Читать книгу Ostatnie dni królowych - Jean-Christophe Buisson - Страница 10

Nadeszła wiosna, sezon wojen. Armia Oktawiana, kontrolująca Cyrenajkę i dowodzona przez Korneliusza Gallusa, zdobywa Paraetonium. Leżące w pobliżu Egiptu portowe miasto odgrywało ważną strategiczną rolę w tamtym regionie. Antoniusz nadaremnie będzie próbował je odbić. Zachodnia brama do Egiptu została sforsowana. Mniej więcej w tym samym czasie bez konieczności walki Oktawian zajął znajdujące się na wschodniej granicy Egiptu Peluzjum. Czy rozkaz poddania się pochodził od Kleopatry? A może była to indywidualna decyzja generała Seleukosa? Historycy mają różne opinie na ten temat. Zaangażowanie Kleopatry jest bardzo prawdopodobne. Oczywiście królowa nie wydała formalnego polecenia na piśmie, by bramy zostały otwarte. Obywatele Aleksandrii nie zrozumieliby takiej decyzji. A przecież w interesie dynastii leżało porozumienie się z Rzymem. W tamtym okresie Kleopatra nadal otrzymywała przez Tirsosa pokrzepiające wiadomości od Oktawiana. Ewidentnie wojna była już przegrana, bez względu na opór Peluzjum. Wkroczenie wojsk Oktawiana do Aleksandrii było już tylko kwestią dni. Nie należało zatem niepotrzebnie rozdrażniać zwycięzcy.

Oktawian niezwłocznie ruszył na Aleksandrię. Po powrocie z Paraetonium Antoniusz miał jedynie czas zebrać swoje oddziały i o świcie 31 lipca wszystko było gotowe do ostatniej walki. Ze stanowiska dowodzenia na wzgórzach w pobliżu Aleksandrii Antoniusz obserwował swoją flotę, która wyruszała na spotkanie okrętów Oktawiana. Sam z wojskami lądowymi czekał na rozpoczęcie bitwy morskiej, by też ruszyć do ataku. Tyle że nie było żadnej walki. Przed dopłynięciem na odległość strzału na okrętach egipskich uniesiono wiosła na znak pozdrowienia. Podobnie uczynili marynarze Oktawiana i obie floty burta w burtę ruszyły w kierunku Aleksandrii. Antoniusz stracił wszystkie swoje statki. Wkrótce nie będzie miał też kawalerii. Jedynie piechota pozostała mu wierna, jednak przytłoczona liczebnością wroga poniosła klęskę. Antoniusz został zaszachowany. Słońce już dla niego nie zaświeci.

Wycofał się do Aleksandrii z ostatnią grupą żołnierzy. Na ulicach krzyczał, że Kleopatra wszystko zaplanowała, że zdradziła jego i tych, którzy dla niej walczyli. Potem wrócił do pałacu i tam dowiedział się, że królowa popełniła samobójstwo w swoim mauzoleum. Wtedy również postanowił odebrać sobie życie. Nie dlatego, jak twierdzi Plutarch, że Kleopatra nie żyła albo by nie uchodzić za mniej odważnego. Antoniusz był rzymskim generałem, Oktawian by go nie oszczędził. Ponadto postępował zgodnie z kodeksem honorowym, który nie dopuszczał oddania się w ręce kata. Wiadomość o śmierci Kleopatry jedynie wzmocniła jego decyzję.

Zadał sobie cios w brzuch, który jednak nie okazał się śmiertelny. Po kilku sekundach ocknął się i zobaczył ludzi zgromadzonych wokół niego. Błagał, żeby go dobili, ale wszyscy uciekli. Został sam, miał za mało sił, żeby ponownie chwycić za miecz, ale za dużo, by umrzeć.

Świadkowie tej dramatycznej sceny nie dobili Antoniusza, ponieważ pospieszyli powiadomić Kleopatrę. Królowa żyła. Wykorzystała zamieszanie podczas walk i zabarykadowała się w swoim mauzoleum z dwiema służącymi i eunuchem. Kazała poinformować Antoniusza o swojej śmierci, ponieważ chciała nakłonić go do jak najszybszego samobójstwa – bez starania o kontakt z nią. Po poświęceniu Peluzjum i Paraetonium oraz przyłączeniu się do wroga w czasie bitwy morskiej, fałszywa informacja o samobójstwie była jedynie kontynuacją podwójnej gry prowadzonej przez Kleopatrę. Antoniusz przeszkadzał królowej. Od czasu bitwy pod Akcjum straciła u jego boku cenne miesiące, które ktoś inny wykorzystałby do zawarcia pokoju ze zwycięzcą. Oktawian zażądał, by pozbyła się swojego męża, wiedząc jednocześnie, że to niemożliwe. Ale teraz jego śmierć stała się kwestią priorytetową, gdyż za kilka godzin sama miała podjąć negocjacje z Oktawianem. Antoniusz musiał umrzeć, żeby królowa miała jakiekolwiek szanse nie podzielić jego losu. Kleopatra była bardziej monarchinią niż żoną.

