Читать книгу Karoonag - Деон Мейер - Страница 7

“Waar kry jy die idees vir jou stories?” is bes moontlik die vraag wat die meeste aan skrywers gevra word.

Ek vind dit dikwels baie moeilik om te beantwoord, want die skep van byvoorbeeld ’n roman is ’n stadige proses – baie soos die bou van ’n legkaart – waarin tientalle idees gemeet en gepas word tot jy by ’n konsep uitkom wat aan alle vereistes voldoen. En wanneer jy eindelik tevrede is met die storie, kan jy nie onthou waar al die brokkies vandaan kom nie.

“Karoonag” is ’n uitsondering op dié reël. Dit is deur werklike mense en ’n ware verhaal geïnspireer, natuurlik met ’n dik laag fiksie bo-oor. Maar hier is die storie agter die storie:

Ek het Loxton op Dinsdag 7 Desember 2004 ontdek. Per ongeluk.

Ek het vir die eerste keer in 2000 met die Bo-Karoo kennis gemaak toe ek die grondpaaie noord van Beaufort-Wes op ’n motorfiets gaan verken het as deel van my navorsing vir Proteus, die boek waarin Tobela Mpayipheli van Kaapstad na Lusaka op ’n motorfiets moes jaag. Dié streek se Nuweveldberge was vir my ’n openbaring – die boeiende geomorfologie, wye, asemrowende landskap en kronkelende grondpaaie.

Toe BMW Motorrad my ’n paar jaar later kontrakteer om ’n jaarlikse byeenkoms vir hul GS-kliënte te ontwikkel, was die Bo-Karoo hoog op my ranglys van streke waar ek dit wou aanbied. (Die GS-reeks kan, terloops, beskryf word as die 4x4 van motorfietse. Hulle is ewe tuis in die boendoe as op die teerpad.)

Een van die groot uitdagings van die GS Challenge, soos die byeenkoms bekend gestaan het, was om ’n plek te kry wat as basiskamp kon dien. Die kriteria was straf: Dit moes ver van die “beskawing” wees, mooi, interessant, met baie plaaslike kleur en geur. Maar dit moes ook die soort infrastruktuur bied wat ’n paar honderd motorfietsryers kan voorsien van kampering, twee stewige maaltye per dag en ’n warm stort ná lang, taai ure in die saal.

Vroeg Desember in 2004 is ek per motorfiets Beaufort-Wes toe om ’n basis te gaan soek. Ek het twee dae lank die gebied tussen dié dorp en Victoria-Wes verken, en besef die paaie sou perfek wees vir die roetes wat ons vir deelnemers beplan het. Maar geen oord of plaas was heeltemal reg om as hoofkwartier te dien nie. Tot ek oor die De Jagerspas na Loxton koers gekies het.

Die dorp self was ’n heerlike verrassing – ’n klein oase tussen die klipkoppies, met lowergroen peer- en dennebome langs die straat, leivore waarin die water blink, en ’n mooi ou kerk reg in die middel. Stil, rustig en pragtig. En by die koöperasie het hulle my vertel van Jakhalsdans, die spogplaas tien kilometer buite Loxton. Ek het daar aangery, en onmiddellik geweet ek het my basis gekry.

In Julie 2005 het ek en my ou vriend Jan du Toit drie weke daar deurgebring om die byeenkoms se roetes te beplan, in die proses meer as 10 000 km se Karoopaaie platgery en die groot voorreg gehad om die dorp en sy mense van nader te leer ken. Ek het gou hopeloos verlief geraak, en twee jaar later eiendom op Loxton gekoop, waarheen ons nou gereeld vir naweke en vakansies wegbreek.

En die grootste bonus van ons verblyf daar is die stories. Met sy groot afsondering en interessante karakters, die eise wat die klimaat en die landskap stel, en die tradisie van storievertel onder alle bevolkingsgroepe, is die Bo-Karoo ’n ryke bron van ware verhale wat dikwels veel meer boeiend is as die beste fiksie.

