Читать книгу Louisa du Toit Omnibus 11 - Louisa du Toit - Страница 9

Vreemd hoe bekend die dorp Roosville al voel, dink Nelis. Hier het hy op die stasie gearriveer, hier was hy die dag daarna weer saam met Dewald. Dis nou die derde keer, maar hy ken reeds die afdraaipad, die geteerde hoofstraat (die meeste systrate is nog kalkwit), die winkel, kantore, die pad lusernstoor toe.

En die poskantoor.

Moet hy eers hier na Reinet soek? Hoe werk haar skofte? Sal sy al by die hotel wees? Maar dis na genoeg dat hy kan stap. Moes hy haar gewaarsku het dat hy kom? Hy wou egter nie weer op die partylyn bel nie. Hy weet sy weet hy sal kom, en so spoedig moontlik daarby. En toe tref dit so dat Dewald vanaand kerkraadsvergadering op die dorp het en hom ’n geleentheid kan bied.

Om te weet Reinet is hier, bring weer al die pynlike gemoedsprobleme na vore. Maar indien sy dan so sterk vir hom omgee dat sy die vreemde invaar, sonder toestemming met sy motor, wat haar ’n verdiende skrobbering op die hals sou kon haal, dan moet hy dit respekteer.

Hy het vir Dewald net die minimum vertel. Dat ’n geleentheid opgeduik het om sy kar hier te kry. Dewald weet tog dat hy sukkel, te wyte aan sy gewillige misverstand dat die Driekolk-skool op Roosville self is. Benewens skoolraadsvergaderings sal hy gedurig iets op die dorp nodig hê: skryfbehoeftes vir die skool, ’n brief wat hy moet pos, geld by die bank trek, ander nodigheidjies.

Gelukkig is Dewald nie die nuuskierige soort nie. Hy het op pad rustig vertel van sake op die agenda vanaand, en hoe alles wat op die dorp gebeur maar in die konsistorie uitspoel. Sonder om vertroulikheid oorboord te gooi of name te noem, het hy bygevoeg: “Al die sukses, al die mislukkings. Die nuwe lewe, die nood en die dood, die lief en leed. Vanaf die lusernoes tot by ’n kind wat afdwaal of presteer. ’n Huwelik tussen buurkinders, ’n rusie tussen bure.”

Nelis moes wonder of hy na die Thirions en Meyers verwys. Want duidelik hou Leen nie van Boel vir haar dogter nie, maar dit lyk ook of die koeël deur die kerk is.

“Laai my sommer voor die poskantoor af,” besluit hy en gee nog ’n brokkie prys: “Die nuwe meisie op die sentrale sal my kar se sleutels hê.”

Dewald gee sy heel eie laggie toe hy stilhou, sy motorbande skraperig op die gruisblad voor die geboutjie. “Jy weet mos almal hier weet alles.” Dan voeg hy by, bedagsaam: “As iets skeefloop of jy kom nie reg nie, wag vir my buite die kerk. Daar is tuinbanke. Onthou maar net dit raak soms laat.”

“Reg so, dankie.”

Die telefoonsentrale agter die poskantoorgebou is die enigste plek waar lig brand, en Nelis mik soontoe. Deur die glasdeur sien hy vir Reinet sit, hande heen en weer flitsend oor die skakelbord. Koorde se punte in sokke druk om lyne te verbind, ander uittrek as ’n gesprek beëindig is. Hande moet apart funksioneer. So ingewikkeld soos klavier speel, het hy laas gedink. Of soos om jou maag te vrywe terwyl jy jou kop krap.

Hy weet goed dat sy hom uit die hoek van haar oog gesien het, maar dat sy uitstel soek. Haar hare onder die kopstuk is nie keurig salon-gekam soos voorheen nie. Daarvoor is die klimaat hier te anders, warm en sweterig. Haar krulle lê plat, wat haar soos ’n filmsterretjie uit ’n vergange era laat lyk. Sy moet moeg en onklaar wees, het seker nog nie haar koers in die dorp kon vind nie. Die romp wat sy aanhet, moet die een wees wat haar ma gemaak het, die “flare”, van blouerige materiaal met ’n skaduweeblom. Die bloesie is wit en mouloos.

Oomblikke lank kan hy met deernis en nuwe perspektief kyk. Sy het die groot ding gedoen net om naby hom te wees. Of soek sy die avontuur?

Miskien moes hy in ’n meer positiewe gees van haar afskeid geneem het. Daar is baie groeiruimte tussen hulle. Maar nou ja, dan kry hy nou ’n tweede kans, want sy het uit haar pad gegaan om die bande wat hy wou laat val, opnuut en vaster te knoop.

Hy moet haar eintlik in sy vertroue neem oor die rede vir sy vertrek hierheen. Die gebeure met Banie Hougaard. Die vretende skuld. Hoedat hy sy eie heling kom soek het. Deur haar in sy vertroue te neem, kan hy reeds sy gemoed verlig. Maar hy bly die gevoel behou dat sy te lig is om die las op haar skouers te neem. Dat hy haar onnodig sal beswaar, haar ligtheid demp.