Jednak gdy dowiedziała się o desperackim kroku męża, poleciła swojemu sekretarzowi Diomedesowi przynieść Antoniusza do niej. Po powrocie pod mauzoleum okazało się, że nie sposób otworzyć drzwi, uniemożliwiał to zamontowany mechanizm. Trzeba było zatem przedostać się przez okno wyższej kondygnacji[17]. Budowa obiektu nadal trwała, więc z dachu zwisały liny służące jako wciągarki. Przywiązano do nich rannego Antoniusza, a Kleopatra z garstką towarzyszących jej osób wciągała go na górę. Na ulicy przechodnie przyglądali się żałosnemu spektaklowi: ich królowa, z twarzą wykrzywioną wysiłkiem, mozolnie wciągała na linie zakrwawionego i jęczącego z bólu Antoniusza.

Kleopatra na płótnie Johna Williama Waterhouse’a z 1888 roku

Po przejęciu i ułożeniu ciała Antoniusza Kleopatra zaczęła rozpaczać, jak to robiły kobiety obszarów śródziemnomorskich, uderzając się po twarzy i w pierś. Rytualny lament w niczym nie umniejszał jej szczerego bólu. Nie pozwoliła przecież, by umierał w samotności. Tuż przed śmiercią Antoniusz powstrzymał ją: bez względu na przebieg ostatnich wydarzeń Kleopatra dała mu wszystko – miłość, sławę, potęgę, bogactwo, a nawet śmierć, której można byłoby mu zazdrościć, skoro była śmiercią Rzymianina pokonanego przez Rzymianina. Poradził królowej, aby prowadziła negocjacje we własnym interesie, ale nie hańbiąc siebie. To właśnie zamierzała zrobić.

Treść dostępna w pełnej wersji eBooka.

4 Hellenistyczne królestwo Egiptu zostało założone przez Ptolemeusza, jednego z diadochów Aleksandra. Ojcem Ptolemeusza I był Lagos, stąd „Lagidzi”. Królestwo nosi również nazwę Egiptu Ptolemeuszy.

5 Ojcostwo i data narodzin tego, który będzie znany jako Cezarion, wywołują wiele dyskusji.

6 Król Mauretanii.

7 Marek Antoniusz był jednym z dowódców w armii Cezara, potem jego najbliższym współpracownikiem, zwłaszcza w Galii i podczas wojny domowej przeciwko Pompejuszowi. W roku 44 p.n.e. był konsulem i zapewnił kontynuację władzy po zamordowaniu Cezara.

8 Dla odróżnienia od I triumwiratu, który połączył Cezara, Pompejusza i Krassusa.

9 W Grecji, nieopodal dzisiejszego miasta Kawala, na północnym wybrzeżu Morza Egejskiego.

10 Obie afrykańskie prowincje znajdowały się w pasie wybrzeża biegnącego od wschodniej Algierii do zachodniej części Libii.

11 Antyllus to przydomek nadany przez aleksandryjczyków najstarszemu synowi Antoniusza. W Rzymie nazywano go tak samo jak ojca – Marek Antoniusz. Młodszy syn, Iullus, został z Oktawią w Rzymie.

12 Znana także jako Zatoka Arty.

13 Cyrenajka, dziś wschodnia część Libii, granicząca z Egiptem.

14 II wojna punicka (w latach 218–202 p.n.e.).

15 Efebowie byli młodzieńcami w wieku pozwalającym im zdobywać wykształcenie wojskowe. Antyllus, który w tym czasie skończył szesnaście lat, przywdział wówczas także męską togę.

16 W mauzoleum znajdowała się prawdziwa fortuna, którą można było łatwo spieniężyć: złoto, srebro, kamienie szlachetne, perły, heban, kość słoniowa, a nawet przyprawy, takie jak cynamon.

17 Podobnie jak większość hellenistycznych grobowców tego okresu, mauzoleum Kleopatry zapewne miało kształt wielopoziomowej wieży.