Читать книгу Zmierzch Europy - Jerzy Kleer - Страница 10

Spróbujmy zatem wskazać na główne czynniki różnicujące świat, a także poszczególne kontynenty. Moim zdaniem można wskazać na cztery główne, i w jakimś zakresie uniwersalne źródła różnicowania społeczno-ekonomiczno-kulturowego w świecie (Kleer 2017a). Są to:

1) czynniki przyrodniczo-geograficzne, zwłaszcza te o charakterze trwałym;

2) czynniki społeczno-ekonomiczne oraz techniczno-innowacyjne, jak również edukacyjne, charakteryzujące się najbardziej dynamicznymi zmianami, mającymi szczególny wpływ na charakter strukturalizacji społeczeństwa;

3) procesy, które są i nadal będą związane ze zmianami demograficznymi, ze wzrostem lub spadkiem populacji, a także jej przemieszczaniem, oraz procesami edukacyjnymi;

4) różne formy przemocy, wśród których istotnymi ich formami czy przejawami są konflikty zbrojne, terroryzm czy wręcz wojny, jak również zróżnicowane modele polityczne.

Istnieje swoista więź między poszczególnymi źródłami różnicowania regionów, państw, a zwłaszcza konkretnych społeczeństw. Symbioza ta w różnych fazach rozwoju jest zmienna w tym sensie, że składniki związane z głównymi obszarami czy źródłami, mającymi wpływ na rozwój i różnicowanie, ulegają dosyć istotnym przemianom. Co niemniej ważne, zmienne staje się również znaczenie poszczególnych składników. W tym też sensie specyfika oraz znaczenie składników różnicowania może i są różne w stosunku do różnych obszarów, a co ważniejsze, są również zmienne w czasie czy okolicznościach.

To, jakie składniki mają w pewnej fazie rozwoju decydujące znaczenie w procesie różnicowania państwowego, społecznego i dochodowego, a w innych fazach ulegają zmniejszeniu czy wręcz marginalizacji, nie mówiąc już o jakościowych zmianach w poszczególnych epokach, żadna teoria ex ante tego procesu nie wyjaśnia, chociaż pewne symptomy mogą być dosyć widoczne. Zależne jest to w przemożnym stopniu od charakteru systemu ekonomiczno-politycznego oraz czynników mających w danym okresie decydujący wpływ na rozwój, zwłaszcza na charakter zmian techniczno-technologicznych. Wprawdzie człowiek jako jednostka jest zawsze kreatorem rozwoju, to sam rozwój stanowi przejście od faz naturalnych do coraz bardziej skomplikowanych, a jednostki oraz większe grupy w znacznym zakresie stają się zależne od rozwijającej się nauki, techniki, a w konsekwencji od zakresu i charakteru systemu edukacyjnego, a także od dominującej w danym społeczeństwie ideologii.

W następnym podrozdziale przedstawię źródła i przyczyny wpływające na różnicowanie się świata.