Reinet se gesin is aangenaam en ontwikkeld genoeg, maar in haarself het sy geen besonderse mate van wysheid of menskunde nie. Sal sy alles in perspektief kan sien? Sal sy nie op loop gaan en hom nog twyfelmoediger stem nie? Of, en hiervoor sien hy amper nog minder kans, sal sy nie dalk beweer dat hy alles oordryf, dat hy geen werklike skuld het nie? En dit terwyl sy skuld onbetaalbaar groot is. Niks, geen mag of kennis waarvan hy bewus is, kan hom van die teendeel oortuig nie.

En wat as sy tog tuis loop praat? Haar ma in haar vertroue neem, een treetjie weg van mevrou Hougaard se dampkring? Daar was reeds genoeg hartseer en leed aan die saak verbonde. En as dit dan moet uitlek dat Banie nog kon bly leef het … Of sy kan dit per telefoon uitblaker. Ma moet vir niemand vertel nie, want ek het vir Nelis belowe, maar …

Dit was seker onvermydelik dat die gesprek in die personeelkamer een oggend gegaan het oor ’n driedubbele verdrinking in die Oranjerivier. Die nuusberig het die aandag getrek omdat Banie se verdrinking so vars in die geheue was. BH was natuurlik nie by nie, maar in sy kantoor waar hy hom na die ramp graag afgesonder het. Net afkondiginge kom doen, daarna sy koppie tee saam met hom gedra. Of die sekretaresse neem dit vir hom.

“Ek wonder tog,” het die LO-onnie opgemerk, “as die Oranje al sy slagoffers moes teruggee; dit sou seker genoeg wees om ’n nedersetting mee op te rig.” Elke keer wat Nelis daarna deur geadverteerde poste gesoek het, het hy uitgekyk vir rivierdorpe. In sy toestand van ontwrigting het dit vir hom logies voorgekom: stel jou bloot aan standhoudende water, ontleed jou gedrag, vind ’n antwoord. Net so, het hy gedink, sal hy sy gewete kan versoen met die skreeuende aanklag van ’n onskuldige, hartsgeliefde eenlingkind se onnodige waterdood. Aandadig deur daadloosheid … hoe kan hy hoop dat Reinet dit moet verstaan? Haar verbind aan hom wat dalk lewenslank geknou is?

Eindelik sien sy hom kastig raak. Beduie hy moet inkom. Die glasdeur is nie gesluit nie. Daar is ’n dakwaaier wat die klimaat binne leefbaar maak.

Hy sit sy hand op haar koel skouer en sy knak haar kop om dit ’n rukkie daar vas te druk. “Is jy kwaad?” vra sy.

“’n Man se kar is sy kar.”

“En sy vrou is sy vrou, so sê hulle.”

Hy ignoreer die skimp. “Jy is onmoontlik.” Hy sien die motorsleutels lê, reggesit vir hom. Ook ’n faktuur wat aandui, toe hy dit vlugtig bestudeer, dat ’n herstelplek op Kenhardt sweiswerk aan die petroltenk onderneem het. “Opspattende klip in die grondpad,” verduidelik sy kripties tussen flitsende liggies en wisselende koordpunte.

Hy het sy wrewel oorwin. “Dit moes later gebeur het, met sulke paaie. Maar ek sou verkies dat dit met my gebeur en nie met jou nie.” Hy kan dink hoeveel ongerief en angs sy moes verduur het, sy, haar ouers se beskutte dogter.

Dan neem hy op die enigste beskikbare stoel plaas. Geen verdere groet, verwyt, verontskuldiging nie. Dalk is dit voorlopig die beste so. Natuurlik optree, asof daar geen tussenspel was nie. Sy is bes moontlik bang dat hy haar die kop kan was, en dit sal ook haar verdiende loon wees.

“Ek gaan nege-uur van diens af,” deel sy hom mee asof hy gevra het. Die gehoorstuk het sy tydens ’n klein verposing afgehaal en sy lig haar hare met die vingers van haar kopvel af weg. “Sit hier tot dan, en gaan saam hotel toe. Hulle hou my kos. Ek sal met jou deel, of iets prakseer.” ’n Nuwe rooi liggie, ’n vibrasie wat haar aandag benodig. Daarna vervolg sy: “Dit sou ideaal wees as ek nagskof werk.” Haar blik flits in die rigting van die bedjie. “Dan is die skakelbord lekker stil. En ek het jy het nooit juis ’n aparte plekkie gehad nie. Dit was altyd my ouers se huis, of jou koshuis.”

Die suggestie van hom en haar op die smal bed is genoeg om hom op te hits. Maar hy is nie van plan om hom deur kortstondige plesier dalk lewenslank te bind nie. Hy wil voorts nie ’n skandaal ontketen en onder sy sitvlak uitgeskop word nie. Bowenal is hy nie van plan om sy selfopgelegde missie te verkwansel nie. Hy moet onthou waarom hy na hierdie afgeleë riviergeweste gekom het.

