Читать книгу 'n Fontein voor ons deur - Marita van der Vyver - Страница 6

Dis ongelukkig nie net aan tafel waar kinders met mekaar en met hulle ouers skoor soek nie. Die tafel is die ideale slagveld, want jy het al die immer veranderende faksies en vyandige groeperings bymekaar, maar dis in werklikheid ’n guerrillaoorlog wat op enige terrein geveg kan word. Die stryd woed voort in die res van die huis.

Enigiets kan ’n verskoning wees vir ’n konfrontasie: huiswerk, skoolpunte, sakgeld, selfone, noem maar op. En klere, natuurlik.

Soos elke ouer van ’n tiener weet, kan klere soms kwaai wrywing veroorsaak. Hoe verdraagsaam jy ook al is, hoe wild jou eie jeug ook al was (en ons weet mos sommige van ons was lekker wild), as jou seun uit sy slaapkamer verskyn in ’n langbroek wat so laag oor sy boude afgetrek is dat hy soos ’n gebreklike pikkewyn lyk as hy probeer stap, is dit soms bitter swaar om stil te bly.

Want as jy dit wáág om te vra of dit nie ongemaklik is om so gestrem deur sy eie broekspype deur die lewe te strompel nie – of waarom hy nie maar die langbroek by die huis los en net in sy ontwerpersonderbroek uitgaan nie – trap jy op ’n landmyn van tienerhormone en adolessente onsekerheid. Verstáán jy dan nie, Ma, hoe léwensbelangrik dit vandag vir hom is om hierdie hanggatbroek en hierdie verslete skaatsplankskoene en hierdie gebreide mus met die oorflappe en die tossels te dra nie?!? Met die klem op vandag. Want môre of volgende week lyk hy vir al wat jy weet weer heeltemal anders.

Miskien soos sy vriend wie se jeans so styf om sy bene gegiet is dat hy sukkel om sy knieë te buig. Of die ander vriend met die woeste Afro-haarstyl en die ring deur die regterwenkbrou. Want as daar een vaste reël in tienermodes is, sover ek as ma kan agterkom, is dit die beginsel van masochisme. Jy moet lý vir jou voorkoms, soos kunstenaars moet ly vir hulle kuns. Jy moet moeilik stap of asemhaal, jy moet gate in jou gesig laat boor of tatoeëernaalde op jou vel verduur, jy moet sukkel om te sien deur jou te lang kuif of jou oorgroot donkerbril.

Soms is my enigste oorlewingstaktiek om die gemartelde uitdrukking op my ma se gesig te onthou toe sy jare gelede die avant-garde-uitrustings moes aanskou wat ek in tweedehandse winkels opgespoor het. Of ek dink aan hoe ontsteld ek was toe my ouma op ’n keer in alle onskuld die uitgerafelde pype van my jeans omsoom het – nadat ek die ganse middag geswoeg het om die some los te torring!

En dan byt ek maar weer op my lip as my seun in ’n T-hemp met ’n geilgroen daggablaar op die bors uit sy slaapkamer verskyn. Of ek komplimenteer hom liefies oor hy so ekologies sensitief is om ’n kledingstuk met ’n plantmotief te dra. Want die ander vaste reël in tienermodes, het ek geleer, is dat enige gier selfs vinniger as gewoonlik oorwaai as jou ma daarvan hou.

Buitendien, elke nou en dan kom ek ’n tiener teë wat so uitspattig uitgedos is dat die kinders onder my eie dak skoon vaal en vervelig voorkom. Soos die bleek Gotiese knaap wat laas week op ’n Franse trein langs my beland het. Gitswart gekleurde hare met ’n kuif wat tot onder sy neus hang, ’n swart handskoen aan een hand en verder alles swart van nek tot tone, net die poeierwit gesig met studs en ringe op elke oop stukkie vel.

