Читать книгу Louisa du Toit Omnibus 7 - Louisa du Toit - Страница 11

Dit het vir Deon dwingend noodsaaklik geword om sake met Irma te bespreek. Hy soek onsuksesvol na ’n geskikte geleentheid.

Reeds die dag na haar besoek aan sy rondawel word dit vir hom duidelik dit Matilda die dreigement in ’n ernstige lig beskou. Sy het, doelbewus, verhinder dat hy alleen by Irma of Tillie kom. Enersyds was dit ’n verligting, omdat hy self vir Tillie wou vermy, maar andersyds ’n struikelblok, omdat hy met Irma moet praat. Dringend. Sy moet hom help besin oor die saak waarvoor hy geen oplossing kan sien nie. Na die vreesaanjaende verskyning van Matilda, soos ’n voorbode uit die nag, het hy met skok die erns van die situasie besef.

Doodmaak … “As jy met my meisiekind lol, maak ek julle altwee dood.”

Hy het geweet sy is daartoe in staat – op daardie oomblik het hy dit onvoorwaardelik geweet. Hy moet vir Tillie waarsku om nie teenoor hom op te tree op ’n wyse wat Matilda se gramskap sal kan verwek nie. Maar hy kan dit nie doen nie. Sy sal dink hy soek verskonings. Hy sien nie kans om die pyn en teleurstelling weer te sien aanswel in die oë wat so moeisaam herstel het van die skok wat Bennie Martin haar toegedien het nie. Dae aaneen het hy haar vermy, haar slegs aangespreek as dit noodsaaklik was; en hy sien die vraag in haar blou kykers groei. Hoe kan sy weet van die dreigement wat so onverhoeds na hom geslinger is? En hoe kan sy weet dat Irma die een vir hom is, dat dit altyd maar Irma was en sal wees?

Dit is Irma wat vir Tillie tot versigtigheid moet maan, wat haar moet inlig aangaande Matilda se dreigement. Maar voor dit moet hy eers vir Irma apart sien, alles aan haar verduidelik. En dit bring weer die risiko mee dat hy haar sal moet vertel van sy eie gevoelens vir haar, ’n vooruitsig wat hom beurtelings met vreugde en huiwering vervul.

Eenkeer oorweeg hy dit selfs om sy paar goedjies in te pak en oornag te verdwyn. Gespanne kyk hy in sy ron­dawel rond. Klere en boeke, ’n batteryradio. Dis hoe ver sy verbondenheid aan hierdie plaas strek. Dan dink hy weer: nou wil ek maak soos my ouers gemaak het: ’n hekkie wat toeklap, ’n seer hart wat agterbly, en die probleem is uit die weg geruim. Dit bring sy gedagtes terug na Irma, met wie hy dringend moet praat.

Een oggend tref hy haar op die voorstoep aan. Sy het pas vir Tillie klaar gehelp om te bad en aan te trek, en sit solank buite en lees terwyl Tillie tydsaam haar hare versorg.

“Irma, ek moet met jou praat.” Sy stem is dringend.

“Wat verhinder jou?” Sy is effens koel, waarskynlik omdat hy nie meer so spontaan teenoor haar is as voorheen nie.

“Daar is dinge waarvan jy nie weet nie.” Hy het sag gepraat, op sy hoede teen Matilda.

“Ek kan saam met jou lande toe gaan.”

“Ek weet nie of dit verstandig sal wees nie.” Hy het onmiddellik daaraan gedink dat Tillie dan alleen sal wees. Alhoewel hy oortuig is dat Matilda nie sonder voldoende rede haar dreigement sal uitvoer nie, kan sy vir Tillie op allerlei maniere terroriseer. Hy wil sy weiering aan Irma verduidelik; hy kan haar vertel dat hy vir Tillie nie alleen wil laat nie, dat Matilda in ’n sorgwekkende gemoedstoestand verkeer. Hy kyk egter net na Irma met oë wat haar probeer oortuig van sy erns.

