Читать книгу Fizjologia człowieka w zarysie - Группа авторов - Страница 8

Jądro komórkowe jest głównym ośrodkiem dowodzenia komórki. Jest kuliste lub owalne, ma przeciętnie około 5 μm średnicy. Zawiera płyn jądrowy (kariolimfę), jąderka i chromatynę. Jądro komórkowe jest otoczone dwoma współśrodkowymi błonami, które tworzą otoczkę jądrową (ryc. 1.3). W otoczce jądrowej znajdują się pory o średnicy 50–80 nm umożliwiające komunikację jądrowo-cytoplazmatyczną. Głównym składnikiem jądra komórkowego jest chromatyna, zbudowana z DNA oraz białek. DNA (kwas deoksyrybonukleinowy) jest nośnikiem informacji genetycznej o wszystkich cechach dziedzicznych organizmu. W zależności od fazy cyklu komórkowego chromatyna występuje w postaci euchromatyny (postać rozproszona, charakterystyczna dla komórek w fazie podziału) lub heterochromatyny (postać skondensowana, charakterystyczna dla komórek niedzielących się). Dwie nici DNA tworzą strukturę o kształcie podwójnej helisy poskładaną we fragmenty przestrzenne zwane chromosomami. Każda komórka somatyczna człowieka ma ich 46: 22 pary chromosomów autosomalnych i 1 parę chromosomów płciowych (XX u kobiet, a XY u mężczyzn). W DNA jest zawarta informacja genetyczna kodująca sekwencję aminokwasową wszystkich białek ludzkiego organizmu. Informacja ta jest przepisywana na mRNA (messenger RNA), czyli tzw. informacyjny RNA, w procesie zwanym transkrypcją. Synteza RNA w jądrze komórkowym odbywa się dzięki aktywności specjalnych enzymów – polimeraz RNA. Następnie powstająca jednoniciowa cząsteczka mRNA ulega potranslacyjnym modyfikacjom. Tak przygotowana opuszcza jądro i po przyłączeniu do rybosomów może służyć jako matryca do syntezy nowych białek w procesie zwanym translacją.

Rycina 1.3. Jądro komórkowe

(autorzy ryciny: M. Maksimiuk, A. Sobiborowicz).

1.2.1. Jąderko

Wewnątrz jądra komórkowego znajduje się od jednej do kilku struktur nazywanych jąderkami. Są to miejsca transkrypcji RNA, przede wszystkich rybosomalnych kwasów rybonukleinowych (rRNA). W centrum jąderka znajdują się odcinki DNA kodujące wspomniane rRNA, a na jego obwodzie są rozlokowane zwykle przetworzone, dojrzałe formy rRNA. W tym miejscu łączą się one z pochodzącymi z cytozolu białkami, tworząc struktury zwane rybosomami. Jąderko jest strukturą nieotoczoną błoną. Z tego względu powstające w nim gotowe rybosomy dyfundują swobodnie do jądra komórkowego, a przez pory jądrowe przemieszczają się do cytoplazmy. Poza omówioną funkcją jąderku przypisuje się również rolę w regulacji cyklu komórkowego.