Een daarvan is die storie van Ebie van Wyk en Nicole Pesch.

Ek het dit die eerste keer gehoor in 2006, tydens die jaarlikse boeresportdans, want Nicole het ons dié aand in haar eksotiese Duits-Afrikaanse aksent verwelkom. Toe ek versigtig uitvra oor die oorsprong daarvan, het ons tafelgenote my met die gewone behendigheid vertel: Hoe Ebie, jong boer van die plaas Juriesfontein, per toeval ’n Duitse meisie ’n saamrygeleentheid gegee het uit die Kaap uit, hoe hulle verlief geraak het en eindelik getroud is.

Dit het lank in my agterkop bly vassteek, en ek het dikwels die tipiese skrywerspel van “sê nou maar …” daarop toegepas. Tot Huisgenoot my in 2008 gevra het om ’n vervolgverhaal van drie hoofstukke te skryf.

Ek het “Karoonag” eers vir Ebie en Nicole gewys voor ek dit aangebied het vir publikasie. Hulle het goedgunstiglik ingewillig dat ek kon voortgaan. Maar die groot verrassing was toe Ebie vra: “Hoe het jy geweet my skoonpa was in die Duitse sekerheidsdienste?”

Die antwoord was dat ek glad nie geweet het nie. Dit is maar net nog een van daardie groot toevallighede wat in die skryfproses gebeur.

Ek moet ook byvoeg dat al die Loxton-inwoners en kontreiboere in die storie regte mense is. Dit was groot pret om hulle elkeen in te skryf. (Die omslagfoto is ook, terloops, op Bob Meintjes se plaas Welgevonden geneem – deur my vrou, Anita.)

Ten slotte, en ter illustrasie van die genot wat ek uit die Bo-Karoo se stories put, bied ek graag ’n rubriek aan wat enkele jare gelede in BuiteBurger verskyn het:

Okkie Wiehahn se vark

Die hele ding het begin met Okkie Wiehahn se vark.

Die vorige aand nog sê ek vir die Gautengers die ding van die Karoo is die stories. Ons sit op Jakhalsdans en lê weg aan die skaapboud en die wildspastei en Lourens Pretorius sê dis die kos en Johan Kriek sê dis die landskap en ek sê nee, dis die mense en die stories wat hulle vertel – een van daardie motorfietsryerargumente wat jy net vir die lekker aan die gang hou.

En die volgende dag vat ek en Anita hulle op die servituutpad tussen Van der Waltspoort en Slangfontein wat oor Okkie se werf by Abramskraal loop. Ons hou in die koelte by die dam skuins onder die opstal stil, want die Gautengers het vyf kilo’s terug in die sand neergeslaan, die een na die ander, en nou is my vrou soos ’n broeis hen oor hul welstand.

Ons wag in die koelte en hier langs ons, in ’n kampie, staan die vark. Met die eerste oogopslag ’n lelike dierasie, duidelik ’n uitlander, g’n selfrespekterende boerevark sal só lyk nie: lang swart wimpers, gekreukelde snoet wat in ’n boheemse vorm eindig en ’n lyf wat so effens aan ’n boelterriër herinner. En dan besef jy die ding is eintlik mooi van lelikgeit, soos tannie Liefie van Humansdorp destyds sou gesê het.

Die Gautengers is nog almal sterk op pad en ons ry aan, in Okkie se klofie op, oor die rug, Skuinskop se kant toe. Dis tipiese Bo-Karoolandskap, klowe en rûens, koppe en riviertjies, altyd interessant, dikwels skouspelagtig. Oor Bultfontein, Gansfontein, Slangfontein, Ramfontein, Lakenvlei (wie’t gesê hier’s nie water nie?) tot by Erasmuskraal, waar ons die Bokpoortpad terug Loxton toe vat vir petrol.

