Читать книгу Susodźa - Ingrid Juršikowa - Страница 3

Raz bě Měrćin Nowak-Njechorński ze swojej Martu k nam na wopyt přijěł. Wulězeštaj z taksowki, rozhladowaštaj so a stupištaj přez wočinjene wrótka na naš dwórčk. W susodstwje, za niskim běłym płotom, žane šěsć a poł metra zdalene, dźěchu w tym wokomiku chěžine durje, a z domu stupi młody kadla. Wuj Měrćin jeho postrowi: »Pomhaj Bóh!« To młodźenc na njeho pohladny, a kaž Měrćin a Marta so na njeho přećelnje posměwknyštaj, so wón wobroći a woteńdźe.

Ja Nowakecomaj rozjasnich, zo njeje to za nas ničo nowe a zo njetrjebataj so tohodla hněwać: »Tónle susod tajki je. Njeznjese serbske słowo. To je za njeho kaž jěd.«

Marta z hłowu wijo měnješe: »Tajkeho susoda njebychmoj chcyłoj měć, čas žiwjenja tak blisko k njemu.«

Kak je k tej bliskosći přišło? Hdyž ja jako mały hólc tu pola dźěda a wowki wjesołe dny dožiwjach, powědaštaj mi, zo staj dyrbjałoj hłodu dla deleka w holi pěskojte pola předać a w Hornim kraju za dźěłom pytać. A zo je so wjele holanam takle zešło. Su tu horjeka w fabrikach dźěło namakali. Su sej dali za požčene pjenjezy domčki twarić, wězo na najmjeńšich parcelach. To běše mjez wójnomaj. Do tych pjeć domčkow na hornim kóncu wsy zaćahnychu Serbja, z Lěskeje, z Lipiča, z Wysokeje, haj samo ze Židźinoho žona, chodźaca we Wojerowskej drasće. Dožiwjach, kak ludźo dom wot domu serbowachu.

Pódla dźěda a wowki, w delnim susodstwje, pak běše so Němc do swójby woženił. Němc ze swójbnym mjenom Knoth, čehoždla jeho we wsy tež Maulwurf mjenowachu. Knoth, hordy muž, bě sej z wójny hroznu błuznu mjezwoči sobu přinjesł. Wón zasadnje jenož němsce rěčeše. Jeho žona pak rady z mojej wowku serbowaše. Chwatnje stupi do wowcyneje kuchnje a tam šnapotajo wotbywaše swoje nowosće. Runje tak chwatnje so zaso zminy.

Krótke dwaceći lět po wójnje smój mój, młodaj zmandźelenaj, tutu chěžku wot dźěda – wowka běše mjeztym zemrěła – přewzałoj. Započachmoj dom ponowjeć a modernizować, mjeztym druhim z instalaciju noweho wodowoda. Mišter-instalater kazaše mi ke Knothecom hić, ći hižo mějachu nowy wodowód. Dyrbjach tam za tym hladać, hač je pola nich wodowód do betona kładźeny abo na sćěnje připrawjeny.

Stupich pola Knotha do wochěže a so prašach, hač směm sej chětře jich wodowód w pincy wobhladać. Wón na mnje hladaše ze swojej hroznej błuznu mjezwoči. Kiwny z ruku. Smědźach. Skočich dele a runje tak spěšnje běch zaso horjeka. To steješe přede mnu młody Knoth. Hdyž jemu prajach: »Wy sće sej hižo nowy wodowód zatwarili, my chcemy to tež činić dać«, wón na mnje hladaše, ze šěrymi zamjerznjenymi wočemi, a ničo njewotmołwi. Ja na tym dnju hišće njewědźach, zo bě sej wón předewzał, z nami žane słowčko njerěčeć. To smój, ja z mandźelskej, hakle pozdźišo wot tamnych susodow zhoniłoj.

