Читать книгу Louisa du Toit Omnibus 7 - Louisa du Toit - Страница 7

Enkele oomblikke lê die skok onverbloem in Irma se oë voordat sy dit met inspanning probeer onderdruk. Toe glimlag sy, maar dis ’n patetiese poging waarmee haar stram, droë lippe nie wil saamwerk nie.

“Dit sal natuurlik oorgaan,” paai sy met ’n kwalik verborge bewing in haar stem. “Dis as gevolg van die skok …” Maar net nadat sy die woorde uitgespreek het, verwyt sy haar oor haar onmag en die leegheid van haar halfhartige vertroosting.

Hulle is albei onbewus daarvan dat die suster binnegekom het. Sy wend haar vermanend tot Irma. “En die huilerigheid? Ons wil nie ons pasiënt ontstel nie,” waarsku sy in ’n stem wat outoriteit spel, hoewel nie onvriendelik nie.

Dit kan nogal so lyk, dink Irma. Ja, as mens na Tillie kyk, kan dit nogal so lyk. Asof tot die dood toe moeg, lê die meisie roerloos met geslote oë, terwyl trane onkeerbaar opwel en uitstoot, langs haar slape af rol en in haar hare verdwyn.

“Toe maar, ek gaan nou,” sê Irma wesenloos.

“En haar net so hartseer hier los?” weifel die suster.

“Sê vir Ma … vertel vir Ma van die straf op my sonde van ongehoorsaamheid …”

“Wat se praatjies is dit?” Die streng gesig onder die wit kap word na Irma gedraai. “Ek is bevrees ek hou nie van wat hier aangaan nie.”

Sonder die minste drang of krag om haar te verontskuldig, begin Irma aanstap na die deur. Voordat sy uitstap, hoor sy nog die onseker klanke van Tillie se stem: “Ons gesels sommer oor die feit dat my bene dood is. Dis tog seker nie verbode nie, is dit? Suster het dan self gevra hoekom my bene so lui is.”

Oomblikke later skarrel die witgeklede figuur in die gang by Irma verby. Met ’n fronsende gesig steek sy haar kop by die eerste oopstaande deur in: “Steyn, is dokter Buys al hier?”

Toe Irma buite kom, is die glans weg uit die skoongewaste dag. Soos ’n haelsteen op die handpalm het alle vreugde en hoopvolle vooruitsigte tot niks versmelt. Die koestering van die warm winterson op haar bleek stadswange gaan by haar verby en en sy sien die glinstering van die dag asof deur ’n bleek newel. Agter die stuur van tant Bets se motortjie bly sy ’n lang ruk roerloos sit.

Dan ry sy tot by die poskantoor, bel met rinkelende muntstukke vir meneer Langley en sê dat sy gebruik gaan maak van sy aanbod van jaarlikse verlof. Sy meegevoel oor die “komplikasies” is versterkend. Oor Johan wik en weeg sy langer. Sy sal liewer aan hom skryf. Om met hom te praat, sal haar ontsteltenis verraai, en hy reageer nie altyd gunstig op haar meer negatiewe emosies nie. Sy het nou eerder vir Deon nodig, en hy is op die plaas.

Sy laat die motor voor die hekkie staan en stap voordeur toe in die hoop dat sy ongehinderd in haar kamer sal kan kom. Haar hoop vervaag toe sy stemme uit die sitkamer hoor, maar sy probeer verbystap sonder om eers op te kyk.

“En jy ry sowaar sonder …” begin Matilda verbete, toe tant Bets se stem haar soos ’n sweepslag stilmaak: “Stil, mens. Kan jy nie sien daar’s groot fout nie?” Verskrik blik die drie mekaar aan. Vader vind Matilda se oë op hom en besef wat sy verlang. “Sal ek gaan hoor?” gehoorsaam hy onwillig en staan op. Dis weer eens tant Bets wat die situasie red. “Los haar,” beveel sy in ’n stemtoon wat te kenne wil gee: dis my huis en hier voer ek bevel … “Los haar tot sy self kom vertel of totdat Deon terugkom.”

“Deon, Deon … wat kan hy doen?” mopper Matilda om die laaste sê te hê.

Irma kom egter nie te voorskyn nie. Dis eers toe Deon ’n halfuur later van die plaas af kom, dat daar aan haar deur geklop word. Sy antwoord nie. Toe hy ingaan, lê sy op die bed op haar maag met haar kop op die arms.

