Читать книгу Акаары дьахтар туһунан кыра сэһэн - - Страница 5
Акаары дьахтар иккис таптала
ОглавлениеКиниэхэ иккис таптала эмиэ эмискэ кэлбитэ, эмиэ сол курдук эмискэ суох буолан хаалбыт эбит. Ол маннык этэ:
– Егоров, көнөтүк олор! Эргичиҥнээмэ, – диир учуутал.
Уол учууталын диэки эргийэр, ол эрээри сонно тута кэннин хайыһа охсор уонна салҕыы этэн барар:
– К. К. К. Ол аата тугуй?
– Капитан Кассий Колхаун. Сөп дуо?
– Эн хайдах барытын билэҕин?
– Билимнэ. Чэ, аны эн таай. К тире Т, кавычкалаах, тугуй?
– «Кон-Тики». Сөп дуо?
– Эн ону билэҕин?! Ой-ой…
– Егоров! Көнөтүк олор.
Даайа уруучукатынан уол көхсүн анньыалыыр, уол эмиэ эргиллэр:
– Аны – эн! Бу сырыыга адьас таайыаҥ суоҕа!
– Көрүллүө! Чэ, эт.
– Дьиикэй аттар.
– Пржевальскай аттара.
– Аһа-а! Суох, сыыстыҥ ээ! Өссө өйдөө. Прерия дьиикэй аттара.
– Ээ, эн киитэрэйдиир эбиккин: маҥнай этэргэр инньэ диэбэтэҕиҥ дии!
– Туох диэбэтэҕим?
– Прерия диэбэтэҕиҥ.
– Ок-сиэ! Этэн биэриэм этэ дуо? Билбэт эбиккин! Биир иэс!
– Егоров! Его-оров! Көнөтүк олор!
– Мустангалар…
– Сыыһа!
– Кырдьык! Эн киитэрэйдиир буоллаххына, аны эйигин кытары оонньуом суоҕа.
– Оонньоон абыраама! Син биир оонньуоҥ!
– Его-оров! Егоров! Көнөтүк олор!
– Суох диибин!
– Чэ, сөп-сөп! Оччоҕуна тэҥнэһии?
– Тэҥнэһии.
– Егоров, көнөтүк олор!
Ити дьикти оонньуу этэ. Кини итини санаатар эрэ, хайдах эрэ күлүөн баҕаран кэлээччи. Киһи бэйэтигэр майгынныыр, биирдик саныыр киһитин көрүстэҕинэ, ол киһи аттыгар баар буоллаҕына, туох барыта чэпчии, туох барыта үчүгэй буола түһэрин кини онно аан маҥнай билбитэ.
Уруоктар олус түргэнник ааһаллара, Даайа оскуолаҕа сүүрүүнэн тиийэрэ, барыта чэпчэки, туох да уустуга суох курдуга, кини күн аайы кэриэтэ бэйэтэ да билбэккэ «биэстэри» ылаттыыра.
Саас ол уол «Б»-лар ааннарын аттыттан арахпат буолбута, онуоха кыргыттар күлэ-күлэ сибигинэһэллэрэ:
– Егоров «Б»-лар Муочаларын дьиэтигэр атаарар…
Даайа ону ой дуораанын курдук истэрэ. Ол барыта кини билэр Егоровар туох сыһыаннаах буолуох тустааҕый? Кини билэр Егорова – атын. Ол Егоров тоҕо кими эрэ, ханна эрэ атаарыах тустааҕый? Даайа кими да, ханна да атаарбат буолбат дуо? Ол аата Егоров эмиэ оннук буолуохтаах. Оннук эрэ буолуохтаах.
Кыргыттар этэллэрэ кырдьык эбит этэ, Даайа ону илэ хараҕынан көрөн эрэ баран, дьэ итэҕэйбитэ. Кини билэр Егорова «Б»-лар Муочаларын дьиэтигэр диэри атаарара.
Хайдах? Тоҕо? Ол аата кини дьикти дии санаабыта барыта ол Егоровка дьиктитэ суох эбит буоллаҕа, ол аата кини үөрбүт, соһуйбут кэмигэр ол Егоров адьас да үөрбэтэх эбит буоллаҕа. Хайдах? Тоҕо? Тоҕо Даайа үөрбүтэй, соһуйбутай, оттон Егоров – суох? Тоҕо? Ол аата Даайа алҕас үөрбүт, алҕас соһуйбут эбит буоллаҕа.
Итинник санаабытыҥ дуо, Даайаа, эн ол күннэргэ? Итинник, эбэтэр итинник соҕус ини.
– Чэ, уруккубут курдук таайса оонньуубут дуо? – диэбитэ Егоров биирдэ.
– Суох.
– Тоҕо?
Тоҕо? Даайа тоҕотун бэйэтэ да билбэт этэ.
– Бэйэм, – диэбитэ кини.
– Акаары кыыс! Ол аата кыайтардаҕыҥ дии, ээ?..
– Хайа, Даайаа, туохтан күлэҕин?