“Of ek kan uitruil,” bied Reinet aan toe sy weer ’n paar oomblikke kry. “Sommer die naweek al nagskof, dan kom jy …”

“Hokaai, Reinet. Ek het nog nie eers vrede gemaak met die gedagte dat jy my so lekker ore aangesit het nie.” Hy kyk op sy horlosie. Dis skuins oor sewe. “Ek sal hier by jou vertoef tot jy nege-uur van diens af gaan. Saam met jou hotel toe stap, my kar kry en ry. Ek is bekommerd of die sweiswerk aan die tenk van gehalte is. Dis ’n rowwe pad uit Driekolk toe, ek ry dit liefs nie te laat in die aand nie.”

Tel hy teenspoed op, sal Dewald wel later vannag op hom afkom en hulp verleen. Maar voorlopig moet hy tuiskom om sy gemoed in orde te kry. Hy het vir Leen gesê hy eet op die dorp. Half spytig dink hy daaraan dat hy die ete-vir-vier om die aandtafel sal misloop. Maar daar sal vir hom smeergoed op tafel gelos word en gesnyde brood, dalk ’n koue aartappel. Hy dink met ’n klein glimlag aan laasgenoemde, sodat Reinet pols: “Dit lyk of jy darem begin bly word dat ek hier is?”

Hoe kan hy vir haar sê dat hy aan koue aartappel gedink het? En aan die feit dat hy reeds woorde soos “tuiskom” in sy kop gebruik? Hy wil nie die opgetoënheid van haar jong meisiegesig afvee nie.

Hoewel bedek met stof, is sy motor ongedeerd toe hy teen die rant afsak en sy draai op die Thirion-werf maak. Die waenhuis met permanent oopstaande sinkswaaideure is leeg, soos afgespreek. Arno se bakkie is soos gewoonlik by die lorrie en trekker onder die kameeldoring ingetrek.

Arno het tot nou toe water gelei; sy swaaiende lantern kom van anderkant die grootvoor aan. Soms kom hy tussenin huis toe om te eet of te melk of te rus of werkies te doen, voor hy die water in ’n ander akker moet gaan sit. Immer ook is die angs vir staanwater of hoogwater daar: die eerste wat die oes kan laat verdroog, die tweede wat dit kan kom meesleur. Hy sien hoe dit besig is om vir Arno, wat nog jonk is, oud te maak.

Wat ’n plek, wat ’n lewe … karig en kaal, tog betowerend; die groengeurige nag, die paddas by die voor, die prikkelreuk van droë lusern, die wit pad in die sterlig.

Dit sal Reinet moeilik kan verstaan, die boeie van hierdie klip- en grondlandskap, afgewissel met die koel lafenis van rivier, grootvoor en leivore. Hy moes ten afskeid belowe om haar hierheen te bring vir rondkyk en kuier. Sy vind Roosville met die wit huise, groen landerye, wingerde en paar behoue waterwiele poskaartmooi, ten spyte van die hitte en minder geriewe as waaraan sy gewoond is. Hy kon nie vir haar sê dat Driekolk ’n afgeskeepte klein nedersetting met nog minder geriewe en meer stof is nie.

Hy glo dat hy nie meer so senuweeagtig en wêreldvreemd voorkom soos daardie eerste traumatiese dag nie. Hy en die Thirions, ma, dogter en seun, kom goed klaar. Selfs Boel het sy argwaan verloor, dalk omdat Nelis ’n eie meisie blyk te hê. Hy lyk onbedreig as hy hier kom, al trek Leen Thirion se mond ontevrede. Iets het gebeur tussen Nida en haar ma, besef Nelis. Waar Nida eers ongeduldig en krities was, is sy nou sagter. En daar het terselfdertyd nuwe diepte in haar en Boel se vriendskap gekom; dis nie mis te kyk nie. Daar is bedoeling in hulle oë en bewegings as hulle naby mekaar kom, sodat Nelis in die pad voel en ’n bietjie jaloers.

Dis net soms in die nagte dat hy nog wakker skrik met daardie ou benouende angs van ’n half onthoude droom. Verder stap hy soggens ná die brekfis van pap, eiers, brood en koffie, teen die klipperige opdraand uit na waar die kinders reeds om die hoeke van die skoolgeboutjie speel. Hulle loer selfs deur die skoolhuisvensters met die te klein, afgeleefde gordyne. Hy los hulle; daar is geen gras of bome waar hulle kan baljaar nie, en min genoeg misterie in hulle lewe.

Buitendien wil hy geen kind kwets of te na kom nie. Hy besef dat hy deesdae te sag met sy dissipline is, en hulle benut dit deeglik. Maar oor die algemeen is die sewentien stuks gehoorsaam en hardwerkend.

In elke kind se oë soek hy Banie se oë, in elke mond Banie s’n. Hy vind dit veral in Fransie Venter, maar weier om hom voor te trek. Met die stoutstes beoefen hy die meeste geduld, omdat hy ’n soort boetedoening daarin vind. Dan wonder hy: Dink ek ooit nog helder? Is my denke aangetas deur die grootste skuldgevoel denkbaar? En moet dit die res van my lewe duur, as ek nog so jonk is?