Met drie treë is hy langs haar. “Tant Bets het plaas toe gebel en ek was gelukkig naby die huis om die foon te hoor lui. Sy het gesê ek moet kom. Wat is dit?” eis hy. Sy skud net haar kop, sodat hy haar gryp en omdraai. Toe sy verplig word om na hom op te kyk, is sy manlike gestalte byna dreigend oor haar gebuk.

“Tillie se bene is dood,” erken sy moeg. “Sy is verlam.”

’n Oomblik lyk hy onbegrypend. Dan, as die besef tot hom deurdring, is dit asof die bloed in sy gesig opstoot en dit nog donkerder kleur. “Is sy seker?” vra hy na ’n byna ademlose stilte.

“Ek sou dink ’n mens kan nogal seker wees van so iets,” kom die antwoord wrang.

Hy besef dat die bitterheid nie teen hom gemik is nie. “Miskien sal dit regkom?”

Sy besef eweneens dat die vraag nie aan haar gevra is nie. “Miskien.” Haar stem is skor, na aan trane. “Ek verstaan nou my gevoel van onheil, heeltyd vandat jy my op kantoor gebel het, al het jy gesê dat sy nie kritiek is nie.”

Eindelik sug hy diep en draai om. “Ek het gesien tant Bets skep op.”

Sy staan op en soek na haar skoene: “Laat ons eet en drink en vrolik wees,” sê sy toonloos.

“. . . want môre sterf ons,” voltooi hy. “Waar staan dit nou weer?” Sy laggie is kort en vreugdeloos toe hy by die deur uitstap. Sy woorde bly in haar ore náklink.

Toe sy in die eetkamer kom, weet sy met ’n onredelike gevoel van verligting dat Deon reeds die nuus oorgedra het. Dis asof sy glad nie daaroor wil praat nie, asof sy Tillie se smart diep binne wil wegsluit en dit ook haar eie smart maak.

Toe dokter Buys om tweeuur by sy spreekkamer aankom, wag Deon en Irma reeds. Hulle het met tant Bets se karre­tjie gery sodat daar ’n motor by die huis kan wees.

“Dit slaan my heeltemal dronk,” erken hy ruiterlik. “Ek het haar weer deeglik ondersoek, maar ek vind geen verband tussen haar redelik gevaarlose beserings en die … die verlamming nie. Ek wil ’n neuroloog-vriend van my raadpleeg, hy het ’n praktyk in Kaapstad. Maar juffrou Deysel … sy klink nie samewerkend nie. Dit sal gaaf wees as julle ook met haar praat.”

“Het ons dan u toestemming om haar te besoek wanneer sy behoefte daaraan het?” vra Deon versigtig. Irma het hom op pad vertel van die streng toesig oor Tillie.

Die bonkige, gryswordende man voor hulle swyg eers ’n rukkie terwyl hy ’n paar vorms voor hom op die lessenaar herrangskik. Toe hy eindelik opkyk, is daar pynlike verleentheid in sy oë: “U sal my moet vergewe as ek nou buite my perke gaan,” begin hy verskonend, “maar ek dink nie dit sal bevorderlik wees vir ons pasiënt se toestand as sy … as sy haar moeder te dikwels sien nie …”

“U kon dit maar korter gestel het,” sê Irma reguit.

“Die moeder is natuurlik ’n senuweelyer,” vervolg hy ongestoord en meer professioneel, “en ek probeer haar behandel. Nie dat sy saamwerk met die medikasie nie. Gelukkig of ongelukkig dus, het ek al agtergekom dat sy beskik oor ’n temperament wat … wel, geneig is om haar naasbestaandes te ontsenu …” Dis duidelik dat hy nie oor ’n pasiënt van hom wil uitpraat nie. Hy was nog altyd ’n formele, korrekte man, onthou Irma.

“Dis ’n baie bedagsame uitleg vir die feit dat die ‘moeder’ onder bespreking die lewe vir almal rondom haar hél maak, vergeet van ontsenu.” Onkeerbaar stoot die ontsteltenis in Irma op, die bittere, smeulende wrok van jare

“Irma,” skerm Deon, “het ons nie eenkeer ’n besluit geneem nie?”

