Читать книгу Ena Murray Omnibus 26 - Ena Murray - Страница 5

__

Toe Anmar die volgende oggend aan diens gaan, is die tekens van ’n byna slapelose nag deur kunstige grimering gekamoefleer en lyk sy soos altyd koel, bekwaam en selfbeheers toe sy in die gang afdraai na haar kantoor. Maar voordat sy ver gevorder het, kom sy in haar spore tot stilstand. ’n Operasietrollie word in die rigting van die teater aangestoot.

Die mate van kalmte wat sy herwin het, verdwyn net daar in die niet en sy verander van rigting en stap die mansaal binne waaruit die trollie verdwyn het.

“Goeiemôre, suster Gouws. Wie is nou net hier uit?”

“Goeiemôre, matrone. Meneer Bergh, die galblaasgeval.”

“Maar hy was dan op vir nege-uur. Meneer Redelinghuis sou om halfnege gedoen word. Hy is eerste.”

Suster Gouws lyk ongemaklik. “Meneer Redelinghuis is reeds om halfagt gedoen, matrone.”

Weer voel Anmar, soos gisteraand, hoe vernedering en woede in haar opwel. Dis net met die grootste selfbeheersing dat sy knik en in haar spore omdraai. Sy stap direk deur na die vrouesaal hoewel sy vooraf weet wat sy daar gaan aantref. Suster Dreyer is nie in die saal nie. Sy is in die teater.

Gespanne lees sy die nagrapport deur, en dit kos inspanning om te konsentreer op die verslag voor haar. Teen die tyd dat die operasies afgehandel is en die dokters soos gebruiklik hul verskyning maak vir ’n vinnige koppie tee voor die saalrondtes, kan selfs die kundige grimering nie die bleekheid op haar wange verdoesel nie. En niks kan die koudheid in haar grys oë verberg nie.

Ná ’n kort algemene môregroet begin sy dadelik die tee skink. Agter haar rug wissel Karel Brits en Naas Faure ’n skuldige maar magtelose blik. Hulle is pas die vorige aand in kennis gestel dat hulle stiptelik om halfagt die volgende oggend in die teater moet wees.

Aangesien nie een van hulle juis uitblink as snydokters nie, was hulle maar te dankbaar dat die jong dokter so half werktuiglik die chirurgiese deel van die praktyk oorgeneem het, en hulle het nie beswaar gemaak nie. Karel Brits het darem gewaag om te noem dat hulle gewoonlik eers om halfnege soggens met operasies begin, want dan kom matrone aan diens en sy is altyd die teatersuster. Hy is egter gerusgestel dat alles reeds gereël is, en menende dat die man bedoel dat die reëlings met matrone getref is, het hy nie verder op die saak ingegaan nie. Hy en sy kollega het maar eers vanoggend in die teater gesien dat dit die blonde suster is wat hulle weer, soos die vorige aand, gaan bystaan.

Dat matrone nie hiermee gediend gaan wees nie, het albei geweet en hulle wag nou in spanning op haar reaksie. Hul vennoot is blykbaar onbewus daarvan dat hy al sedert die vorige aand ’n paar keer op die bekwame matrone se tone getrap het, en doen dit nou weer.

Met sy oë op die teekoppies, sê hy: “Dis baie gaaf van u, matrone, maar ek dink nie ons sal tyd hê vir tee drink nie. Ek sal graag die hospitaalrondtes wil afhandel. Die spreekkamers wag.”

Anmar sit die teepot hard neer. Haar blik gaan vinnig na die ander twee dokters, maar dié ontwyk haar oë toe hulle deur se kant toe staan. Sy trek haar asem diep in en stap dan gehoorsaam om die lessenaar om hulle op die rondtes te vergesel. Maar weer moet sy in haar spore tot stilstand kom.

“Dankie, matrone, maar dis nie nodig dat u saamgaan nie. Die saalsusters sal heeltemal voldoende wees. Dokters . . .” Hy beduie met sy hand en sy sien hoe Karel en Naas vinnig by die deur uitglip, gevolg deur die bonkige gestalte van die vermetele vreemdeling.

Anmar verbeel haar sy kan die golf van kwalik verborge verbasing wat al sedert gisteraand deur die hospitaal spoel tot in haar kantoor voel terwyl die drie dokters sonder haar hul rondtes doen. Dat die gewone roetine van hierdie hospitaal meteens omvergegooi is, is vir selfs die onkundigste junior duidelik, en almal wonder heimlik hoe die matrone hierdie omwenteling gaan hanteer.

Dat sy dit nie gelate gaan aanvaar nie, is baie duidelik toe die drie dokters in die portaal verskyn op pad na buite. Die deur waarop “matrone” in groot letters staan, gaan oop en dis Anmar Cloete se kilste stemtoon wat sê: “Dokter Van Drüten, net ’n oomblik van u tyd, asseblief.”

Weer kyk die twee ouer kollegas vlugtig na mekaar, maar Paul van Drüten sê kalm: “Seker, matrone. Ek is nou by julle, kêrels. Ons kry mekaar by die spreekkamers.”

Anmar neem agter haar lessenaar plaas en wys met haar hand. “Sit, dokter.”

“Dankie. Ek sal liewer staan. Is daar iets waarmee ek kan help, matrone?”

Anmar knel die pen in haar hand styf vas. Sy wens die man wil sit. Hy staan so lank en groot voor haar dat sy haar kop agteroor moet buig om hom in die oë te kyk. “Ja, dokter, daar is. Ek sal dit waardeer as u sal help dat die roetine van my hospitaal nie omvergegooi word nie.”