Sy begryp tog in ’n mate, al weet sy nie waaroor dit gaan nie. “Ek het nog van daardie pilletjies wat jy vir my by die suster gekry het,” sê sy skerpsinnig.

Hy knik.

“Ons sal sien,” belowe sy sag.

Toe hoor hulle gedempte voetstappe vanuit die huis en Matilda kom te voorskyn.

“Maria, gaan kyk asseblief dat die melk nie oorkook nie,” beveel sy.

Toe Irma weg is, kyk sy skerp na Deon: “Jy en Maria gesels graag.”

“Ek is gewaarsku om vir Tillie uit te los,” antwoord hy.

“Dit geld Maria ook; dit is duidelik dat sy die boodskapper tussen jou en Tillie is. Ek het julle deur die venster dopgehou. Ek kan net raai watter planne julle in die mou voer,” vervolg sy. ‘Ek sal sorg dat julle nie hier wegkom nie.” Sy swaai om en stap na binne, terwyl hy haar ongelowig agterna staar. Is dit wat sy vermoed? Dat hulle vir Tillie wil ontvoer?

Sal hy dokter Buys kontak en sy raad vra? Dan deins hy egter daarvan terug. As Matilda agterkom dat hulle planne beraam om haar hier weg te kry vir behandeling kan sy desperaat raak en iets onverantwoordeliks doen. Hy weet nou dat ’n algehele geestelike ineenstorting soos die swaard van Damokles oor Matilda se kop hang, en gevolglik oor die hele huis. Maar wie sal hom glo, behalwe Irma miskien, as hy beweer dat Matilda op die rand van kranksinnigheid huiwer? Dis slegs deur haar nagtelike besoek aan hom en deur haar woorde van flus, dat hy self besef het hoe ver sy heen is. Andersins is sy haar gewone self, ongenaakbaar en vyandig, maar dis hoe hulle haar deur die jare leer ken het. Haar huislike take kom sy stiptelik na en daar kom steeds goeie kos op tafel.

Irma stel hom nie teleur nie.

Dieselfde middag na ete glip sy by sy rondawel in en wys hom die pilletjie in haar ruim roksak. “Ek sal dit die res van die dag met my saamdra tot vanaand,” lig sy hom in.

Terwyl hulle aan tafel sit vir aandete, staan Irma op om tee te skink. Sy laat die pil gly in die koppie wat sy voor Malilda neersit, talmend, sodat dit intussen kan oplos. Dit sal verseker dat Matilda ’n paar uur lank vas slaap.

Dan kan sy na Deon gaan om te hoor hoe hulle die saak moet aanpak.

Sy trek nie uit nie, maar sit in haar kamer en lees nadat sy ’n bietjie by Tillie gesels het. Toe sy seker is dat Matilda aan die slaap moet wees, blaas sy haar kers dood en sluip deur die donker huis na buite. Ook onder Tillie se deur skyn geen lig meer nie.

Hiervoor moes ek terugkom, dink Irma; om soos ’n dief in die nag rond te sluip omdat vryheid van beweging verbode is. En dit is my tuiste …

Deon is nie verbaas toe sy binnekom nie. Hy het immers vir haar gewag.

“Ons moet liewer gaan stap,” besluit hy. “Enigiemand kan ons hier aantref.”

“Is dit so erg?” vra sy byna geamuseerd.

“Miskien.” Sy lyk bleek, dink hy; en seker nie sonder rede nie. Die buitelug sal haar goed doen. Hy blaas die lig dood en stap saam met haar na buite. Die nag is stil en maanloos. Sy haak by hom in vanweë die koelte, en voel meteens sy warmte teen haar.

Noudat hy die geleentheid het om met haar te praat, weet hy nie hoe om te begin nie, wens hy eerder dat sy iets moet sê om hom aanleiding te gee. Hy is salig bewus van haar warmte teen hom. Sy moet haar arm liewer wegvat, dink hy, maar hoop terselfdertyd dat sy die hele aand so langs hom wil stap, styf teen hom, in stilte.

“Matilda was ’n paar aande gelede by my rondawel,” begin hy. “Sy vermoed dat daar iets tussen my en Tillie aangaan.”