Sy weet waarvan hy praat: die besluit wat hulle drie kinders een Sondagmiddag geneem het na die aanhoor van ’n treffende kinderpreek oor liefde en vergewensgesindheid, oor verdraagsaamheid. Dit was nadat Matilda hulle nie die oggend, soos op ander Sondae, brekfis wou gee nie, sodat hulle die Sondagmiddagete meer sal geniet. Tillie het ’n sny brood gegaps en in haar roksak versteek, waar Matilda dit ontdek het. Die duiwel was behoorlik los, en Tillie se oorlel is gewikkel tot sy soos ’n maer vark skree. Daarna, die trefffende preek, en die gesamentlike besluit.

“Asof ons nie probeer het nie …!” Weerloos is haar verdediging en toe sy na hom kyk, is hulle soos soveel keer in die verlede bondgenote teen die stiefheid van die lewe.

“U moet maar geduld hê,” betig die dokter.

“U ken haar as pasiënt. Ek ken haar as moeder.”

“Ek betreur dit dat u my daaraan moet herinner. In daardie opsig het ek ’n vaste reël oortree, naamlik om nie my pasiënte te bespreek nie.”

“Wees gerus. U het ons niks nuuts van u pasiënt vertel nie,” verseker Irma hom geamuseerd.

“U is heeltemal bekwaam om u eie standpunt te verdedig, juffrou,’” peins die geneesheer, beïndruk deur die verandering wat die meisie voor hom die afgelope jare ondergaan het. “Dit sou gaaf wees as mejuffrou Deysel meer van u selfstandigheid kon besit.”

“Enige eienskappe by my het eers baie onlangs begin ontwikkel, dokter. Dis nog nie te laat vir Tillie nie.”

“U is baie verbitterd, juffrou. Dis nie gesond nie.”

Die ontvangsdame loer in. “Daar wag heelwat pasiënte, dokter,” kondig sy taktvol aan.

“Soos ek gesê het,” hervat hy haastiger, “die toestand van u stiefsuster slaan my dronk. In hierdie stadium kan ons niks sê nie. Ek het al my plaaslike kollegas geraadpleeg en my handboeke gefynkam. Dis moeilik om te weet of die verlamming fisies van aard is. Dit kan natuurlik sielkundig wees. Psigosomaties. Ons wil begin met fisioterapie, maar sy is vol weerstand.”

Stil loop Irma en Deon motor toe.

“Daar is iets wat ek nie verstaan nie,” sê sy toe hy die motor­deur vir haar oopmaak. Sy kyk hom reg in die oë en vra onomwonde: “Wat het jou besiel om jou lewe hier te kom slyt? Jy was immers onafhanklik en tog het jy teruggekom na hierdie verpestende atmosfeer.”

“Dis sterk gestel.” Hy maak die deur agter haar toe en stap om die motor. Hy skuif agter die stuurwiel in. “Ek kan jou baie antwoorde hierop gee,” vervolg hy dan, effens gespanne. “Eerstens kan ek vir jou sê dis om selfsugtige redes; dis ’n tuiste. En dit stem my geruster dat dit nie ’n volmaakte tuiste is nie. Anders kon ek dit dalk verloor … dit kan ook van my weggevat word, soos die volmaakte tuiste wat ek as seuntjie soms opgedroom het. Voorts kan ek sê dat ek wou wegvlug van ’n lastige meisie af, wat ’n leuen sal wees. Of dat my bene moeg geword het van al die stanery agter ’n winkeltoonbank …”

“Jy het my volkome oortuig; dis nie miskien omdat jy hou van tuisgebakte brood en plaasbotter nie?” Sy lê tergend haar hand op syne, maar met dodelike erns veront­agsaam hy die ligte skerts; hy draai sy hand om en hou haar koue vingers vas. “Jy is nou meer verbitterd as ooit. Ek het dit anders verwag.”

“Ek het self gedink dat die dinge my nie meer sou raak nie,” gee sy toe. “Maar nou wil dit eerder vir my lyk asof ek my immuniteit daarteen verloor het. En ek kan nie ophou dink aan Tillie se lot nie.”

“Haar pad was nooit een van rose nie. En hoe dit in die toekoms gaan wees, hoef ons nie eens te raai nie.”

“Ek het die ongemaklike gevoel dat ek haar iewers in die steek gelaat het,” bely sy op die ingewing van die oomblik.

“ ’n Mens sou jou nie kon veroordeel daaroor nie,” stel hy haar gerus.

Sy laat toe dat hy haar hand hou totdat haar vingers warm word in syne.