Die groen oë bly kalm, lyk selfs ietwat verbaas, maar die wenkbroue trek tog liggies saam. “Die roetine van u hospitaal, matrone?”

Sy kners onhoorbaar op haar tande. Hy weet baie goed waarna sy verwys. Haar gesig kry ’n nog meer stoïsynse uitdrukking. “Ja, dokter. U is gewoond aan ’n stadshospitaal en ek kan verstaan dat u nie vertroud is met die probleme van ’n plattelandse hospitaaltjie nie. Ons werk met ’n groot tekort aan personeel, en daarom het ek dit op my geneem om die teaterwerk te doen, verál in die ernstiger gevalle. Almal weet dat ek te eniger tyd op roep is vir teater, selfs al is dit op ’n Sondagaand. Ek gaan selde weg, maar al is ek weg, weet almal altyd waar om my te vind en ek sorg dat ek hier is om my deel te doen. Ek sal dit waardeer as u nie my saalsusters in die toekoms lastig val met teaterwerk nie.”

Hy sê niks nie, staan haar net met daardie groen blik en aankyk. Hy lyk amper peinsend, asof sy die een of ander vreemde kiem is wat hom skielik interesseer, dink sy, en die ergernis stoot al hoër in haar op.

Baie formeel vervolg sy: “Indien u verkies dat die operasietye verander word, verwag ek dat u my daaroor sal raadpleeg en nie weer ’n suster uit haar saal sal wegneem nie. Beslis nie weer sonder my medewete en toestemming nie.”

“En as ek verkies om soggens om halfagt te begin opereer?”

“Dan sal ek halfagt in die teater wees, dokter. Ek is nie bang vir werk nie.”

“En die tee?”

“Tee?”

“Is dít ook deel van die roetine van u hospitaal waarby ek moet inval?”

Die grys oë verloor hul koudheid en flits nou openlik vererg. “Ek verwag nie dat u moet tee drink as u nie daarna voel nie, dokter. Dit was maar net deel van die gemoedelikheid in . . .”

“Ek het bra min gemoedelikheid in u hospitaal opgemerk sedert ek hier aangekom het, matrone. Inteendeel. Ek was onmiddellik bewus van ’n strak atmosfeer en ek het gewonder wat aangaan. Nou wonder ek nie meer nie. Nou weet ek waar die fout lê.”

“So?” Haar stem waarsku hom om liewer nie te borduur nie, maar hy leun nou gemaklik met sy hande op die lessenaar en buk ietwat vooroor sodat hy haar waterpas in die oë kan kyk.

“Ja. Ek het gevind dat die fout by die matrone lê. Die roetine van jou hospitaal, Anmar Cloete, is bedenklik.”

Anmar staan stadig uit haar stoel op en kyk vas in die groen oë wat so uitdagend in hare kyk. “Dokter Van Drüten, as u nie tevrede is met my en my werk nie, kan u altyd u klagtes by die hospitaalraad indien. Daar is ongelukkig op die oomblik nog nie ’n superintendent in u pa se plek aangestel nie, anders kon u sommer dadelik met u klagtes na hóm gegaan het. Maar intussen . . .”

“Jy is weer verkeerd, matrone. Daar ís reeds ’n superintendent in my pa se plek aangestel. Ék is die nuwe superintendent van hierdie hospitaal en dis nou eweveel mý hospitaal as joune. Miskien sal dit dus verstandiger wees om jou onverklaarbare antipatie teenoor my te laat vaar, of dit ten minste te probeer beheer en met my saam te werk. En wat jou roetine betref, matrone, ek is nie van plan om dit te handhaaf nie, want ek stem nie daarmee saam nie. Wees dus gewaarsku.”

Hy kyk byna goedig op haar verslae gesig af. “Ek is heeltemal bereid om met jou saam te werk, matrone Cloete, maar dan moet jy ook bereid wees om met mý saam te werk. Ek is bereid om na jou klagtes te luister, maar dan moet dit redelike klagtes wees. Ek sal jou opinies in ag neem solank hulle nie eiesinnig is en net om jouself draai nie.” Tot haar algehele verstomming is daar nou selfs ’n glimlaggie om sy een mondhoek. “Ek gaan dinge hier regruk, matrone. Ek gaan jou én die hospitaal uit die groef ruk waarin dit met die jare verval het.”

“Dokter Van Drüten . . .”

“Ek is nog nie klaar nie, matrone. Hierdie hospitaaltjie het baie groot moontlikhede en ek wil dit graag ontgin. Ek was aanvanklik nie heeltemal seker hoe nie, maar nou weet ek. Ek gaan hierdie hospitaal uitbou en uitbrei tot dié hospitaal in die Karoo. En jy, matrone Cloete, het nog meer moontlikhede as die hospitaal en ek gaan dit as deel van my taak beskou om ook jóú moontlikhede te ontgin. Kruisrivier se hospitaal en sy matrone het lank genoeg geslaap en van dag tot dag op die ou manier aangeluier. Dis tyd dat julle wakker geskud word, en dis presies wat ek gaan doen. As jy my nou sal verskoon, matrone, my spreekkamer wag. Ons praat later weer.”

Eers toe sy hoor hoe sy motor se dreuning opklink en wegtrek, sak Anmar in haar stoel neer. In die vyf jaar dat sy matrone van Kruisrivier se hospitaal is, het geen mens haar nog so beledigend en sonder respek behandel nie. Dit was ook net Oudokter wat haar in private gesprekke op die voornaam aangespreek het. Alles wat hierdie verwaande, vermetele mansmens kwytgeraak het, het vreemd op haar ore geval. Selfs haar voornaam het onbekend geklink.

