Читать книгу Socjologia języka - Kwiryna Handke - Страница 5

Gdyby punktem wyjścia uczynić stosowane dziś w informacji naukowej słowa kluczowe, to treść i zawartość podręcznika można by zamknąć w czterech najważniejszych: przestrzeń społeczna, wspólnota ludzka, język, komunikacja.

Celem podręcznika jest pokazanie żywego języka, czyli nie abstrakcyjnego systemu, lecz takiego języka, jakim się posługujemy w komunikacji społecznej. Prześledzenie, jak postępujemy z tym najlepszym narzędziem porozumiewania się ludzi. Jak go przyswajamy, jak z niego korzystamy, jak go wzbogacamy, modyfikujemy, a także zubożamy.

W opisach poszczególnych zagadnień odwołuję się do wiedzy i kompetencji językowej współczesnego czytelnika, którego równocześnie zapraszam do współuczestnictwa w odkrywaniu tajników naszej mowy, a zarazem do próby ich porównywania z własnymi doświadczeniami. Opisując poszczególne fakty i zjawiska namawiam również do rozumienia otaczającego nas świata przez język. Przecież za jego pomocą ten świat odbieramy i kreujemy.

Socjologię języka rozumiem jako połączenie perspektywy lingwistycznej z socjologiczną, ale widziane przez językoznawcę. Zetknięcie się tych punktów widzenia na płaszczyźnie komunikacji postrzegam i przedstawiam głównie jako wpływ czynników społecznych na charakter i przebieg komunikacji językowej. Staram się niejako wpisać język w sferę aktywności ludzi w ich społecznej przestrzeni, a jednocześnie ukazać rozliczne i różnorodne możliwości języka.

W przedstawieniu poszczególnych tematów są zawarte odwołania do uniwersalnych sytuacji funkcjonowania języka w przestrzeni społecznej. Jednak podstawę opisu stanowi język polski, polskie realia i polska przestrzeń społeczna, które dobrze znamy i właśnie dlatego możemy lepiej uzmysłowić sobie procesy i zjawiska ogólniejszej natury.

Odwoływanie się do kompetencji i doświadczenia językowego dzisiejszych czytelników zatrzymuje naszą uwagę przede wszystkim na obrazie polszczyzny „tu i teraz”. Nie wyklucza to spoglądania w przeszłość. Jest ono wręcz konieczne, żeby lepiej zrozumieć to, z czym mamy do czynienia w teraźniejszości.

Opisowi faktów, zjawisk i zagadnień językowych towarzyszy nie tylko oczywiste w tym ujęciu tło społeczne, ale również związki z podłożem historycznym, geograficznym i kulturowym. Bez nich nie udałoby się właściwie wyjaśnić i zrozumieć wielu istotnych kwestii komunikacji językowej w przestrzeni społecznej.

Przyjęta koncepcja odwoływania się do wiedzy i kompetencji językowej współczesnego czytelnika zadecydowała o rezygnacji z przedstawienia wielu ujęć teoretycznych na rzecz skoncentrowania uwagi na praktyce językowej.

Ograniczony zakres teorii wpłynął też na dość niewielki zasób użytych w tekście terminów naukowych. Wprowadzono do wykładu jedynie te, które są dla danej dziedziny podstawowe i niezbędne do zrozumienia omawianych zagadnień (ich definicje i objaśnienia znalazły się w tekście oraz w dołączonym do niego Słowniku terminów).

Odpowiednio dostosowana została również forma wykładu – daleka od hermetyczności wielu prac ściśle naukowych. Nie pominięto jednak żadnego z istotnych zagadnień wiedzy o języku jako zjawisku społecznym. Nie zrezygnowano też z ich naukowej interpretacji.

Zawartość podręcznika stanowią opisy różnych płaszczyzn funkcjonowania żywego języka w przestrzeni społecznej.

Układ podręcznika pomyślano jako zbiór odrębnych całości, jednak ściśle powiązanych logicznym ciągiem funkcjonowania języka w przestrzeni społecznej. A zatem czytelnik może albo studiować całość opracowania od strony pierwszej do ostatniej, albo też wybierać interesujące go rozdziały. Najobszerniej zostały potraktowane język familijny, język kobiet i mężczyzn oraz nazwy własne. Na tych płaszczyznach komunikacji społecznej skupiają się bowiem najliczniej różnorodne fakty, zjawiska i procesy, w których język jest ściśle uzależniony­ od czynników społecznych. Dołączone do rozdziałów wykazy literatury zawierają jedynie wybrane opracowania, te, które bezpośrednio rozszerzają podręcznikowy wykład na dany temat.

W opisy, omówienia i części interpretacyjne poszczególnych zagadnień wpleciony jest obszerny materiał językowy jako ilustracja i istotne uzupełnienie. Cytowany materiał pochodzi z własnych zbiorów autorki.

Podręcznik jest adresowany do osób zainteresowanych żywym językiem i jego funkcjonowaniem w przestrzeni społecznej, a także komunikacją społeczną i jej praktycznymi aspektami. Przede wszystkim jednak do uczących się i studiujących, którym zawarta w nim problematyka językowa jest niezbędna jako podstawowa czy też uzupełniająca wiedza w ich kierunkowym wykształceniu: filologicznym, dziennikarskim, socjologicznym, historycznym i innym humanistycznym.