Читать книгу Mity medyczne, które mogą zabić - Katarzyna Świątkowska - Страница 7

Wiele osób, smarując kanapkę masłem, nie zastanawia się wcale nad tym, czy jest to zdrowe i co powiedziałby na to kardiolog? Ważne dla nich jest tylko, żeby było po prostu smacznie :). I to jest ok. Sytuacja zmienia się jednak, jeśli kogoś dopadnie nadciśnienie, „wieńcówka”, cukrzyca lub inne schorzenie. Osoba taka trafia do kardiologa, diabetologa lub lekarza rodzinnego i dostaje jasny komunikat, że w imię zdrowia, naczyń bez miażdżycy, serca bez zawału, powinna umieścić tłuszcze nasycone na czarnej liście. Pożegnać należy się z masłem, ze smalcem, tłustym mięsem, skwarkami na pierogach, bo to wszystko jest pełne „groźnych” tłuszczów nasyconych. Słyszy: „chcesz być fit i dłużej pożyć, a na starość rozpoznawać znajomych, pozbądź się ich koniecznie ze swojej lodówki i ze swojego życia” (tych tłuszczów, nie znajomych, rzecz jasna).

Tłuszcze te nazywamy „nasyconymi” ponieważ wiązania w ich cząsteczkach są nasycone wodorem. To sprawia, że w temperaturze pokojowej mają postać stałą. Bogate w nie masło czy smalec, po pobycie w lodówce twardnieją, nabierają takiej konsystencji, że trzeba kroić je nożem. Tłuszcze nasycone przez dziesięciolecia były poddawane miażdżącej krytyce, obwiniane o przyczynianie się do zawałów, udarów, miażdżycy ^(1-6). Autorytety medyczne i dietetyczne zachęcały, a wręcz nakazywały zastąpienie ich olejami ^(7,8).

Oleje roślinne najczęściej są tłuszczami NIEnasyconymi. Tłuszcze nienasycone zawierają w sobie między innymi: olej sojowy, słonecznikowy i rzepakowy. Ich wiązania w cząsteczkach nie są wysycone wodorem, co sprawia, że po wyjęciu z lodówki nadal maja płynną konsystencję.

Masło wraca jednak do łask.

Jest to kolejny przykład tego, jak (niekiedy) oficjalne rekomendacje nijak mają się z aktualnymi dowodami naukowymi ⁽⁹⁾.W świetle badań, tłuszcze nasycone są neutralne, czyli ani dobre, ani złe dla serca ^(10-19), a zarzuty wobec nich były formułowane na podstawie badań, które okazały się przeprowadzone nierzetelnie.

Zacznijmy od początku. Skąd wzięła się taka zła opinia o maśle? Masło jest bogate w tłuszcze nasycone, a one podnoszą poziom „złego” cholesterolu LDL ^(20,21). To był tok rozumowania: cholesterol jest składnikiem blaszek miażdżycowych ⁽²²⁾. Spożywanie tłuszczów nasyconych podnosi poziom cholesterolu we krwi. Uważa się, że zbyt wysoki poziom cholesterolu przyspiesza rozwój miażdżycy ⁽²³⁾. Przyznajmy jednak w tym momencie, że w 2019 roku nie jest to takie proste. Wokół tej kwestii bowiem wśród naukowców toczy się coraz bardziej zagorzała dyskusja ^(24-26). O niej za chwilę.

Ogromną rolę w powstaniu obecnych zaleceń odegrało słynne „Badanie Siedmiu Krajów”, które opublikował w 1970 roku znany analityk żywieniowy Ancel Keys. Porównał zdrowie i dietę 12 700 mężczyzn w średnim wieku we Włoszech, Grecji, Jugosławii, Finlandii, Holandii, Japonii oraz Stanach Zjednoczonych i wysnuł następujący wniosek: w populacjach spożywających duże ilości tłuszczów nasyconych (mięso, tłusty nabiał), zdarza się więcej zgonów z powodu chorób serca ⁽²⁷⁾.

Jest tutaj jednak pewien problem. W analizie w „Badaniu Siedmiu Krajów” nie wzięto pod uwagę tych regionów, w których ludzie spożywali dużo tłuszczu zwierzęcego, ale choroby serca nie były częste. Zignorowano dane z krajów, w których spożycie tłuszczu było niskie, ale wskaźnik chorób serca wysoki (Chile) ⁽²⁸⁾. Keys miał dostęp do większej bazy danych dotyczących diety i śmiertelności w dwudziestu dwóch krajach. Dlaczego wybrał tylko siedem z nich, które akurat poparły tę teorię, na zawsze pozostanie tajemnicą.