Powědachmoj Nowakecom, kak smój z młódym Knothom wojowałoj a skónčnje dobyłoj bój na srjedźnej žołmje. Młody Knoth, hišće šuler, poskaše kóždu njedźelu připołdnju Luxemburgski sćelak, a to jara wótře. Mój jemu přez płót prajachmoj, zo njetrjeba za nas radijej piskać dać, mamy sami radijo. To njeje pomhało. Da sym ja stajił naš stary Telefunken na wokno, z wótřerěčakom na dwór. Sym dał dujersku hudźbu serbskeho rozhłosa hrać. Wot Luxemburgskeho sćelaka njebě ničo wjace słyšeć, nic na tej njedźeli a tež nic pozdźišo. Młody Knoth je měł dosć wot Njekelowych polkow.

Wuj Měrćin rjekny: »To je tak było a přeco tak budźe: Dyrbiš měć na jednej stronje dobreho, na tamnej njedobreho susoda. To słuša k prawemu susodstwu.«

Stary Knoth, mjeztym rentnar, je synej dom přepisał. Krótko po tym so staremu njezbožo sta, njewšědne, hrozne njezbožo. Stary Knoth ludźom płoty twarješe, mjez druhim pola ludźi z hranicu k łuce cyrkwinskeho kubła. To jeho při přibiwanju łatow wotzady boran nadpadny. Zbodźe stareho Knotha, a to tak mócnje, zo hnydom padny. Knoth chcyše stanyć, tola kóždy raz, hdyž hłowu zběhny, jeho boran zaso z mócnym dyrom k zemi stłóči. Hdyž njeby Knoth tutu zražku – so wot wowcy powalić dać – za blamabelnu měł a hdyž njeby přeco zaso spytał stanyć, njeby tak ćežko poćerpił.

Knoth je z boranom tak dołho wojował, doniž muž z cyrkwinskeho kubła jeho njewuhlada. Knoth jenož hišće racholeše. Cyrkwinski zastojnik smaleše ke Knothecom. Młody Knoth myješe na dworje, potajkim pódla nas, swój Mercedes.

Słyšachmoj zastojnika wołać: »Dowjezće jeho hnydom do chorownje! Boran je jeho powalił.«

Młody Knoth jemu wotmołwi: »Čehodla dyrbju nana z awtom do města dowjezć, wowcy dla? Njech stanje! Ja runje awto myju, dyrbi wuschnyć.«

Zastojnik młodemu Knothej, kiž runje lapu žimaše, rozbudźeny rjekny: »Wy nimaće žane zdaće, kelko mocow boran ma. Mój wuj w Hnašecach je swojemu boranej z łopaću na hłowu dyrił. Boran je do womory padnył. Jenož tak je jeho wotbył.«

Dźěše tam a sem. To so moja žona do młodeho Knotha da: »Ja njemóžu tu dlěje na tele rěče poskać. Ja powjezu nana do chorownje!« A to je wona tež činiła, sej prajo, mój njemóžemoj přihladować a sobu na tym wina być, hdyž tu čłowjek wudycha.

Po tym zo běchu stareho Knotha z chorownje pušćili, njebě wjace tón, kiž je před tym był. Je namaj nětk wjele powědał, wo wójnje a zo su kameradźa jemu, ćežkozranjenemu, žołtu kožanu listowku pokradnyli.

Raz swjećeše młody Knoth narodniny, w garaži. Wonješe za tykancom, a naju wnučka, ani tři lěta, chcyše kusk tykanca měć. Młody Knoth na nju hladaše a so do garaže zhubi. Da je přišoł stary Knoth a je holčce šlapku dał. Při tym je so přećelnje na nas smjał. To sej z mandźelskej prajachmoj: Nětk drje je so suk torhnył, nětk wjesele dale tak!

Tola stary Knoth so njeje wjace zhrabał. Zemrě. Młody Knoth wosta při swojim. Njestrowješe naju a tež dźensa hišće naju njestrowi. A to wšo, dokelž serbsce rěčimoj.

