Читать книгу Przestrzenie manipulacji społecznej - Группа авторов - Страница 2

DARIUSZ DOLIŃSKI, MAŁGORZATA GAMIAN-WILK

Szukając odpowiedzi na pytanie o przyczyny ludzkich zachowań, na przykład o to, dlaczego w tym sezonie „nosi się” krótkie, obcisłe kurtki z szalami zawiniętymi w określony sposób, dlaczego w grupie współpracowników zachowujemy się inaczej niż w innych środowiskach, co skłania ludzi do zakupu danych produktów, w jaki sposób liderzy partii politycznych skłaniają nas do przyjęcia ich poglądów i głosowania na ich ugrupowania, często musimy odwołać się do teorii wpływu społecznego. Wiele bowiem naszych działań powodowanych jest tym, że żyjemy wśród innych. Sama obecność innego człowieka, realna lub wyobrażona, czyni z każdego z nas z jednej strony istotę wpływającą na innych, z drugiej strony – istotę ulegającą wpływom innych. Jeśli sięgasz po tę książkę, drogi Czytelniku, zapewne zastanawiałeś się nad odpowiedzią na przedstawione pytania i chciałbyś poszerzyć swoją wiedzę na temat mechanizmów wpływu społecznego i manipulacji społecznej.

Trzymasz w rękach książkę, która jest pierwszą publikacją podejmującą tematykę wpływu społecznego i manipulacji tak szeroko, interdyscyplinarnie. Pierwsza część wprowadza w zagadnienia związane z manipulacją społeczną, umożliwia zapoznanie się z historią badań nad wpływem społecznym, rozważaniami związanymi z definicją wpływu społecznego i manipulacji oraz z rozróżnieniami między takimi pojęciami, jak „manipulacja” i „perswazja”, „techniki wpływu społecznego” czy „kłamstwo”.

Przedmiotem drugiej części: Manipulacja w reklamie, w sprzedaży i w internecie są fenomeny wpływu społecznego występujące w środkach masowego przekazu. Autorzy podejmują ważne, z perspektywy konsumenta, zagadnienia „niby” jawnego, ale w istocie iście manipulacyjnego oddziaływania słowem, obrazem i szeroko znanymi mechanizmami w komunikacji masowej. Rozdział pierwszy, autorstwa Józefa Maciuszka, Wieloznaczność językowa w kontekście przekazu reklamowego wpisuje się w obszar poszukiwań psycholingwistyki. Dzięki przytaczanym przykładom tekstów i obrazów reklam Autor w przystępny sposób ukazuje funkcjonalność i manipulacyjny charakter wieloznacznie użytych w komunikatach reklamowych słów, a czasem obrazu i słowa. Autorzy drugiego rozdziału, Dariusz Doliński i Tomasz Grzyb, w tekście Zastosowanie wiedzy psychologicznej w działaniach marketingowych na przykładzie parków rozrywki na Florydzie, przenoszą nas w świat wielkich parków rozrywki, gdzie prowadzą nas od atrakcji do atrakcji, wskazując na zastosowania wielu strategii wpływu społecznego oraz dowodzą, jak bardzo uległość przyczynia się do wzrostu sprzedaży. Autorka przedostatniego w tej części tekstu: Wykorzystanie wiedzy psychologicznej, w tym mechanizmów wpływu społecznego, w projektowaniu serwisów internetowych, Julita Koszur pokazuje, jak klasyczne reguły wpływu społecznego, zasady spostrzegania i uczenia się mogą przyczyniać się do wzrostu skuteczności usług internetowych. Autorka wzbogaciła tekst bogatymi przykładami witryn i reklam internetowych. Wojciech Wądołowski w tekście Poziomy manipulacji w fotografii. Przykład zdjęć inscenizowanych w bardzo ciekawy i wnikliwy sposób przedstawia cztery poziomy manipulacji stosowanej w fotografii. Autor przytacza przykłady inscenizowanych lub modyfikowanych zdjęć, o których odbiorcy sądzili pierwotnie, że są naturalnie „uchwycone”.

