Читать книгу Stosunki międzynarodowe. Antologia tekstów źródłowych - Группа авторов - Страница 29

Niewiele jest pojęć równie często używanych i równie niejednoznacznych, jak pojęcie potęgi29 (power, Macht). Anglicy mówią o power politics, Niemcy o Macht Politik – a i jedni, i drudzy, używając tych słów, przybierają ton krytyki bądź rezygnacji, przerażenia lub podziwu. Po francusku politique de puissance30 zawiera w sobie jakiś dziwny akcent, jakby sformułowanie to pochodziło z obcego języka. Niewielu jest autorów francuskich, którzy by politykę mocarstwową sławili tak, jak czynili to niektórzy niemieccy ideologowie Macht Politik. Niewielu też jest autorów francuskich, którzy by ją potępiali w sposób, w jaki w stosunku do power politics robili to niektórzy moraliści amerykańscy.

W najogólniejszym znaczeniu potęga jest zdolnością czynienia, tworzenia lub niszczenia. Potęga środka wybuchowego jest wymierna, podobnie jak moc wiatru, przypływu morskiego i trzęsienia ziemi. Potęga jakiejś osoby lub jakiejś zbiorowości nie może zostać dokładnie zmierzona, już choćby tylko ze względu na mnogość celów, jakie może sobie ona wyznaczać, i środków, jakimi się posługuje. To, że ludzie używają swojej potęgi przede wszystkim w stosunku do swoich bliźnich, powoduje, że właśnie w polityce pojęcie to odnajduje swoje autentyczne znaczenie. Potęga jakiejś osoby jest zdolnością czynienia, lecz przede wszystkim wywierania wpływu na postępowanie lub uczucia innych osób. Potęgą na scenie międzynarodowej nazywam zdolność jakiejś jednostki politycznej do narzucenia swej woli innym jednostkom politycznym. Krótko mówiąc, potęga polityczna nie jest niczym absolutnym, lecz jest stosunkiem pomiędzy ludźmi.

Definicja ta podsuwa nam szereg rozróżnień: rozróżnienie na potęgę obronną (czyli zdolność do tego, by nie dać sobie narzucić cudzej woli) i potęgę ofensywną (czyli zdolność jednostki politycznej narzucania swej woli innym); rozróżnienie pomiędzy zasobami czy siłą militarną jakiejś zbiorowości, które mogą być obiektywnie mierzone, i potęgą, która jako stosunek pomiędzy ludźmi uzależniona jest nie tylko od materiałów i narzędzi; wreszcie rozróżnienie pomiędzy polityką opartą na sile i polityką opartą na potędze. Każda polityka międzynarodowa zawiera w sobie ciągłe zderzenia różnych woli, bo składa się ona ze stosunków pomiędzy suwerennymi państwami, które uważają, że są władne samodzielnie stanowić o swoim losie. Tak długo, jak jednostki te nie są podporządkowane prawom lub jakiemuś arbitrażowi, pozostają one w ciągłej rywalizacji, bo każda z nich narażona jest na skutki działań pozostałych i w sposób nieunikniony jest niepewna ich intencji. Jednak owo wzajemne ścieranie się woli niekoniecznie uruchamia rywalizację wojskową (dotyczącą potencjałów czy też faktyczną). Stosunki pomiędzy jednostkami politycznymi nie zawsze mają charakter wojowniczy, a stosunki pokojowe ulegają co prawda wpływowi przeszłych lub przyszłych działań wojennych, ale nie są przez nie determinowane.