Dis of die wêreldjie wat sy in vyf jaar so pynlik vir haarself opgebou het onder haar begin wankel. Dis of die stukkie vastigheid wat sy herwin het meteens onder haar voete meegegee het. Dieselfde benoude gevoel van paniek wat haar destyds wou oorweldig, is meteens weer terug.

Kruisrivier se hospitaal en haar pos as matrone het haar die afgelope jare ’n veilige hawe gebied. In hierdie gange en in haar woonstel het sy ’n vesting gevind. En nou het hierdie man gekom, Oudokter se seun – so anders as sy pa wat altyd dierbaar teenoor haar was en in wie se oë sy nooit iets verkeerd kon doen nie – en in die bestek van enkele ure ruk hy die fondamente onder haar uit en vertel haar dat sy hopeloos is, dat sy nie eintlik hier nodig is nie.

Dis ’n hele ruk later dat sy eindelik genoeg moed bymekaarskraap om alleen, vandag vir die eerste keer in baie jare, haar rondtes te doen. Sy stap van bed tot bed met die saalsuster ’n tree agter haar, intens bewus van die nuuskierige, ongemaklike oë van die suster én die pasiënte, wat vanselfsprekend gis oor die veranderde prosedure.

Sy het skielik geen vrymoedigheid om die lang gange af te stap nie. Dis asof sy ’n vreemdeling geword het in die enigste wêreld wat vir haar bekend is. By die vroueafdeling kos dit haar werklik moed om in te stap en Elsa Dreyer in die oë te kyk. Die blonde suster kyk kalm terug, beantwoord haar vrae oor die pasiënte duidelik en sonder aarseling, maar Anmar is bewus van die tikkie uitdaging in die skraal skouers, die verskuilde oorwinning in die blou oë.

Toe hulle tant Liefie se bed nader, vra Anmar gedemp: “Hoe gaan dit hier?”

“O, heeltemal goed. Dokter Van Drüten het haar deeglik ondersoek en ’n ander behandeling voorgeskryf waarop sy wonderlik reageer.”

Anmar se oë vlieg op na die bloues en Elsa Dreyer knik, glimlag. “Ja, sy het haar laat ondersoek – sonder slag of stoot. Paul . . . ek bedoel dokter Van Drüten het sy pa se gawe geërf om met die senior burgers te werk.” Sy lag saggies en vir die eerste keer merk Anmar op dat suster Dreyer inderdaad mooi is. “Hulle noem hom almal Dokkie! Dit pas nie juis by sy groot gestalte nie, maar nou ja, Dokkie sal hy nou tot sy sterfdag bly, soos sy pa Oudokter is. Dis tant Liefie wat daarmee begin het.”

Anmar knik net terwyl sy na tant Liefie se bed stap. Kan ’n mens se wêreld werklik oor ’n blote naweek só verander? Twee dae gelede het ’n vreemdeling by hierdie hospitaal ingestap, die roetine omvergegooi, vir suster Dreyer teater toe geroep, op ’n Sondagaand ’n keisersnitbaba in die wêreld gebring, teedrinkpouses afgeskaf, saalrondtes verander, operasietye verskuif en, les bes, tant Liefie van kop tot tone ondersoek en sodoende reggekry wat nie sy of enigiemand anders in veertien dae kon regkry nie. En op die koop toe het hy vir Kruisrivier “Dokkie” geword. As ’n nagedagte flits dit ook deur haar: En reeds so bekend geword by die personeel dat sy voornaam spontaan en natuurlik oor suster Dreyer se lippe kom.

“Môre, tant Liefie. Ek kan sien dit gaan baie beter, nè?”

Die grys kop knik en die kraalogies bestudeer die matrone noukeurig. “Môre, matrone. Nee, vandat Dokkie my onder hande geneem het, is ek sommer weer jollie. Jy moet dat hy na jou ook kyk.”

“Na mý, tante?”

“Ja. Jy lyk maar olikrig vir my, of hoe, sustertjie?” wend sy haar tot die saalsuster wat haar ooglede vinnig neerslaan. Dan keer die ogies terug, openlik nuuskierig. “En waar was jy dan vanmôre? Ek het Dokkie gevra, maar hy sê toe jy is besig. Gewonder wat van jou geword het. Gedog Dokkie het jou ook opgefieks. Hy laat die klomp darem nou ronddrawwe, sowaar. Rekent, ligdag vanmôre toe het hy die klomp al hier met skeermesse en goeters.”

“Tante! Tante! Dis stout om so van die ander te skinder!” betig Elsa laggend en Anmar moet ook maar teen wil en dank glimlag.

Dat Paul van Drüten beslis besig is om die hele hospitaal, van die matrone tot by die kok in die kombuis, “op te fieks”, word baie duidelik in die dae wat volg. Alles word anders en op ander tye gedoen, maar dit is vir Anmar duidelik dat haar personeel nie omgee nie. Veel eerder lyk dit asof hulle hierdie warrelwind wat die hospitaal getref het, geniet. Daar is ’n wakker gees onder die personeel en sy moet tot vervelens toe hoor: Dokter Van Drüten het gesê . . . Dokter Van Drüten wil dit só hê . . . Dokter Van Drüten reken . . .