“Wat ’n aangename tuiskoms vir jou,” sê hy na enkele minute.

“Dit lyk my nie een van ons sal ooit werklik tuiskom nie, Deon. Of anders talm dit nogal lank.”

“Wat my betref, glo ek lankal nie meer dat ek juis iewers tuishoort nie,” sê hy, so sag dat sy na hom opkyk en met bittere verleentheid gewaar dat daar trane in sy oë is. Dis so ongekend by hom wat altyd daarvan terugdeins om sy gevoelens te wys.

Hy wend nou egter geen poging aan om sy aandoening te verberg nie. “Mammie het altyd gesê dat seuns nie mag huil nie …” begin hy, en swyg dan verward. Asof verskrik oor sy eie woorde, staar hy haar ongelowig aan.

“Deon, besef jy wat jy gesê het? Waar kom jy daaraan?”

“Ek weet nie,” antwoord hy verslae. “ ’n Oomblik het ek geweet dat sy dit gesê het. Dit het sommer net in my kop opgestoot, ek weet nie waarvandaan nie.”

“Dan het jy ’n moeder, Deon.”

“Tensy die ooievaar my uitgebroei het, natuurlik.” Hy kan die sarkasme nie uit sy stem weer nie. “Jy weet, Irma,” vervolg hy, “ek het elke besoeker dopgehou, vyftien, sestien jaar lank.”

Sy kan hom sien as jong seun wat met intense gesig hoopvol uitkyk, dag na dag, jaar na jaar, vir ’n kind ’n leeftyd. En hy het altyd voorgegee dat hy nie omgee nie.

“Dan was jy nie so danig klein toe jy inkom nie,” verklaar sy ferm. “En dan moet jy nie op Wernersdal sit nie. Jy moet op ’n soektog gaan. Ek sal jou help, Deon. ’n Kind word deesdae gehelp om sy biologiese familie te vind.”

Hy skakel die motor aan. “Dan bly ek liewer by die antie. Mens weet wat jy het, maar jy weet nie wat jy kry nie. En soos jy sê, sy bak lekker brood.”

Hy glimlag skeef en bestuur ’n rukkie in stilte. “Ek het vergeet om jou te sê dat ek Don Johan toe ontmoet het.” Sy stem is weer neutraal, ongevoelig, die openbaring van sy gevoelens iets wat tot die verlede behoort. So was hy altyd, onthou sy. By tye kon hy so openhartig sy gevoelens voor jou blootlê, dan skielik weer soos ’n oester toeklap.

“Ek weet. Tant Bets sê jy het vir my iets te drinke gebring toe ek al slaap. Het die demonstrasie jou grootliks geamuseer?”

“Ek het gevoel soos ’n indringer.” Dan, as sy na ’n rukkie geen kommentaar lewer nie: “Jy moet baie erg oor hom wees. Dis duidelik dat jou gedagtes nooit langer as ’n kwartier van hom af weg is nie. Selfs wanneer jy met my praat, is jou kop elders.”

Sy swyg omdat sy dit nie kan ontken nie en nie wil erken nie. Hy merk haar verleentheid aan die bekende wyse waarop sy haar onderlip vasbyt.

“Sal ons na tant Bets toe gaan?” vra hy. Sy skud haar kop en hulle dink albei aan dieselfde moontlikheid: hospitaal toe.

“Ek is bang om na Tillie toe te gaan,” erken hy pront.

“Sy het ons nodig.” Die woorde is eenvoudig, maar veelseggend.

Hy stuur die motor in die rigting van die hospitaal. Dieselfde suster van ’n paar uur gelede is aan diens. “Ek is jammer ek was vanoggend so effens stug, juffrou De Wet,” maak sy opreg verskoning. “Ek was nie bewus van wat aangaan nie. Dokter Buys het gebel en gevra dat julle twee by haar toegelaat word. Binne perke, anders wil … álmal daar boer.”

“Dankie, suster,” antwoord hulle albei tegelyk, begrypend.

Terwyl hule vootstappe dof in die gang opklink, fluister Irma: “Deon, wat Bennie Martin betref, sou hy al hier gewees het?”

Hy trek sy skouers op. “Ek glo nie; maar ek dink dit sal haar tot op die rand van wanhoop dryf as hy heeltemal sou wegbly.”

“Kan ons nie met hom gaan praat nie?” vra sy.

