Читать книгу Ні на небе, ні на зямлі - - Страница 6

У некаторым царстве, у некаторым гаспадарстве жыў-быў цар. І было ў яго тры сыны: старэйшага звалі Фёдарам, сярэдняга Васілём, а малодшага Іванам.

Цар вельмі пастарэў і на вочы слабы стаў. А чуў ён, што за трыдзевяць зямель, у трыдзясятым царстве ёсць сад з маладзільнымі яблыкамі ды калодзеж з жывой вадой. Калі з’есці старому гэты яблык – памаладзее, а вадою гэтаю памыць вочы сляпому – будзе бачыць.

Цар збірае вялікую бяседу, кліча на пачастунак князёў ды баяраў і кажа ім:

– Хто б, шаноўныя, знайшоўся з ахвотнікаў паехаць за трыдзевяць зямель, у трыдзясятае царства, прывезці мне маладзільных яблыкаў ды жывой вады гарлач на дванаццаць гарлавін? Я б таму ганцу паўцарства адпісаў.

Тут большы пачаў за сярэдняга хавацца, а сярэдні за меншага. Ад меншага ж адказу няма.

Выходзіць царэвіч Фёдар і кажа:

– Не хочацца нам у людзі царства аддаваць. Я паеду ў гэтае падарожжа. Прывязу я табе, цар-бацюхна, маладзільных яблыкаў ды жывой вады гарлач на дванаццаць гарлавін.

Пайшоў Фёдар-царэвіч на стайню. Выбірае ён сабе каня няезджанага, цугляе аброць няцугленую, бярэ бізун нехвастаны, кладзе дванаццаць папруг з папругаю – не дзеля прыгажосці, а дзеля трываласці… І адправіўся Фёдар-царэвіч у дарогу. Бачылі, што ён сядаў, ды не бачылі, у які бок паскакаў…

Ехаў ён ці блізка, ці далёка, ці нізка, ці высока, ехаў дзень да вечара – да сонейка захаду. І даязджае да ростані, да трох дарог. Ляжыць на ростані пліта-камень, на ёй надпіс высечаны:

«Направа паедзеш – сябе ратаваць, каня загубіць. Налева паедзеш – каня ратаваць, сябе загубіць. Наперад паедзеш – жанатым быць».

Падумаў Фёдар-царэвіч: «Паеду туды, дзе жанатым быць».

І паехаў па той дарозе, дзе жанатым быць. Ехаў, ехаў і даязджае да палаца пад залатой страхой. Тут выбягае прыгожая дзяўчына і кажа яму:

– Царскі сын, я цябе з сядла здыму, хадзем са мною хлеб-соль есці ды спаць-адпачываць.

– Не, дзяўчына, хлеба-солі я не хачу, а сном мне шлях не скараціць. Мне трэба далей ехаць.

– Царскі сын, не спяшайся ехаць, а спяшайся рабіць, што табе люба.

Тут прыгожая дзяўчына яго з сядла зняла ды ў палац павяла. Накарміла яго, напаіла і спаць на ложак паклала.

Толькі лёг Фёдар-царэвіч да сцяны, гэтая дзяўчына хуценька ложак павярнула, ён і паляцеў у склеп, у яму глыбокую.

Ці доўга, ці коратка – цар зноў збірае бяседу, кліча князёў ды баяраў і кажа ім:

– Вось, шаноўныя, хто б знайшоўся з ахвотнікаў – прывезці мне маладзільных яблыкаў ды жывой вады гарлач на дванаццаць гарлавін? Я б таму ганцу паўцарства адпісаў.

Тут зноў большы хаваецца за сярэдняга, сярэдні за меншага. Ад меншага ж адказу няма.

Выходзіць другі сын, Васіль-царэвіч:

– Бацюхна, не хочацца мне царства ў чужыя рукі аддаваць. Я выпраўлюся ў шлях, прывязу гэтыя рэчы для цябе.