Ook by die vergadering van die hospitaalraad moet sy hoor: Dokter Van Drüten het voorgestel dat suster Dreyer se pos geadverteer word en dat sy permanent na die teater oorgeskuif word. Dokter Van Drüten het gedink dat . . . En so rammel dit aan – totdat Anmar soos ’n uitgewekene wonder wat haar doel en funksie dan nog is. Ook dokters Brits en Faure het oornag in die gewoonte verval om te sê: Matrone, hoor maar by Van Drüten hoe hy dit wil hê.

Anmar het geen keuse nie. Sy is in die middel van hierdie stroom en moet teen wil en dank saambeweeg, maar dat sy dit net doen omdat die oormag teen haar te sterk is, is baie duidelik vir die groen oë om te sien. Dat sy nie ’n enkele woord onnodig met hom praat nie en hom waar moontlik vermy, is ook duidelik. Dat die gemoedelike gees van saamwerk en saamspan voor matrone se kantoordeur eindig, is vir almal duidelik, maar dat die nuwe superintendent hom geensins daardeur laat afskrik nie, is ewe opvallend.

Daar word steeds op die fynere punte gelet, maar nou in ’n ontspanne, gemoedelike atmosfeer. Soms klink daar selfs ’n skaterlag uit een van die sale op, en dan weet matrone Cloete dat die superintendent in die omtrek is. Dan sorg sy dat sy in die teenoorgestelde rigting padgee. Maar nie altyd kan sy hom vermy nie, en die enkele kere dat sy wel verplig is om stil te staan en te luister, doen sy dit met neergeslane oë en ’n uitdrukkinglose gesig en haar “Goed, dokter” is so koud soos ’n Noordpoolwind.

Niemand sal raai hoe die matrone die ou hospitaalroetine mis nie. Hoe sy verlang na die tyd toe sy saam met Oudokter geskrop en haar plek langs hom by die operasietafel ingeneem het nie. Hoe sy verlang om weer saam met die dokters op hul rondtes te stap en deel te hê aan aktiewe verpleging nie. Niemand weet hoe verskriklik eensaam en uitgesluit matrone Cloete in haar kantoor voel nie.

Dis net snags wanneer sy rusteloos rondrol – iets wat deesdae meer die reël as die uitsondering is – dat sy maar opstaan en soos van ouds by die sale en privaat kamers inglip, dikwels sonder dat die nagsuster haar eens sien. Dis wanneer sy dan oor ’n pynverwronge gesig buk, ’n bietjie water aan droë, gebarste lippe bring, of sommer net ’n swak hand bemoedigend druk dat sy weer deel van haar hospitaal word, weer weet dit is háár wêreldjie hierdie; en dat sy haar nie deur Paul van Drüten daaruit gaan laat verdryf nie.

Die nagpersoneel wat haar soms gewaar, vind dit nie juis vreemd nie. Hulle weet dat matrone soms gedurende die nag by die ernstiger gevalle kom inloer. Dis die een gebruik wat klaarblyklik die totale metamorfose vrygespring het.

Anmar is dankbaar dat niemand dit nog nodig geag het om dokter Van Drüten van hierdie besoeke te verwittig nie, want sy is oortuig daarvan dat hy wel daarmee fout sal vind. Daar is niks, op die aarde niks, waarmee hy tot dusver nié fout gevind het nie.

Anmar maak ook altyd baie seker dat daar nie die vaagste moontlikheid bestaan dat sy die superintendent miskien laatnag raakloop nie. Dit sou haar dus tot in haar siel geskok het as sy moes hoor wat tant Liefie een oggend aan ’n geïnteresseerde Paul van Drüten te vertelle het.

“Jy sal haar nooit herken as jy haar snags hier moet raakloop nie, Dokkie. Bedags lyk sy so . . . hoe sal ek sê? So beduiweld en sonder gevoel. Maar snags is sy ’n ander mens, mooi en sag en . . . raai, ek wil al sê soos ’n engel. Miskien is dit maar die sagte lig wat haar so laat lyk, maar nietemin.”

“Kom sy elke nag?” wil hy sameswerend weet.

“Nee. Nie altyd nie. Maar veral Saterdag- en Sondagnagte. Dan kom sy gereeld.”

Hy kom orent toe die suster in die saaldeur verskyn en kyk waarskuwend na tant Liefie. “Moenie sê dat tante my vertel het nie, hoor? En oom Gielie stuur groete,” sê hy harder toe die suster by hulle aansluit. “Ek het die ou ook nou op behandeling en tante sal moet sokkies optrek om by te bly wanneer ek met hóm klaar is. Hy jaag nou al wat weduwee is daar in die ouetehuis rond.”

“Dit glo ek! En hulle sal hulle ook maar te graag laat vang, die lawwe ou goed!”

“Hm. Ja. Dan is oom Gielie gelukkiger as ek. Ek is besig om my bene af te hardloop om ’n sekere persoon in die hande te kry. Ek sal dankbaar wees as sy net ’n slag sal gaan staan.”

Anmar kom onwillig tot stilstand. Daar is ’n oproep vir hom in haar kantoor en terwyl sy iets met die saalsuster wil bespreek, het sy gedink om sommer self die boodskap te kom gee.

Niemand het haar in die deur sien verskyn nie, want almal is diep geïnteresseerd in die gesprek tussen hom en tant Liefie. Sy kan duidelik sien hoe tant Liefie se kraalogies blink van nuuskierigheid.

“Wie is sy, Dokkie? Ken ek haar? Hoe lyk sy?”

“Nee, tante. Só maklik gaan ek myself nie verraai nie. Maar sy is pragtig, hoor. Ek wil amper sê soos ’n engel in gedempte lig.”

“Nou wat beteken dit?”