Ek is nie die soort reisiger wat graag geselsies aanknoop in vliegtuie en treine nie, en hierdie outjie het nie na belowende geselskap gelyk nie, so ek het net nog ’n bietjie verder weggesak agter my boek. Maar toe begin hý onverwags met mý gesels. Gesien ek lees ’n Engelse roman en wou weet van waar ek kom. Vertel my hy’s sewentien en op pad om by sy ouma op die platteland te gaan kuier. Ek het my probeer voorstel wat die deursnee-plattelandse ouma met so ’n vampieragtige kleinkind sou maak. Hom met knoffel en kruise probeer weghou, waarskynlik. Maar toe ek my weer kom kry, is ons aan die klets.

Ons het land en sand gesels, oor boeke en reise en drome en wolke en wie weet wat nog alles, en soos ou kennisse gegroet toe hy afklim op die stasie van die gehuggie waar sy ouma woon.

Die vere maak nie altyd die voël nie, moes ek myself weer ’n slag herinner.

As jy verby die vere kyk, kan die voël jou soms nogal verras.

Tog moet ek erken ek is dankbaar dat die vier kuikens in my hok nie met sulke uitspattige vere spog nie. Altans, nog nie. Want die laaste vaste reël in tienermodes, soos enige ouer behoort te weet, is dat dit altyd erger kan word.

En ek vermoed my dogter gaan my binnekort begin wys hóé erg dit kan word. Dogters is nou eenmaal anders as seuns. Dit besef ek al hoe meer nadat ek amper twintig jaar lank seuns grootgemaak het. My Mia-kind het byvoorbeeld onlangs begin om mý klere te dra. Dis iets nuuts vir my. (Daar is seker seuns ook wat hulle ma se klere dra, maar die drie in ons huis het dit nooit gedoen nie. Nie sover ek weet nie.) Ek moes natuurlik geweet het sy sou die een of ander tyd begin om my klere te ‘leen’, nie altyd met my toestemming nie, nes ek jare gelede my ma se klere ‘geleen’ het. Maar ek het dit nie nou al verwag nie.

Sy is dan skaars elf jaar oud!

My klere is gans te groot vir haar. En ek pas beslis nie in háre nie. Geen sprake dus van ’n gesellige uitruilery tussen ma en dogter nie. Nee, ons praat nou van ’n eensydige geplunder. En as sy op elf al my klerekas begin plunder, gaan ek nie veel oorhê om te dra teen die tyd dat sy oplaas groot genoeg is sodat ek darem ook soms ’n truitjie of ’n dingetjie by háár kan leen nie.

Intussen werk sy geesdriftig aan haar ‘styl’, of haar style soos die Franse dit noem, uitgespreek soos die Engelse woord vir steel. Dalk dié dat my dogter dink jy mag maar jou ma se klere steel ter wille van styl? La mode se démode, skryf sy op haar kamerdeur, mais le style jamais. ‘Mode gaan uit die mode, maar styl nooit.’ Glo ’n gesegde van Coco Chanel.

Ironies, want Mia se styl verander vinniger as enige mode. Elke keer as ek vir haar ’n romp of ’n serp koop, moet ek hoor dis nie haar styl nie. ’n Maand gelede was dit haar styl – maar op elf kan ’n maand seker ellendig lank wees?

Kom terug, wil ek soms vir die seuns uitroep, alles is vergewe! Dit was sóveel makliker om vir hulle klere te koop toe hulle elf jaar oud was. Selfs noudat al drie al baard kry, kan ek sowaar nog nou en dan ’n onderbroek of ’n soortgelyke beskeie stukkie klere aanskaf wat hulle soos inactually like.

Die meisiekind is ’n merrie van ’n ander kleur.

’n Besonder kleurryke klein merrietjie, besef ek vanoggend weer toe sy uit haar kamer verskyn. Op haar kop is ’n rooi baret wat sy by my ‘geleen’ het en aan haar voete is rooi tekkies met wit kolletjies. Die veters is nie vasgebind nie en pas boonop nie by mekaar nie. Een veter is wit, een oranje. Aspris. Natuurlik. Die hele uitrusting is haarfyn beplan. Die denimkortbroek, die veelkleurige rubber-armbandjies, die oranje toeknooptruitjie – wat terloops ook uit my klerekas kom.