“Ek vermoed ook so. Dis nogal baie duidelik as ’n mens na Tillie kyk.” Sy handhaaf nog ’n ligte toon, onbewus van wat gaan volg.

“Laat ek jou dan tot erns skok as jy dit so verkies,” sê hy ergerlik. “Sy het gedreig om my en Tillie albei dood te maak as ek haar nie uitlos nie.” Oombliklik voel hy haar verstyf van skrik. Onwillekeurig klem sy sy arm vaster.

“Is dit waar?” Sy dwing hom tot stilstand.

“Ja en sy het dit bedoel. Sy was … dit was ’n bang-makende ondervinding.” Sy hoor die weersin in sy stem.

“Ek is jammer. Ek het dit natuurlik nie geweet nie.”

“Sy was waansinnig,” vervolg hy gesmoord. “Toe ek opkyk, het sy op die buitetrappie gestaan en na binne gekyk. ’n Oomblik lank wou ek vlug … maar ek het geweet dan sou ek by haar verby moet kom.”

Hy hoor hoe sy haar asem intrek en binnehou voordat sy hoorbaar uitasem. Hulle begin weer aanstap, onbewus van hulle eie voetstappe wat hulle stadig wegvoer van die groot, slapende huis met sy leed.

“Wat kan ’n mens tog doen?” vra sy verslae.

“Dis ’n groot gemors,” erken hy nugter. “En dit het begin toe julle my daardie eerste dag op die stasie gaan haal het. Ek moes daardie vakansie liewer alleen in die kinderhuis agtergebly het, al was dit stoksielalleen. Ek dink nou dikwels oor jou vraag hoekom ek hier bly. My tyd hier is verby. Dalk moet ek maar my goedjies pak en die pad vat.”

“Jy moenie,” sê sy haastig. “Ek bedoel, wat sal dit help? Intussen gaan Tillie ten gronde. Daar is een wat moet weg – Matilda.”

“Dis vir eers uitgesluit,” besluit hy ferm. “Want hóé doen ons dit?”

“Maar wat anders moet ons doen?”

“Jy moet in die eerste plek met Tillie praat.” Hy bly kalm. “Dit is jy wat haar taktvol kan inlig oor Matilda se houding.”

Sy deins terug voor die taak, dog besef terselfdertyd dat sy wel die enigste persoon is wat dit kan doen. “En moet ek haar ook inlig aangaande jóú houding?”

“Wat bedoel jy?” Hy vra die retoriese vraag slegs om tyd te wen, want hy sien waarheen die gesprek onvermydelik lei.

“As sy my uitvra aangaande jou gevoelens vir haar?”

“Jy hoef niks vir haar te sê nie, want daar is niks te sê nie.”

“Deon, wil jy vir my sê dat … dat dit weer ’n geval van vergeefse liefde by haar is? Kan jy nie probeer om haar lief te kry nie?”

So smekend en sag is haar stem, dat hy sou geswig het as dit oor enigiets anders gegaan het. “Nee, Irma, dis onmoontlik.”

“Is dit werklik? Hoe weet jy dat dit nie later kan gebeur nie?”

Nou is die oomblik, dink hy. Na lange jare is dit nou die oomblik dat hy haar moet vertel; maar hy kan nie woorde vind nie. Hy gaan weer staan en draai haar na hom toe. Terwyl hy met ’n hete aandoening worstel, laat hy sy gesig na hare sak. Toe sy stem eindelik kom, is dit effens hees: “Is jy dan blind, Irma?”

Stadig registreer sy houding, sy woorde by haar. ’n Vrou weet altyd onfeilbaar, het sy haar nog altyd wysgemaak. En nou het sy al twee keer gefaal.

Sy probeer die donker deurvors om sy gesig te sien, maar dis net ’n vae vorm naby hare. In ’n vlietende sekonde word baie dinge vir haar duidelik; ook dinge wat haar eie binneste betref. Sy weet nie wie eerste beweeg het nie, maar toe sy arms soos staalbande om haar gaan, was sy gereed daarvoor. En toe sy mond hare vind met oorweldigende verlange, ondervind sy geen greintjie weerstand nie en duisel alles om hulle weg: die vrae, die probleme, die soeke van baie jare.