Ідзе Васіль-царэвіч на стайню, выбірае сабе каня няезджанага, цугляе аброць няцугленую, бярэ бізун нехвастаны, кладзе дванаццаць папруг з папругаю.

Паехаў Васіль-царэвіч. Бачылі, як ён сядаў, а не бачылі ў які бок паскакаў… Вось і ён даязджае да ростані, дзе ляжыць пліта-камень, і бачыць:

«Направа паедзеш – сябе ратаваць, каня загубіць.

Налева паедзеш – каня ратаваць, сябе загубіць. Наперад паедзеш – жанатым быць».

Думаў, думаў Васіль-царэвіч і паехаў па дарозе, дзе жанатым быць. Даехаў да палаца з залатой страхой. Выбягае да яго прыгожая дзяўчына і просіць яго з’есці хлеба-солі ды легчы адпачываць.

– Царскі сын, не спяшайся ехаць, а спяшайся рабіць, што табе люба…

Тут яна яго з сядла зняла, у палац павяла, накарміла, напаіла і спаць паклала.

Толькі Васіль-царэвіч лёг да сцяны, яна зноў ложак павярнула, і той паляцеў у склеп.

А там пытаюцца:

– Хто ляціць?

– Васіль-царэвіч. А хто сядзіць?

– Фёдар-царэвіч.

– Вось, браце, трапілі!

Ці доўга, ці коратка – трэці раз збірае цар бяседу, кліча князёў ды баяраў:

– Хто б знайшоўся з ахвотнікаў прывезці маладзільных яблыкаў ды жывой вады гарлач на дванаццаць гарлавін? Я б таму ганцу паўцарства адпісаў.

Тут зноў большы хаваецца за сярэдняга, а сярэдні за меншага. Ад меншага ж адказу няма.

Выходзіць Іван-царэвіч ды й кажа:

– Дай мне, бацюхна, блаславенне, ад буянай галавы да шпаркіх ног, ехаць у трыдзясятае царства – прывезці табе маладзільных яблыкаў і жывой вады, ды пашукаць яшчэ маіх братоў.

Даў яму цар блаславенне. Пайшоў Іван-царэвіч на стайню – выбраць сабе каня па розуме. На якога ні зірне, той дрыжыць; на якога руку ні пакладзе – той з ног валіцца…

Не мог выбраць Іван-царэвіч каня па розуме. Ідзе павесіўшы буяную галаву. Насустрач яму бабулька, што на падворку царскім жыве.

– Дзень добры, дзіцятка, Іван-царэвіч! Чаго ходзіш журботны-засмучаны?

– Як жа ж мне, бабулька, не журыцца – не магу знайсці каня па розуме.

– А ты б у мяне папытаў. Добры конь даўно стаіць закаваны ў склепе, на ланцугу жалезным. Зможаш яго ўзяць – будзе табе конь па розуме.

Прыходзіць Іван-царэвіч да склепа, пхнуў пліту жалезную, звярнулася пліта са склепа. Заскочыў ён да добрага каня, стаў яму конь сваімі пярэднімі нагамі на плечы.

Стаіць Іван-царэвіч – не зварухнецца. Парваў конь жалезны ланцуг, выскачыў са склепа і Івана-царэвіча выцягнуў. І тут яго Іван-царэвіч зацугляў аброццю няцугленаю, асядлаў сядзельцам няезджаным, паклаў дванаццаць папруг з папругаю – не дзеля прыгажосці, дзеля славы маладзецкай.

Выправіўся Іван-царэвіч у дарогу. Бачылі, што ён сядаў, а не бачылі, у які бок паскакаў… Даехаў ён да ростані і падумаў:

«Направа ехаць – каня загубіць, куды мне без каня? Наперад ехаць – жанатым быць – не дзеля таго я ў шлях выправіўся. Налева ехаць – каня выратаваць – гэтая дарога самая лепшая для мяне».

І збочыў Іван на тую дарогу, дзе каня выратаваць – сябе загубіць. Ехаў ён ці доўга, ці каротка, ці нізка, ці высока, па зялёных паплавах, па каменных гарах, ехаў дзень да вечара – да сонейка захаду, – і прыехаў да нейкай хаткі.