Met pouses drink hy tee uit die fles, “… en meneer moet maar sê as dit te flou is of as ek liewer nie self die suiker moet ingooi nie.” As die skool uitkom, gaan hy huis toe vir ete. Steeds te voet, want dis te na om te ry en hier is geen skaduwee vir sy kar nie. As hy laat is, wat dikwels gebeur, bêre Leen sy middagkos met ’n omgekeerde bord oor.

Hy rus ’n rukkie in sy buitekamer, waar die kameelboomskadu verhoed dat die namiddagson ’n bres deur die mure brand. Sodra dit afkoel, werk hy by sy tafeltjie, of gaan terug boontoe om in die klaskamer te werk.

Een keer het hy teen sesuur gevra dat Nida ’n entjie saam met hom stap in die rigting van die lande. Daar sou dit koeler wees, en hy het lus gevoel vir haar geselskap. Verder sien hulle mekaar hoogstens soms aan tafel. Haar ma het haar kop so hoopvol opgelig oor die “entjie se stap” saam met hom, dat Nelis gevoel het dis ’n misleidende skuif. Tog het hy die uitgestelde hoop dat Nida lig kan gooi op sy probleme: die rede vir sy koms hierheen, die onverwagte nuwe situasie met Reinet. Maar hulle het oor koeitjies en kalfies gesels. Dit was nogtans aangenaam saam met haar, die beleë kalmte wat van haar uitgaan en hom die eerste dag reeds getref het.

Hy oefen nou egter om sy gedagtes op Reinet toe te spits. As hy daaraan dink dat sy van werkkring verander het, haar ouerhuis tydelik verlaat het, slegs ter wille van hom, dan wonder hy of hy haar ooit genoeg waardeer. Hy moes terloops verneem dat sy haar ouers vet om die oë gesmeer het om weg te kom. Die kans is groot dat hulle vir hom vies is.

Saans gaan die son rooi onder agter die kokerbome in die getande rantjies, waarvan Driekolk suid en wes omring is. Die klein nedersetting lê hier in die vallei soos ’n bebroeide eier, warm en geil. Bedags is die omgewing steeds vaalwit en warm. Na sononder begin die skroeiende dag die aftog blaas en skaduwees vloei mild uit die holtes tussen die klippe.

Hy gaan meer as een keer per week vir Reinet besoek, verkieslik tydens haar skof. Hulle het ’n enkele keer gaan fliek, ’n opelugvertoning deur die skool aangebied. Sy het daarvoor ’n stukkie skof uitgeruil. Hy dra origens sorg dat hulle nie lank alleen is, hetsy in haar werkplek of hotelkamer nie. Sy maak haar vir hom mooi, kom hom altyd in die portaal tegemoet, geurig en kleurvol. Hoewel sy nie Nida se stil boeikrag besit nie, kan hy nie anders as om haar skattig te vind nie. ’n Plesier vir die oog. Die heel eerste keer toe hy haar uitgeneem het, kon hy nie ophou kyk nie; na die kundig getemde krulle, foutlose grimering, die lyfie soos ’n Coke-bottel. Hy het gewonder hoe ’n man haar ooit lekker sal kan soen, met daardie grimering. Maar dit het nie moeilik geblyk te wees nie.

“Naand,” sê sy, en pers haar lippe saam in ’n glimlag wat kuiltjies in haar wange uitdruk. Dis ’n tipe glimlag wat sy beslis voor ’n spieël aangeleer het. Terselfdertyd gewaar hy egter die skynsel van trane in haar oë.

“En nou?” wil hy weet. Hy is nie gewoond daaraan dat sy aangedaan raak nie.

“My ma-hulle het vir my ’n brander geskryf. Ek moet sorg dat ek by die huis kom, en hoe kon ek hulle so bedrieg, en geen man is dit werd nie.”

“Eintlik bedoel hulle geen man is jóú werd nie.” Van wie ek die vernaamste is, moet hy dink.

“Moenie vies wees nie, ek dink hulle hou tog van jou.”

“Hoe bedoel jy, tog? Ek wil nie van gehou wees nie. Dit suggereer die teendeel.”

“Moenie so geleerd praat nie.”

“Moet dan nie met halfgebakte trooswoordjies kom nie.”

Sy begin trane wegpink.

“Jy huil tog nie? Die inbellers sal hoor as jy toeneus is.” Hy haal sy sakdoek uit, gelukkig nog skoon opgevou en gestryk. Leen Thirion sorg self vir die wasgoed, en hy hou syne so min as wat hy kan.

“Ja, want my ma-hulle gaan te kere of ek ’n doodsonde begaan het, en jy, vir wie ek dit gedoen het, jy behandel my soos ’n handperd.”

“Handperd?” frons hy.

“Ja. Totdat jy weet of jy by die ander een vorder.”

“Watter ander een?”

“Ek het klaar uitgevind. Jy loseer mos alte lekker.”

“O, sy? Ek loseer by haar ma, Reinet. Nou is jy sommer giftig. So asof ek agter elke rok aandraf.”

“Nee, nie elke rok nie. Maar ek verstaan sy is nie sommer enige rok nie.”