Hy skud sy kop en draai laggend om. “Probeer dit maar self uitredeneer.” Die glimlag verdwyn uit die groen oë toe hy haar gewaar.

“Daar is ’n oproep in my kantoor vir u, dokter.” Sy draai dadelik na die saalsuster. “Suster, mevrou Viljoen se man het gebel.”

Anmar maak seker dat ’n redelike tyd verloop voordat sy weer na haar kantoor terugstap, maar tot haar misnoeë sien sy dat hy steeds agter haar lessenaar sit toe sy binnestap, sy oë peinsend en opsommend.

“My pa stuur groete. Ek het met homself gepraat. Dit gaan goed.”

“Dankie. Ek is bly om dit te hoor.”

Sy stap na die deur, maar toe sy haar hand op die knop sit, staan hy agter haar en heel besadig vra hy: “Hoekom is jy altyd aan die weghardloop?”

Sy staan verstok, draai dan om. “Dis my etensuur, dokter, maar as u my wou spreek oor iets . . .”

“Ek wil jou oor niks spreek nie, maar daar is baie waaroor ons moet praat, nie waar nie? Ek was ontsettend besig die afgelope weke, maar dinge begin nou stadigaan vorm aanneem. Van nou af sal daar meer tyd vir ons twee wees.”

“Vir ons twee?”

“Ja, matrone. Vir ons twee.”

Anmar lyk weer bleek. “As u klagtes oor my het, moet u dit voor die hospitaalraad lê, dokter.”

“Ek sien kans vir jou sonder om die hospitaalraad se hulp in te roep.” Die groen oë is meteens nie meer fronsend en skerp nie, maar opsommend. “Jy sál pragtig lyk in gedempte lig.”

“Ek . . . skuus?”

“Nee. Net ’n gedagte. Iets wat tant Liefie gesê het. Nou ja, matrone, ons praat later. Ek is besig om te onderhandel vir nog ’n vennoot. Ek het alle hoop dat dit suksesvol sal wees, en dan sal ek tyd hê vir die belangrike dinge wat tot dusver noodgedwonge agterweë moes bly.”

Vir die eerste keer vandat sy haar oë die eerste maal op hom laat rus het, glimlag hy. En hy lyk skielik so jonk, so heeltemal anders as die man met wie sy tot dusver te doene gekry het, dat sy voel hoe haar hart meteens saamruk. Terselfdertyd lyk hy ook weer so bekend, so pynlik bekend, dat haar gesig werktuiglik verstrak.

Teen haar eie reëls in stap sy reguit na haar woonstel sonder om af te draai na die eetsaal. Dis een van haar strengste reëls: alle verpleegsters moet alle etes bywoon. Maar die afgelope tyd het sy self al hoeveel keer oortree. Somber staar sy voor haar uit terwyl sy vir haar ’n koppie tee maak.

Hy sê dat hy haar nóú eers onder hande wil begin neem. Besef hy dan nie dat hy reeds haar hele bestaan só ontwrig het dat sy soos ’n vreemdeling in die vertroude hospitaalgange voel nie? Ook haar private lewe het hy totaal beduiwel.

Hy het skielik hier aangekom met ’n paar oë en ’n mond wat vir haar so hartverskeurend intiem bekend was dat sy elke keer as hy voor haar verskyn het intuïtief teruggedeins het van die herinneringe wat dit in haar wek. Elke keer as sy hom die hospitaalgange sien afstap het, moes sy haar staal teen die vloed van herinneringe wat haar wou oorval. Selfs die manier waarop hy sy kop skuins draai wanneer ’n swart haar moedswillig oor die hoë voorkop val as hy vooroor buk om ’n pasiënt te ondersoek, het haar heeltemal oorstuur.

O, so baie dingetjies aan hom het die verlede weer skielik teruggeplaas in die hede. En netnou, toe hy skielik met haar geglimlag het, was dit asof ’n ysterhamer haar hart getref het daar waar die letsels van gister se wonde nog lê, ou wonde wat sy net begin glo het uiteindelik heeltemal genees het. Nou weet sy dat die genesing net bolangs was; dat daar êrens, diep binne-in, nog ’n rou kol lê.

Watter groter ontwrigting beoog hy nóg vir haar? Wat kan hy nog meer doen om die skaduwees van gister terug te bring?

Nie vir die eerste keer nie speel sy met die gedagte om liewer te bedank en weg te gaan. Hy vind haar ’n hopelose matrone en was brutaal genoeg om dit sommer reguit in haar gesig te sê. Hy het haar nou al so uit die hospitaalbedrywighede uitgewerk dat sy kwalik nog haar salaris verdien. Elke dag voel sy meer nutteloos en oorbodig. Kruisrivier se hospitaal kan nou voorwaar sonder haar dienste klaarkom.

Voordat hy gekom het, was sy die spil waarom die hospitaal gedraai het. Sy was hier en daar en oral. Niemand sou droom om sonder haar ’n operasie te doen nie. Ernstige gevalle het haar persoonlike aandag geniet. Haar vinger was gedurig op die pols van alles in “haar” hospitaal.

Nou is dit nie meer “haar” hospitaal nie. Dis Paul van Drüten s’n.

Hy het net eenvoudig hier ingestap en haar teruggejaag na haar kantoor.

Sy weet ’n matrone se plek is in haar kantoor waar sy grootliks administratiewe pligte het. Sy weet ’n matrone is net veronderstel om met pasiënte in aanraking te kom tydens haar saalrondtes. Sy weet al hierdie dinge. Maar Kruisrivier se hospitaaltjie is te klein om ’n matrone heeldag besig te hou met administratiewe pligte. Wat meer is, dit was vir haar, wat verkies het om eenkant te leef, noodsaaklik om met haar pasiënte kontak te hê. Dit was dié menslike kontak wat haar aan die res van die mensdom gebind het en haar nie in totale isolasie laat verval het nie.