Стаіць хатка на курынай ножцы, з адным акенцам.

– Хатка, хатка, павярніся да лесу задам, да мяне перадам! Як мне ў цябе зайсці, так і выйсці.

Хатка павярнулася да лесу задам, да Івана-царэвіча перадам! Зайшоў той у яе, а там сядзіць Баба Яга, старая. Шаўковую кудзелю прадзе, а ніткі праз грады кідае.

– Цьфу, цьфу! – кажа. – То рускага духу не чуваць, не відаць, а сёння рускі дух сам прыйшоў.

А Іван-царэвіч ёй:

– Ах ты, Баба Яга, касцяная нага, не злавіўшы птушку – скубеш, не пазнаўшы малайца – няславіш. Ты б цяпер выбегла да мяне, добрага малайца, падарожнага чалавека, накарміла, напаіла і на ноч пасцель падрыхтавала. Я б лёг, ты б села ў галавах, пачала б распытваць, а я б распавёў – чый ды адкуль.

Вось Баба Яга гэта ўсё зрабіла – Івана-царэвіча накарміла, напаіла і да ложка падвяла. Села ў галавах і пачала распытваць:

– Чый ты, падарожны чалавек, добры малойца, ды адкуль? Якіх ты земляў? Якіх бацькі, маці сын?

– Я, бабуля, з такога царства, з такога гаспадарства. Я цароў сын – Іван-царэвіч. Еду за трыдзевяць зямель, за трыдзевяць азёр, у трыдзясятае царства па жывую ваду і маладзільныя яблыкі.

– Ну, дзіцятка маё мілае, далёка ж табе ехаць: жывая вада і маладзільныя яблыкі – у магутнай волаткі, дзяўчынкі Сінявочкі, яна мне родная пляменніца. Не ведаю, ці атрымаеш ты згоду…

– А ты, бабуля, дай сваю галаву маім магутным плячам, падзяліся розумам.

– Шмат малойцаў праязджала, ды не шмат ветліва размаўляла. Вазьмі, дзіцятка, майго каня. Мой конь будзе жвавейшы, давязе ён цябе да маёй сярэдняй сястры, яна цябе навучыць.

Іван-царэвіч устаў на досвітку раненька, памыўся беленька. Падзякаваў Бабе Язе за начлег і паехаў на яе кані.

Раптам ён і кажа каню:

– Стой! Пальчатку згубіў.

А конь адказвае:

– Калі ж ты сказаў, я ўжо дзвесце вёрст праскакаў…

Едзе Іван-царэвіч ці блізка, ці далёка. Дзень на ноч паварочваецца. І пабачыў ён наперадзе хатку на курынай ножцы, з адным акенцам.

– Хатка, хатка, павярніся да лесу задам, да мяне перадам! Як мне ў цябе зайсці, так і выйсці.

Хатка павярнулася да лесу задам, да яго перадам. Раптам пачулася – конь заіржаў, і конь пад Іванам-царэвічам адгукнуўся.

Коні ж былі з аднаго табуна. Пачула гэта Баба Яга – яшчэ старэйшая за тую – і кажа:

– Прыехала да мяне, відаць, сястрыца ў госці.

І выходзіць на ганак:

– Цьфу, цьфу, то рускага духу не чуваць, не відаць, а сёння рускі дух сам прыйшоў.

А Іван-царэвіч ёй:

– Ах ты, Баба Яга, сустракай госця па вопратцы, праводзь па розуме. Ты б майго каня ўзяла, мяне б, добрага малайца, падарожнага чалавека, накарміла, напаіла ды спаць паклала…

Баба Яга гэта ўсё зрабіла – каня ўзяла, а Івана-царэвіча накарміла, напаіла, у ложак паклала і пачала распытваць, хто ён і куды накіроўваецца.