Hoe lief het ek hom, hoe verskriklik lief het ek hom, maal dit aaneen deur haar kop. En dat ek dit soveel jare ontken en weggeleef het.

Eindelik lig hy sy lippe van hare af, maar sy arms laat haar nog nie gaan nie. Hy druk haar kop teen sy skouer vas en vind geen woorde nie. “Nou soek ek nie meer nie,” fluister hy ontroer.

Maar sy antwoord nie en bied hom weer haar lippe toe hy daarna soek. Eindelik staan sy traag van hom af weg.

“Moenie,” pleit hy.

“Ek moet. Dit kán nie.” Haar stem is byna onhoorbaar.

Geskok luister hy. “Wat sê jy?” vra hy met ingehoue asem.

“Dis Tillie na wie toe jy moet gaan. Jy het genoeg liefde om te gee. Sy het dit nodiger as ek.”

“Irma!” Dis waarvoor hy gevrees het. Hy gryp haar arms vas in ’n knellende greep. “Dis onmoontlik. Ek kan jou nooit weer laat gaan nie.”

“Jy het nie ’n keuse nie.” Haar asem is warm op sy gesig.

“En wat van jou?” Sy stem is ’n hees pleiting.

“Ek sal weer iemand kry.”

“Jy het voorwaar ’n ruim hart.” Bitter laat hy haar los toe hy besef dat sy ernstig is. “Jy weet ek mag nie naby Tillie kom nie.”

“Sy sal nie altyd minderjarig bly nie. Sodra sy mondig is, vat jy haar weg.”

“Jy durf my nie voorskryf nie, Irma. Nie hieroor nie.”

“Nog minder jy vir my; ek sal dit vir jou makliker maak deur weg te gaan.”

“Irma, luister. Daar is niks meer te sê as dat ons vir mekaar bestem is nie …” Hartstogtelik probeer hy haar oorreed.

“En dit oor ’n paar soene?” Sy lag kwetsend, terwyl dit voel asof haar lewe stadig in twee skeur. “Jy het gesê jy is bereid om hier by Tillie te bly as dit moet,” herinner sy sagter toe sy sien hoe haar woorde hom seermaak.

“Dit geld nie meer nie,” sê hy moeg. “Alles het nou verander; hoe kan jy dink dat enigiets hierna nog dieselfde kan wees vir my?”

Sy antwoord nie.

“Is alles dan vir jou nog dieselfde?’ vra hy dringend. “Het jy my lief? Sê dit net een keer!”

Sy weifel, voel hoe die emosie haar weer wil oorweldig. Sonder om aan sy versoek te voldoen, wikkel sy haar los en begin terug huis toe stap. Sonder dat hulle eers oor Matilda, die sentrale probleem, gepraat het. Hy keer haar nie en hoor hoe haar skoene die gruis laat knars totdat die geluid verdof. Toe volg hy stadig in die rigting van sy rondawel.

Ontstem, ontroer is sy gemoed toe hy in die donker uittrek en op sy bed gaan lê.

Skaars ’n halfuur het verloop sedert hy sy lamp doodgeblaas en saam met Irma hier uitgestap het; maar die betekenisvolste halfuur van sy hele lewe tot dusver. Toe hy, sonder dat hy enige voorneme daartoe gehad het, plotseling oorweldig is deur sy desperate verlange en haar teen hom vasgedruk het, het hy ’n oomblik lank heftige teenstand verwag.