Maar dokter Van Drüten het daardie dun draad onmiddellik geknip, en Anmar besef op hierdie oomblik dat hy nie net die skaduwees van gister teruggebring het nie, maar van haar ’n eensamer mens as ooit tevore gemaak het. Sy het nie eens vyf jaar gelede so oorbodig en verwese gevoel as juis vandag nie. En dis alles Paul van Drüten se werk.

Sy probeer onthou wat Oudokter haar alles van sy seun vertel het, maar dis asof die seun wat Oudokter geskilder het nie dieselfde mens kan wees wat soveel ontwrigting in haar lewe gebring het nie. Oudokter het maar net, soos alle ouers, met die oë van ’n vererende vader na hom gekyk, meen sy.

Maar dan . . . Dis net teenoor háár wat hy so dwars optree. In ’n korte paar weke het hy al byna sy pa se plek in die harte van Kruisrivier se mense ingeneem. Dat hy dieselfde slag het om met mense te werk en hul vertroue te wen as sy pa, is selfs vir haar duidelik. Die pasiënte eet behoorlik uit sy hand en die verpleegsters val omtrent oor mekaar om sy bevele stiptelik uit te voer. Selfs Karel Brits en Naas Faure luister wanneer hy praat. Nee, dis net met háár dat hy so krities en foutvinderig is. Net vir háár wat hy nie kan verdra nie.

Dat hy ’n goeie dokter is, moet sy toegee. Dat Kruisrivier nog nie só ’n snydokter gehad het nie, nie eens in Oudokter nie, dit weet sy. Dat sy kwalifikasies gans te hoog en gevorderd is vir die gemeenskappie van Kruisrivier, sal sy sonder skroom erken. Maar wat moeilik is om te aanvaar, is dat hy nie net as dokter nie, maar ook as mens baie gewild is op Kruisrivier, en beslis deur die vroulike geslag as aantreklik beskou word.

Iets in haar skram weer weg. Sy het al twee keer sy motor op ’n Saterdagaand voor die verpleegsterstehuis sien stilhou. Elsa Dreyer het elke keer byna eksoties gelyk as sy haar verskyning maak, en teen wil en dank moes Anmar toegee dat Paul van Drüten self imponerend vertoon . . . en die leegheid binne-in haar het ’n eindelose put geword.

Sondagaand wink tant Liefie heftig met die handjie toe sy die gestalte in die deur gewaar wat vanuit die saal op die stoep uitloop.

“Ek het nie gedink jy sal dit maak nie, Dokkie.”

Hy buig laag oor haar en fluister: “Ek het soos die duiwel gery om hier te kom. Ek is bevrees ek het die spoedbeperking vanaand hopeloos oorskry. Al iets gewaar?”

“Ja. Sy is nou net by daardie privaat kamer se deur in,” wys tant Liefie die gang af en gril van pure lekkerte. Sy het nog altyd van sulke geheimsinnigheid gehou. Maar terselfdertyd wil die nuuskierigheid haar opvreet. Hoekom sal Dokkie soos die duiwel uit die stad uit jaag om die matrone voor te lê op haar nagtelike ronddwalery? Sy hou hom terug toe hy dadelik wil beweeg. “Jy gaan nie met haar raas nie, Dokkie. Raai, sy was gisteraand hier by my ook en sy het proppers hartseer gelyk.”

“Hartseer?”

Sy stem is skerp en tant Liefie hou ’n waarskuwende vinger op. “Sjuut! Wil jy die hele saal wakker hê? Ja, hartseer. Haar oë het geblink toe sy vir my sê: ‘Ek sal nie meer lank hier wees nie, maar ek hoop tante sterk mooi aan en word weer heeltemal gesond’.”

“So? Het sy gesê waarheen sy gaan en wanneer?”

“Nee, ek wou nog vra, maar sy het weer vinnig weggestap. Raai, die Dreyer-sustertjie vertel vir almal wat wil luister hoe ’n beduiwelde mens sy is en so aan, maar ek het die gevoelentheid dat daar meer in daardie mens sit as wat ons dink. Alle mense dra nie hul gevoelentheid op hul mou nie. Daardie Dreyer-sustertjie . . . het jy dalk trek in haar, Dokkie?”

Sy tande flits in ’n glimlag in die skemerlig van die slapende saal. “Hoekom wil u weet, tante?”

“Nee, ek wou maar net sê . . . Jy moenie te haastig wees nie, Dokkie. Die Dreyer-sustertjie praat al klaar asof jy háár property is, maar kyk almal maar eers goed deur, hoor? Leer ken eers dié enetjie wat snags so hier rondloop.”

’n Gerusstellende hand vou oor hare. “So is die plan, tante. En moet tante nie steur aan wat ander mense sê nie. Ek weet wat ek wil hê en ek gaan dit kry ook. Daar is sy nou. Totsiens.”

Hy glip soos ’n skaduwee deur die saal en bereik die deur net toe Anmar inkom. Tant Liefie kan die matrone se verskrikte asemteug duidelik hoor en sy glimlag ingenome. Tot haar grootste teleurstelling egter, du die dokter die matrone by die saal uit en druk die stoepdeur saggies agter hulle toe.

In die flou maanskyn kyk Anmar na hom op. Wat soek hy hier? Hy het die naweek vir sy pa in die stad gaan kuier. Hy was nie veronderstel om voor môreoggend terug te wees nie!