– Ээ, таах, мээнэ. Биири өйдөөн…
– Өйдөөн-санаан биэрэҕин ээ! Бай, эн маннык перчатканы ыла охсубут эбиккин дуу? Кыыс оҕо ээ! Көрдөххө эрэ сыылба курдуккун да, иһиҥ буораахтаах ээ, быһыыта, син онно-манна тиксибит буолаҕын дии.
– Аа, ылан. Чэ, маны саайдыбыт да, бүтэбит. Дьиэлиэхпит. Үчүгэй буолла дуо?
– Ааттаах. Хотон муннуга буолбатах, бэйэтэ туох… ити туох хаппыт дииллэр, оҕолоор? Ээ, салон! Бэйэтэ салон буолла.
– Дуо?
– Оннук.
– Маайа, миэхэ баран чэйдэспэккин дуо?
– Астан аккаастанар – аньыы.
– Чэ, оччоҕуна, барыах.
Бээ, тэйиччиттэн көрдөххө хайдах эбитий? Кырдьык, үчүгэй эбит. Ыһан кэбиспэтэхтэринэ, үчүгэй буолсу. Олорон баллыгыраһа, ыыстаһа түһэр сирдэрэ буолуо этэ дии, бүгүҥҥү курдук, һы… Туох үлүгэрэй, күн аайы бүгүҥҥү курдук этиспэттэр ини. Бүгүн баҕас Маайа Настааны улаханнык хотто быһыылаах. Сөп, тута дьарыйбатахха, итинник дьон наһаалааччылар. Настаа уонна Арамаан тустарынан Маайа эбэн-сабан, омуннаан кэпсээбитэ буолуо ээ, эбэтэр адьас сымыйанан эппитэ дуу? Сымыйа буолуо. Ыйытыахха. Чэ, бээ кэлин.
– Эн бүгүн Настааны улаханнык хоттуҥ быһыылаах.
– Хотумуна! Мин бу да буолларбын кырдьыгы таптыыбын. Эн Толстойгун, Чеховкын билбэтим буолуо, ол эрээри ону баҕас араарабын.
– Ытаата дии сордоох…
– Ытаатын! Ытаабат, ытыыра буоллар… Сымыйа!
– Крокодиловы слезы дуо?
– Ол аата тугуй?
– Нууччалыы инньэ диэччилэр.
– Эһиэ-э.
– Хайдаҕын да иһин…
– Туох «хайдаҕын да иһин»?
– Хайдаҕын да иһин кини Арамааны таптыыра буолуо ээ. Эрэйдээх…
– Һы, эрэйдээх ааттаах… Уһуннук эрэйдэммэтэх оҕо буолуо, куттаныма… Ох, Даайа-Даайа, эн олоҕу билбэккин. Эн, арааһа, хаһан даҕаны таптал диэни билбэтэх хотууска буолуоҥ ээ.
– Мин дуо?!
– Эн!
– Буолуо, баҕар… Баҕар, оннук буолуо, билбэтим.
– Ити дии – бэйэҥ да билбэккин.
– Бэйэм да билбэппин…
– Эн олоҕу билбэккин.
– Буолуо, баҕар…
Олоҕу билбэт үһү… Бэйи эрэ, оччоҕуна кини тугу билэр, ээ? Тугу да билбэт, тугу да сатаабат, түүл курдук олорор. Барыта түүл курдук. Божья коровка. Ити, арааһа, хомурдуос аата.
– Божья коровка…
– Туох диигин?
– Ээ, таах…
Суох, кини тыыннаах киһи эбээт! Олорор, үлэлиир. Бу олоҕуҥ, субу да күнүҥ, бу да чааһыҥ, мүнүүтэҥ иккиһин эргиллиэ суоҕа эбээт, иккиһин туох да эргийиэ суоҕа. Түүл буолбатах, олох, тыыннаах олох. Түүл эрэ буолбатын! Түүл эрэ буолбатын…
– Кыыскын тахсан ылбаккын дуо?
– Эрдэ, сылдьа түстүн. Олор, чэйдээ. Маайаа, эн тоҕо салгыы үөрэммэккин? Киэһээҥҥигэ үөрэн. Мин көмөлөһүөм.
– Тоҕо-о?
– Хайдах «тоҕо»?
– Үөрэниэхпин баҕарбаппын.
– Хайдах баҕарбаккын? Үөрэниэн баҕарбат киһи баар үһү дуо?
– Мин баарбын. Баҕарбаппын, онон бүтэр.
– Тоҕо?
– Маннык да сылдьыам.
– Атыны, атын үлэни, атын олоҕу баҕарбаккын дуо?!
– Суо-уох!
– Оччоҕуна… оччоҕуна эһиги фермаҕытыгар ким үөрэниэн баҕарар – этээр, көмөлөһүөм. ВУЗ-ка да бэлэмнэнэллэригэр көмөлөһүөхпүн сөп.
– Баҕалаах кыргыттар, чэ, көстүөхтэрэ. Чэ, бээ, мин бардым, таҥас сууйардаахпын.
– Олоро түс. Билигин эйиэхэ кинигэ булуом.
– Ээ, чэ, кэнники. Үнүргүгүн да арыйа иликпин. Баҕар, ону ааҕыам.
– Сахалыыны биэриэм. Тохтоо!
– Ээ, суох. Эмиэ бандьыыттаах буолуо. Кэнники.
