Читать книгу Ні на небе, ні на зямлі - - Страница 7

Пакацігарошак

Жыў-быў адзін чалавек, і меў ён шасцёра сыноў і адну дачку. Пайшлі сыны ў поле араць і загадалі, каб сястра прынесла ім полудзень. Яна кажа:

– А дзе ж вы будзеце араць? Я ж не ведаю.

Яны кажуць:

– Мы правядзём раллю ад хаты ажно да тае нівы, дзе араць будзем, то ты за той баразною і ідзі.

Паехалі.

А змей, што жыў за тым полем, у лесе, узяў дый на той раллі скібы назад папераварочваў, а сваю працягнуў да свайго палаца. Сястра як панесла братам полудзень, то пайшла ўздоўж гэтай баразны і датуль ішла, пакуль не зайшла ў двор змеяў. Там яе змей і схапіў.

Прыходзяць сыны ўвечары дадому дый кажуць маці:

– Увесь дзень аралі, а вы нам полудзень не прыслалі.

– Як гэта не прыслала? Аленка ж панесла. Я думала, яна з вамі вернецца. Ці не заблудзілася?

Браты і кажуць:

– Трэба ісці шукаць яе.

Дый пайшлі ўсе шасцёра ўздоўж тае баразны і дайшлі-такі да палаца змеявага, дзе іхняя сястра была. Прыходзяць туды, калі яна там.

– Браточкі мае любыя, дзе ж я вас падзену, як змей прыляціць? Ён жа вас паесць!

Тут жа і змей ляціць.

– А, – кажа, – чалавечым духам пахне! А што, хлопцы, прыйшлі біцца ці мірыцца?

– Не, – кажуць, – біцца!

– Хадзем жа на жалезны ток!

Пайшлі на жалезны ток біцца. Нядоўга і біліся: як ударыў іх змей дык і загнаў у той ток. Узяў іх тады ледзьве жывых і ў глыбокую цямніцу кінуў.

А тыя муж і жонка чакаюць і чакаюць сыноў – няма. Вось аднойчы пайшла жонка на рэчку бялізну мыць, а тут коціцца гарошынка па дарозе. Жонка ўзяла гарошынку дый з’ела.

Праз нейкі час нарадзіўся ў яе сын. Назвалі яго Пакацігарошкам.

Расце дый расце той сын, – няшмат гадоў, а ўжо вялікі вырас. Аднаго разу бацька з сынам капалі студню, дакапаліся да вялікага каменя. Бацька пабег людзей клікаць, каб дапамаглі камень выкінуць. Пакуль бацька хадзіў, Пакацігарошак узяў дый выкінуў. Прыходзяць людзі, як глянулі – ажно аслупянелі. Спалохаліся, што ў яго такая сіла, і хацелі яго забіць. А ён падкінуў той камень уверх дый падхапіў, людзі і паўцякалі.

Вось капаюць далей і дакапаліся да вялікага кавалка жалеза. Выцягнуў яго Пакацігарошак дый схаваў.

Пытаецца раз Пакацігарошак у бацькі, у маці:

– Недзе павінны быць у мяне браты і сястра?

– Эт, – кажуць, – сынку, былі ў цябе і сястра, і шасцёра братоў, ды так і так з імі сталася.

– Ну, – кажа ён, – то я пайду іх шукаць.

Бацька і маці ўгаворваюць:

– Не ідзі, сыне: шасцёра пайшло, ды загінула, а ты адзін, каб таксама не загінуў!

– Не, пайду ўсё ж! Як гэта сваю кроў ды не вызваліць?

Узяў тое жалеза, што закапаў, дый панёс да каваля.

– Выкуй, – кажа, – мне булаву, ды вялікую!

Як пачаў каваль каваць, то выкаваў такую булаву, што ледзьве з кузні вынеслі. Узяў Пакацігарошак тую булаву, кінуў уверх дый кажа бацьку:

– Лягу я спаць, а вы мяне пабудзіце, калі будзе булава ляцець праз дванаццаць дзён.

Дый лёг. На трынаццаты дзень гудзе тая булава! Пабудзіў яго бацька, ён усхапіўся, падставіў палец, булава як ударылася аб яго, дык і разламалася папалам. Ён і кажа:

– Ну, з гэтаю булавою нельга ісці шукаць братоў і сястру, – трэба выкаваць другую.

Панёс яе зноў да каваля.

– На, – кажа, – перакуй, каб была па мне! Выкаваў каваль яшчэ большую. Пакацігарошак і тую шпурнуў угору дый лёг зноў на дванаццаць дзён. На трынаццаты дзень ляціць тая булава назад, гудзе – ажно зямля дрыжыць. Пабудзілі Пакацігарошка, ён усхапіўся, падставіў палец, булава як ударылася аб яго – толькі крышку сагнулася.

– Ну, з гэтаю булавою можна шукаць братоў і сястру. Пячыце, мама, боханы ды сушыце сухары, – пайду.

Узяў тую булаву, у торбу – боханаў і сухароў, развітаўся і пайшоў.

Пайшоў уздоўж баразны, тае даўнейшай, якую яшчэ трошкі знаць было, дый зайшоў у лес. Ідзе тым лесам, ідзе ды ідзе. Нарэшце прыходзіць у вялікі двор. Уваходзіць у двор, тады – у вялікі будынак, а змея няма, адна сястра Аленка дома.

– Дзень добры, дзяўчына!

– Дзень добры, хлопча! Чаго ты сюды зайшоў: прыляціць змей, то ён цябе з’есць!

– Можа, аднак, і не з’есць! А ты хто такая?

– Я была адна дачка ў бацькі і маці, ды мяне змей украў, а шасцёра братоў пайшлі вызваляць дый загінулі.

– Дзе ж яны? – пытаецца Пакацігарошак.

– Укінуў змей у цямніцу, дый не ведаю, ці яшчэ жывыя, ці, можа, і косці ўжо струхнелі.

– Пачакай, можа, я цябе вызвалю, – кажа Пакацігарошак.

– Дзе табе вызваліць! Шасцёра не вызвалілі, а ты ж адзін!

– Нічога, паглядзім! – кажа Пакацігарошак.

Дый сеў на падаконніку, чакае. Аж тут і змей ляціць. Прыляцеў ды кажа:

– Гэ, чалавечым духам пахне!

– Дзіва што пахне, – кажа Пакацігарошак, – калі я прыйшоў.

– Ага, хлопец, а што табе тут трэба? Біцца ці мірыцца?

– Нашто ўжо там мірыцца, біцца, – кажа Пакацігарошак.

– Хадзем жа на жалезны ток!

– Хадзем!

Прыйшлі. Змей і кажа:

– Бі першы!

– Не, – кажа Пакацігарошак, – бі ты спачатку!

Змей як ударыў яго, дык па костачкі і загнаў у жалезны ток. Вырваў ногі Пакацігарошак, як махнуў булавою, як ударыў змея, – загнаў яго ў жалезны ток па калені. Вырваўся змей, ударыў Пакацігарошка – і таго па калені загнаў. Ударыў Пакацігарошак другі раз, па пояс загнаў змея ў жалезны ток, ударыў трэці раз – зусім забіў.

Пайшоў тады ў цямніцы глыбокія, адамкнуў сваіх братоў, а яны ледзьве жывыя.