“Goeienaand, matrone.”

“Naand, dokter.”

“Is daar miskien fout met een van my pasiënte?”

“Nee. Nee, ek het sommer net na mevrou Greyling kom kyk. Ek het iets in my kantoor kom haal en toe . . . toe sommer gou daar ingeloer. Maar sy slaap rustig.”

“Ek is bly om dit te hoor. En die vorige kere?”

“Die vorige kere?”

“Ja, soos gisteraand en die ander aande wat jy deur die hospitaal dwaal? Het jy elke keer iets in jou kantoor kom soek en dan toevallig by die ernstige pasiënte ingeloer?”

Anmar swyg, kyk weg, so diep teleurgesteld dat sy meteens kan huil daarvan. Iemand het haar gaan verklik.

Sy begin aanstap en sy is bewus daarvan dat hy saamstap.

“En nou gaan jy my dit ook verbied, soos jy my reeds alles verbied het.”

“Ek is bevrees ek moet. Jy moet jou losmaak van hierdie hospitaal, Anmar.”

Sy hou haar kop afgewend. Duideliker kan hy dit tog nie stel nie. Sy voel meteens ontsettend moeg. Weke lank al skop sy vergeefs teen die prikkels; probeer sy haar man teen hierdie man staan, maar nou weet sy sy het verloor. Sy kan maar oorgee.

“Ek sal my bedanking die end van die maand indien.”

Hulle het buite om na haar woonstel gestap, en hy maak nou die deur vir haar oop, wag dat sy eerste moet stap en volg haar dan.

Sy skakel die hoeklampie aan en draai terug na hom. “Of as u verkies dat ek gouer moet gaan . . . Ek het uitstaande verlof.”

“Ek het jou nie om jou bedanking gevra nie. Dis nie wat ek in gedagte gehad het nie – altans, nie nou al nie.”

Sy vee moeg oor haar oë en sak in ’n stoel neer. Natuurlik, ja. Al beteken sy deesdae minder as ’n nul op ’n kontrak, moet ’n hospitaal darem ’n matrone hê. Haar pos sal eers geadverteer moet word. Sy sal nie kan gaan voordat hulle iemand in haar plek gekry het nie. ’n Mens gooi nie vuil skottelgoedwater weg as jy weet daar is nie ander water nie . . .

“Ek is seker suster Dreyer sal die pos maklik kan behartig saam met die teaterwerk. Sy is baie bekwaam – soos u van die eerste oomblik af self uitgevind het.”

“Ja, Elsa is baie bekwaam en ’n gebore teaterverpleegster. Daarom dat ek haar onmiddellik na die teater oorgeplaas het. Sy was bitter ongelukkig in die saal.” Hy vang haar blik. “Nee, jy het dit nie geweet nie en ook nie ondersoek ingestel oor die rede hoekom suster Dreyer jou blykbaar nie goedgesind is nie. Die eenvoudige rede was dat jy al die teaterwerk vir jouself ingepalm het en nooit daaraan gedink het dat iemand anders miskien ook bitter graag teaterwerk sou wou doen en dit eintlik sou verkies het bo saalwerk nie.”

Die grys oë is ysig en sy kyk na hom op, dink nie eens daaraan om hom te vra om te sit nie. “Is dít wat sy jou vertel het? Dat ek al die interessante werk vir myself ingepalm het?”

“So het dit vir haar en die res van jou personeel voorgekom. Die rondtedoenery saam met die dokters het nog ’n wanindruk geskep. Die susters het die gevoel gekry dat jy hulle nie vertrou om hul werk reg te doen nie. Jy moes altyd by wees. Ook die ernstige gevalle waarop jy jou persoonlike aandag afgedwing het. Dis alles dinge wat jou personeel anders vertolk het.”

“Maar hulle het dit verkeerd vertolk,” sê sy in heftige verweer en wonder vaag hoekom sy haarself voor hierdie man probeer verontskuldig. En tog hoor sy haar eie stem: “Ek het dit nie so bedoel nie. Ek wou help.” Sy beduie moedeloos met haar hand, maar dan glip die uitdrukkinglose masker wat ’n oomblik wou wegskuif terug oor haar gesig. Hy sal nie verstaan nie en sy kan nie aan hom verduidelik nie. Wat sal hy weet van eensaamheid, van mensverlatenheid, van ín ’n wêreld te lewe maar nooit werklik deel daarvan te wees nie?

“Ek weet. Ek weet dit nou. Aan die begin was ek ook mislei. Jy het dit nie juis maklik gemaak vir my om tot die regte gevolgtrekking te kom nie. Soos toe ek daardie Sondagaand op mevrou Swanepoel geopereer het. Ek het dit vir haar geestestoestand nodig geag om nie langer met die operasie te sloer nie. Hoekom sal ek ’n vrou wat al soveel jare op haar baba moes wag nóg ’n onnodige klomp ure in die grootste spanning en vrees hou as ek die angs net sowel dadelik kon verlig en haar kind in haar arms neerlê?”

Anmar kyk weg. Toe die stilte te lank rek, besef sy dat hy nog altyd daar is en dat sy oë nou weer op haar gerig is met daardie peinsende uitdrukking wat haar so ontsenu.

“Wil . . . wil u nie sit nie, dokter? Ek kan ’n koppie tee gaan maak.”

“ ’n Koppie tee sal baie welkom wees, want ek het myself nie langs die pad tyd gegun vir stilhou nie. Ek was te haastig om hier te kom.”