– Я, бабуля, з такога царства, з такога гаспадарства, цароў сын Іван-царэвіч. Еду па жывую ваду і маладзільныя яблыкі да магутнай волаткі, дзяўчыны Сінявочкі…

– Ну, дзіцятка мілае, не ведаю, ці атрымаеш ты згоду. Няпроста, няпроста дабрацца да дзяўчыны Сінявочкі!

– А ты, бабуля, дай сваю галаву маім магутным плячам, падзяліся розумам.

– Шмат малойцоў праязджала, ды не шмат ветліва размаўляла. Вазьмі, дзіцятка, майго каня, едзь да маёй старэйшай сястры. Яна лепей за мяне навучыць, што рабіць.

Вось Іван-царэвіч пераначаваў у гэтай старой, устаў на досвітку раненька, памыўся беленька. Падзякаваў Бабе Язе за начлег і паехаў на яе кані.

А гэты конь яшчэ спраўнейшы за таго.

Раптам Іван-царэвіч кажа:

– Стой! Пальчатку згубіў.

А конь адказвае:

– Калі ж ты сказаў, я ўжо трыста вёрст праскакаў…

Не хутка справа робіцца, хутка казка расказваецца. Едзе Іван-царэвіч дзень да вечара – да сонейка захаду. Выязджае – да хаткі на курынай ножцы, з адным акенцам.

– Хатка, хатка, павярніся да лесу задам, да мяне перадам! Мне не век векаваць, адну ночку пераначаваць.

Раптам заіржаў конь, і пад Іванам-царэвічам конь адгукнуўся. Выходзіць на ганак Баба Яга, вялікага веку, яшчэ старэйшая за тую. Паглядзела – конь яе сястры, а вершнік чужаземны, малойца прыгожы…

Тут Іван-царэвіч ветліва ёй пакланіўся і начаваць папрасіўся. Няма чаго рабіць! Начлег з сабою не возяць – начлег кожнаму: пешаму і коннаму, беднаму і багатаму.

Баба Яга ўсё зрабіла як мае быць – каня забрала, а Івана-царэвіча накарміла, напаіла і пачала распытваць, хто ён ды адкуль і куды едзе.

– Я, бабуля, з такога царства, з такога гаспадарства, цароў сын Іван-царэвіч. Быў у тваёй малодшай сястры, яна паслала да сярэдняй, а сярэдняя да цябе накіравала. Дай сваю галаву маім магутным плячам, падкажы, як мне здабыць у дзяўчыны Сінявочкі жывой вады і маладзільных яблыкаў.

– Няхай будзе так, дапамагу я табе, Іван-царэвіч. Дзяўчына Сінявочка, мая пляменніца, – дужая і магутная волатка. Вакол яе царства – сцяна тры сажні вышыні, сажань таўшчыні, каля брамы варта – трыццаць волатаў. Цябе і да брамы не пусцяць. Трэба табе ехаць апоўначы, ехаць на маім добрым кані. Даедзеш да сцяны – бі каня па баках бізуном нехвастаным. Конь цераз сцяну пераскочыць. Ты каня прывяжы і ідзі ў сад. Пабачыш яблыню з маладзільнымі яблыкамі, а пад яблыняю калодзеж. Тры яблыкі сарві, а болей не бяры. І зачэрпні з калодзежа жывой вады гарлач на дванаццаць гарлавін. Дзяўчына Сінявочка будзе спаць, ты ў палац да яе не заходзь, а сядай на каня і бі яго па баках. Ён цябе цераз сцяну перанясе.

Іван-царэвіч вырашыў не начаваць у гэтай старой, а сеў на добрага каня і паехаў у ноч. Гэты конь падскоквае, імхі-багны пераскоквае, рэкі, азёры хвастом замятае.