“Ons sal. Sommer vanmiddag. Dalk het hy aanmoediging nodig. Of sal ek sê begeleiding … beskerming?” Daar is effense spot in sy stem.

Hulle gaan saggies binne. Tillie draai haar kop na hulle. Hulle buk albei en soen haar om die beurt. Na ’n rukkie sug Tillie liggies; dis iets soos ’n snik van verlorenheid: “Ek moes nie uit daardie wrak gekom het nie.”

Hulle begryp dadelik en vermy mekaar se oë.

“Nog ’n paar rolle van die kar … en dan was alles nou verby,” vervolg sy toonloos.

Versigtig kies Deon sy woorde: “Bly daar dan so min oor?”

Tillie kyk hom reguit aan, met oplaaiende emosie in haar oë: “As jy bedoel Bennie Martin, dan is my antwoord: Ja, so min.”

“Hy is nog self in die bed,” lieg Deon pront. “Hy sal kom sodra hy opstaan.”

“Dankie dat jy my gevoelens probeer spaar, Deon. Die verpleegsters verseker my dat hy niks makeer nie.”

“Hy sal nog kom,” probeer Deon haar opnuut verseker. “Hy ly tog sekerlik aan skok.”

“Nou goed. As hy kom, sal ek dit vir hom makliker maak. Ek sal my rug op hom draai.”

“Tillie, sussie. Kan ons nie iets vir jou doen nie?” roep Irma gesmoord uit, geknel deur hulle magteloosheid teenoor die hopelose lewensmoegheid van die beswaarde figuurtjie.

“Julle kan, Irma. Julle kan belowe om my nooit te probeer troetel of paai, of jammer te kry nie; nooit vir al die jare wat ek in die rolstoel sal sit nie.”

“Wie praat nou al van rolstoel?” Magteloos kyk Deon oor die bed na Irma.

“Werk saam met die fisioterapeut,” maan Irma. “Maar nou moet jy eers rus. Ons sal weer vandag kom.”

“Ek wil nie ’n fisioterapeut hê nie. Ook nie ’n neuroloog nie. Die dominee was hier en hy wil die maatskaplike werkster stuur om met my te praat. Ek soek niemand nie. Net vir julle, asseblief. Julle twee.” Dan, asof sy tog wil probeer verduidelik, fluister sy in ’n flou stem: “Dis die enigste manier waarop my lewe draaglik onder Ma sal wees. As ek my aan my lot onderwerp.”

Toe hulle by die hoofingang uitstap, sê Irma: “Dit beteken nou niks, al ons woorde nie. Sy moet eers in haarself tot duidelikheid kom.”

Gelyktydig sien hulle haar pa, Matilda en tant Bets oor die parkeerterrein aangestap kom. “Tog nie nou nie,” sug Irma moedeloos. “Dis die laaste ding wat Tillie nodig het.”

“Hoe sal ons haar kan weghou? Dis haar kind,” bespiegel Deon.

“Julle kan ons gerus op hoogte van julle kom en gaan hou,” sê Matilda koud toe sy by hulle kom.

“Hulle het ons maar moeilik toegelaat,” probeer Irma so oortuigend moontlik jok.

“Dis nonsens; dis besoektyd,” protesteer die vrou ontsteld.

“Hulle sê sy is slaperig, en dis buitendien tyd vir haar inspuitings as hulle haar wakker genoeg kan kry,” volhard Irma. “Ons het maar tou opgegooi.”

Tant Bets kyk ondersoekend na Deon en vang sy oog. “Nou ja …” sê sy en draai om. “Dan moet ons haar maar in vrede los.” Huiwerig volg die ander, met Matilda ’n halwe tree agter en omkykend asof sy die hospitaal met haar blik wil deurpriem. “Gaan jy niks doen nie?” vra sy haar man.

Vader is nou nog meer van ’n marionet as ooit tevore, dink Irma geïrriteerd toe hy net sy skouers ophaal. Hy word deur sy vrou geleef en sy glo dat hy selfs deur Matilda dink.

“En verder,” vervolg Deon toe die drie in die motor wil klim, “ek en Irma was by die dokter.”

“Jy is baie dapper vandat Maria hier is, Deon,” val Matilda hom kortaf in die rede. “Dit lyk vir my julle wil nou ons ouerskap oorneem.”

“Dokter meen dat sy baie rus en stilte moet hê,” gaan Deon kalm voort. “Haar verlamming kan van oorspanning wees. Ek stel voor ons gaan terug plaas toe en kom haar beurt-beurt net so een keer per dag besoek.”