Celem trzeciej części: Manipulacja w relacjach partnerskich i zawodowych jest zaprezentowanie przestrzeni strategii wpływu i manipulacji stosowanej w różnych kontekstach, w bliskich relacjach intymnych i w miejscu pracy zawodowej. Pierwszy rozdział, autorstwa Eugenii Mandal, Na smyczy miłości, czyli o manipulacji w bliskich związkach jest tekstem przeglądowym, podejmującym tematykę historii badań nad taktykami wpływu w bliskich relacjach partnerskich. Autorka zaprezentowała szeroki przegląd literatury (głównie klasycznej), ciekawe klasyfikacje, opisy badań. Tekst został wzbogacony obrazowymi przykładami pochodzącymi z badań własnych. Małgorzata Gamian-Wilk i Maria Szecówka-Nowak w rozdziale Oblicza wpływu społecznego i manipulacji w miejscu pracy przedstawiają organizację jako pole do stosowania różnych form niejawnego oddziaływania. Tekst ten stanowi przegląd pojawiających się socjotechnik oraz oddziaływań negatywnych, których cel jest w dużej mierze ukryty. Przykładem stosowania zestawu strategii manipulacji w pracy jest mobbing. Dariusz Galasiński i Justyna Ziółkowska w rozdziale Zarządzanie informacją. Dezinformacja w kartach pacjentów prezentują wyniki badań – wywiadów z pacjentami psychiatrycznymi – wskazujące na pojawianie się zniekształceń językowych, które wpływają z jednej strony na nadawanie interpretacji symptomom chorobowym przez lekarzy, a z drugiej na zachowania pacjentów.

Czwarta część: Manipulacja w polityce porusza ważny społecznie temat sposobów oddziaływania stosowanych w świecie polityki. Mirosław Karwat w rozdziale zatytułowanym Zakres manipulacji politycznej opisuje specyfikę manipulacji, podstawowego narzędzia na polu walki i politycznej dominacji. Prezentuje cały wachlarz strategii podejmowanych przez polityków – od automanipulacji, perswazji, akredytacji, dyskredytacji po demagogię, nagonkę i prowokację oraz ich bardziej lub mniej jawny i podstępny charakter. W kolejnym tekście, Narzucanie ram interpretacji problemów i strategiczna wieloznaczność w manipulacji politycznej, Wojciech Cwalina i Paweł Koniak opisują dwie strategie stosowane przez polityków w celu pozyskania elektoratu. Autorzy dowodzą, że politycy manipulują sposobem interpretowania ważnych informacji, przez co mogą nadawać im kształt oraz koncentrować uwagę publiczną na pewnych kwestiach. Ponadto politycy mogą manipulować sposobem odpowiadania na pytania – wypowiadając się niejednoznacznie, zyskują poparcie szerszej publiczności.

Monografię wieńczy piąta część: Przeciwdziałanie manipulacji, w której zaprezentowana została dotychczas niezwykle rzadko podejmowana problematyka sposobów obrony przed manipulacją. Autorzy pierwszego rozdziału, Przeciwdziałanie manipulacji: wzmocniona autoafirmacja jako przykład techniki uodparniającej na wpływ społeczny, Malwina Szpitalak i Romuald Polczyk we wstępnej części swojego tekstu przytaczają dostępne koncepcje dotyczące sposobów przeciwstawiania się manipulacji. Następnie przedstawiają przegląd badań nad wypracowanym przez siebie sposobem oddziaływania pozwalającym na opieranie się różnym strategiom wpływu społecznego. Tomasz Jankowski i Mateusz Zatorski w tekście Refleksyjność i uważność jako sposoby przeciwdziałania manipulacji argumentują, że stan umysłu zarówno pośredniczy w uległości wobec technik wpływu, jak i umożliwia przeciwstawianie się manipulacji. Tekst przedstawia koncepcję przedwczesnego związania jako mechanizmu leżącego u podstaw technik wpływu społecznego. Autorzy wyjaśniają, w jaki sposób uważność i refleksyjność mogą chronić przed uleganiem wpływowi społecznemu.

Drogi Czytelniku, lektura poszczególnych rozdziałów pozwala na sformułowanie poglądu, czym jest proces manipulacji definiowany z różnych perspektyw. Będziesz mógł poznać różne przejawy wpływu społecznego, ocenić ich użyteczność oraz zadecydować, czy i w jaki sposób się przed nimi bronić.