Ці доўга, ці коратка, ці нізка, ці высока, даязджае Іван-царэвіч апоўначы да высокай сцяны. Каля брамы варта стаіць – трыццаць магутных волатаў. Прытрымлівае ён свайго каня, б’е яго бізуном нехвастаным. Конь узлаваўся і пераскочыў цераз сцяну. Злез Іван-царэвіч з каня, выходзіць у сад і бачыць – стаіць яблыня са срэбным лісцем, залатымі яблыкамі, а пад яблыняй калодзеж. Іван-царэвіч сарваў тры яблыкі, а болей не ўзяў, зачарпнуў з калодзежа жывой вады гарлач на дванаццаць гарлавін. І закарцела яму на свае вочы пабачыць дужую магутную волатку, дзяўчыну Сінявочку.

Заходзіць у палац, а там спяць па адзін бок шэсць паленіц{Паленіца. У рускім эпасе – волат (мужчына або жанчына).} – дзявок-волатак, і па другі бок шэсць, а пасярэдзіне раскідалася дзяўчына Сінявочка, спіць, нібы вялікі рачны парог шуміць.

Не ўтрымаўся Іван-царэвіч, прыклаўся, пацалаваў яе і выйшаў… Сеў на добрага каня, а конь кажа яму чалавечым голасам:

– Не паслухаўся ты, Іван-царэвіч, зайшоў у палац да дзяўчыны Сінявочкі. Цяпер мне сцяну не пераскочыць.

Іван-царэвіч б’е каня бізуном нехвастаным.

– Ах ты, конь, воўчая сыць, травяны мех, нам тут не ноч начаваць, а галаву страціць!

Узлаваўся конь яшчэ болей і пераскочыў цераз сцяну, ды зачапіў яе падковаю – на сцяне струны заспявалі і званы зазванілі.

Дзяўчына Сінявочка прачнулася ды заўважыла крадзеж:

– Прачынайцеся, у нас крадзеж вялікі!

Загадала яна асядлаць свайго магутнага каня і кінулася з дванаццацю паленіцамі наўздагон за Іванам-царэвічам.

Падганяе Іван-царэвіч як мага каня, а дзяўчына Сінявочка скача за ім. Даязджае ён да старэйшай Бабы Ягі, а тая ўжо каня вывела, падрыхтавала. Ён – са свайго каня ды на гэтага і зноў паімчаў… Іван-царэвіч за дзверы, а дзяўчына Сінявочка – у дзверы і пытаецца ў Бабы Ягі:

– Бабуля, ці звер тут не прабягаў?

– Не, дзіцятка.

– Бабуля, ці малойца тут не праязджаў?

– Не, дзіцятка. А ты з дарогі з’еш малачка.

– З’ела б я, бабуля, ды доўга карову даіць.

– Што ты, дзіцятка, я хуценька…

Пайшла Баба Яга карову даіць – доіць, не спяшаецца. З’ела дзяўчына Сінявочка малачка ды зноў пагналася за Іванам-царэвічам.

Даязджае Іван-царэвіч да сярэдняй Бабы Ягі, каня памяняў і далей паскакаў. Ён за дзверы, а дзяўчына Сінявочка – у дзверы:

– Бабуля, ці не праскокваў звер, не праязджаў добры малойца.

– Не, дзіцятка. А ты б з дарогі з’ела блінцоў.

– Дык ты доўга пячы будзеш.

– Што ты, дзіцятка, я хуценька…

Напякла Баба Яга блінцоў – пячэ, не спяшаецца. Дзяўчына Сінявочка з’ела і зноў пагналася за Іванам-царэвічам.

Ён даязджае да малодшай Бабы Ягі, злез з каня, сеў на свайго каня магутнага і зноў паскакаў. Ён за дзверы, дзяўчына Сінявочка – у дзверы і пытаецца ў Бабы Ягі, ці не праязджаў добры малойца.

– Не, дзіцятка. А ты б з дарогі ў лазні папарылася.

– Дык ты доўга паліць будзеш.

– Што ты, дзіцятка, я хуценька…

Выпаліла Баба Яга ў лазні, усё падрыхтавала. Дзяўчына Сінявочка папарылася, памылася і зноў паскакала наўздагон. Конь яе з горкі на горку пераскоквае, рэкі, азёры хвастом замятае. Вось-вось Івана-царэвіча нагоніць.

