Читать книгу Օգուտ Բժշկութեան - იაკობ ცურტაველი - Страница 8

Գիտացի՛ր, որ Գ զօդվածք կայ ի յանձն մարդուն որ ինքն ի մեծ անդամոցն, որ տաճիկն յազայի ըռայիսայ ասէ. այնոր համար որ այս Գ զօդվածք նոյն գործն ի յանձն շատ են։ Մէկն սիրտն է, որ է ինքն թագաւոր անձինն, եւ երկուքն ըղեղն է, որ է համախոհ սրտին, եւ իրեք լերդն է, որ ինքն տանուտէր է եւ բաժանող է ամէն անձին։ Եւ գիտացի՛ր, որ ըղեղին ամանն գլուխն է, եւ ուժն ի յաչքն է. եւ աչքն պահապան է անձինն, եւ աչացն լուսաւորութեան պատճառն ի յըղեղէն է. եւ զայս երկուքն այլ տէր Աստուած այնոր համար ի բարձր տեղ է ստեղծեր, որ ի յամէն վնասէ պահէ զանձն. եւ զինչ իրք որ ի հեռու տեղաց լինայ՝ տեսնու, եւ այն իրքն որ բարի կայ՝ նա կցցի յինքն, եւ այն որ չար է՝ յետ փախչի։ Եւ ըղեղին բնութիւնն հով է եւ գէճ, եւ ինքն ի գլխուն մէջն Բ ծածկոցի մէջ է եւ այսպէս է ինքն ի գլխուն ի մէջն, որ Բ ծածկոց ի դուսի դիհն է, եւ այլ պազին ի ներսի դիհն է։

Բայց դուսի ծածկոցն ի գլխուն պնակն ի կիպ չէ, ի զատ է, այնոր համար որ զգլուխն ի յամէն վնասէ պահէ. եւ այս ծածկոցն մինչեւ ի քթին ծակերն կու գայ։ Եւ շատ ծակեր կայ քամոցի պէս. եւ այս ծակերուն ներքեւն Բ ոսկոր այլ կայ ի յայն ծակերուն դիմացն որպէս քամոց. եւ այս ծակերուն որն ծուռ է եւ որն ըղորդ. եւ այս ծակերն յըղեղէն հեռու է այն պատճառին համար, որ յորժամ զշունչն ի վեր քաշէ՝ նա հով քամին ի յըղեղն չի հասնի եւ զէն առնէ։ Բայց քմքին ծակն այսպէս է, որ ի քմոցն յետեւէն բոլոր է. եւ ըղեղին ի մէջն մտել է այն Բ ոսկորն, որ ասացի թէ զէտ քամոց է եւ ինքն ի կից է։ Եւ այն ծակի վերի դին որ ի քիմն է՝ նեղ է քան զայն որ ի քթին դիհն է ի կից. եւ իր օգտութիւնն այն է, որ յորժամ մարդն զբերանն խփէ՝ նա զշունչն անկից առնէ եւ տայ ի քուն եւ արթուն. այն շարժողական երակքն ի յըղեղէն գան եւ այս ծածկոցէն ի դուրս լինին։ Եւ Բ ծածկոցն որ ի մէջն է՝ Բ ծածկոց է։ Գիտնալ կու պիտի, որ ըղեղն Գ բաժին է եւ մէկ ի մէկ ամուր ի կից է։ Եւ բժշկապետքն այսոր պտունի տմաղ ասեն եւ ի յայս պտունի մէջն կարմիր երկնի կայ. եւ այս երկնուն որն շարժող է եւ որն խաղաղ է, որպէս որ պիտի յիշեմ, թէ Աստուած կամենայ։

Բայց առաջին փորոքն, որ է պատն որ ի ճակատին դիհն է՝ քան զան Բ բաժինն մեծ է, եւ ինքն հիմն է եւ տուն է տեսողութեան. եւ աչացն լուսաւորութիւնն եւ մթնալն ի յայն փորոքնուն է. եւ կայ ի յինքն երկու ջիղ, մէջն փուճ, եւ ի յաչքն կից է եւ աչացն լոյսն յայս ջղերուս կու անցնի։ Եւ այլ գիտացի՛ր, որ ի մարդուն ի յանձն քան զայս ջիղն փուճ չկայ. եւ թէ այս Բ ջղին զէն հասնի՝ նա աչիչն տեսութիւնն խափանի։ Եւ երկու փորոքն ըղեղին որ կից է՝ յառաջի փորոքն ինքն տուն է խելացն եւ յիշողութեան. եւ յորժամ այս փորոքնին զէն հասնի՝ նա կորուսանէ զխելքն, եւ լինի յիրմէն սարյայ եւ սքթայ եւ լակուայ։ Եւ Գ փորոքն տուն է պահողութեան եւ յիշողութեան. զանցեալն չի մոռանայ եւ յիշէ, եւ ինքն մէջն է ամէն ջղերուն եւ ինքն փոքր է քան զամէն փորոքն։ Եւ զայսոց զամէնուն զկերպն պիտի յիշեմք թէ Աստուած կամի։ Եւ յորժամ այս փորոքիս զէն հասնի՝ նա ամէն ջղերնուն զէն հասնի եւ վատուժ լինայ, եւ մարդն մոռացկոտ լինայ, հանց որ իսկի իրք չկարել որ ի միտք պահէ։

Եւ զկերպն գլխուն եւ զբաժինն եւ զփորոքն ըղեղանն եւ ծածկոցնին եւ զայն Բ ջիղն որ մէջն փուճ է՝ յիշել կամիմ թէ Աստուած կամի՝ Է դուռն – զաչքն եւ զկերպն ամենայն ձեւով, որ ուսանողին հեշտ լինի։