Van haar kleuterdae af het sy volstrek geweier om sekere kledingstukke te dra. Die kleur maak haar oë seer. Of haar vel hou nie van die materiaal nie. Of dis sommer net gagga. Daar was altyd ’n verskoning.

Al wat eintlik verander het, is dat ‘styl’ deesdae die verskoning geword het.

En ek vergaap my aan haar, want ek weet dis die begin van ’n lewenslange verhouding, hierdie ding tussen ’n meisiekind en haar klere. Ek weet mos waarvan ek praat. Vir sommige van my jasse en skoene is ek amper so lief soos vir my boeke. Heelwat van my hoede en hooftooisels het ’n sentimentele waarde wat nie in geld geskat kan word nie. As hulle te oud word om te dra, hang ek hulle teen my mure op soos skilderye.

Noudat ek daaraan dink, dís waar daardie rooi baret vandaan kom wat so skeef op haar kop gerangskik is. Styl stuit voorwaar vir niks op aarde nie. Sy sal selfs haar ma se muurversierings steel.

‘Hoe lyk ek, Ma?’ vra sy, met ’n skaduwee van elfjarige onsekerheid agter die kleurryke bravade.

‘Hmm, ek hou van jou styl,’ antwoord ek. En sy glimlag so breed dat die rooi baret sommer nog ’n bietjie skewer sit.

Enigeen wat tot hier gelees het, sal hopelik begryp dat ek bitter lief is vir die kinders onder ons dak. Maar ná soveel jare van baklei oor onvanpaste klere en deurmekaar kamers en te veel rekenaarspeletjies en te harde musiek en te lae skoolpunte voel ek soos ’n moeë soldaat wat ’n blaaskans verdien. Soms droom hierdie soldaat selfs daaroor om te awol.

Om sommer net weg te loop.

Om een oggend ’n briefie op die kombuistafel te los, vir die bakleiende kinders en die man wat my nie aldag genoeg waardeer nie, en my vinnig uit die voete te maak. Hulle hoef nie te weet waarheen nie. Ek wil nie vir altyd wegbly nie. Net lank genoeg om hulle ’n les te leer. Sodat hulle verwese na mekaar kan kyk en sugtend kan vra: Wat is ’n huis sonder ’n moeder?

Ek meen so ’n nag of drie is al wat hulle nodig sal hê om my met ope arms te verwelkom as ek triomfantelik terugkeer.

Die probleem is dat hulle moontlik nie eens sal agterkom Ma het weggeloop nie.

Daardie briefie op die kombuistafel kan maklik verdwyn onder die skoolboeke en tydskrifte en leë glase en taai pierings en oorskietkos en gemorspos wat almal altyd op die tafel los. Want Ma sal dit mos die een of ander tyd optel. En aangesien Ma soms ook maar lekker lui is, sal hulle dalk eers twee dae later besef die kombuistafel is voller as gewoonlik.

En die koskaste leër as gewoonlik.

Dán gaan hulle gou begin wonder wat van Ma geword het.

Daar’s niks wat my gesin so na my laat verlang soos ’n leë yskas nie. Dit kom ek agter elke keer wanneer ek vir ’n week of wat moet weggaan om ’n nuwe boek te bemark of ’n skrywersbyeenkoms by te woon. Wat ek ook telkens agterkom, altyd met buitensporige teleurstelling, is dat die ganse gesin, die troeteldiere en selfs die potplante eintlik verbasend goed sonder my oorleef. Bygesê, ek maak dit vir hulle heeltemal te maklik deur oral in die huis lyste op te plak van alles wat elke dag in my afwesigheid moet gebeur.

Byvoorbeeld: Maandag 8 Mei – Oggend: Voer kat. Koop melk. Gooi plante voor kamervenster nat. Daniel skryf wiskundetoets! (Bietjie laat om nou te begin leer, nè?) Middag 17h00: Neem Mia na dansklas. Onthou om waterbottel saam te neem. 18h00: Gaan haal Mia by dansklas. Onthou om waterbottel terug te bring.