“Jy luister in,” beskuldig hy. “Pasop, jy gaan uitgeskop word.”

“Jy skop my ook maar uit, ek is gewoond daaraan.”

“Nonsens. En wat Nida Thirion betref, ek is nie van plan om by haar betrokke te raak nie. Ek was maar te bly om losies te kry vir die volgende paar maande. Ek was haweloos toe ek hier aankom.”

“En dit terwyl ek gewillig was om saam met jou te gaan, al was dit na die uithoek van die wêreld.”

“En jou ouers sou jou toelaat, ha-ha. Ek het jou gesê ek het tyd nodig. Dat ek deur ’n insinking gaan.”

“Vertel my van die insinking. Twee koppe is beter as een.”

“Doen jou werk,” ontwyk hy toe daar weer ’n liggie of twee flikker.

Dis tog goed dat Reinet gekom het. Dit besef Nelis die Saterdag van die spontane piekniek.

Hy het haar op die dorp gaan haal en hulle twee sou na die tot dusver verskuilde rivier gaan kyk, bo in die vlak rotskloof. Nelis was die prooi van passievolle opwinding maar ook van rasionele kwelling oor die reisdeken, romantiese simbool, wat sy in die motor laai. Mooi loop, herinner hy hom deurentyd, veral noudat haar ouers so ontstoke is. Hulle reken waarskynlik hy het hulle oogappel aangehits.

Weens ’n sonderlinge sameloop van omstandighede kom Boel vir ’n laatoggendkuier daar aan, te voet al langs die grootvoor. Nelis het al uitgevind dat hy benewens die rooi lorrie ook sy oorlede pa se motor het, maar dit selde gebruik. Tot sy eie verbasing nooi Nelis almal, ook vir Boel, saam kloof toe. “Julle ken die pad en alles,” is sy verweer teen Reinet se teleurgestelde blik.

Op die ou end is almal in Arno se bakkie. Die groot oomblik is toe Leen swig en in een beweging die voorskoot van haar lyf en die kappie van die kapstok afhaal. Hulle ry met die grondpad op kloof se koers toe, draai dan af om met die stamperige paadjie af te sak tot onder die rosyntjie- en wilgerbome. Dis die plek waar die grootvoor se sluise geleë is. Destyds is die voor deur pioniers met primitiewe gereedskap hier uitgegrawe. In tye van vloed, vertel Boel, maak die waterfiskaal die sluise toe, want dan is die grootvoor vanself onder water.

Die reisdeken word op die sagte spoelsand van vorige vloedwater oopgesprei en aangevul met ’n stukkie bokseil wat Arno altyd saamry, want “mens weet nooit”. Hy is nooit sonder bokseil en tang en ’n stukkie presdraad nie, spot sy suster.

Almal word vrolik, byna laf. Soos kinders wat op die rand van ’n krans dans, dink Nelis. Want die rivier vorm maar ’n smal stroompie en die helder geworde water wat oor die rotsklippe moet stort, is byna net ’n sypeling, nie volkome helder nie maar eerder die kleur van gemmerbier. Sandbanke steek soos verbleekte gebeentes uit, met die stildiep kuile tussenin. Die geruis van die stroom het aansienlik verflou, so het hy reeds in die nagte agtergekom.

“Die ou man is stanerig,” frons Boel, maak aldus van die rivier ’n wispelturige persoon. Dis juis weer tyd vir die volgende lusernoes. Sal hulle die oes aan die lewe kan hou tot dit reg is om gesny, gehark en gepars te word? Die oestyd van harde werk, as selfs Arno wat verkieslik alleen swoeg, werkshande byhuur. Of mekaar oor en weer help met arbeid of uitry of wegry.

En ek, wonder Nelis, wat het ek gehoop om vandag hier by die rivier te vind? Daar is geen angs of opwinding nie, net verligting oor die koelheid, die skaduweeparadys. Dis wat water aan ’n mens doen. Dis wat water, ten spyte van alles, nog steeds aan hóm doen. Dit voel of hy ’n verlore geliefde teruggevind het. Maar na regte moet hy die bruin nuwe vloedwater kan sien, wanneer dit ook al kom. Soos dit daardie dag in die veel kleiner dorpspruit was toe Banie … Hy druk sy gedagtes dood, probeer ontspan.

Hy en Reinet word onderrig in die name van bome en van voëls, groot en klein, wat wemel hier waar water, riet en bome is. Met lemoenkwas in erdebekertjies en twee pakke winkelkoekies hou hulle piekniek, loop met kaal voete oor die skoonwit sandbanke, spring van klip tot gladde klip. Boel skep ’n paddavissie in sy bak hande op en dreig om dit op die gillende Reinet te gooi. Dan laat hy die dingetjie vry met ’n goedige: “Toe maar, oubaas, toe maar, jy kan grootword en nog baie nuwe kikvorsies maak.”

Nelis het nie geweet dat die man so snaaks kan wees nie. Sy ruwerige weerbarstigheid in die begin was dalk net voorgee. Dis immers nie elke dag dat hy met ’n vreemdeling te doen kry, boonop een wat dalk sy meisie sal wil probeer afvat nie.