“Julle kan gerus plaas toe gaan. Maria kan vir julle sorg. Sy kan nie vir ewig haar huislike pligte vryspring en my alleen vir haar pa laat sorg nie.” Die streng lippe sluit dig.

Vader krimp voor die affront, maar steek sy gevoelens soos gewoonlik weg. “Ek dink die seun is reg, vrou,” praat hy onverwags.

Vyandig swyg Matilda, gee dan tot almal se verbasing toe met ’n trae: “Nou toe dan …” Sy klim voor langs haar man in en ’n hete wrok teen die komplot om haar van haar eie kind af weg te hou, stoot in haar op.

Nog altyd was dit vir haar ’n bitter pil om te sluk dat Tillie haar van die begin af so aan Irma geheg het. En nou maak die meisiekind asof sy skeepsreg het, net omdat sy twee jaar in Sodom deurgebring het. Dit val te betwyfel of die kind nog so onskuldig is as wat sy voorgee. Verlowing? Dis ’n skuifmeul vir losbandigheid. ’n Mens kan alles weet as jy een keer gekyk het na die portret in haar kamer, na die klere in haar tasse, na die mooimaakgoed. Die gesig van daardie man … gans te mooi. ’n Mooi man is ’n vloek.

Ook Deon word altevol ’n meneertjie. Sy het hom al die jare fyn dopgehou, maar sy kon nooit uitvind dat hy met die dogters probeer lol nie. Maar hy is nie meer die beteuterde kind nie, en met Irma ook hier, hou hy hom danig vooraan. Dis nie meer net vir dophou nie. Sy voel magteloos. Sy kan tog nie elke uur van elke dag die meisies dophou, hulle inkamp soos ’n roosbedding nie. Dit is dan beter dat Irma terug Sodom toe gaan, en dat Tillie aan die bed gekluister bly. Of aan ’n rolstoel, dan. Ten minste begryp Tillie seker nou ietwat meer van haar ma se predikasies oor sonde op ongehoorsaamheid. Dat sy, onmondig, in die nag gaan rondflenter het met ’n onbekende niksnuts, ’n padloper kan jy amper sê.

So broei en maal Matilda aanhoudend terwyl hulle hulle goedjies inpak om plaas toe te gaan. Sy sou nie so maklik by hierdie reëling ingeval het, as sy nie die voordeel daarvan raakgesien het nie: hoe minder Tillie in die geselskap van die ander twee jonges verkeer, hoe beter. Halfpad uit die dorp oormeester haar gevoelens haar toe hulle by Bennie Martin se woonwa verbyry. As die duiwel self nie die vuilgoed hierheen gestuur het, uit watter deel van die land ook al, om Tillie se gemoed en goeie naam te beswadder nie, sou hulle nie nou in hierdie soort ellende gesit het nie.

“Dis nog ’n vent wat liewer moes gebly het waar hy was,” ontplof sy.

“Watter ander vent dan nog, tante?” vra Deon skynbaar goedgehumeurd. Waar sy voor langs hom op die ruim kussing sit, blik sy grimmig na die broekspype wat om sy sterk bobene span en dis ’n antwoord op sigself.

Miskien móés ek liewer gebly het waar ek was, dink Deon gelate. Het ek dan gedink dat ek iewers op aarde aanvaar sal word? Dat my skimme sal wyk? Die “antie”, soos hy haar in sy gedagtes noem, is nou nog minder as ooit tevore van plan om hom deel van die gesin te maak. In die begin was hy ’n onderwerp van liefdadigheid, mettertyd het hy ’n handlanger op die plaas geword.

Hy kyk in die spieëltjie na Irma wat agter langs haar pa sit en hy knipoog. Sy knipoog bemoedigend terug. Dis goed om haar hier te hê. Hy sal dit haat as sy moet teruggaan, maar sy sal. Daardie Adonis wag immers op haar.

Dis vieruur toe hulle tuiskom. Irma kyk rond. Ek is tuis, dink sy en ’n pynlike knop vorm in haar keel. Tuis … maar ook nie tuis nie. Behalwe vir haar ma se graf, is daar geen plek op die plaas waarheen haar hart altyd sal bly trek nie.

“Welkom tuis,” sê Deon toe hy sien hoe sy staan en rondkyk; sy mondhoek trek na bo in ’n spottende gebaar.

