Читать книгу Ostatnie dni królowych - Jean-Christophe Buisson - Страница 7

Po przejęciu władzy na Wschodzie Antoniusz postanawia przeorganizować podległe mu państwa, bazując na Egipcie, najbogatszym spośród nich. Ma do wyboru dwie opcje: zaanektować lub zachować jego pozycję państwa-klienta, czyli uległego sprzymierzeńca. Często Rzym preferował drugie rozwiązanie, wywołujące mniej konfliktów i mniej kosztowne. Należało jedynie mieć po swojej stronie koncyliacyjnego, ale i skutecznego władcę. Kleopatra była inteligentną królową i doskonale wiedziała, że chcąc zachować koronę i autorytet, musi lojalnie służyć Rzymowi. Tuż po zwycięstwie pod Filippi została kochanką Antoniusza, tak jak wcześniej Cezara. Nie wiadomo, czy została także jego żoną. Antoniusz był wówczas mężem Oktawii, co nie uniemożliwiało mu poślubienia księżniczki z innego państwa: rzymskie zasady monogamii nie pozwalały jedynie na uznanie wartości cywilnej drugiego małżeństwa. Relacja triumwira i królowej Egiptu miała przede wszystkim znaczenie polityczne, nawet jeżeli istniał między nimi jakiś związek uczuciowy. Nie była to żadna szalona miłość do „niezaspokojonej Wenus”, jak pisał Kasjusz Dion. Nimfomania Kleopatry i informacje, jakoby królowa Egiptu posiadała nadzwyczajne umiejętności uwodzenia, są zwykłymi pogłoskami, które z biegiem czasu obrosły w legendę. Jeśli chodzi o jej wygląd fizyczny, to nieliczne portrety, które rzekomo ją przedstawiają, zdają się przyznawać rację Plutarchowi. Według niego, o ile Kleopatra wyróżniała się wdziękiem i obyciem, to „jej uroda nie była wyjątkowa ani nie mogłaby zachwycać tych, którzy na nią patrzyli”.

W roku 34 p.n.e. Antoniusz zakończył planowaną przebudowę struktury państw Wschodu, a osią tych zmian stała się nowa dynastia, łącząca Ptolemeuszy i rodzinę cesarską Cezara. Kleopatra przyjęła tytuł „królowej królów”, a każde z trojga dzieci, które miała z Antoniuszem – bliźnięta Aleksander Helios i Kleopatra Selene oraz najmłodszy Ptolemeusz Filadelfos – otrzymało tytuł królewski i część ziem wschodnich. Ostatni mniejsi władcy po rozbiciu państw hellenistycznych zachowali swoje przywileje, ale przeszli pod zwierzchnictwo nowej dynastii. Chociaż z pozoru jej panowanie zostało ograniczone do terytoriów wschodnich, to zasięg jej władzy miał objąć całe imperium. Na szczycie tej piramidy jest Antoniusz, cieszący się poważaniem i posłuchem wszystkich wschodnich władców, włącznie z Kleopatrą. Powodem wzrostu znaczenia nowej dynastii jest jednak przede wszystkim fakt, że Kleopatrę – kochankę zamordowanego Cezara – przedstawia się jako jego żonę, a młodego Ptolemeusza XV jako ich syna. Antoniusz postanowił nadać dziecku przydomek „Cezarion”, aby wzmocnić autorytet dynastii. Prawdziwy czy nie, syn Cezara miał pozyskać przychylność mieszkańców terenów zachodnich. Dodatkowo Antoniusz przywiózł z Italii swojego najstarszego, czternastoletniego syna Antyllusa[11], urodzonego z poprzedniego małżeństwa z Fulwią, rzymską matroną.

Następuje to w czasie, gdy relacje z Oktawianem ponownie ulegają pogorszeniu. Antoniusz zarzucał Oktawianowi między innymi to, że przysłał mu jedynie dwa tysiące żołnierzy, w miejsce obiecanych w traktacie zawartym w Brundizjum szesnastu tysięcy, by uzupełnić armię walczącą z Partami. Można wyobrazić sobie oburzenie Oktawiana. On, adoptowany syn Cezara, który z dumą nosi swoje nowe imię podkreślające należną mu władzę, nagle ma przed sobą konkurenta, młodszego brata, syna z krwi Cezara i to razem z nową dynastią! Powiązanie Ptolemeuszy i rodziny Cezara nosi znamiona unii grecko-rzymskiej, będącej syntezą historyczną i polityczną między Zachodem i Wschodem, między Cezarem i Aleksandrem. Nowa dynastia również rości sobie prawa do rządzenia i właśnie w tym tkwi główna przyczyna konfliktu. Prezentując w Aleksandrii swoją nową wizję dynastii, Antoniusz zwraca się przede wszystkim do Rzymian i Italików, a nie do aleksandryjczyków. Przedstawia Cezara jako założyciela nowej dynastii, a siebie jako jego następcę w imperium i w alkowie Kleopatry.

Tym samym między oboma przywódcami rozpoczyna się na wschodzie walka propagandowa. Pomimo popularności, którą zachował w Rzymie, Antoniusz przegra. Oktawian, będąc na miejscu i mając pod kontrolą ziemie zachodnie, zdołał przekonać ludność zmęczoną wojnami cywilnymi, że w takiej sytuacji nowe starcia są nieuniknione. Wykazał się przy tym sprytem i pokazał, że groźny jest konflikt z Egiptem, rządzonym przez Kleopatrę, kobietę wyrachowaną i rozwiązłą, której ambicją jest pozbawienie Rzymu i Italii pierwszoplanowej roli w imperium. Ponieważ wątpliwe wydawało się, że sam Egipt może stanowić realne zagrożenie, zaczęto przedstawiać Antoniusza jako zdegenerowanego rzymskiego generała, podporządkowanego swojej egipskiej kochance, którą wspiera we wszystkich jej działaniach. Mit przeklętej pary nabrał kształtu.

Nie doceniając determinacji rywala, Antoniusz popełnił błąd. Koncentrował swoje wojska w Armenii, przygotowując się do najazdu na Partię. Oktawian wykorzystał okazję i zajął znaczną część wybrzeża Adriatyku. Zaskoczony tak szybką reakcją, Antoniusz znalazł się w trudnej sytuacji. W przeciwieństwie do powszechnie panującego przekonania, słynna bitwa morska pod Akcjum, do której doszło 2 września 31 roku p.n.e., nie okazała się rozstrzygająca. Antoniuszowi i Kleopatrze udało się uciec i zachować ponad sto okrętów oraz całą armię lądową. Jednak dzięki wygranej Oktawian przejmuje kontrolę na morzach i zdobywa znaczącą przewagę psychologiczną. Następnego dnia po bitwie okręty Antoniusza, które wpłynęły do Zatoki Ambrakijskiej[12], poddały się. Tydzień później Oktawian przejął armię lądową, co doprowadziło do utraty Grecji, Macedonii i wkrótce Azji Mniejszej. Stopniowo rzymskie oddziały Cyrenajki[13] i większość wschodnich władców odmawiają posłuszeństwa Antoniuszowi.