Читать книгу Koors - Деон Мейер - Страница 31
27
ОглавлениеDie perfekte storm
In daardie Mei en Junie wankel die jong nedersetting van Amanzi.
Die eerste sneeu en koue, so buitengewoon intens en heeltemal onverwags, ontbloot ernstige tekortkominge in vaardighede en kennis, denke en beplanning. Ek hoor hoe ’n inwoner vir ’n ander sê my pa is nie so slim soos wat almal dink nie. Hoekom kies mens ’n plek vir ’n nuwe begin as daar nie eens genoeg bome vir brandhout in die winter is nie?
In dié gure weer eet ons meer, maar ons kry minder kans om na nuwe kosvoorraad te soek. ’n Klomp mense moet help om strate, dakke en gebarste pype reg te maak, skoorstene oop te maak, dikwels sonder die regte kennis of gereedskap. Ander moet hout aanry en opsaag, harde fisieke werk. Die wat wel op voedselekspedisies gaan, sukkel om te vorder op die gladde of beskadigde of onbegaanbare paaie. Daar is vir drie weke geen skool nie, die kinders moet help met die baie werk. Seuns van vyftien en sestien gaan saam met grootmense uit op ekspedisies, op soek na kos en skaap en bees en varke en hoenders. Maar ek word nie vir een gekies nie.
En steeds groei ons getalle; daar is elke week nuwe groepies moeë, honger aankomelinge.
As die onverwagse ysige temperature en sneeu die enigste terugslag was, dink ek ons sou relatief maklik kon oorleef en oorkom. Dit is die rooftog deur Die KTM wat alles verander, wat die domino’s vinniger laat kantel. Die verlies aan wapens en veiligheid erodeer die optimisme en selfvertroue van Amanzi. Die verlore kos en brandstof stoot die gemeenskap tot op die rand van ineenstorting, die honger en ontbering blaas die vlamme van ontevredenheid en rebellie aan. Almal weet ons moet voedsel rantsoeneer. Almal stem saam dat ons dit in Pa en Ravi Pillay se hande kan laat om die verdeling op ’n regverdige manier te doen. In die eerste week of twee ná die KTM-inval aanvaar almal dié omstandighede gedweë. Dan begin die honger egter knaag, en die mense kla: Waarom kan ons nie nog beeste en skape slag nie, of van die hoenders waarmee Hennie Flaai boer in die tydelike geboue van die ou vakansieoord? Waarom kan ons nie nog springbokke in die ou reservaat skiet nie?
“Want dit is ’n uitputbare bron, en die winter lê nog lank en koud voor,” verduidelik Pa elke keer geduldig, en die Komiteelede staan bankvas agter hom. “Ons moet volhoubaar bestuur, en dit gaan soms vir opofferings vra.”
Die druk op my pa is erg. Meer as een keer word ek in die middel van die nag wakker, dan sien ek hy sit regop in die bed en staar voor hom uit. Hy moet ’n nuwe gaatjie in sy gordel maak, want hy verloor gewig. Dit is asof hy die volle verantwoordelikheid vir die groeiende ramp alleen wil dra. Op 26 Junie, voor die OK Value-supermark, kla nog ’n groepie inwoners oor die grootte van die rantsoene wat uitgedeel word. Pa probeer weer verduidelik van langtermynbeplanning.
“Maar wie gee vir jóú die reg om oor sulke goed te besluit?” roep ’n vrou se stem, bitsig en anoniem van iewers in die ry. Ander stemme murmureer saam, ’n groeiende golf van tweedrag.
Dit is wanneer Pa sê die enigste oplossing is ’n demokratiese verkiesing. So gou moontlik.
* * *
Op ’n Forumvergadering van die hele Amanzi besluit die gemeenskap om op 14 Julie verkiesing te hou, vir ’n bestuurskomitee van ses mense. Stemreg is vir almal wat sestien jaar of ouer is, jy moet minstens agttien wees om benoem te word, en alle benoemdes moet hul toestemming daarvoor gee.
Baie mense vra vir Domingo om homself verkiesbaar te stel. Hy sê elke keer net: “Sorry, nee.”
Saans vra Pa vir hom: “Wil jy nie weer dink nie, Domingo? Ons het jou nodig.”
“Ek het klaar gedink,” sê hy.
* * *
2 Julie, twaalf dae voor die verkiesing. Dit is net-net donker toe die ekspedisie terugkom, drie middeljarige mans, twee seuns van skaars sestien, in ’n ou tienton-skaaplorrie. Hulle was vir twee weke weg op ’n amper vrugtelose soektog na kos in die ou Noord-Vrystaat: Welkom, Virginia, Kroonstad. Hul oes is skraal, hul verlies aan moed groot.