En toe, asof die uitspansel oor hom oopvou, het hy besef dat haar lippe oop en sag teen syne is. Verheug het hy geweet, toe hy weer nugter kon dink, dat die lig wat hy in haar oë gewaar het sonder dat sy self daarvan weet, al die tyd ’n beantwoording van sy gevoel was. En nou behoort sy aan hom. Hoër as die probleem van die oomblik, hoër selfs as die vrees dat hy haar weer sal verloor, styg hierdie gedagte uit. Nooit kan sy dit hierna ontken nie. Hy druk sy gloeiende gesig in die kussing en voel hoe sy ooglede brand. Duidelik kan hy haar nog teen hom voel, vas teen sy bors, haar lippe in ’n polsing van verlange onder syne. Hy moes hom ten alle koste beheers om nie verder te gaan en haar saam te sleur, net om dit later te berou nie.

Môre moet hy opstaan en haar in die oë kyk asof daar niks tussen hulle gebeur het nie.

En Tillie? Hy draai rusteloos terug op sy rug. Hoe onwerklik is die gedagte aan haar nou. Het Tillie hom ook só lief? Hoe sal hy ooit so ’n liefde kan beantwoord ná wat hy vanaand ervaar het? Irma sien dit anders. In onbaatsugtige opoffering wil sy terugstaan.

Ons het almal reeds soveel liefde ontbeer dat ons mekaar tot elke prys gelukkig wil maak, en juis daardeur bring ons verdere ongeluk oor ons; soos ’n kosbare vaas wat gebreek word uit oorversigtigheid, dink hy.

Indien hy aan Irma se wens voldoen, sal dit slegs beteken dat hy homself en Tillie ongelukkig maak. Mettertyd moet Tillie tog agterkom dat sy hart nie by haar is nie, al gee hy ook die teendeel voor. Hy probeer om nugter te dink, maar alles is uit verband geruk.

Alles … omdat Irma nou aan hom behoort.

Met die gedagte raak hy eindelik aan die slaap.

Bewend van ontsteltenis het Irma die huis weer bereik, die agterdeur sag agter haar op knip getrek. Toe sy by Tillie se kamer verbysluip, hoor sy haar ’n ligte hoesie gee. Dis ’n roephoesie. Sy het my gehoor, dink Irma paniekbevange. Sy moes my hoor uitgaan en gewag het op my terugkeer. Nou roep sy my sonder woorde.

Hoe kan ek haar nou in die oë kyk? dink Irma verbysterd. Dis andersins ’n gulde geleentheid om dinge met Tillie te bespreek. Maar na wat so pas tussen haar en Deon gebeur het, kan sy nie. Sy huiwer voor die toe deur en klop dan baie saggies.

“Kom binne,” is die onmiddellike uitnodiging wat gedemp van agter die toe deur opklink.

Tillie se kers brand laag in die blaker.

“Ek het jou hoor uitgaan,” sê sy. Haar oë is twee donker poele en stel die vraag wat haar lippe verswyg. “Toe het ek maar weer my lig opgesteek en gelê en lees. Maar nou is my kersie byna dood.”

In die gevoelige gemoedstoestand waarin sy verkeer, bespeur Irma iets byna tragies in die laaste woorde. Sy is bly oor die skemer wat Tillie se kamer vul. Die pit van die kers het reeds skeef geval in die gesmelte was. Nou sal Tillie nie so maklik kan sien nie, dink sy met ’n mate van verligting. Kan sien wat tussen my en Deon gebeur het nie … want dit moet in my oë wys, vanaf my lippe uitroep, oor my gesig lê.

“Hoekom slaap jy nie, sussie?” vra sy besorg. ’n Groot weemoed pak haar beet by die aanskoue van die hulpelose figuurtjie onder die laken. Sy het ook vir Deon lief, dink sy met diepe begrip. En sy weet dat ek nou by hom was; dan liewer maar oop kaarte speel.

“Deon en ek wou sekere dinge ’n bietjie bespreek,” probeer sy so gelykmatig moontlik sê. “En bedags gee jou ma ons nie juis kans nie.”

Tillie streel die nagvlegsel wat oor haar bors lê. “Dis vir my asof my ma erger word. Kom julle dit ook agter?”

Irma gryp na die geleentheid. “Dis juis wat ons wou bespreek.”