W późniejszych analizach, po wzięciu pod uwagę danych ze wszystkich dwudziestu dwóch krajów, zauważono też, że nie tyle tłuszcz, co większe spożycie białka zwierzęcego zwiększało choroby serca ⁽²⁸⁾. Cóż, białko w roślinach jest otoczone fitoskładnikami zmniejszającymi szansę na raka, czy zawał i prebiotykami wspierającymi pożyteczne bakterie, które w nas żyją. Tych składników nie znajdziemy w żadnym mięsie. Dlatego warto jeść roślinki jak najczęściej, bez obawy, że przemienimy się w królika.

W latach osiemdziesiątych hipotezy „antytłuszczowe” nabierały rozpędu, choć był pewien problem z Francją. Spożycie tłuszczów nasyconych i cholesterolu było tam na poziomie podobnym do Finlandii, ale śmiertelnych ataków serca było pięć razy mniej. W Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii spożycie tłuszczów nasyconych było porównywalne z Francją a śmiertelność z powodu chorób układu krążenia była tam znacznie wyższa. Nazwano to „francuskim paradoksem”. Termin został stworzony przez Francuzów: Renauda i De Lorgerila. Francuzi ochoczo ogłosili światu, że to przez ich wino i sery ⁽³¹⁾, szczególnie przez czerwone wino, które w ogóle jest pewnego rodzaju „superfood” i właśnie niemu Francuzi zajadający spore ilości tłuszczów nasyconych zawdzięczają zdrowie swoich serc.

Hm… w latach dziewięćdziesiątych sprzedaż wina w Europie spadała, młodsi woleli piwo, uważając picie wina za staromodny zwyczaj. Branża winiarska wykorzystała „francuski paradoks” w kampaniach marketingowych. Skutecznie zaszczepiła w wielu osobach przekonanie, że picie czerwonego wina jest dobre dla serca.

Idea super. Objadamy się czym chcemy i poprawiamy stan naczyń i serca butelką wina. Fakt, w czerwonym winie mamy polifenole – aktywne związki roślinne. Najbardziej przebadanym wśród nich był i jest resweratrol. Roślinki go sobie produkują, by obronił je przed owadami, bakteriami i ultrafioletem. W badaniach laboratoryjnych resweratrol wywierał korzystny wpływ na zwierzaki, nawet na ludzkie tkanki, ale ilość wina potrzebna do uzyskania takiego efektu w ciele ludzkim równałyby się około czterdziestu litrom wina dziennie. Żadna wątroba z taką ilością by sobie nie poradziła. (Pisałam sporo o winach, resweratrolu i tym podobnych w ostatniej książce, czyli w II części „Mitów medycznych”). W każdym razie, wiele badań potwierdziło, że umiarkowane spożycie alkoholu, ale JAKIEGOKOLWIEK alkoholu, nie tylko wina, wiąże się ze zmniejszoną śmiertelnością z powodu zawałów serca, choć… za to… zwiększa śmiertelność z powodu raka, marskości wątroby i wypadków samochodowych ^(32-35). Trudny wybór… :)

A „francuski paradoks?”. Później domalowano do tego „obrazka” dużą ilością owoców, warzyw, zbóż, oliwy z oliwek, a także pewną ilość ryb i drobiu, z którymi Francuzi zjadali swoje sery, sosy i foie gras. Okazało się, że to była prostu dieta śródziemnomorska, która we Francji „rządziła”, uznana za najzdrowszą pod słońcem ^(29,30). Nie było to tylko wino.

Wracając do masła, smalcu i innych tłuszczów nasyconych, to, jak już wyżej wspomniałam, przez lata miały one bardzo złą reputację. Tradycyjna hipoteza zakładała, że obniżenie poziomu cholesterolu w surowicy, wynikające z zastąpienia ich olejami roślinnym przełoży się na mniejsze odkładanie się cholesterolu w ścianie tętnic, tym samym spowolni postęp miażdżycy i zmniejszy częstość występowania zawałów i udarów.

Fakt. Mamy dowody na to, że takie postępowanie (zapominamy o maśle, smalcu, boczku i tym podobnych) obniża nam ładnie cholesterol w surowicy. Jest tylko jeden problem. Spada jedynie cholesterol, co wcale nie idzie w parze ze zmniejszeniem zagrożenia zawałem czy udarem. Żadne randomizowane kontrolowane badanie nie wykazało, że zastąpienie nasyconych tłuszczów olejami roślinnymi zmniejsza liczbę przypadków choroby wieńcowej lub zgonów ^(36,37). Są natomiast takie, które sugerują coś wręcz przeciwnego. Warto z nimi się zapoznać: