Читать книгу Мавлоно - - Страница 10

Шундай қилиб ойлар, йиллар ўтди. Бу йиллар Мавлонони янада етуклаштириб бормоқда эди. Рўза ва чилла кунлари ортда қолди. Мавлоно Саййиднинг этагидан тутиб, тўққиз йил унинг айтганларини бажо келтирган, ҳар бири ҳақиқат инжуси ҳисобланган сўзларини тасбеҳ каби тизиб, қалбига жо қилганди. Мавлонони камолотга етказиб, вазифаси битганига ишонч ҳосил қилгач, Саййид Қайсари шаҳрига бориб, умрининг сўнгги йилларини узлатда ўтказмоқчи эди. Бироқ Мавлоно бунга кўнармикан?! Буни билган Саййид фикрини Мавлонога очиқ-ойдин айта олмаётган эди.

Саййид ёз кунларининг бирида хачирга миниб, муридлари ҳамроҳлигида Қўнё боғларини сайр қилишга чиқади. Йўлда кўнглидан “Бу ердан тўғри Қайсарига борсам…” деган ўй кечади, шу пайт кутилмаганда хачир сакраб, уни ерга қулатади ва оёғига қаттиқ шикаст етказади. Бу воқеани эшитиб, тезда етиб келган Мавлоно не кўз билан кўрсинки, устозининг оёқ суяклари синган. Шунда Саййид Мавлонога алам билан:

– Офарин, қандай яхши мурид, шайхининг оёғини синдиргай, – дейди. Мавлоно сукут сақлаган ҳолда, синиқларни ўраб-чирмаб, икки ҳафта давомида муолажа қилади. Шундан сўнг Мавлоно Саййиднинг кетмаслиги учун қаттиқ туриб олиш жоиз эмаслигини англаб етади.

Бир кун ўзаро суҳбат чоғида Мавлоно:

– Нега кетмоқчи бўляпсиз? – дея неча ойлардан бери сўрамоқчи бўлган саволини беради.

– Мана, сен энди барча нақлий ва ақлий илмларда тенги йўқ арслон бўлиб етишдинг, ўғлим… Мен ҳам ўзимча арслонман. Икки арслон бир жойда яшамагай. Шунинг учун кетмоқчиман. Мендан сўнг сенинг ёнингга буюк бир дўст келгай. Бир-бирингизга кўзгу бўлгайсиз. У сени ботиний оламнинг энг маҳрам пучмоқларига етаклагай, сен ҳам уни шундай оламда яшатгайсан. Бир-бирингизни тўлдиргайсиз ва ер юзининг энг буюк икки дўсти бўлгайсиз…

Устоз ушбу сўзларни айтаркан, Мавлоно кўзлари ёшга тўлиб тингламоқда эди. Айни дамда Саййид Бурҳониддин Шамс Табризий “зуҳур”идан хабар бермоқда эди. У сўзида давом этади:

– Оллоҳга ҳамду санолар бўлсинким, заиф ва ожиз бу қул сенинг тенги йўқ олим бўлиб етишганингни кўриш саодатига эришди. Қани, энди инсон руҳиятига янги бир ҳаёт бахш этгин-да, бу сурат олами ўликларига маъно ва севгинг билан ҳаёт бағишлагин…

1239 йилнинг эрта баҳорида Мавлоно шайхининг муборак қўлларини ўпиб, бир қанча муриди ҳамроҳлигида Қайсарига кузатади. У ерда уни шаҳар валийси Вазир Соҳиб Шамсиддин Исфаҳоний зўр тантана билан кутиб оларкан, шаҳар акобирлари Саййиднинг ҳузурига келиб, таъзим қилишади ва совға-саломлар тақдим этишади. Саййид бу совғаларга асло қўл урмай, фақирларга, етим-есирларга бўлиб беришни буюради.

Саййид Бурҳониддин Қайсарига келиб, узлатга чекинади. Мавлоно вақти-вақти билан бир неча бор устозини зиёрат қилиб, кўнглини олади. Қайсари халқи Саййидга жуда катта ҳурмат кўрсатарди. Ҳатто уни бир гал жоме масжидига имомликка тайинлашади. Бироқ Саййид Бурҳониддин намоз ўқиркан, баъзан соатлаб оёқда туриб қолар, рукуъ ва саждага борганда ҳам тағин анчагача ўрнидан турмай қолган ҳоллар бўларди. Жамоат унинг бу ҳаракатига бардош бера олмай қолганди. Шунда Саййид:

– Мени маъзур тутингиз… Мен ҳаяжонга берилган одамман… Тангрининг ҳузурида ўзимдан кечиб, сизларни унутиб қўяётирман. Мен имомлик қилолмайман. Сиз ўзингизга мувофиқ имом топинг, – дея жамоатдан узр сўраб, такрор ҳужрасига чекинади.

Ушбу воқеадан кўп ўтмай, муридлар Бағдоддан мутасаввуф Шайх Шаҳобиддин Умар Суҳравардий Саййидни зиёрат қилиш учун Қайсарига келаётганини маълум қилишади. Икки кундан сўнг Суҳравардий Қайсарига етиб келади. Саййидни ҳужра олдидаги тепаликда ўтирганини кўриб, ёнига чўккалайди. Анча вақт ўтса-да, на Саййид, на Суҳравардий сўз очади.

Ниҳоят, Суҳравардий ўрнидан туриб нари кетади. Бу ғаройиб зиёратни ҳайрат билан кузатган муридлар Саййидга:

– Бу қандай учрашув бўлди? Ўрталарингизда ҳеч бир мулоқот воқе бўлмади. Бир бора бўлса-да сўзлашмадингизлар. Бунга сабаб не? – деб сўрашади. Саййид уларга шундай жавоб беради:

– Ҳол аҳли ёнида қол тили эмас, ҳол тили лозим. Қуръони Каримда “Жим қолинг” хитоби ворид бўлди. Ҳақиқатни кўрганнинг ҳузурида жим қолмоқ вожиб. Зеро, ҳол бўлмай туриб, қол билан кўнгил мушкуллари ҳал бўлмагай.

Саййид Қайсарига келганига ҳали бир йил ҳам бўлмаган, умрининг сўнгги кунларини яшаётганини биларди. Бир кун хизматчисига тоғорада иссиқ сув тайёрлашни буюрди. Сув олиб келингач, туриб таҳорат олди. Сўнгра хизматчисига:

– Бор, эшикни маҳкам беркит-да, ташқарига чиқиб: “Ғариб Саййид дунёдан ўтди”, дея овоз сол, – деди. Ўзи эса хонанинг бир четига чекиниб, сўнгги дуога қўл очди:

– “Эй Буюк Тангри, эй Дўст, мени ҳузурингга қабул қил ва жонимни ол… Мени маст айла ва ҳар икки дунёдан халос эт… Ўзинг ёрлақа… Сенсиз ҳар не ила кўнглим роҳат эса, уни мендан жудо эт…” – деб, жон таслим этди…

Хизматчи дод солганича Соҳиб Шамсиддин томон югуради. Саййиднинг вафоти ҳақидаги хабар қисқа вақт ичида бутун Қайсарига тарқаган, катта бир жамоа Унинг ҳужраси олдида тўпланган эди. Соҳиб Шамсиддин жаноза тадбирини ўтказишга тайёргарлик кўраркан, Мавлонога хабар йўллайди. Маййит дуо ва такбирлар билан мусаллога қўйилиб, жаноза ўқилди, хатми Қуръон қилинди…

Мавлоно шайхининг ўлими хабарини эшитиши биланоқ, чуқур қайғу ила дарҳол Қайсарига етиб келиб, Саййиднинг мозори бошида соатларча дуолар ўқиб ўтирди.

Соҳиб Шамсиддин Саййиднинг китобларини Мавлонога тақдим этади. Ушбу китоблар орасида Саййиднинг “Маориф” номли нодир асари ҳам бор эди. Мавлоно устозининг китобларини олиб, Қўнёга қайтади.