“Sy maak my so bitter ongelukkig, Irma.” Tillie leun op haar elmboog, sodat die skaduwee haar gesig omsluier. ‘‘Eers, na die ongeluk, het niks my geraak nie. En daar was buitendien Bennie oor wie ek nog getreur het.”

Nou gaan sy praat oor Deon, haar gevoel vir hom bely, dink Irma terwyl die spanning soos ’n harde knop op haar maag saamtrek.

“Irma, dink jy Ma weet?” Die dringende oë eis ’n antwoord.

“Van jou … jou gevoel vir Deon?” pols Irma versigtig.

“Is dit so opsigtelik? Ek het gedink dat dit my geheim is.” Verleë sak sy terug op die kussings.

“Ek kon nie help om dit raak te sien nie, nou die aand op die grasperk, toe Deon jou opgetel het. En jou ma het dit ook gesien.”

“Is dit daarom dat sy soveel erger is? So agterdogtig? En dis natuurlik ook daarom dat Deon my vermy; is dit nie so nie, Irma?”

Die kring trek nouer om my, dink Irma. Nou, binnekort, sal ek haar moet probeer oortuig van ’n liefde wat nie bestaan nie. “Ek reken dis daarom dat Deon jou vermy, Tillie.”

“Dan weet hy hoe ek oor hom voel?” Tillie se oë is donker van misterie, haar gesig straal in die sterwende lig.

“Hy weet, ja,” Irma se vingers klem vaster in mekaar.

“En hy, Irma? Ek is seker hy het jou vertel!”

“Ja, hy het my vertel.”

“En …?”

Irma antwoord nie dadelik nie. Nou is die oomblik van beslissing, dink sy gejaag. Nou moet ek haar antwoord, terwyl die herinnering aan sy arms, aan sy eisende lippe, nog in my brand. Sy herleef haar verwondering by die besef dat hierdie gevoel deur jare besig was om te groei in hulle albei. Plotseling het sy die boodskap verstaan wat sy oë soveel keer na haar probeer deurstuur het. Hoe kon sy dink dat sy ware liefde vir Johan Jooneveld voel?

Sy moet Tillie antwoord, haar gerusstel en sodoende die groot gawe van Deon se liefde, van haar eie liefde, verloën. “Deon is ook verlief,” sê sy eindelik.

Die dubbelsinnige antwoord het geslaag. Tillie ontspan en haar oë blink van trane wat haar onverhoeds oorval.

“Toe jy inkom, het ek ’n oomblik lank gedink … Ag, vergeet dit! Maar jy het so mooi gelyk. So gloeiend.”

Nou moet sy deurdruk, die hele situasie met Tillie bespreek. “Jy sal baie versigtig moet optree, Tillie. Jou ma hou blykbaar glad nie van die idee nie.”

“Sal dit dan elke keer so wees? Ek het gedink dat Deon haar goedkeuring sal wegdra.” Tillie se stem klink yl. “Sy ken hom tog, en hy pas in tussen ons.”

“Niemand sal ooit haar goedkeuring wegdra nie, Tillie. Jy behoort dit te weet.”

“Ek het tog gehoop. Wie anders sal ooit weer in my belangstel; ’n meisie in ’n rolstoel … wat is die woord wat die mense graag gebruik? Gekluister.” Verbittering lê in haar stem.

“Dis geen beletsel nie, Tillie, en jy weet dit. Daar is honderde vroue in jou posisie wat ’n normale huwelik en gesin het. Maar om eerlik te wees, jou ma het gedreig om vir Deon weg te jaag as hy enige notisie van jou neem.” ’n Oomblik het sy dit oorweeg om die afgryslike waarheid te vertel: dat Matilda, waansinnig vasbeslote om die loop van sake te keer, met doodmaak gedreig het. Dan deins sy egter daarvoor terug. Sy sal nooit so wreed kan wees om daardie woord teenoor Tillie te noem nie.

“Moet ek dan maar sonder slag of stoot van hom afsien, Irma?”

“Nie noodwendig nie. Maar jy kan daarop let hoe jy optree waar sy by is.”