’n Baber word deur Leen aan hulle uitgewys en op Nelis se vraag of dit eetbaar is, antwoord sy: “As jy dan moet, net in maande sonder ’n ‘r’ in”.

“Darem te lelik,” besluit Reinet rillend, met Nelis wat antwoord: “Nie leliker as kreef nie.”

Arno het ’n uitgewaste kortbroek aan wat tot by sy knieë kom. Dalk is dit ’n langbroek wat sy ma afgesny en omgesoom het. Origens dra die volwasse mans hier rond langbroek, waarskynlik beter teen sonbrand, steke, skrape en dorings. Arno gebruik dit sommer as swembroek toe hy die naaste kuil binneduik en soos ’n otter wegraak en opkom, wegraak en opkom. Nie ’n wafferse swemstyl nie, maar geoefen genoeg.

Boel en Nelis het broekspype opgerol. “Al het ek ’n swembroek gehad, ek is te skaam om my tweekleurlyf te wys,” erken Boel pront.

“En ek my geenkleurlyf,” stem Nelis saam. Maar die waarheid is dat hy die afgelope weke tog sonbruin begin word het. Nog ’n rede hoekom hy nie ook induik nie, is dat dit kan blyk dat hy ’n beter swemmer as Arno is.

“Wat my betref, kan ons almal kaal swem,” kondig Reinet roekeloos aan.

Boel klap kastig hande. “Doen dit, ek sal graag kyk. Net een probleem, waar kyk ek solank jy uittrek?” Dis weer eens nogal snaaks, en almal lag, ook Arno wat klaar geswem het en druipnat oor die klippe aangehop kom.

Ingetoë vertel Leen Thirion dat sy in haar jong dae ’n goeie swemmer was, en word van alle kante geterg: “Wys ons, Ma.” En Boel voeg by: “Toe, ta’ Leen, swem bietjie vir ons brakkie.”

“Maar Nelis, jy het mos ook …” begin Reinet, maar hy praat bo-oor: “Volgende keer bring ek en jy wors uit die slaghuis saam, dan braai ons.”

Dit kos nie veel om haar aandag te verplaas nie, en sy wend haar opgetoë tot die wal veelkleurige spoelklippies wat ’n ent verder opgehoop lê. Sy leen Arno se sweetgevlekte hoed en in die bol versamel sy wat, volgens haar, egte tieroë en agate is. “Nou-nou sommer edelstene ook,” spot Boel terwyl hy vir haar ’n ekstra hol ding soek, want “’n man se hoed is sy hoed”.

Hy mik na Nida se strooihoed wat eenkant lê. Sy soek kastig rond na ’n klip om hom mee te gooi, maar hy gryp haar pols vas. “Toe, kyk of jy kan loskom.” Sy sit haar nie teë nie en dit word ’n bykans teer oomblik, wat Nelis laat wegkyk. Die groot, bruin hand wat haar fyner, bleker gewrig vashou, is op ’n manier aangrypend.

Reinet, met kapsel en grimering op die afdraande pad sodat daar sproetjies en vlekkies op haar vel wys, word nietemin met haar opgewektheid die katalisator wat bestaande vetes en onsekerhede verlig. Ja, veral ook oor die laagwater wat dreig om staanwater te word. Wat raak dit haar? Sy kom uit ’n ander agtergrond, waar daar ’n maandelikse inkomste is. Nelis kan nie anders nie as om te dink: Nida is die stil kuil, Reinet die watervalletjie.

Almal is versadig van vars lug, hoewel versigtig vir die son. Nelis wonder terloops hoekom “ou Bella”, die moeder vir wie Boel dan glo so lief is, nie ook opgepik is nie. Hulle het by die Meyers se afdraaipaadjie naby die huis verbygery en sy sou hulle deur ’n venster kon dophou. Hy is nogal nuuskierig oor haar. Maar hy ag dit die beste om nie uit te vra nie.

Dis dan ook sy ma wat op Boel se lippe is toe hulle teen drie-uur, net oor die ergste hitte, uit die kloof uit terugry. “Gooi my sommer hier af,” beveel hy vir Arno toe hulle regoor die werfpaadjie kom. “Ou Bella sit al heeldag alleen.” Niemand rep ’n verdere woord oor haar afwesigheid nie.

Hulle treusel by die Thirions se huis rond, nuttig koffie met beskuit, met Leen wat haar mopperend kwel omdat daar nie middagete was nie. Daar is gelukkig koue, gaar groenmielies. Almal soek ’n skaduweeplekkie om skuins te lê. Reinet se fut is uit. Natuurlik kon ek haar sê, dink Nelis, dat alles hier nie altyd vrolik is nie. Hier is trouens selde vrolikheid.

Hy vermoed dat dit sy eie gemoed is wat donker geraak en die ander aangesteek het. Dis nie net ’n geval van die outydse “na vrolikheid kom olikheid” nie. Dis skielike wroeging omdat hy die water so geniet het. Wat het hy dan gedink? Dis tyd dat hy vrede met die waarheid maak: dat hy Banie se dood kon voorkom het, en dat dit niks met die vloedspruit te doen gehad het nie. Dis die ou-ou kwelgedagte wat nooit rus of sluimer nie.