Sy knik net en stap deur na die kombuisie. En toe hy hier kom, was Elsa weg, dink sy. Sy het gesien hoe een van die jong boere van die distrik die teatersuster vanaand kom oplaai het. Elsa, soos sy, het hom nie vanaand al terug verwag nie.

Sy pak ook beskuitjies op ’n bord en stap terug na die sitkamer, sien dat hy gemaklik agteroor leun in een van haar diep stoele, sy oë gesluit. Sy plaas die skinkbord saggies neer en gaan sit, laat haar oë oor die vreemd bekende gesig dwaal, maar tog is dit meteens asof dit nie meer so seermaak nie.

Sy kyk al ’n rukkie in die groen oë vas voordat sy besef dat hy haar op sy beurt sit en betrag en elke wisselende gelaatsuitdrukking bestudeer.

“Wat is daar in my gesig waarvan jy nie hou nie, Anmar?”

“Ek . . .” Sy tel die teepot met bewende hande op. “Dis ’n verspotte vraag.”

“Is dit?”

Sy weier om op te kyk of uitgelok te word en hou haar besig met die tee. Dan, meteens, is daar ’n hand onder haar ken, word haar kop gelig.

“Daar is iets in of aan my wat jou elke keer, nes ek wil nader kom, laat wegdeins; innerlik terugtrek. Ek lees dit in jou oë. Ek moet weet wat dit is. Sê my, asseblief.”

“Dokter, u . . .”

“My naam is Paul.”

Sy probeer sy hand onder haar ken wegskuif, maar hy laat dit nie toe nie. Die gesig in die bak van sy hand is glad nie meer so uitdrukkingloos nie, die grys oë nie meer so koel en reguit nie.

“Dokter Van Drüten, u verbeel u.”

“So? Dan is daar werklik niks wat jou van my laat terugdeins nie?”

“Nee, natuurlik nie. Wat sal daar wees?”

“Selfs ook nie as ek jou nou soen nie?”

Sy versteen onder sy aanraking, kyk verskrik terug in die priemende groen oë. “Dokter . . .”

“Paul.”

“Nou goed dan, Paul van Drüten, as jy vermaak soek, is jy by die verkeerde adres. Die susters is aan die teenoorgestelde kant van die matrone se woonstel.”

“Dit weet ek. En ek sal beslis vir Elsa Dreyer gaan kuier as ek na vermaak verlang. Maar jy, matrone Cloete, is die laaste vrou by wie ek vermaak sal kom soek.” Maar ten spyte van sy woorde, bly sy vingers stewig om haar ken. “Jy is besig om vir my te jok, en ek gaan dit aan jou bewys.”

Die grys oë flits onseker. “Ek weet nie waarvan jy praat nie, en ek sal dit waardeer as jy nou jou tee sal drink en loop.”

“As jy dink dat ek my mal gejaag het om hier te kom net om weggejaag te word, maak jy ’n groot fout, matrone Cloete. Ek kan, soos jy reeds uitgevind het, baie dikvellig wees.”

Sy slaag daarin om haar kop weggedraai te kry, maar haar ken word met mening teruggedwing.

“Anmar, kyk goed na my. Nee. Kyk na my. Kyk baie goed. Ek is Paul van Drüten. Sien jy my? Nét Paul van Drüten.”

In verstarring sien sy sy kop nader buig, voel verdwaas hoe sy ander arm haar nader trek, vas teen hom aan. “En wanneer ek jou nou soen, soen Paul van Drüten jou – niemand anders nie. Verstaan?”

“Nee! Nee . . .”

Vir die eerste keer in vyf jaar voel Anmar ’n man se lippe doelgerig op hare neerkom, voel sy ’n man se liggaam teen hare aanpers, sy arms haar vashou . . . en vir die eerste keer in jare onthou Anmar weer dat sy ’n vrou is.

Toe hy eindelik weer sy kop lig, kan sy net verslae na hom opstaar, en sy soek desperaat na daardie bekende trekke wat haar die afgelope weke van hom laat wegdeins het. Maar dis of sy hom, vir Paul van Drüten, vir die eerste keer werklik sien.

“Ek kan jou verseker dat ons twee van nou af meer tyd sal hê. Clive het my hierdie naweek gesê dat hy as vierde vennoot sal kom. Hy kan so te sê dadelik inval. Dan sal daar nog meer tyd wees om die spoke van die verlede weg te jaag.”

“Clive? Clive!”

Hy frons. “Ja, Clive Coertze, my neef. Anmar, wat makeer?”

“Loop hier uit! Loop hier uit en ek hoop . . . ek hoop ek sien jou en jou . . . neef nooit in my lewe weer nie! Loop!”

Sy ruk los uit sy arms, storm na haar slaapkamer en stamp die deur toe op dieselfde oomblik dat daar ’n ligte klop aan die woonstel se voordeur is.

Elsa Dreyer se gesig loer na binne. “O, Paul, ek is jammer om lastig te wees . . . Ek was uit na die Van der Merwes vandag en nou, op pad terug, kom ons op ’n ongeluk af. ’n Reisiger wat teen ’n donkiekar vasgery het. Ek dink ons sal moet opereer. Kan jy dadelik kom?”

“Ek kom. Kry solank die teater gereed.” Elsa verdwyn dadelik en hy stap vinnig na die slaapkamerdeur, maar die handvatsel is onbeweeglik in sy palm. “Anmar . . .” Dan sug hy sag en sy hoor hom uitstap. Eers toe sy seker is dat hy weg is, laat sy die rou, ru snikke wat al so lank in haar opgeberg word na die oppervlak bars.