By die koöperasie se pompe loop ons vir oom Joe van Wyk raak, wat dadelik sê ons moet kom koffie drink. Dis ’n uitnodiging wat jy nie van die hand wys nie, want oom Joe kan gesels, om nie eens van tant Annetjie se koffie en beskuit te praat nie.

En toe ons en die hele kaboedel Gautengers elkeen met ’n koppie en ’n bordjie in die groot sitkamer tot ruste gekom het, vra ek of hy dalk weet watse vark dit is wat daar by Okkie Wiehahn uithang en oom Joe sê hy dink dis ’n Sjinese model. Wat hom toe dadelik herinner aan die ander storie:

In die dae voor hy die boerdery aan Johannes oorgegee en hulle dorp toe getrek het, is daar een aand ’n klop aan die voordeur van Rietpoort se opstal. Toe oom Joe oopmaak, staan drie Sjinese op die stoep – sjarmante pa, mooie ma en die oulikste ou kindjie wat ’n mens jou kan indink: groot donker oë, pragtige, steil swart haartjies en ’n glimlag wat lyk soos die sonsopkoms oor Rooikop se berg.

So in gebroke Ingels (die Sjinese s’n, natuurlik) word daar verduidelik van ’n pap wiel op die Fraserburg-pad en nadat die gaste binnegenooi is vir innerlike versterkings, het oom Joe gaan hand bysit om hulle weer mobiel te kry. Met die groetslag is dit die ene Oosterse hoflikheid en dankbaarheid en hy ry terug huis toe, diep onder die indruk van die toeval wat mense uit alle oorde bymekaar bring.

Die volgende dag hoor oom Joe die res van die storie. Vroegoggend klok die uitheemse gesinnetjie by een van Loxton se winkels in en vra of die mense dan tog nie kan help met kleingeld vir ’n R200-noot nie. Die winkelier is dadelik bereid, maar omdat die dorp nie noodwendig die besigste metropool in die land is nie, hou sy so vir die interessantheid ’n oog op die Sjinese wanneer hulle straataf ry. En sien die motor hou by die volgende kafee stil.

Met dié bekyk sy die R200-noot van nader en sien dis nie heeltemal soos ons geld moet lyk nie. Toe bel sy die kafee, waar die Sjinese pa al weer aan die uitkom is. “Wou hulle kleingeld vir R200 hê?” vra sy die kafee-eienaar.

“Ja,” kom die antwoord.

Toe weet sy daar’s ’n slang in die gras en dis nie ’n tuinslang nie. Sy bel vir Frikkie by die poliesstasie en sê sy dink hier’s fout en Frikkie en sy span gryp die vên en hulle kom. Toe die Sjinese die lang arm se vuurwa gewaar, sit hulle voet in die hoek, Carnarvon toe. Dit raak ’n wilde jaagtog oor die vlaktes, met Frikkie wat op die radio klim en sê hulle moet keer voor, want hier’s vandag groot pêre.

Om ’n lang storie kort te maak: ’n Mens weet nie of dit die woema in die SAPD-vên of net die gereg se intieme kennis van die plaaslike paaie was nie, maar hulle keer toe die verdagtes net duskant die Gansvleirivier aan – en in die sedan se kattebak is genoeg vervalste geld om ’n groot Karooplaas mee te koop.

Wat toe van die Sjinese geword het, weet oom Joe nie. Gerugte wil dit hê dat hulle vir ’n sindikaat gewerk het en dat die man in die tjoekie sit en die ma en die oulike ou kindjie teruggepos is Beijing toe.

Maar die punt van die hele storie is dat as dit nie vir Okkie Wiehahn se vark was nie, ons nooit dié juweel uit oom Joe se welsprekende mond sou gehoor het nie. O, en natuurlik die feit dat die Karoo se bekoring eintlik in die mense en hul stories lê. En in die kos. En in die landskap …