Daar was die hele dag lank niks wat hom afskrik nie. Hy sou dieper as Arno geduik het as hy met kleredrag beter toegerus was. Daar was geen Banie Hougaard, geen BH of sy vrou nie. Dit sal dan seker die uiteinde van alles wees: dat hy salig vergeet, terwyl twee ouers aanhou met treur, na jare klein en oud word onder ’n verdriet wat nooit skietgee nie. Dit is die dieper gevaar wat hy tot dusver nie raakgesien het in sy soeke na ’n antwoord nie.

Toe die son sy woede verloor en soos ’n sagte rooi bal na die omringende rantjies afsak, vat hy Reinet terug. Sy stilte steek haar aan terwyl hulle met die sinkplaatpad dorp toe ry, ’n dik stofwors agter die motor aan. Hy het uitgevind dat trekkerspore ’n voertuig vreemd kan laat dril, en dat dit nogal help om heen en weer, half saagtand te ry. Daar is immers geen ander verkeer nie. Toe Reinet die hoeveelste keer “Pasop” sê en oplaas byvoeg: “Jy ry soos ’n dronk mens,” antwoord hy geraak: “Was ek maar dronk, dan kon ek vergeet.”

“Wat vergeet? Van my?” Sy is iesegrimmig.

“Nee. Maar dink jy ek doen dit uit lawwigheid? Dit help dat die kar nie uitmekaar dril nie.”

“O, askies dan. Ek wonder wat my pa van daardie teorie sal dink.”

“Jou pa het teerpaaie. En hy het ernstiger dinge om aan te dink.”

“Soos wat?”

“Soos jy. En ek,” voeg hy billikheidshalwe by.

“Dis daardie klomp wat jou so nors maak.” Sy dink ’n rukkie na en voeg by: “Ook maar lekker eenvoudig.”

“Jy was darem alte vrolik tussen die eenvoudige klomp. Flikkers gegooi dat dit bars.”

“Ek? Vir daardie twee rivierdiere?” Dan besef sy dat sy te ver gegaan het. “Nee, hulle is eintlik oukei. Vir party soorte vroumense dalk aantreklik.”

Nida is dan seker so ’n “soort vroumens”. Hy besluit om nie die diskussie wat op ’n rusie wil uitloop verder te voer nie.

Sy is teleurgesteld toe hy haar bloot wil aflaai en direk terugry. “Dit was eintlik óns dag, waarvoor ek skof uitgeruil het. En toe is ons nooit alleen nie,” verwyt sy. “Dis nog ure voor ek aan diens moet gaan. En dis Saterdag.” Sy is weer vriendelik, haar ou self.

“Ek dink die son het my gevang,” is sy flou verskoning.

“Eet dan saam met my, die hotelletjie se kos is nie so sleg nie.”

“Wie sê dit is? Maar my kos daar bo word ook gebêre, en dit sal ’n affront wees as ek glad nie opdaag nie.”

“O, assebliéf,” wip sy haar. Die blomrokkie is gekreukel en haar arms en bene het rooi gebrand, selfs onder die bome se skaduwee. “Bokvleis en brood, seker. As die piekniek van koeldrank en winkelkoekies was …”

“Waaraan jy lekker saam gesmul het. Ek dog ons het die gesprek oor hulle afgesluit.” Hy is grimmig. “Moes jy weer begin? Hulle leef eenvoudig, ja. Is dit ’n sonde?”

“Loop dan in jou verstand na hulle toe. En let op na wat ek jou sê: daardie Nida met haar sedige gesig soos ’n non, ek vertrou haar nie naby jou nie.”

“Reinet, as jy op haar jaloers is, is dit jou probleem, nie myne nie. Ek kom liewer weer as ons nie so tam en ontstem is nie. Gaan maak jou mooi vir die skakelbord.”

“Dit sal ek ook doen, hoor jy.”

“Onthou jou klippies.” Boel het uiteindelik vir haar ’n geroeste blik in die vlakwater gevind.

“Ek skaam my as ek met ’n ou blik hier moet instap.”

“Draai dit in die reisdeken toe,” smaal hy.

“Hou eers die goed by jou.” Sy klim uit, swaai vermakerig haar heupe op pad na die losieshuis se oop voordeur. Hy kan van hier af die waaier in die portaalplafon sien draai, stadig wentelend, ongehaas soos die waterwiele wat as besienswaardighede nog hier en daar te vinde is. Toe die sementvoor nog van grond was, was daar by die Thirions se bruggie glo ook so ’n waterwiel. Maar die pompe het dit onnodig kom maak.

Hy dwing sy gedagtes terug na Reinet. Sy hou haar so wipstert, maar hy sien hoe verslae haar skouers lyk, die geronde knoppe rooi gebrand. Hy is besig om ’n goeie, gewone, opgewekte meisietjie diep ongelukkig te maak. En dit terwyl sy vir hom omgee en tot dusver niks ontsien het om dit te wys nie.