Nětk pak je so, po najnowšim, za njeho kaž tež za naju situacija změniła. Wot naju, přez parcelu Knotha widźane, w zapřichodnym susodstwje, bě dom pod hamor přišoł. Młody Knoth chcyše jón kupić za swojeho syna, kiž běše do zapada šoł, so pak sćicha zaso nawróćił. Při přesadźowanju pak Knoth podleža. A tak so zrodźi za naju a za njeho nowe połoženje. Mandźelska dobyćerja je Serbowka a rěči z namaj jenož serbsce. Kajka radosć: Nětk sej prěki přez Knothowu zahrodu přiwołamy: »Dobre ranje.« – »Spodobanje.«

A to šće njeje wšo: Před krótkim kupi młoda ryzy serbska swójba ze štyrjomi dźěćimi zazapřichodnu delnju ležownosć. W tutej swójbje so jenož serbuje. Wóndano prašachu so dźěći naju, hač njebychmoj chcyłoj sej jich ponowjeny a wutwarjeny dom wobhladać. »Wowka, ty dyrbiš sej našu dźěćacu stwu wobhladać!« Wzachu wowku, moju mandźelsku, za ruku, wjedźechu ju po domje, pokazachu jej hrajki, łoža … »Dźensa hišće njejsu słane. Mama hnydom z dźěła přińdźe, potom započnje dźěłać, hač jow horje do dźěćaceje stwy. A nětk pój sobu do kuchnje a potom hišće …«

Wšitcy horni susodźicy sej naše serbowanje waža. Z nimi mamoj dobry kontakt, samo tajki, kajkiž so tu před lětstotkom haješe: z durčkami prěki k susodej. Zo njetrjebaš wokoło hić!

Štož młodeho Knotha nastupa, mjeztym tež rentnar, namaj tele dny tola hišće škrička nadźije zabłyskny: Po tym zo bě so jeho syn nawróćił, je swójbu załožił, bydli ze staršimaj hromadźe jako třeća generacija w Knothec domčku. Syn, cyle po nanje, njeje hišće žane słowčko z namaj rěčał. Štož pak čłowjek njecha wěrić: Młoda žona, nutř wudata, naju njeznaje. Tež wona wot prěnjeho dnja naju njestrowi. Wona hordźe nimo naju dźe. Ja potom za njej hladam, a moja mandźelska mje postorči a rjeknje: »Začiń hubu, zhrabaj so!«

Njesměm zabyć rjec: Takle so dźensniši Knothec tež napřećo naju potomnikam zadźerža.

A nětk přińdźe, čemuž ja praju škrička nadźije: Taj młodaj mataj synka, štyrilětneho. Hólc je mało wonka, a hdyž, potom pod dohladom staršeju. Nawječor, na łuce před našimi woknami, hraje młody nan ze synkom kopańcu. Nic dlěje hač štwórć hodźinki, potom dyrbi hólc nutř. Mać jeho za ruku ćehnje.

Hólc chce wězo wonka wostać. Raz kopny hněwny do bula, a bul zleća do našeje zahrodki. Wědźo, zo staršej njebyštaj so nihdy prašałoj, hač smětaj do našeje zahrody po bul přińć, kopnych hólčkej bul z wulkej kanonu přez płót wróćo. Hólc so z ruki maćerje wutorhny a lećeše za bulom. To so jemu lubješe, a tak so to na druhi dźeń wospjetowaše.

Ja pytnych: Hólc chce, zo bych sobu hrał.

Wězo tež jeho staršej to pytnyštaj. Tohodla po najnowšim cyle zady na łuce z hólčkom hrajetaj. Hdyž potom pola nas nimo du, steju ja w zahrodźe a činju, kaž bych chcył do bula kopnyć. Při tym z porstomaj šnypnu. Mać hólčka za ruku ćehnje, wón pak so ke mni wobroći a so posměwknje. Ma čornej woči, a w nimaj za mnje zabłyskny ta škrička nadźije.

Hdyž byštaj dźensa wuj Měrćin a jeho Marta k nam na wopyt přišłoj, bych jimaj prajił: Trjechi, wusko tu je, zo móhł susodej na taler plunyć. Ale runje to je rola za tučne powědki, hdyž by dyrbjało być, samo za roman.