Hulle kom eers by die Orphanage aanmeld. Pa kommandeer almal op om die vragmotor te gaan help aflaai, want die werkers by die OK Value-supermark is al huis toe. Ek en hy gaan, en Beryl en Domingo, pastoor Nkosi en Hennie Flaai en Melinda Swanevelder. Biskop Rankin is siek, hy bly.
Ons werk in die donker, in die ysige koue. Soos wat ons aftel en aandra, hoor ek hoe die mense van die ekspedisie vertel van hul ontberings, van slaggate in die paaie, van struikrowers, van dorpe se supermarkte en kafees wat leeggeplunder is deur ander mense.
Domingo dra ’n groot boks aan store toe. Hy sê: “Ja, well, it is because we are stupid.”
“Wat sê jy, Domingo?” vra Pa skerp.
Domingo gaan staan en sit die boks neer. “We are stupid,” sê hy.
“Wat beteken dit?” En Pa kom nader. Ek het hom nog nie só gesien nie. Kil, ’n ysige kyk in sy oë. Ek weet dit is die spanning van die afgelope weke, die druk van verantwoordelikheid. Ek hoor hoe almal stil raak, hoe almal kyk na Pa. En Domingo.
“Dit beteken ons moes die low-hanging fruit vir laaste gelos het – die naby dorpe – vir die winter. Vir die bad times. Ons moes op die ver plekke gaan kos soek het toe die weer mooi was.”
Pa kom nog nader aan hom. “En hoekom het jy nooit iets gesê nie?”
“’Cause nobody asked.”
“’Cause nobody asked?” sê Pa. “So ons moet vra voor ons jou wysheid kry? Dis jou idee van gemeenskaplikheid? Van ’n bydrae maak?”
“Sê jy ek maak nie ’n contribution nie?” Meer verbaas as aggressief.
Pa haal diep asem, en hy kry sy kwaad onder beheer. Hy sê: “Dis nie die punt nie, Domingo. Jy het elke aand in die Orphanage gesit en luister hoe ons planne maak, en toe bly jy stil. Maar nou staan jy hier en opmerkings maak. Nou staan jy hier en sê hoe dom dit was. Jy, wat nie jouself verkiesbaar wil stel nie.”
Domingo antwoord nie. Ek kan aan sy lyftaal sien hy weet op dié oomblik hy was verkeerd. Ek dink dit is op sy tong om die situasie te ontlont, op ’n manier wat hom sal toelaat om sy waardigheid te behou.
Hy kry nie die kans nie. “That’s just cowardly,” sê pastoor Nkosi Sebego. Hy kom staan bonkig en breed van skouer langs Pa. Hy lyk soveel groter en sterker as die lenige Domingo.
Domingo se oë vernou. “You calling me a coward?”
“I am saying that a man, a real man, would put himself in the democratic firing line. Takes a lot more guts. So yes, I think you are a coward.”
Dinge gebeur in Domingo se gesig, moontlikhede beweeg soos spoke daaroor, hulle almal maak my bang. Dit is sy oë, daardie kleurlose, ligte oë van hom, wat in woede verdonker. Hy laat sy hande sak tot by die gespe van sy lyfband. Aan die lyfband is sy twee geholsterde pistole. Hy maak die gespe los, hy gaan die pastoor kaalvuis aandurf.
Pa probeer die situasie ontlont. Hy loop tussen hulle in, sy stem het ’n informele geselstrant. “We all know Domingo is one of the bravest in our community. I’m sure he has a good reason for declining the nomination.”
Domingo se hande bly op sy gespe. Hy kyk verby Pa na pastoor Nkosi. Dit is ’n mespunt-oomblik wat rek en rek, die paar omstanders is vasgenael.
Domingo haal diep asem, ontspan, sê dan sag: “Tell me, padre, would you rather have a real man who lies about his beliefs?”
Die pastoor dink hy het die konfrontasie gewen, sy stem steeds aggressief: “What do you mean?”
“I declined the nomination because I don’t believe in democracy. Not now.”
“What do you believe in?”
“Even in a perfect world, democracy is a messy business. This world is all screwed up. What it needs, is a benevolent dictator.”
“You can’t be serious?” sê die pastoor met triomfantelike afgryse.
“Hy het die Romeine aan sy kant, Nkosi,” sê Pa, sy stem verlig en paaiend. “Hulle het ’n diktator verkies in tye van krisis. In daardie tyd was die term ‘diktator’ ’n positiewe een.”