“En dis byna altyd. Moet ek nou die res van my lewe …” Sy soek na haar sakdoek.

“Daar moet ’n wending kom, Tillie. Daar sál. Dinge bly nooit dieselfde nie”

“Ek kan nie sien hoe nie …”

“Jou ma kan nie so aangaan nie; as sy enigsins erger word, sal ons optree.”

“En as dit maar net so aangaan, jaar na jaar?” vra Tillie moedeloos.

“Kan jy drie jaar vir Deon wag, sussie?” Irma se stem is skaars ’n fluistering, terwyl sy dink: as ek bereid is om vir altyd van hom afstand te doen, hoe kort is drie jaar in vergelyking daarmee.

“Ek het hom so lief, Irma …” Tillie se stem bewe. Die laaste kerslig flikker en werp onseker skaduwees oor die intense gelaatstrekke. “Maar ek sal wag, as dit nie vergeefs is nie.”

“Dan moet jy wag, Tillie. Die tyd sal verbygaan; en as jy eers baas is van jouself, kan jy ook werk laat maak van jou bene. Al voel jy nie nou daarna nie, later sal jy wel.”

“By hom maak dit nie saak nie. Ek weet my bene sal by hom nie saak maak nie,” bely Tillie tranerig.

“Ons moet slaap,” besluit Irma en staan op. Toe sy buk om haar te soen, klou Tillie se warm handjies haar stewig vas.

“Ek voel nou soveel beter. En ek belowe jou en Deon om my bes te doen. Ek sal maak asof ek hom haat.” Sy lag gedemp. “Dit sal net nie so maklik wees nie.” ’n Snik ontsnap weer uit haar keel en toe hulle wange in die donker aan mekaar raak, voel Irma die klam, warm trane teen haar gesig. Sy vee met haar vingers oor Tillie se oë: “Van nou af kyk ons die lewe in die oë, nè?” troos sy.

Die huis is doodstil toe Irma die gang in glip.

Voel-voel met haar hand teen die muur, sluip sy die gang af na haar kamer. Dis ’n verlossing toe sy haar deur agter haar toedruk. Sy sak op haar bed neer.

Ek het hom klaar verloor, dink sy oor en oor, ek het klaar gekies toe ek Tillie onder ’n valse indruk gebring het. Dat Deon ook verlief is. En Tillie het daarna gegryp sonder om eers oorweging te skenk aan ’n ander moontlike uitleg van die woorde.

Op daardie oomblik het sy in haar hart vir Deon afgegee ter wille van Tillie. Dit moet tog uitwerk, redeneer sy. Dis in Deon se aard om aangenaam en hulpvaardig te wees; mettertyd sal hy ’n dieper gevoel vir Tillie ontwikkel. Dit sal onmoontlik vir hom wees om ongenaakbaar te bly onder haar warme toewyding. Selfs Matilda sal moet swig daarvoor. Sy self word oud, sy sal nie altyd vir Tillie kan versorg nie. Nee, dit sal uitwerk.

Alleenlik, sy, Irma, sal nie daar wees om dit te aanskou nie. Onvermydelik weet sy nou dat sy nie meer lank hier sal kan bly nie. Waarheen dan? Terug stad toe? Haar gevoel vir Johan is dood. Sy het aan ’n illusie bly kleef terwyl sy onbewus was van die waarheid: dat Johan ’n ontroue hart het en altyd sal hê. As sy teruggaan, sal dit net met ’n halwe hart wees.

En tog kan sy hier nie bly nie; hier, elke dag saam met Deon, sal die klug nie lank volgehou kan word nie. Die tyd sal die saak moet uitwys. Binne ’n maand moet sy weet of sy hier moet bly en of sy haar goed moet oppak. Miskien nog gouer. As dit langer as dit word, sal meneer Langley haar nie terugvat nie. Nou is daar nog ’n kans. Maar hoeseer die man ook haar werksvermoë op prys stel, hy sal haar later nie vertrou as sy so heen en weer spring nie.

Hoe die uitwys van die saak moet gebeur, dit weet sy nie.