Той бачыць за сабою пагоню: дванаццаць волатак з трынаццатай – дзяўчынай Сінявочкай – збіраюцца яго схапіць, з плячэй галаву зняць. Спыніў ён каня, дзяўчына Сінявочка наскоквае і крычыць яму:

– Што ж ты, злодзей, без дазволу з майго калодзежа піў ды калодзеж не закрыў!

А ён ёй:

– Чакай, давай раз’едземся на тры скачкі коневых, давай сілу спрабаваць.

Тут Іван-царэвіч і дзяўчына Сінявочка раз’ехаліся на тры скачкі коневых, бралі паліцы баявыя, дзіды даўгамерныя, шабелькі вострыя. І з’язджаліся тры разы, паліцы зламалі, дзіды-шаблі вышчарбілі – не маглі адзін адно з каня зваліць.

Не было чаго на добрых канях раз’язджацца, саскочылі яны з коней і счапіліся аберуч.

Дужаліся з раніцы да вечара – да сонейка захаду. У Івана-царэвіча шпаркая ножка падвярнулася, упаў ён на сырую зямлю. Дзяўчына Сінявочка стала каленкам на яго белыя грудзі і выцягвае меч булатны – калоць яго белыя грудзі. Іван-царэвіч і кажа ёй:

– Не губі ты мяне, дзяўчына Сінявочка, лепш вазьмі за белыя рукі, паднімі з сырой зямлі, пацалуй у вусны салодкія.

Тут дзяўчына Сінявочка падняла Івана-царэвіча з сырой зямлі і пацалавала ў вусны салодкія. І паставілі яны шацёр у чыстым полі, на шырокім прыволлі, на зялёных лугах. Тут яны балявалі тры дні і тры ночы. Тут яны і заручыліся і пярсцёнкамі памяняліся.

Дзяўчына Сінявочка яму кажа:

– Я паеду дахаты, і ты едзь дахаты, ды глядзі нікуды не збочвай… Праз тры гады чакай мяне ў сваім царстве.

Селі яны на коней і паехалі кожны ў свой бок… Ці доўга, ці коратка, не хутка справа робіцца, хутка казка расказваецца, – даязджае Іван-царэвіч да ростані, да трох дарог, дзе пліта-камень, ды й думае:

«Вось нядобра! Дахаты еду, а браты мае Бог ведама дзе».

І не паслухаўся ён дзяўчыну Сінявочку, збочыў на тую дарогу, дзе жанатым быць… І прыязджае да палаца з залатой страхой. Тут пад Іванам-царэвічам конь заіржаў і братоў коні адгукнуліся. Коні ж былі з аднаго табуна. Іван-царэвіч узышоў на ганак, грукнуў у дзверы, макаўкі на палацы затрэсліся, аканіцы пагнуліся. Выбягае прыгожая дзяўчына.

– Ах, Іван-царэвіч, даўно я цябе чакаю! Ідзі са мною хлеб-соль есці і спаць-адпачываць.

Павяла яго ў палац і пачала частаваць. Іван-царэвіч не столькі еў, колькі пад стол кідаў, не столькі піў, колькі пад стол ліў. Павяла яго прыгожая дзяўчына ў спачывальню:

– Лягай, Іван-царэвіч, спаць-адпачываць.

А Іван-царэвіч штурхнуў яе на ложак, хуценька ложак павярнуў, дзяўчына й паляцела ў склеп, у яму глыбокую.

Іван-царэвіч схіліўся над ямаю і гукае:

– Хто там жывы?

А з ямы адказваюць:

– Фёдар-царэвіч ды Васіль-царэвіч.

Ён іх з ямы выцягнуў – яны з твару чорныя, зямлёй ужо пачалі абрастаць. Іван-царэвіч памыў братоў жывой вадою – зрабіліся зноў ранейшымі.