“Then call me a Roman,” sê Domingo.
Nero Dlamini is die enigste een wat op dié oomblik sag lag.
Die pastoor blaas af. Maar ook hy moet met waardigheid retireer. “You scare people,” sê hy vir Domingo.
“I know,” sê Domingo. Hy draai om en loop.
* * *
Op 4 Julie sneeu dit weer.
Nero Dlamini noem dit die laaste strooi wat die Amanzi-kameel se rug breek. Pa verwys later na al die gebeure, van die eerste sneeu en Die KTM tot die laaste onweer, as “die perfekte storm”.
Hennie Flaai is al vir twee maande besig met die enigste noemenswaardige boerdery in die gemeenskap – ’n hoender- en eierprojek, én ’n groentekweekhuis, alles in en om die asbesgeboue van die uitgestrekte ou vakansieoord heel bo, naby die hek na die natuurreservaat.
Die sewe sentimeter sneeu doen algemene skade aan geboue en paaie, maar die grootste skade is wanneer die kweekhuis se dak weens die gewig instort. Al die plantjies daarmee heen – die tamaties en soetmielies, die groenboontjies en beet, twee weke voor Hennie dit kon begin oes. Dit was die Komitee se voedsel-versekeringspolis.
Die ysige nagte laat ’n ontstellende aantal hoenders vrek. Ons karige eierproduksie kom heeltemal tot stilstand. In die reservaat verkluim ’n klomp skape.
Die twee oudste inwoners, sekere kandidate vir die komende verkiesing, tannie Nandi Mahlangu en biskop James Rankin, word ernstig siek. Nero Dlamini is die naaste aan ’n mediese praktisyn wat ons het, en hy sê oor en oor hy weet eintlik niks. Hy skryf uit radeloosheid vir die siekes antibiotika voor. Dit help nie. Hy besef die twee oues eet nie, hulle staan hul kosrantsoene aan die kleintjies af. Nero steek ’n stokkie daarvoor. Hy sit al twee op ’n drup. Dit is te laat vir biskop James Rankin. Hy sterf op 10 Julie. Almal wat nie op ekspedisies uit is nie, woon sy begrafnis by op 12 Julie.
Tannie Nandi oorleef om verkies te word tot die Komitee. Saam met Pa, Ravi, Beryl, Nero en pastoor Nkosi. Omdat daar geen grondwet is nie, besluit die gemeenskap om almal ’n geleentheid te gee om bykomende lid van die Komitee te word: Elke inwoner van Amanzi ouer as agttien sal in alfabetiese volgorde ’n beurt kry om vir twee weke ook op die Komitee te sit, met volle stemreg.
Die Voorsitter moet deur die Komitee self verkies word, en sal ’n jaar lank dien.
Daardie selfde aand van 14 Julie, in die eetkamer van die Orphanage, verkies hulle my pa Willem Storm tot die eerste Voorsitter van Amanzi. Pa probeer keer, maar hy huil. Hy sê in sy toespraak hy weet dit is ’n simboliese gebaar, daar is ander wat dit beter sal kan doen as hy. Maar dit is vir hom ’n groot eer, en hy beloof sy trou en sy beste pogings aan almal in hierdie moeilike, moeilike tyd.
Ou tannie Nandi Mahlangu sterf op 29 Julie. Haar begrafnis word ontwrig wanneer die hele Amanzi se watertoevoer ineenstort op die dertigste. In die daaropvolgende twee weke moet die hele gemeenskap skarrel om dit te probeer regmaak.
Die ekspedisies wat terugkeer, bring nie veel meer as slegte nuus nie, veral oor die desperaatheid en aggressie van troppe jagtende honde wat al hoe nader aan ons gesien word. Pa sê dit maak sin, die groot feesmaal vir dié diere is verby, die winter eis ook sy tol. Domingo stuur patrollies uit om die paaie rondom Amanzi dop te hou. Hulle sien in die tweede week van Augustus ’n paar keer ’n groot trop honde, op ’n afstand. Wanneer hulle nader gaan, smelt die diere weg in die veld. Hulle sien oral oorblyfsels van die honde se verskeurde prooi – klein bokkies, springhase, ’n ou, sterwende koedoebul.
Teen dié tyd slaap my pa omtrent nie meer nie. Hy is so maer soos die laaste van ons skape. Hy bekommer hom erg oor die meer as twintig mense wat siek is weens wanvoeding en ontbering, en die feit dat die gerantsoeneerde kos se einde in sig is.