Dit klink dalk onnodig om ’n pa te herinner dat hy sy dogter by haar dansklas moet oplaai ’n uur nadat hy haar daar afgelaai het, maar ’n vorige keer toe ek weg was vir ’n boektoer, was die arme pa so besig om inkopies te doen en kos te kook en wasgoed te was dat die dansjuffrou ons vergete kind moes huis toe bring.

‘Die arme pa’ – dis wat almal my wederhelf noem wanneer ek nie daar is om die huishouding te behartig nie. Eienaardig, nè? Wanneer ek wel hier is, doen ek al die inkopies en ek kook en ek was en ek stryk en ek stofsuig en wie weet wat nog alles – sonder om ooit my dogter by haar dansklas te vergeet – maar niemand het my nog ooit ‘die arme ma’ genoem nie.

Deesdae vergeet Pa nie meer die kinders by hulle buitemuurse bedrywighede wanneer Ma nie by die huis is nie. Hy en die kinders het die demokratiese besluit geneem om eenvoudig alle buitemuurse bedrywighede tydelik te staak. Tot Ma terugkom om weer taxi te ry.

’n Ander oorlewingstaktiek, wanneer Ma weggaan, is om so min moontlik wasgoed te was. Anders gestel, om bloot dag ná dag dieselfde vuil klere te dra. En as die tienerseun rêrig desperaat raak om ’n slag ’n skoon langbroek aan te trek, sal hy steeds nie daaraan dink om sy eie klere te was nie. Nee, die briljante oplossing wat Daniel tydens my vorige boektoer gevind het, was om blitsig nuwe klere op die internet te bestel.

Ek moes vir die nuwe klere betaal toe ek terugkeer – en boonop ’n week lank voor die wasmasjien kampeer om van die berge wasgoed ontslae te raak.

Ja, soms droom ek ook oor wegloop. Maar elke keer as ek dink aan die wanorde wat ek met my tuiskoms gaan aantref, verander die droom in ’n nagmerrie. Ek weet mos uit eie ervaring dat ’n huis sonder ’n moeder nou eenmaal nie ’n lekker plek is nie – veral nie vir die terugkerende moeder nie.

Net nog ’n rede waarom ek hunker na ’n kleiner huis.

’n Kleiner huis, so praat ek en my man mekaar moed in, sal minder opruim en stofsuig beteken, minder slaapkamers en minder gaste, minder beddens wat oorgetrek moet word en minder handdoeke wat gewas moet word, minder kos wat gekoop en gekook moet word, minder skottelgoed . . . ’n Kleiner huis, mymer ons voordat ons saans in mekaar se arms aan die slaap raak, sal goedkoper wees, wat beteken ons sal meer geld hê om in restaurante te eet en te reis en mekaar te bederf.

Ons sal dalk selfs vir die eerste keer in ons gesamentlike lewe ’n nuwe ryding kan koop voordat die oue uitmekaarval en op ’n skrootwerf beland.

Só droom ons snags.

Maar ons kan nie ’n kleiner huis koop voordat ons minder kinders in die huis het nie – en om minder kinders in die huis te hê, moes ons onlangs eers die laaste seun in die huis deur sy laaste skooleksamen help. Help soos in sleep en soebat en skel, boelie en dreig en aanmoedig en omkoop en wat ook al verder nodig was. En die hemel hoor my, álles was nodig in hierdie stryd.

Agtien jaar lank berei jy jou geestelik voor. Jy luister na die gruwelstories van oudstryders, jy neem jou plegtig voor dat jy kalm gaan bly en jou sin vir humor sal behou, jy verseker jouself dat dit nie só erg kan wees nie.

Dan breek D-dag aan. Jou kind begin die belangrikste eksamen van sy skoollewe skryf. En binne enkele ure besef jy dis nie so erg soos jy gevrees het nie.

Dis veel, veel erger.