Селі яны на коней і паехалі… Ці доўга, ці коратка, даехалі да ростані. Іван-царэвіч і кажа братам:

– Папільнуйце майго каня, а я адпачну.

Лёг ён на шаўковую траву і заснуў моцным сном.

А Фёдар-царэвіч і кажа Васілю-царэвічу:

– Вернемся мы без жывой вады, без маладзільных яблыкаў – будзе нам мала гонару, пашле нас бацька гусей пасвіць.

Васіль-царэвіч адказвае:

– Давай Івана-царэвіча ў прорву скінем, а гэтыя рэчы возьмем ды бацьку ў рукі аддамо.

Вось яны ў яго з-за пазухі выцягнулі маладзільныя яблыкі і гарлач з жывой вадой, а яго ўзялі ды кінулі ў прорву. Іван-царэвіч ляцеў туды тры дні і тры ночы.

Упаў Іван-царэвіч на самае ўзмор’е. Ачуняў і бачыць – толькі неба і вада, і пад старым дубам каля мора птушаняты пішчаць – б’е іх непагадзь.

Іван-царэвіч зняў з сябе кафтан і птушанят накрыў, а сам схаваўся пад дуб.

Супакоілася непагадзь, ляціць вялікая птушка Нагай.

Прыляцела, пад дуб села і пытаецца ў птушанят:

– Дзіцяткі мае мілыя, ці не забіла вас непагадзь?

– Не крычы, маці, нас выратаваў рускі чалавек, сваім кафтанам накрыў.

Птушка Нагай пытаецца ў Івана-царэвіча:

– Як ты сюды трапіў, мілы чалавек?

– Мяне родныя браты ў прорву кінулі за маладзільныя яблыкі ды жывую ваду.

– Ты маіх дзяцей выратаваў, прасі ў мяне, што жадаеш: золата, срэбра, камяні каштоўныя.

– Нічога, Нагай-птушка, мне не трэба: ні золата, ні срэбра, ні камяні каштоўныя. А ці нельга мне трапіць у родную старонку?

Нагай-птушка яму адказвае:

– Знайдзі мне дзве кадкі – пудоў па дванаццаць – мяса.

Вось Іван-царэвіч настраляў на ўзмор’і гусей, лебедзяў, у дзве кадкі паклаў, паставіў адну кадку Нагай-птушцы на правае плячо, а другую кадку – на левае, сам сеў ёй на спіну. Пачаў птушку Нагай карміць, яна ўзнялася і ляціць у вышыню.

Яна ляціць, а ён ёй падае ды падае… Ці доўга, ці коратка так ляцелі, скарміў Іван-царэвіч абедзве кадкі. А птушка Нагай зноў паварочваецца. Ён узяў нож, адрэзаў у сябе кавалак з нагі і Нагай-птушцы даў. Тая ляціць, ляціць і зноў паварочваецца. Ён з другой нагі адрэзаў мяса і даў. Вось ужо недалёка ляцець засталося. Нагай-птушка зноў паварочваецца. Ён з грудзей у сябе мяса адрэзаў і ёй аддаў.

Тут Нагай-птушка данесла Івана-царэвіча да роднай старонкі.

– Добра ты карміў мяне ўсю дарогу, але нічога смачнейшага за апошні кавалак зроду не каштавала.

Іван-царэвіч ёй і паказвае раны. Нагай-птушка адрыгнула, тры кавалкі выпалі:

– Прыкладзі на месца.

Іван-царэвіч прыклаў – мяса й прырасло да касцей.

– Цяпер злазь з мяне, Іван-царэвіч, я дамоў палячу.

Узнялася Нагай-птушка ў вышыню, а Іван-царэвіч пакрочыў па дарозе да роднай старонкі.

Прыйшоў ён у сталіцу і даведваецца, што Фёдар-царэвіч і Васіль-царэвіч прывезлі бацьку жывой вады і маладзільных яблыкаў, і цар вылечыўся: па-ранейшаму стаў здароўем моцны, і зрок вярнуўся.