Styf stap Matilda vooruit. In die kamer verwyder sy haar hoedespeld en haal die verweerde hoedjie versigtig af. Sy het nooit afgeleer om hoed te dra nie, en dis dieselfde een, jaar na jaar na jaar. Kerk toe en dorp toe, waarheen ook al.

“Nou moet ons gou ry,” beveel Deon toe al die tasse en pakkies afgelaai is. “Jy wil mos nog dat ons gaan?”

“Natuurlik.”

“Hy is skynbaar nog in die veld. Die woonwa het verlate gelyk.”

“Ons sal vir hom wag,” besluit Irma. Laat Matilda dink wat sy wil. Sy kan maar dink hulle is lande toe, al is die lande nou kaal afgeoes.

“Klim dan sommer weer in. Ek gaan net vir jou pa sê.”

Ja, haar pa kan maar weet. Dalk jeuk sy hande self vir Bennie Martin se strot. Sy sien hoe Deon wegstap om haar pa te soek. Toe hy terugkom en hulle oor die stil plaaswerf terug grootpad toe ry, slaak sy ’n sug van verligting. Dis aangenaam om ’n oomblik rustig te wees en jou oor te gee aan die streling van die laatmiddagson. Bevrydend is dit veral om weg te wees uit die kille, gespanne atmosfeer van Matilda se teenwoordigheid.

Sy en Deon gesels geen woord totdat hulle by die woonwa kom nie. Daar is niemand tuis nie, soos hulle vermoed het. Hulle wag egter skaars tien minute, of ’n dreuning kom met die veldpaadjie langs aan. “Ons is gelukkig; dis hy,” sê Deon toe die bakkie sigbaarword. Toe die voertuig tot stilstand kom, spring die bestuurder rats uit. Hy het die motor nog nie agter die woonwa gewaar nie en skrik sigbaar toe Deon nader stap.

“O, dis jy, Barnard,” sê hy dan beheers en gee hand. Irma merk sy oop, ongedwonge, seunsagtige glimlag. Sy wou hom haat en verwens, maar dis meteens moeilik.

Hy nooi hulle nader. Binne-in die woonwa is dit beknop, maar knus. Die son het die hele dag daarop neergestoof. Hulle sit skaars, of Deon val met die deur in die huis; die beste taktiek, meen Irma, voordat die witkop dalk kans kry om ’n verhaal te prakseer.

“Jy was nog nie by Tillie nie,” sê-vra hy.

Die jong man is dadelik op sy hoede, hoewel hy dit probeer wegsteek. “Ek het darem nog my lewe lief. Ekskuus, juffrou, dat ek so pront praat.”

“Vergeet van Tillie se ma,” keer Deon. “Dit gaan nou om Tillie self. Sy het jou nodig. Dit lyk asof sy … verlam gaan wees.”

Dis so goed of hy het ’n emmer yswater uitgeskiet in die jong man se gesig. “Nooit!” roep hy verslae uit. “Julle kan my mos uitroei as julle wil.”

“Nie een van ons het geld nodig nie. In elk geval nie geld wat deur Tillie in ons sak gesit word nie.” Daar kom ’n gevaarlike gloed in Deon se oë.

Irma spring op. “Ek hoef nie hierna te luister nie. Ek dink ons kan maar gaan, Deon.”

Die witkop plaas sy regtervoet op sy linkerknie, en haal sy sigarette uit. Hy steek een aan, sê dan kalm en besadig: “Verstaan nou goed, Barnard. Jy is self ’n man. Die man is die jagter, nie die vrou nie, of hoe? Nou ja, Tillie het in die eerste plek baie opsigtelik agter my aangeloop. Nie dat daar iets gebeur het nie, niks enduit nie, danksy my vernuf om moeilikheid ver te sien aankom. Maar sy’s ’n warmer dingetjie as wat julle sal glo.”

“Slaan hom,” sis Irma onbeheers.

Toe Deon dit nie doen nie en Bennie Martin slegs met nougetrekte blou oë deur die rooksluier na haar staar en dan sy blik verder oor haar liggaam laat gly, vlieg sy op hom af en klap hom dat sy kop met ’n smak agteroor ruk. Verblind van woede, soek sy met haar voet na die treetjies en onthou slegs vaagweg hoe die blou oë in skrik wyd oopgerek het onder die brandende aanslag van haar hand.