Читать книгу Zmierzch Europy - Jerzy Kleer - Страница 8

Za punkt wyjścia rozważań można przyjąć uniwersalną prawidłowość, jaką jest nierównomierny rozwój społeczno-ekonomiczny w skali światowej. Sformułowanie to, jakkolwiek ogólnie jest zasadne i akceptowalne przez licznych czy być może nawet większość historyków i ekonomistów, wymaga dosyć daleko idącego uszczegółowienia. Kategoria uniwersalnej prawidłowości nierównomiernego rozwoju oznacza w istocie tylko to, a może przede wszystkim, że wszystkie w miarę jednolite zbiory społeczno-ludnościowe mają różny rytm rozwojowy, co z kolei prowadzi do zróżnicowania dochodowego. Owo zróżnicowanie nie ma charakteru jednorodnego i – co ważniejsze – w pewnych sytuacjach jest czasowo przemienne.

Można pokusić się nawet o sformułowanie tezy, że przemienność tempa rozwoju ma charakter uniwersalny w odniesieniu do poszczególnych zbiorów, tzn. społeczności, państw czy nieco większych grup ludności, ale także regionów. Jednakże nie jest i nie bywa przez to zjawiskiem jednorodnym ani tym bardziej identycznym czy wręcz uniwersalnym, bowiem napędzane było, jest i będzie różnego rodzaju przyczynami. I to zarówno o podłożu mającym charakter naturalno-geograficzny, jak i pod wpływem zróżnicowanych mechanizmów społecznych, ekonomicznych, a zwłaszcza politycznych, często napędzanych konfliktami zbrojnymi.

Jednolite zbiory społeczne charakteryzują się pewną spoistością, jaka współcześnie jest związana głównie z państwem, ale w przeszłości tego typu więź miała bardziej charakter plemienny, a często nawet charakteryzowała się znacznie węższym zakresem, dotyczyła bowiem głównie grup opierających się na pokrewieństwie czy pokrewieństwach rodzinnych, ze swoiście ukształtowaną elitą czy awangardą wywodzącą się po części z danej społeczności.

Jednym z ważnych składników owej spoistości była i jest religia, a po części także tradycja czy – szerzej ujmując – historia rodu czy plemienia. Co wszakże nie znaczy, że w obrębie jednolitych zbiorów nie było hierarchiczności, a zwłaszcza zróżnicowania, głównie o charakterze ekonomiczno-dochodowym, szczególnie w zakresie dysponowanej władzy.

Najbardziej powszechną kategorią czy składnikiem łączącym społeczności jest system kulturowy. Ponadto pod wpływem czasu przekształca się system produkcji w konkretnych społecznościach.