Не пайшоў Іван-царэвіч да бацькі, маці, а сабраў п’яніцаў, карчомную галоту і давай гуляць па шынках.

Тым часам за трыдзевяць зямель, у трыдзясятым царстве магутная багатырка Сінявочка нарадзіла двух сыноў.

Яны растуць не па днях, а па гадзінах. Хутка казка расказваецца, не хутка справа робіцца – мінула тры гады. Сінявочка ўзяла сыноў, склікала войска і пайшла шукаць Івана-царэвіча.

Прыйшла яна ў яго царства і ў чыстым полі, на шырокім прыволлі, на зялёных лугах паставіла шацёр белапалатняны. Ад шатра дарогу заслала сукнамі каляровымі. І пасылае ў сталіцу цару паведаміць:

– Цар, аддай царэвіча. Не аддасі – усё царства патапчу, папалю, цябе ў палон захаплю.

Цар спалохаўся і пасылае старэйшага – Фёдара-царэвіча. Ідзе Фёдар-царэвіч па каляровых сукнах, падыходзіць да шатра белапалатнянага. Выбягаюць два хлопчыкі:

– Мамачка, мамачка, ці не гэта наш татачка ідзе?

– Не, дзеткі, гэта ваш дзядзечка.

– А што загадаеш з ім рабіць?

– А вы, дзеткі, пачастуйце яго добра.

Тут гэтыя два хлапчукі ўзялі трысціны ды давай хвастаць Фёдара-царэвіча ніжэй спіны. Білі, білі, той ледзь уцёк.

А Сінявочка зноў пасылае да цара:

– Аддай царэвіча…

Яшчэ больш напалохаўся цар і пасылае сярэдняга – Васіля-царэвіча. Той прыходзіць да шатра. Выбягаюць два хлопчыкі:

– Мамачка, мамачка, ці не гэта наш татачка ідзе?

– Не, дзеткі, гэта ваш дзядзечка, пачастуйце яго добра.

Два хлапчукі зноў давай дзядзьку трысцінамі часаць. Білі-білі, Васіль-царэвіч ледзь уцёк.

А Сінявочка трэці раз пасылае да цара:

– Ідзіце шукайце трэцяга сына, Івана-царэвіча. Не знойдзеце – усё царства патапчу, папалю.

Цар яшчэ больш напалохаўся, пасылае па Фёдара-царэвіча і Васіля-царэвіча, загадвае ім знайсці брата, Івана-царэвіча. Тут браты ўпалі бацьку ў ногі і ва ўсім прызналіся: як у соннага Івана-царэвіча ўзялі жывую ваду і маладзільныя яблыкі, а самога скінулі ў прорву.

Пачуў гэта цар і заліўся слязамі. А тым часам Іван-царэвіч сам ідзе да Сінявочкі, і з ім ідзе галота карчомная. Яны пад нагамі сукны рвуць і ў бакі раскідаюць.

Падыходзіць ён да белапалатнянага шатра. Выбягаюць два хлапчукі:

– Мамачка, мамачка, да нас нейкі п’яніца ідзе з галечай карчомнаю.

А Сінявочка ім:

– Бярыце яго за белыя рукі, вядзіце ў шацёр. Гэта ваш родны бацька.

Ён тры гады бязвінна пакутаваў.

Тут Івана-царэвіча ўзялі за белыя рук, правялі ў шацёр. Сінявочка яго памыла і расчасала, вопратку на ім памяняла і спаць паклала. А галоце карчомнай па чарачцы паднесла, і яны па дамах разышліся.

На другі дзень Сінявочка і Іван-царэвіч прыехалі ў палац. Тут пачалі гуляць ды весяліцца. Фёдару-царэвічу і Васілю-царэвічу мала было гонару, выгналі іх з двара – начаваць дзе ноч, дзе дзве, а трэцюю і начаваць няма дзе…

Іван-царэвіч не застаўся тут, а паехаў з Сінявочкаю ў яе дзявочае царства.

На гэтым і казка ўся.