Wel, miskien nie vir alle ouers nie. As jy een van daardie geseënde ma’s is van ’n modelkind wat mik vir sewe A’s, mag jy maar dadelik ophou lees. Gaan koop eerder ’n boks sjokolade vir ’n normale vriendin met ’n normale, onvlytige, onvoorbeeldige kind in matriek. Glo my, dis al wat my deur my seun se matriekeksamen gehelp het. Sjokolade.

Die Franse matriek, wat bac genoem word, word in Junie geskryf. Wat beteken teen dié tyd, aan die einde van die lang somervakansie, het my hare darem al begin teruggroei, my vel het herstel van al die sjokolade en stres, my slaappatroon is weer min of meer normaal. Net nou en dan skrik ek nog in die donkerste uur van die nag in angssweet wakker en dink aan die verpletterende enigste vraag in Daniel se filosofie-vraestel: Kan moderne wetenskaplike uitvindings bydra tot die geluk van die mensdom?

Ja, in Frankryk is filosofie mos ’n verpligte matriekvak. Ek het gedog dis wonderlik om in ’n land te woon waar alle kinders ’n bietjie basiese filosofie onder die knie kan kry voordat hulle die grootmenslewe aandurf. Ná ek daardie vraag gesien het – waaroor hulle verskeie bladsye moes gorrel – is ek diep dankbaar ek is nie ’n Franse matrikulant nie.

Dis onaangenaam genoeg om die ma van ’n Franse matrikulant te wees.

My hare het in klosse uitgeval en my gesigvel het in die aakligste tienerpuisies uitgebars. As ek minder sjokolade verorber het, sou my vel seker nie in so ’n toestand gewees het nie. Maar dan het ek moontlik ’n totale senu-ineenstorting belewe. Ek moes my vel opoffer om my senuwees te red, dis hoe ek myself probeer troos het. (En dit het my darem so half heldhaftig laat klink – eerder as bloot vraatsig.)

Die wreedste van alles, soos menige ma van ’n matriekkind kan getuig, is dat daar dikwels ’n omgekeerde verhouding tussen jou en jou kind se stresvlakke ontwikkel. Hoe meer jy snags slapeloos rondrol, hoe harder snork hy in die kamer langsaan. ’n Goeie nagrus, verseker hy jou, is die bes moontlike voorbereiding vir ’n wiskunde-vraestel. As jy durf vra of ’n paar uur van studie nie óók sou help nie, lig hy jou in dat wiskunde nie ’n ‘studievak’ is nie. Óf jy kan dit doen, óf jy kan dit nie doen nie. Hy kan nie, glo hy, daarom kan hy net sowel rustig slaap.

‘En wat van geskiedenis?’ smeek jy die aand voor die geskiedenis-eksamen. ‘Dis mos ’n studievak by uitstek! Al daardie datums, name, plekke!’ Nee wat, antwoord hy gelate, wat nou nog nie in sy kop is nie, sal beslis nie teen môreoggend in sy kop kom nie. Hy sal eerder rustig slaap.

‘Engels is jou beste vak!’ gil jy drie dae later wanhopig. ‘Jou laaste kans om jou uitslae te verbeter!’ Teen hierdie tyd probeer jy nie eens meer kalm bly nie. Jou kop is al amper so kaal soos Nataniel s’n, jou vel ’n katastrofe, jou sin vir humor ’n vae herinnering uit vervloë dae. ‘Presies,’ beaam jou kind vol selfvertroue. Vannag gaan hy nou rêrig rustig slaap.

Ek sukkel steeds om te glo dat Daniel ondanks al hierdie rustige slapery sy bac heel skaflik geslaag het. Ek is so verstom dat hy ’n mention verwerf het – wat vir Franse skoolverlaters amper so waardevol is soos ’n paar A’s in ’n Suid-Afrikaanse matriekeksamen – dat ek selfs begin wonder of daar nie tog iets te sê is vir slaapterapie nie.

Maar bowenal is ek verlig dat ons nou in alle erns na ’n kleiner huis kan begin soek.