur vertel hoe ek Tsumeb, Otavi en Grootfontein se mense onthou het. Nie net as gerespekteerde militêre kollegas nie, maar ook as gewone huisvriende. Van die hegte band wat daar tussen die soldate en die plaaslike gemeenskap bestaan het.

Deon se verhaal oor burgerlikes en soldate se belewenis van die oorlog roer telkens die hartsnare en laat ’n mens se gemoed volskiet. Wie was hulle? Hulle was boere, vaders, moeders, kinders, burgermaglede van Suidwes-Afrika se plaaslike areamag-eenhede, ’n paar staandemaglede van die Suid-Afrikaanse Weermag en dienspligtiges wat nog bitter jonk was.

Wees gewaarsku, Deon se boek ontketen groot emosie! Dit laat jou onwillekeurig dink aan ’n ander stryd wat gewone mense – oud en jonk, wit en swart – tans in Suid-Afrika voer: die stryd teen geweldsmisdaad, ’n oorlog van terreur in ’n ander gedaante.

’n Mens kan nie anders as om diep na te dink as jy hierdie boek lees nie, ook oor die mense van Namibië wat destyds aan die stryd teen terreur deelgeneem het en vandag vrede kan beleef.

Wie het uiteindelik die Grensoorlog gewen?

Ek glo dis die mense wat vandag nog in plekke soos Tsumeb, Otavi en Grootfontein woon. Diegene wat uiteindelik die waarheid, bevryding en verligting beleef het soos wat dit in hierdie besonderse verhaal aan ons vertel word. Baie van hulle was destyds geswore vyande, maar vandag nie meer nie. ’n Oorlog van langer as 23 jaar het vir alle landsburgers van ons buurstaat ’n beter vorm van vrede geskep.

Hierin lê vir my ’n boodskap van hoop, ook vir ander lande in Afrika!

Roland de Vries

Generaal-majoor Roland de Vries (afgetree) is die voormalige bevelvoerder van 61 Gemeganiseerde Bataljongroep (1981–1982) en voormalige adjunkhoof van die Suid-Afrikaanse Leër.