Bedremmeld ry hy terug Driekolk toe. Is dit hoe futloos sy lewe geword het, dat hy iemand soos Reinet so erg kan teleurstel? In die yslike stilte van die halfwoestynnag, tussen die donker rantjies en slapende kokerbome, vind hy eerder ’n stille aanklag as kalmering.

Hoe ver terug lyk die eenvoudige rivierpiekniek, toe hulle klompie so ongewoon gesellig saam in die kloof was. Was dit ooit net vanoggend? Vinnig en vreemd het die aand gekom, en hy voel onvolkome na sy afskeid van Reinet.

Die huis lyk donker, maar die rede daarvoor blyk toe hy ma en dogter op los stoele net onder die toegerankte stoepie vind, besig om die aandkoelte te geniet terwyl hulle muskiete wegklap. ’n Swaaiende lantern agter die grootvoor getuig daarvan dat Arno iewers water lei. Solank daar water is, is die onuitgesproke voorbehoud. Soms lawe hy net ’n bedding wat hy in die dag te droog bevind het. Maar natuurlik het Arno hom vandag laat verlei deur die algemene gevoel van oplugting wat saam met Reinet uit die dorp gekom het.

“Welkom in muskieteland,” sê Nida uit die skemering.

“Dankie. Het hulle ’n minister van buitelandse betrekkinge, dan onderhandel ek.”

“Ek is bevrees hulle vra nie vrae nie. Dis wyfies, en hulle het bloed nodig vir die nageslag.”

My bloed nodig vir ’n nageslag, dink hy met skielike erns. Reinet … arme, liewe Reinet. Watter mooi kindertjies sou hy en sy kon hê.

“Dis Saterdagaand,” sê-vra Nida.

“Reinet moet aan diens gaan, en ek is van die son gepiets. Skoon pootuit.”

En Boel kom natuurlik nie, dink hy, want hy en Nida het mekaar ’n groot deel van die dag gesien.

Leen ontwaak tot haar pligte. Sy staan op. “Nou ja, ek en die kinders het sommer brood en ’n stukkie koue vleis geëet, maar ek kan nie verwag dat meneer …”

“En hoekom nie? Wanneer sal jy my as een van julle aanvaar … Leen?” Hy voel hy kan haar nie “mevrou” nie, en sy is die on-tannieste mens wat hy ken. Hy berei ’n eie plan: hy sal haar Leen noem, maar nooit jy en jou nie. “Is dit reg so? Ek weet ek is ’n snuiter teen Leen gereken. Maar as Leen nie omgee nie …”

“Dit is reg so,” reageer sy tevrede. “As ek dan maar jou vol voornaam kan gebruik, Cornelius. Dit klink meer respekvol. Ek het nie eers vanaand ’n koue aartappel nie. So, brood en vleis?” Dit klink of sy gloei van plesier.

“Met dik botter, en ’n glas koue melk,” aanvaar hy met dank. “As daar dalk ’n los tamatie is wat Leen saam op die brood kan plak.”

“Met sout en witpeper,” snap sy.

Nida verrys effe onwillig om vir haar ma in die kombuis te gaan instaan, maar Nelis reik oor en druk haar liggies terug. “Sit eers,” beveel hy. “Ek het raad nodig.”

“Wie het nie?” vra sy.

“Eers jy dan,” bied hy aan.

“Ek sal my storie kort maak. As my ma intussen terugkom, moet ons maar …”

“… by die grootvoor verder gaan gesels?” hoop hy.

“Soos ek sê, my storie is kort. My gevoel vir Boel het gegroei. Toe vind ek heel onlangs uit dat sy ma en my pa … jare lank.”

“Dis dan die rede hoekom jy skielik gawer met Leen is?”

“Dit moet wees.”

“En die probleem? Dat jy voel jy moet hom los, om teenoor jou ma te vergoed?”

“Ja, dit klink logies. Maar die onlogiese is dat ek nou meer van hom hou, heeltemal in sy eie reg, nie as deel van sy ma op wie ek tog so versot was nie. Moet ek die nuwe gevoel vir hom uitroei, ter wille van my ma?”

“Dit kom maar net by my op, kan ’n mens iets heelmaak deur iets anders stukkend te maak?”

“Dalk is dit al antwoord genoeg. Dit gee my hoop. Ek sal daaroor dink. En nou, jou probleem?”

“Ek moet ook vergoed vir ’n onreg,” sê hy, “maar dis een wat ek self gepleeg het.”

“Wil jy daaroor praat?”

Hy hoor Leen aankom met die gevraagde brood-vleis-en-tamatie, en druk sy hande ’n paar oomblikke voor sy gesig.

“Nee,” sê hy gesmoord, “ek kan nie. Nog nie. Dis te groot. Dit gaan om lewe en dood, verstaan jy?”

“Hoef ek te verstaan?” wedervra sy.

In stilte, onder die sterryke hemel, nuttig hulle saam die aandbrood.

Dan sê Nelis verbaas: “Die rivier … dis stil.” Het dit dan nie vandag nog geruis toe hulle daar was nie?

“Dis nie goeie nuus nie,” sê Nida somber. “Dit beteken die stroompie wil gaan staan.”